Ontzaglijke ellende in
Hongarije
De ontploffing van v. Speyk's kanonneer
•boot
.1
KUNST IN HET GEZIN
lli
Diifgrsu;
mi Am. mi
De rijksspoorwegen en de
auto s
ST. SULPICE BETERT ZICH
EEN SOCIALISTISCHE
KOERIERDIENST
EEN GREEP VAN DE GROOTE
MACHT
0
A
f
De „dagen voor religieuse"
Kunst in Frankrijk"
(Van onzen correspondent).
P a r ij s, 12 Februari.
De „Dagen voor religieuse Kunst" die te
Parijs sedert een tiental jaren in de Februari
maand georganiseerd worden door de leiders
van „les Cahiers Catholiques" boden gewoon
lijk een welkom overzicht van de activiteit der
jongeren onder de Katholieke kunstenaars in
Frankrijk. Het doel was echter nimmer in
de eerste plaats een kunstmanifestat^. Het
apostolaat in het algemeen stond voorop.
Het ware karakter van deze dagen in aan
merking genomen, zouden wij niet kunnen
constateeren dat ze
voor dit jaar niet
geslaagd zijn ge
weest. Integen
deel: uit een oog
punt van aposto
laat zijn het mag
nifieke dagen ge
weest en de keuze
van het onderwerp
heeft daartoe ge-
Leid. De-Jour-
nées" waren name
lijk dit jaar gewijd
aan het huisgezin
en in het bijzon
der aan het fami
lieleven in de
„banlieue". Vooral
de dag, bestemd
voor het gezins
vraagstuk in die
uitgebreide, mil-
lioenen zielen tel
lende roode kraag
van Parijs, was in
drukwekkend.
Bij de bespre
king van de hulp
middelen die bij
ltet apostolaat
een vruchtbaar
pionierswerk, toe
laten. bereikten
wij de kunst.
Kunst is eigenlijk
een groot woord.
We hebben een
groot aantal too-
neelvoorstellingen
gehad voor patro
naten en vereeni-
gingen en daaruit
kunnen zien dat er
nog velen werk
zaam zijn om het
repertoire te ver
nieuwen. We heb
ben echter de too-
neelgroepen ge
mist, die andere
jaren zich kwamen
vertoonen. Hoe het
thans staat met
Ghéon's groep, hoe
het bleef dit jaar
-my
A ïh/t'. tW
Sensationeele onthullingen
(Van onzen bijzonderen correspondent.)
R. DE VILLIERS.
gangspunt kiezen, is heel wat minder bezwa
rend, en vormt een heel wat beteren grondslag
dan het kopieeren en „uitzagen" van de schil
derijen der primitieven en de meesters der
renaissance, zooals dat hier helaas gebeurt.
Van het hoogste belang is het, dat een aan
tal kunstenaars zich afvragen of niet door mid
del van nieuwe vormen hetzelfde te bereiken
is wat met de voorwerpen der volkskunst
werd bereikt. Wat we noodig hebben zijn
kunstzinnige onderdeelen voor het opbouwen
der kerststalletjes, zooals de santons dat toe
lieten, waarbij de verbeelding en met haai
de vrome overweging haar rechten behoudt.
En nu valt het zeer op dat we een eigen-
aardigen ommekeer van toestanden bereiken.
Huysmans fulmineerde tegen de kunst van de
rue St. Sulpice en riep om vrije kunstenaars.
Op deze tentoonstelling zou men een aantal
pogingen van kunstenaars gaarne cadeau geven
voor de producten van sommige firma's van
de rue of de place St. Sulpice.
