ALGEMEEN OVERZICHT,
DUITSCHLAND'S SPI0NNAGED1ENST IN
DEN WERELDOORLOG
Amerika in opwindiüg
ANDREE'S LAATSTE
AANTEEKENINGEN
De staking te Barcelona
geëindigd
Als een filmepisode
Bonynge nog niet aan 't eind van zijn beschadigingen
DE DUITSCHE REGEERING
VERANTWOORDELIJK?
MAANDAG 22 SEPTEMBER 1930
M'
GERUCHTEN OVER EEN
HITLER-PUTSCH
DE BEURS STERK BEÏNVLOED
142 VELLEN LANG
EEN EERSTE UITTREKSEL
GEPUBLICEERD
De executies in Rusland
HOE EEN POOLSCH OFFICIER
ZICH WREEKT
CONTROLE OP VAKVEREENI-
GINGEN
TEGEN RUSSISCHE DUMPING
DREIGEND ONTSLAG VOOR
KOMEN?
INBRAAK IN HET LATERAAN-
MUSEUM
STORM AAN DE BRETONSCHE
KUST
HOE IN AMERIKA GEVALLEN VAN SABOTAGE
WERDEN GEPLEEGD
Inval ia geheime bierbrouwerij
UITVLUCHT OF WAARHEID?
de boycot in br.-indie
POLITIEK DER NIEUWE ARGEN-
TUNSCHE REGEERING
De Europeesche samenwerking
Ce elfde volkenbondsvergadering heeft
dus, nadat gedurende het vijfdaagacha alge-
meene debat over de werkzaamheden van den
volkenbond zoo ongeveer de helft van al het
gesprokene aan het Europeesch plan van
Briand was gewijd geweest, met algemeene
stemmen de door niet minder dan 45 delegaties
voorgestelde resolutie inzake de Europeesche
samenwerking aangenomen. De Europeesche re
geeringen, die leden van den volkenbond zijn,
zijn bij deze resolutie uitgenoodigd de studie
van het vraagstuk voort te zetten, als volken-
bondseommissie en met behulp van het volken
bondssecretariaat, en de eerste resultaten van
die voortgezette studie tijdig aan den volken
bond bekend te geven, zoodat het rapport hier
over in de twaalfde volkenbondsvergadering
van 1931 zal kunnen behandeld worden. Door
de aanneming van dit besluit is de discussie in
deze volkenbondsvergadering over het vraag
stuk van een Europeesche federale unie be
ëindigd. Noch de volkenbondsvergaderingin
pleno, noch de zesde, de politieke commissie
zal dit jaar verder haar aandacht aan dit
vraagstuk hebben te wijden.
Het besluit van de volkenbondsvergadering
geeft reeds thans aanleiding tot even tegenstrij
dige commentaren als de eerste resolutie, die
op Maandag 8 September door de Europeesche
conferentie was aangenomen. Wie heeft nu
eigenlijk op het oogenblik gezegevierd: Briand
Of Henderson Briand, die de hoofdzaak legt
op het scheppen van een nieuwen band tus-
schen de Europeesche staten, of Henderson,
die bovenal meent, dat niets gedaan mag wor
den, dat in staat zou zijn het gezag van den
volkenbond in de geheele wereld te verzwak
ken De meeningen loopen hierover ten zeer
ste uiteen. Terwijl onder de geestdrifstigste
aanhangers van het oorspronkelijke plan van
Briand voldaanheid bestaat, dat de discussies
ten slotte een gunstiger verloop hebben ge
nomen dan men na de antwoorden der regee
ringen op het Frausche memorandum had dur
ven verwachten, en de door de volkenbondsver
gadering aangenomen resolutie als een terug
tocht van Henderson wordt opgevat, willen
Henderson en zijn volgelingen dit volstrekt niet
toegeven, met uitzondering van eenige pessi
misten, zooals de buitenlandsche redacteur van
het „Journal de Genève", die in zijn hoofdarti
kel van hedenavond verklaart, -dat de volken
bond door de aanneming der resolutie zichzelf
naar het tweede plan heeft laten terugdringen
ten gunste van een nieuwe Europeesche onder
neming, die slechts op een aanmerkelijken ach
teruitgang in de wereldorganisatie neerkomt.