Er is namelijk het noodige veranderd. Huys
mans ziet in zooverre zijn actie beloond, dat
een aantal firma's thans opdrachten geven aan
ware kunstenaars en hun werk volkomen eer
biedigen. Daarbij staat „l'Art Catholique" voor
aan. We mogen iiu wel de zeer schoone „Nati-
vité" bekend veronderstellen van R. de Villiers,
die door „l'Art Catholique" is uitgegeven en
waarmee een succes i3 behaald dat geleid heeft
tot een Kerstvoorstelling die niet tot de drie
hoofdfiguren alleen werd beperkt. Ch. Jacob
heeft nu voor het zelfde huis een Kribbe ont-
„DE GEBOORTE"
worpen, die een buitengewoon verdienstelijk
werkstuk vormt. En voor het najaar is een
nieuwe „uitgave" te verwachten, thans reeds
tentoongesteld, waarbij een volledige kerst
voorstelling wordt verkregen van kribbe, stal
en engelenkoor, met de rotsspelonk als kader,
waarin een groot aantal figuren worden opge
nomen, naar ontwerp van de Villiers.
Na wat we vroeger reeds schreven over de
kerstgroepen van de leerlingen van Delaverg-
ne, mogen we dus wel constateeren dat we met
de kerstvoorstellingen voor een blijde her
leving staan.
En nu we toch over de Villiers en de „Art
Catholique" schrijven, mogen we wel eens wij
zen op de zeer schoone „O. L. Vrouw van Lour-
des" die zij ons thans hebben geschonken. De
O. L. Vrouw van Lourdes-beelden kennen we
vrijwel alleen als kopiëen van het beeld der
Grot van Massabielle. Uit den aard, der zaak
ia dat wel eenigszins tot een „canon" gewor
den. De bezwaren, die uit aesthetisch oogpunt
tegen dat beeld kunnen worden gemaakt, zijn
nogal in het oog loopend. Dat de Villiers erin ge
slaagd is (vooral in faience), een Lourdes-
öeeld to ontwerpen, dat in geen enkel opzicht
hinderlijk afwijkt en toch aan schoonheids-
eischen voldoet, kortom een kunstwerk mag
heeten, is wel een bewijs voor den ernst
waarmee deze begaafde beeldhouwer werkt,
voor de inspiratie die zijn gelukkig deel is en
voor den vooruitgang van de „Place de St.
Sulpice"
B. de Villiers. O. L. Vrouw
van Lourdes
het staat met „Art et Foi
in het duister.
Op het gebied der letteren heeft men zich
bepaald tot een aantal herdenkingen.
Het was trouwens te voorzien, dat, wat de
kunst betreft, wij ons wel zouden moeten ver.
genoegen met de jaarlijksche tentoonstelling,
die niet alleen naar een beperkte ruimte werd
verwezen, doch bovendien die ruimte nauwe
lijks gebruikte. We zouden dan ook niet wil
len beweren, dat deze expositie typeerend is
geweest, voor wat op het oogenblik op het ge
bied van religieuse kunst in zoovele Fransche
ativoor im ®ens aut°,s uit de iucht k°raen van<m
werken in 1.^ 7 Zag®n Wij yooraI en deze hebben, gelukkige doorworsteling
vaten enz dte ~r8 doopTOnten. Wijwaters- van de kinderziekten, het aangedurfd den
,1<"0 eerder als aanvankelijke proef- strijd met de machtige spoorwegmaatschappijen
Een maatschappij met uitgebreide
volmachten
(Van onzen correspondent
BERLIJN, 12 Februari 1931.
In tal van landen vechten de aanwezige
spoorwegmaatschappijen tegen het autotrans
port. De spoorwegmaatschappijen hadden zich
in diverse schakeeringen van intensiviteit van
het vervoer van goederen en reizigers meester
gemaakt en voelden zich zeer senang in het
bezit van dit monopolie. Zij hadden nimmer
gedacht, dat dit monopolie hun nog eens be
twist zou kunnen worden, maar daar zijn toen
in eens de auto's uit de
nemingen konden worden beschouwd. Guilie-
maind schijnt zich vooral op het mozaïek toe
te leggen, maar zijn oeuvre gaat nog niet ver
der dan een gebruikskunst, waarbij vooral
de zucht om het gebruiksvoorwerp billijk in
prijs te houden heeft voorgezeten.