Het schijnt ons toe, dat het oogenblik nog
niet is aangebroken, om over het lot, dat aan
het voorstel van Briand zal te beurt vallen,
een beslist oordeel te kunnen uitspreken. Dat
de resolutie gelijk zou staan met een eervolle
begrafenis van het Europeesche plan, zooals
velen van de elfde volkenbondsvergadering en
de daaraan voorafgaande Europeesche confe
rentie verwacht hadden, kan stellig niet wor
den volgehouden. Van een begrafenis is geen
sprake; de discussies in de volkenbondsverga
dering hebben zeer zeker als hoofdindruk
achtergelaten, dat er ernstige pogingen onder
nomen moeten worden, om een betere samen
werking tusschen de Europeesche staten te
verwezenlijken. In zooverre heeft Briand stel
lig een grooter succes behaald dan men van
tevoren had aangenomen. Doch aan den ande
ren kant is niet minder duidelijk gebleken, dat
talrijk de delegaties zijn, die volkomen instem
men met een „politiek" van nauwere Euro
peesche samenwerking, doch tegen de opvat
ting van Briand, dat die samenwerkingspoli-
tiek ook tot de schepping van nieuwe organen
van samenwerking en tot de vereeniging der
Europeesche staten tot een Europeesche fede
rale unie zou moeten leiden, ernstige bezwaren
hebben. Getrouw aan het beeld, dat de alge
meene beschouwingen in de volkenbondsver
gadering gegeven hebben, i3 uit de aangeno-
- men resolutie dan ook slechts te lezen een in
stemming met het beginsel van een betere
Europeesche politiek, doch wordt omtrent den
vorm, de methode van samenwerking nog alles
in 't midden gelaten. Zoo vermijdt de resolu
tie dan ook zorgvuldig het woord „Europeesche
Unie" en wordt, zooals ook in de resolutie der
Europeesche conferentie van 8 September het
geval was, slechts van een „nauwe Europeesche
samenwerking" gesproken. En waar in het
internationale leven in verband met de be
staande aouvereiniteit der staten de tegenstan
ders van een hervorming nu eenmaal uit den
aard der zaak veel sterker zijn dan de geest-
driftigste voorstanders ervan, bestaat er m.i.
voor hen, die de oprichting van een Euro
peesche Unie met eigen oTganen, zooals Briand
In Mei voorstelde, als een groot gevaar voor
de ontwikkeling der Internationale samenle
ving in de geheele wereld beschouwen, nog
volstrekt geen aanleiding, om reeds thans
moord en brand te roepen en te verklaren, dat
de volkenbondsvergadering door de aanne
ming der Europeesche resolutie den volken
bond en de zaak der wereldorganisatie een
bijna onherstelbaren slag zou hebben toege
bracht.
Intusschen moet men erkennen, dat Hender
son en zijn aanhangers (waaronder Zwitserland
en andere ex-onzijdige staten, alsmede vele niet-
Europeesohe staten, in de eerste plaats de do
minions, te rekenen zijn) met betrekking tot
den vorm der aangenomen resolutie en de daar
aan vastzittende procedure wel in heel sterke
mate aan Briand zijn tegemoet gekomen. Briand
was steeds ertegen, dat de door de volken-
bondsvergadering aan te nemen resolutie om
trent de verdere bestudeering van het Europee
sche plan te voren, overeenkomstig den alge-
meenen regel der volkenbondsvergadering, in
een der zes groote commissies der elfde volken
bondsvergadering zou worden behandeld. Hij
vreesde, dat men reed3 te veel bijzonderheden
in de resolutie zou vastleggen, die de grootseh-
heid van opzet der organen van Europeesche
samenwerking zouden verhinderen en ze tot
gewone ondergeschikte vclkenbondsorganen zou
den stempelen. Briand is blijkbaar van oordeel,
dat zijn invloed grooter zal zijn in de Europee
sche conferentie dan in de volkenbondsvergade
ring, waar zoovele niet-Europeesche staten
aanwezig zijn, die ondanks een vloed van sym
pathieke woorden voor de Europeesche samen
werking toch de heimelijke angst hebben, dat
een Europeesche band de niet-Europeesche sta
ten pconomisch zou kunnen echaden, zoodat
deze delegaties aan de Europeesche organen
zoo min mogelijk een autonoom karakter willen
geven.
Het is Briand gelukt op dit punt de over
winning te behalen. Ondanks de duidelijke ver
klaringen van Henderson, Motta en Beelaerts,
waaruit bleek, dat zij als van zelf sprekend aan
namen, dat de Europeesche resolutie een resul
taat van de besprekingen in de zesde, de poli
tieke commissie zou worden (hetgeen ook
Curtius onmiddellijk na de Europeesche confe
rentie in een onderhoud met de volkenhonds-
Journalisten verklaard had), is de resolutie
onmiddellijk door de voltallige vergadering in
behandeling genomen en goedgekeurd. Zij ont-
(houdt zich dan ook van eenige bijzonderheid j
an laat «idh de geheele kwestie va* ém Brgani- i
satio der Europeesche samenwerking aan de
nieuw te benoemen studiecommissie orer.
Wat den vorm en de samenstelling dier stu
diecommissie betreft, ook hier heeft Briand
de overwinning behaald. Weliswaar verklaart
de resolutie, dat de studiecommissie handelen
zal „als volkenbondscommissie", doch het wordt
daarbij geheel aan de Europeesche volkenbonds
staten overgelaten of zij eigenlijk wel de aan
bevolen studiecommissie willen vormen (hetgeen
echter niet twijfelachtig is) en op welke wijze
ook de madewerking van niet-volkenbondssta-
ten of van niet-Europeesche volkenbondssiaten
daarbij zal worden ingeroepen. De volkenbonds
raad wordt met betrekking tot deze volken-
bonscommissie geheel uitgeschakeld. Zoo zal de
Europeesche studiecommissie reeds van den
aanvang of in een andere positie tegenover
den volkenbond staan, als de andere volken
bondscommissies.
In formeel opzicht is de overwinning dus aan
Briand. Doch men kan zich niet aan den in
druk onttrekken, dat Henderson juist in al die
vormkwesties maar heeft toegegeven, omdat
hij toch ervan verzekerd is, dat, wanneer het
op het nemen van besluiten aankomt, niets zal
kunnen geschieden, waardoor de wereldorga
nisatie in het gedrang zou kunnen komen. In
vormkwesties hebben Henderson en zijn aan
hangers toegegeven, om ongetwijfeld bij de
volgende besprekingen des te vaster op bun
stuk te blijven staan en ertegen te waken, dat
de volkenbond, de wereldorganisatie, iets van
zijn beteekenis zou verliezen. Dat de resolutie
uitdrukkelijk verklaart, dat de Europeesche
regeeringen hun verdere studies zullen voort
zetten „met den bystand van het volkenbonds
secretariaatkan zeker wel ertoe bijdragen,
om hen, die een ontwrichting van het volken-
bondswerk vreezen, gerust te stellen.
De correspondent van de „Matin",
Jules Sauerwein, wil over de verdere be
handeling van het Pan-Europa-plan kunnen
mededeelen, dat een enkele zitting der Euro
peesche staten, en wel die van Dinsdag a.s.
voldoende zal zijn, om de tot aan de komende
zitting van den volkenbond in September 1931
te nemen maatregelen vast te leggen.
Ten eerste is er geen sprake van een be
noem ir'r van deskundigen, doch zal het den
staten vrij staan, vlak voor elke zitting hunne
ministers of hunne vertegenwoordigers af te
vaardigen.
Ten tweede schijnt de kwestie welke buiten-
Europeesche staten als „waarnemers" aan de
conferentie zullen deelnemen, niet te zijn op
geworpen. Misschien zal slechts een vertegen
woordigers van leder niet Europeesch conti
nent worden toegelaten, doch hieruit kunnen
eventueel moeilijkheden voortspruiten. Het zou
veel eenvoudiger zijn, alle staten, welke lid zijn
van den volkenbond aan de onderhandelingen te
laten deelnemen.
In ieder geval zullen de Vereenigde Staten
van Amerika een waarnemer ter conferentie
afvaardigen, waarschijnlijk een harer Euro
peesche gezanten, ten einde zich door dezen
voortdurend op de hoogte te laten houden van
den gang van zaken.
JODENVERVOLGING GEVREESD
NEW-YORK, 20 September. (N.T.A.) Ge
ruchten over „Putsch"-plannen van Hitler
en zijn natlonaal-socialisten veroorzaakten
gisterenmorgen in Amerikaansche financieele
kringen een zekere mate van zenuwachtigheid
en onrust.
Een onmiddellijk gevolg van deze onrust
waren de talrijke telefoongesprekken, welke
het Duitsche gezantschap, alsmede het Duit-
sche consulaat-generaal in New-York, te be
antwoorden kregen.
Ook werden van Chicago en New-York uit
verscheidene transatlantische gesprekken met
Hamburg en Berlijn gevoerd.
Nadat in den namiddag de „Associated Press"
een categorisch dementi uit Berlijn had ge
publiceerd en ook de verschillende financieele
ondernemingen direct uit Berlijn hadden ver
nomen, dat in Duitschland, hoewel de politieke
toestand nog steeds niet opgelost was, geen
sprake was van openlijke onlusten, keerde
de kalmte terug.
Over het ontstaan van de geruchten in
kwestie doen verschillende lezingen de ronde.
Over het algemeen vreest men, dat in ge
val de nationaal-soeiaiisten in Duitschland aan
het roer mochten komen, hiervan niet alleen
progroms tegen de Joden, doch ook een syste
matische cabotage van Duitschland's finan-
eieele verplichtingen het gevolg zal zijn.
In verband met deze geruchten over Joden
vervolgingen brengt de „New-York Tribune"
een bericht van de „United Press" uit Berlijn,
inhoudende, dat volgens de opgaven van een
Berlijnsch reisbureau talrijke Joden naar
Zwitserland en Nederland zijn vertrokken.
Aangaande het tweede punt zegt de Parij-
sche correspondent van de „New-York Times",
van bevoegde zijde te hebben vernomen, dat
Duitschland's Europeesche crediteurstaten
thans de mogelijkheid overwegen, dat Duitsch
land door economische oorzaken gedwongen
zal zijn, een herziening van zijn herstelver-
plicbtingen te vra?en.