Kiuiswegstaties zijn op deze tentoonstellin
gen steeds vrij talrijk, uitgenomen in beeld-
enUp^rk'3 Sch «derÖen en gravures, etsen ccu
«meden zijn steeds ruim vertegenwoor- geheel gereorganiseerd werd
aan te gaan. Vooral sedert den oorlog heeft
deze kamp een vinnig karakter gekregen en
zijn er groote gaten gehakt in het spoorweg
monopolie. De eens verlaten landwegen zijn
met een nieuw leven bezield geraakt en de
ijzeren baan moet veer na veer laten schieten.
In Duitschland is dat ook het geval, maar
hier wordt het geval nog daardoor verscherpt,
dat het spoorwegbedrijf een paar jaar 'geleden
om een deel van
J p. -"„Wijvunwui- Éjcicvigautacexu 1
,élpont en Lavergne bereiken in de oorlogslasten, welke aan den vijand opge-
d°Ch hun werkjs van vroeger bracht moeten worden, te dragen. In beticht
bekend en geeft op het oogenblik geen aanlei
ding er bij stil te staan. Voor ramen waren
slechts kartons aanwezig en maar zeer weinig
in aantal bij de belangstelling die weer voor
het kleurvenster Is gewekt en die tot belang
rijke opdrachten heeft aanleiding gegeven. J.
Falquet heeft de „Mater dolorosa" in een ven
ster-studie weergegeven, die wijst op een veel
vrijer zoeken naar bewogenheid, dan zultfs tot
dusver in de Parijsche ateliers het geval was,
waar men te veel bleef hechten aan de affiche
achtige teekening, die haar bloei kende rond
de expositie van 1900.
Zonderen we het groote karton van Desval-
lières uit, dan is de schilderkunst er even
mager afgekomen als de architectuur. Belang
rijk werk en bekende namen vonden we niet
dan in kleinkunst. De boekillustratie en het
prentje, meest van leerlingen van bekende
meesters als Maurice Denis en Desvailières, of
uit de bekende kleine groepen, zijn op deze
tentoonstelling goed vertegenwoordigd, maar
iet eigenlijk schilderwerk moet men er helaas
niet meer zoeken en dit komt misschien wel
,van het feit dat de tijdsomstandigheden voor
de kunstenaars m-oeilijk zijn en zij meer expo-
seeren daar waar zulks tot opdrachten kan
leiden: op de groote tentoonstellingen.
Desvailières is echer iemand die steed3 pre
sent is waar het geldt getuigenis te geven van
religieuse kunst. Hij beslaat een geheelen wand
met het karton voor een enorme muurschil
dering eener kapel, waarvoor hij op zijn be
kende zeer expressieve en fel bewogen wijze
een visioen heeft weergegeven van de H. There-
sia van Llsieux in extase. De ruige behande
ling door middel van koolzwart, oker en en
kele violetten grijpt den toeschouwer in het
gemoed.
Noemen we nog een in edelhout uitgevoerd
reliekschrijn voor den gelukzaligen Charles van
Blois, dan rest ons slechts stil te staan bij
een deel der expositie, betreffende de reli
gieuse huis-kunst, opzettelijk beperkt tot de
Kerstkribbe.
In dat opzicht hebben we een zeer eigen
aardig feit te constateeren, voor zooverre dat
mag bij de onvolledigheid der tentoonstelling.
Dat de artisten die onze Kerstvoorstellingen
willen vernieuwen, te rade gaan bij folklore is
overal waargenomen. Dat tal van artisten de
Hantons en de provenjaalsche kribjes tot uit-
jaarvan vindt de directie van gezegd onder-
nemen, dat de concurrentie van de auto's
heeletnaal geen pas geeft en van dit inzicht
heeft zij reeds meerdere male luidkeels kond
gedaan zonder daarbij echter iemand geïm-
pressioneerd te hebben. Anderzijds heeft zij de
autobusines3 voor een deel in eigen handen
genomen en heeft zij bovendien ook sterk met
concurreerende tarieven gewerkt. Ook heeft
zij bij de regeering gejengeld om het autotrans-
port met speciale belastingen onder zwaren
druk te zetten, hetgeen echter niet heeft mogen
schappij, die voort blijft bestaan, is reeds in de
meeste Duitsche steden vertegenwoordigd. De
nieuwe onderneming zal zich nu speciaal op
dit kleine expeditiebedrijf gaan toeleggen en
wordt daartoe met uitgebreide volmachten en
privileges toegerust. Zij staat echter onder
strenge controle van de Rijksspoorwegen, die
o.a. haar tarieven vaststellen. Deze zullen over
de gansehe republiek gelijkelijk geregeld, en
zoo laag gesteld worden, dat er met een deficit
van 20 a. 50 millioen gerekend wordt, welke
door de rijksspoorwegen bijgepast zullen wor
den.