Een dergelijke mogelijkheid, die zonder
twijfel ook in de Vereenigde Staten, wegens
de enorme hoeveelheden Amerikaanseh kapi
taal in Duitschland, in het middelpunt der be
langstelling moet staan, is volgens het blad in
hef leven geroepen door den triomf der natio-
naal-socialisten en het dreigende gevaar van
een dictatuur en een economischen chaos.
BERLIJN, 20 September. (H.N.) De daling,
welke Vrijdag op de New-Yorksche beurs in de
Duitsche herstelleening plaats had, heeft zoo
wel in financieele als in politieke kringen
diepen indruk gemaakt.
Dr. Wirth, de minister van binnonlandsche
zaken, heeft zich gehaast, in een interview
met een correspondent van een groote Ame
rikaansche courant, geruststellende verkla
ringen omtrent den binnsnlandschen politie-
ken toestand van Duitschland te geven.
Hij verklaart nadrukkelijk, dat er van een
putsch geen sprake is en het gezag zich vast
in de handen van den rijkspresident en de
regeering bevindt.
„Met zulke makkers moet men bijna
alles tot stand brengen"
STOCKHOLM, 19 September (V.D.) Uit het
heden gepubliceerde hoofdstuk uit het dagboek
van Andrée blijkt, dat de drie Poolreizigers
den 2en October nog in leven zijn geweest.
De 142 vellen langen aanteekeningen eindigen
op het oogenblik, dat Andrée, Strindberg en
Fraenkel den morgen van den 2en October door
een verschrikkelijk gekraak werden gewekt.
De ijsschots, waarop zij hun kampement had
den opgesteld, viel toen in eenige stukken uit
een.
Volgens de laatste aanteekening van Andrée
waren zijn kameraden bezig hun uitrusting en
proviand te redden. „Met zulke makkers, moet
men bijna alles tot stand brengen".
Over den ballontocht der eerste drie dagen,
vermeldt het dagboek, dat koude en vorst tot
een landing hebbfti genoopt..
Het belangrijkste van de geheele passage is
het feit, dat de drie onderzoekers na de landing
van den ballon niet allereerst hebben gepro
beerd, naar het Zuiden te gaan, waar zij nog
proviand hadden, doch naar het Oosten trokken,
ten einde nieuwe ontdekkingen te doen.
STOCKHOLM, 20 September (H.N.) De door
de Zweedsche regeering benoemde commissie,
bestaande uit do professoren Anderson en
Ahlmann, heeft thans een eerste uittreksel uit
het dagboek van Andrée gepubliceerd.
Daaruit blijkt, dat de ballon op 14 Juli 1S97
tengevolge van de ijsvorming op het omhulsel
gedwongen werd te dalen. De expeditie bevond
zich toen op 83 graad N.B. en 20 graad O.L.
De door de expeditie meegenomen levensmid
delen waren voor den eersten tijd voldoende
en men trachtte deze door jacht verder aan
ta vullen.
Terstond na de landing werd het plan ge
maakt, om te trachten Frans Jozefland te be
reiken, zoodat men alles voor de sledevaart
zoo spoedig mogelijk in orde maakte. Over den
tijd van de sledevaart tot 20 Juli deelt het dag
boek geen nadere bizonderheden mede.
Op 4 Augustus moest men tengevolge van de
ongunstige strooming, waardoor het ijs mee
gevoerd werd, het voornemen, om Frans Jozef-
land te bereiken, opgeven. Men wilde toen
trachten een der eilanden hij Spitsbergen te
bereiken. Strindberg deed intusschen voort
durend belangrijke meteorologische, astrono
mische, geologische en zoologische waarnemin
gen.
Zoowel Fraenkel als Strindberg hadden veel
te lijden van maagpijn en gezwollen voeten.
Andrée blijkt moreel zeer krachtig te zijn ge
weest. Hij maakt in zijn dagboek tusschen de
verschillende aanteekeningen nog grappige en
vrooiijke opmerkingen.
Aanvankelijk naderde men meer en meer de
kust van Spitsbergen, doch de stroom wijzigde
zich, zoodat ook dit doel niet kon worden be
reikt, zoodat men er zich, naar het dagboek
meedeelt, op voorbereidde om op het ijs te
overwinteren.
Op 17 September werd het Witte'eiland ge
zien, dat in het dagboek Nieuw IJsland wordt
genoemd. Dit was het eerste land, dat d« leden
der expeditie na Juli zagen. Het gelukte ook
werkelijk het land te bereiken en spoedig een
ijsbeer te schieten. Andrée berekende, dat men
thans genoeg levensmiddelen tot April van
het volgende jaar zou hebben.
Het dagboek sluit met de woorden: Teneinde
geluk te hebben, moet men onder alle omstan
digheden weten te volharden.
OPNIEUW ACHT DOODVONNISSEN
UITGESPROKEN
BERLIJN, 20 September. (H. N.) Volgens een
bericht uit Moskou zijn opnieuw 8 doodvonnis
sen uitgesproken wegens het opkoopen van
zilveren en gouden munten, waarin propaganda
tegen het sovjetstelsel wordt gezien.
Voorts zij nin hetzelfde proces 483 personen
tot interneering In concentratiekampen ver
oordeeld.
Het sejm-restaurant als slagveld
WARSCHAU, 20 September. (W.B.) De vroe
gere chef van de tweede afdeeling van den
generalen staf en leider van bet Pooisch
officierenbureau, Ebert Sclezynski, verscheen
vanmiddag omstreeks twaalf uur in bet sejm-
restaurant en gaf den socialistischen afgevaar
digde Niedzialkowski, hoofdredacteur van de
„Robotnih" met een zwaren stok een slag op
het hoofd.
Daar in de zaal een aantal afgevaardigden
en journalisten aanwezig was, werd Sciszynski
van alle kanten bestormd en gebombardeerd
met asebbakken, flessehen en dergelijke pro
jectielen.
De afgevaardigde Baranowski gaf den aan
valler een slag in het gezicht, bij wijze van
represaille. De officier verklaarde door een
uitlating van de „Robotnih" persoonlijk be-
leedigd te zijn.
Van het spoorwegpersoneel
in Polen
WARSCHAU, 20 September. (N.T.A.) De
minister van verkeerswezen heeft maatregelen
getroffen, teneinde de vakvereenigingen van
spoorwegpersoneel aan strenge contröle te
onderwerpen.
Gisteren heeft het ministerie een verorde
ning uitgevaardigd, waarin bepaald wordt, dat
bij uitbetaling der loonen niet meer, zooals
tot dusver geschiedde, de contributie voor de
vakvereenigingen mag worden afgehouden.
Dit mag voortaan nog slechts geschieden
door die bonden, die het beheer hunner finan
ciën aan de contróle van het ministerie onder
werpen.
Deze maatregel heeft ten doel, na te gaan
of de bondsgelden wel uitsluitend voor sociale
doeleinden en niet voor propaganda e.d. wor
den gebruikt.
Naar verluidt, is de maatregel in het bij
zonder gericht tegen de honden, die aan He
zijde der pppositioneele partijen, staat\.
HET „SYNDICATO UNICO" WORDT
ERKEND
Ontslag van onderkruipers
MADRID, 19 September (V.D.). De stakings
beweging te Barcelona is thans ten einde.
De werkgevers hebben besloten, de voor den
aanvang van de staking ontslagen arbeiders
weder in dienst te nemen.
Het „syndicato unico",, dat anarchistisch Is
georiënteerd, zal worden erkend.
Op verzoek van het syndicaat zullen de on
derkruipers worden ontslagen.
De regeering zal alle gearresteerden, die be
trokken waren bij de staking, evenals de bel
hamels, doen in vrijheid stellen. Zaterdag zal
het werk worden hervat.
Finland treft maatregelen
HELSINGFORS, 19 Sept. (V. D.) Ook in Fin
land begint het verzet te ontstaan tegen het
Russische dumping met rogge, welke voor
spotprijzen wordt verkocht.
Finsche landbouwvereenigingen hebben be
sloten, een verklaring te pubüceeren, waarin
zij er den nadruk op leggen, dat de landbouw
den aankoop van Russisch graan onder de ge
geven omstandigheden beschouwt als een mis
daad, niet alleen ten opzichte van den Flnschen
landbouw, doch van de geheele beschaafde
wereld.
Ingeval de aankoop van rogge mocht worden
voortgezet, zullen de namen gepubliceerd wor
den van de firma's, die doorgaan met Russi
sche rogge aan te koopen. Tegen deze firma's
zal dan de boycot worden afgekondigd.
Roovers in de slaapkamer
Een Berlijnsch houtkoopman beleefde Vrij
dagnacht een avontuur, dat op eem film-
episode lijkt. Tusschen drie en vier uur werd
bij wakker door lawaai in zijn slaapkamer. Hij
stak het licht aan, om drie revolvers op zich
gericht te zien.
Onder bedreiging hiermede werd hij geprest
op te staan en mee te gaan naar de brand
kast en die te openen. Om te voorkomen, dat
alarm gemaakt werd, moest ook zijn vrouw
meegaan. Tenovervloede hadden de roovers
nog de telefoonverbindingen verbroken. Daar
de koopman een groot buis bewoont, hoorde
niemand van het personeel lets van het ge
val. De drie heeren namen al het geld en de
sieraden mee en verdwenen.
Toen het echtpaar er in slaagde, ln een na
burig huis het overvalcommando op te hellen,
was al zooveel tijd verloopen, dat geen spoor
van de roovers te vinden was.
LONDEN, 20 September. (R. O.) Drie met
revolvers gewapende individuen deden van
ochtend vroeg een inval in de kantoren van het
station van Barking in de Londenacbe ban-
lieu. Ze hielden met hun revolvers de twee be
dienden in bedwang, bonden hen en gingen er
met een aanzienlijke hoeveelheid bankbiljetten
van door.
BIJ HET BERLINER VERKEHRS-
GESELLSCHAFT
BERLIJN, 19 Septomber. (W.B.) Na lang
durige onderhandelingen is de directie van de
Berliner Verkebrsgesellschaft met de vakver
eenigingen tot overeenstemming gekomen over
de kwestie van het dreigend ontslag van 1400
arbeiders en technisch personeel.
De directie zal deze 1400 man aan het werk
houden, doch den werktijd der overigen bekor
ten en het salaris daarmede in overeenstem
ming brengen. De gemiddelde werktijd per
maand wordt nu 25 dagen met 200 diensturen.
Vanaf October krijgt dus iedere maand een
ploeg arbeiders een week vrij. Weliswaar blij
ven nog 700 man, niettegenstaande deze rege
ling, overcompleet, doch de directie beloofde
ook te trachten dit gedeelte aan het werk te
houden.
Een nader bericht uit Berlijn meldt intus
schen, dat de directie thans verklaard heeft,
slechts honderd van de zevenhonderd overbo
dige arbeiders aan het werk te kunnen houden.
Het ontslag van de 600 overblijvenden zal deze
week gegeven worden.
Geveltoeristen op bezoek
ROME, 20 September. (W.B.) Vannacht werd
ln het Lateraan-museum een brutale inbraak
gepleegd. De daders, die goed op de hoogte
waren van de waarde van hun buit, zijn langs
een zijgevel van het gebouw naar boven ge
klommen en binnengedrongen in een zaal, vlak
bij die, waar het vorig jaar het verdrag van
Lateranen gesloten werd. Een aantal waarde
volle stukken viel ln hun handen.
Men neemt aan, dat de verkoop tegen lief-
hebbersprijzen reeds in het buitenland bedon
gen was.
Achttien verdachte individuen zijn reeds ge
arresteerd, doch naar den auctor intellectua
lis wordt nog gezocht.
Schepen in nood
PARIJS, 19 September. Aan de Bretonsche
kust woedt een storm, waardoor verschelden
booten in gevaar verkeeren en noodsignalen
moesten geven.
Het Grieksche s.s. „Stravondis" meldt
draadloos, dat de „Dohodaha" om assistentie
verzoekt, terwijl het radiostation te Marseille
noodsignalen heeft opgevangen van het Engel-
sche s.s. „Templemead".
De visschersvloot ls in de havens schuil
moeten gaan. Ook een torpedoboot, die zich op
zijn eerste zeereis bevond, is in een haven moe
ten binnonloopen.
Talrijke schepen zenden nog noodsignalen
uit.
„Er zijn spionnen geweestdie
helden waren en die als zij
gepakt werden openlijk voor
hun daden uitkwamen"
MAAR DEZE LOOG VAN 'T
BEGIN AF
Voor de gemengde vorderingscommissie.
Amerika en Duitschland, heeft Zaterdag de
Amerikaansche agent, de heer Bonynge, zijn
pleidooi voortgezet inzake de gevallen van
sabotage, in 1916 en 1917 op Duitschlands in
stigatie in Amerika gepleegd.
Hij baalde een getuigenverklaring aan van
een vrouwelijke Duitsche spion Victorina, die
te New-York is gehoord en daarbij verklaard
heeft, dat Kristoff een Oostenrijker was en
Black Tom heeft opgeblazen.
Ook Witzke, die een Duitsch agent was,
heeft erkend, aan de vernieling van Black Tom
te hebben deelgenomen.
Dit is boven eiken twijfel verheven, al heeft
Witzke ook later ontkend, aan iemand deze
verklaring te hebben gedaan.
Het is overigens niet in de eerste plaats van
belang, welke agenten er nog meer aan schul
dig zijn, er kunnen agenten bij betrokken zijn
geweest, die onbekend zijn gebleven; het gaat
slechts om de principieele vraag, of het ge
schiedde op instigatie en onder verantwoorde
lijkheid van de Duitsche regeering.
Er is aandrang op Witzke uitgeoefend om
de geheele waarheid te vertellen, doch hij heeft
dat niet willen doen. Hij zou dan een verrader
worden en bovendien zei hij, weet gij toch alle
bijzonderheden al. Oidondorff zal het wel ver
teld hebben.
Oldendorff nu heeft verklaard, dat Witzke
en Jahnke de hand in de ontploffingen te
Black Tom en Kingsland hebben gehad. Witzke
had hun dit verteld.
Twee andere personen hebben eveneens ver
klaard, dat Witzke hun verteld had, dat hij
Black Tom had opgeblazen.
Witzke's ontkenning, dat hij dit aan een van
de drie personen verteld zou hebben, heeft dus
geen zin. Hij heeft voorts geweigerd, een
notitieboek over te leggen en later heeft de
Duitsche regeering eveneens overlegging ge
weigerd, met het argument, dat Witzke bezwa
ren maakte tegen afgifte omdat daardoor een
vriend in ongelègénliéid zóu fcónien.
Spr. noemde Witzke overigens volkomen on
betrouwbaar, hij heeft van het begin tot het
eind gelogen en getracht aan te toonen, dat hij
op het tijdstip der ontploffing niet in New-
York was. Hij zou te St. Francisco geweest
zijn, doch dit is onjuist gebleken.
Er zijn spionnen geweest, riep spr. uit, die
heldeu waren en die, als zij gepakt werden,
openlijk voor hun daden uitkwamen, wij heb
ben ze in onze eigen revolutie gekend, aan
Amerikaanschen en aan Engelschen kant. Zij
betaalden met hun leven. Maar Witzke loog
van het begin af.
Het bewijs is echter absoluut geleverd, drie
of vier pogingen tot tegenbewijs mislukten.
Het staat vast, dat hij en Jahnke verantwoor
delijk zijn voor de ontploffing van Black Tom.
Een andere betrokkene was Koenig, in wiens
aanteekenboek van ,,d-cases'' sprake is, het
geen vermoedelijk „destructions cases" betee-
kent. Na de ontploffing van Black Tom zond
hij een scherf van een projectiel, dat bij de
ontploffing geëxplodeerd was, aan zijn chef
von Igel te Washington. Een souvenir aan de
ontploffing
Verder noemde spr. nog Sauerbeck wiens
naam voorkomt in het telegram van Bern-
storff, waarin gezegd wordt, dat de onderne
mingen, waarin Sauerbeck betrokken is, ge
vaarlijk zijn.
Ten slotte noemde spr. Seigel, die ook in
de Black-Tom-affaire betrokken was.
Wat de explosie zelve betreft, wees spr.
erop, dat het niet moeilijk Was, in de pak
huizen binnen te komen, omdat er geen strenge
bewaking was. Voorts betoogde bij, dat bet
bewezen is, dat de explosie door brand is ont
staan.
Twintig minuten heeft het vuur gewoed, eer
het tot een explosie kwam, het was een hel
dere nacht, zonder onweer of storm en het
eerst, wat ontdekt werd, waren vlammen, die
uit een wagon met projectielen sloegen.
Daarna is eerst de ontploffing gekomen. Het
komt er ook niets op aan, dat er twee ontplof
fingen zijn geweest, daar het volkomen vast
Gevecht tusschen politie en
drankwetovertreders
Bij verrassing binnengedrongen
NEW-YORK, 20 September hV.D.) De ambte
naren, belast met de uitvoering der drankwet,
hebben in Elisabeth (New-Yersey) een geheime
brouwerij ontdekt.
Zij drongen bij verrassing in het gebouw en
arresteerden eenige personen, die aan het bier-
brouwen waren.
Voordat de politie echter de gearresteerden
kon wegvoeren, drongen twaalf gewapende man
nen in de brouwerij, namen de politie- beambten
onder vuur en bevrijdden de gevangen. Een
der politie-beambten werd gedood. Da bende
kon in een gereedstaanden aato ontkomen.
Volgens een bericht uit Peking heeft gene
raal Yen voor 't bevel van den terugtocht der
Noordelijke troepen aan zijn onderbevelheb
bers deze verklaring gegeven, dat de Nanking-
troepen van vergiftigde gassen hebben ge
bruik gemaakt en hij de bevolking niet aan
het gevaar van d'e vergiftigde gassen wi.
blootstellen.
staat, dat ds eerste ontploffing een gevolg
was van den brand.
Spr. concludeerde: ie. dat de Duitsche re
geering door het telegram van 26 Januari 1915
opdracht tot sabotage gaf in de Ver. Staten;
2e. dat zij ten vervolge daarop agenten en
spionnen naar de Ver. Staten zond met bepaal
de opdrachten.
Hintscb had in twee koffers kaarten en
plannen. Getuigenverklaringen hebben bewe
zen, dat Kristoff, Witzke en Jahnke betrokken
zijn bij de gebeurtenissen. Het staat vast, dat
zij handelden in opdracht van de Duitsche
regeering.
Spr. beëindigde hiermee, dat gedeelte van
zijn pleidooi, waarin hij de Black-Tom-affaire
behandelde.
De zitting werd te half één geschorst tot
half drie.
In dé Zaterdag gehouden middagzitting van
de gemengde vorderingscomrüissie Amerika
Duitschland heeft de Amerikaansche agent, de
lieer Bonynge, zijn pleidooi voortgezet.
Hij kwam thans tot den brand en de ont
ploffing in de munitie-fabriek te Kingsland,
op 11 Januari 1917. In deze fabriek werd een
groote hoeveelheid munitie voor de Russische
regeering aangemaakt.
Als vaststaande lean worden aangenomen,
dat het vuur is ontstaan in de bankwerkerij,
waar de hulzen voor de bommen werden ge
draaid en geslepen en wei gedurende de laatste
behandeling, welke deze hulzen ondergingen.
Een bankwerker heeft verklaard, dat er
plotseling een vlam te voorschijn kwam uit het
inwendige van een dier hulzen. Nu was de
man, die naast hem aan de bank stond, een
nieuwe, pas aangenomen werkman, die voor
dien tijd daar nooit had gearbeid.
Volgens Amerika nu was ook bij deze ramp
de Duitsche regeering betrokken. Deze echter
ontkent, dat hier opzet in het spel zou zijn ge
weest.
Nu is intusschen de bewuste werkman, een
zekere Wozniak, een Rutheen, die na de ramp
onvindbaar was, blijkens de rapporten van een
detectivebureau, welke rapporten eerst in
September 1929 ter kennis van den Ameri
kaanschen agent zijn gekomen, doch niet,
zooals de Duitsche agent beweert tot dusver
opzettelijk zijn achtergehouden, naar Mexico
uitgeweken, waar hij den naam Kurowski had
aangenomen en als Duitsch agent werkzaam
was.
Intusschen is Wozniak, na jarenlang niets
van zich te hebben laten hooren, opgedoken bij
het Düitsche consulaat-generaal te New-York,
waar hij een verklaring heeft afgelegd, volgens
welke hij in den zomer van 1917, toeu hij vol
gens de Amerikaansche regeering in Mex-ici#
zou hebben vertoefd als agent in Duitscbem
dienst, zou hebben gewerkt bij de Santa Glara;
Lumber Company in de buurt van New-York.
O.a. voert hij aan, toen te hebben samenge
werkt met zekeren Alexander Schmidt. Maar
deze heeft daar in 1918 gewerkt.
Volgens den Amerikaanschen agent, staat
het vast, dat het alibi van Wozniak niet is
vastgesteld De foto's van den pzeudo-Kurowskl
zijn berkend als die van Wozniak. Ook een.
Duitsche agent heeft hem herkend en gezien,
dat een andere Duitsche agent hem eenig geld
betaalde; terwijl een agent van den Engel
schen inlichtingsdienst, die toen in Mexico
was, bevestigt, dat daar toen een zekere
Kurowski in dienst van Duitschland vertoefde.
Toen men den plaatsvervangenden agent der
Duitsche regeering bij deze commissie, dr. Tan-
nenberg, in Augustus 1929 de verklaring van
Wozniak overlegde, heeft pleiter hem schrifte
lijk om het adres van Wozniak gevraagd, om
hem aan een kruisverhoor te kunnen onder
werpen.
Op dien brief kreeg pleiter echter geen ant
woord, terwijl Wozniak in September zonder
wettelijk woonadres bleek te zijn vertrokken.
Op 10 Januari van dit jaar heeft pleiter den
Duitschen agent dr. von Lewinslti opnieuw
naar het adres gevraagd van Wozniak om hem
eennige vragen te kunnen stellen. Dr. von
Lewinski antwoordde, dat dr. Tannenberg zich
niet herinnerde, een brief dienaangaande te
hebben ontvangen, en dat het adres hem ook
onbekend was.
Intusschen is pleiter voortgegaan, nasporin
gen naar Wozniak te doen en eindelijk bevond
men, dat hij weer ergens in Amerika vertoef
de. Pleiters assistent, de heer Martin, is er
toen op uitgetrokken om Wozniak een brief te
overhandigen, met verzoek nadere inlichtin
gen te geven.
Maar het bleek niet gemakkelijk, dien brief
aan Wozniak te doen toekomen. Want telkens
wanneer men hem trachtte te benaderen, bleek
hij weer naar elders vertrokken.
Pleiter brak te half 4 zijn uiteenzettingen
af om ze Maandag half 11 voort te zetten.
i och hooger invoer van
textiel goederen
LONDEN 20 September (H, N.) In Brltsch
Indië is de waarde van de ingevoerde textiel-
goederen niettegenstaande de boycotbeweging
in de eerste helft van dit jaar bijna de helft
hooger geweest dan in het overeenkomstige
tijdvak van verleden jaar.
In plaats van Engelsche goederen werden
echter vooral Japansche goederen ingevoerd.
Vooral de invoer van Japansche kunstzijde was
zeer belangrijk.
Het platteland moet bevolkt worden
PARIJS, 20 September. (N.T.A.) President
Uriburu heeft aan een medewerker van hat
„Journal" verklaard, dat de eerste taak (Et*
regeering is de voorbereiding der verkiezingen
da tweede de regeling der immlgratia.
Men dient absoluut het platteland, waar
arbeidskrachten ontbreken, te bevolken.
Ook zal men het te groote grondbezit
deelen om de bevolking aaa den grond ta
binden.