Het natuurlijk gevolg hiervan is, dat alle
zelfstandige ondernemers, die dit bedrijf tot
niu uitoefenden, in het gedrang geraken. Deze
ondernemers zullen bij de rijksspoorwegen aam.
kloppen, welke hen dan naar de firma Schen
ker verwijst en deze firma heeft al weer uit
voerige instructies hoe zij in zulke gevallen te
handelen heeft. Zij kan met zulke privé-onder-
nemers contracten aangaan, waardoor deze
natuurlijk tot filialen of nog een beetje min
der van den grooten machthebber gereduceerd
worden.
Het spreekt van zelf, dat deze maatregel veel
opzien gebaard heeft en op veel verzet stoot.
Eerstens natuurlijk van de zijde der directe
slachtoffers maar tweedens ook van het groo
te publiek. Dit vindt het een beetje vreemd,
dat een lichaam als de rijksspoorweg, mono
polies uitdeelt en dat nog wel aan privé-onder
nemingen, waarin zij slechts door een commis
saris vertegenwoordigd is. Wel is waar is de
firma Schenker aan de rijksspoorwegen 26
millioen wegens achterstallige vrachtgeiden
schuldig en staat zij dus onder zekeren druk
en ook moet de nieuwe firma 20 pet. van haar
eventueele winst als vergoeding voor haar pri
vileges aan de spoorwegen afstaan, maar ze
blijft ondanks dat alles toch maar een zuiver
privé onderneming, welke ineens een monopolie
toegeschreven krijgt:
De rijksspoorweg van zijn kant loochent
dat laatste natuurlijk met veel klem. Hij weet
zelfs schoone woorden te vinden van lof voor
de zelfstandige expediteurs en hij drukt dezen
zelfs met hartelijkheid in zijn armen. Maar de
lieeren laten zich daardoor niet misleiden.
Zij weten drommels goed, hoe laat het is, d.w.z.,
dat hun uur geslagen heeft.
Aldus heeft de rijksspoorweg nu hij zijn los- en
laadplaatsen een Cerberus aangesteld door
wiens handen zoowat alle stukgoederen gaan
en die zoo machtig is, dat men rekening met
hem dient te houden. Dit heeft het voordeel
dat er meteen ook druk uitgeoefend kan wor
den op de autotransportmaatschappljen, die
zich op het vervoer over langeren afstand in
halen. Eigenlijk heeft tot nu toe niets gebaat, gericht hebben. Er zijn in Duitschland
naar heeft men veeleer het gevoel, dat we hier
pas aan het begin van een ontwikkeling staan,
die de rijksspoorwegen op den duur enorm in
de verdrukking moet brengen.
De spoorweg, echter ook niet voor de poes
zijnde, heeft nu een paar dagen geleden een
grooten slag uitgehaald en de firma „Bahnspe-
ditlon Schenker Co." opgericht. Er bestond
al een firma van bijna gelijkluidenden naam.
die in het buitenland ook wel bekend is wijl
zij daar een massa zaken voor de rijksspoor
wegen opknapt. Maar de nieuwe firma heeft
een speciaal doel en wel als wapen te fungee-
ren in den strijd tegen de automobilistische
concurrentie.
Hierbij is de directie van de rijksspoorwegen
van het gezonde inzicht uitgegaan, dat een der
groote voordeden, welke de auto op de spoor
vóór heeft, hierin bestaat, dat de auto goede
ren van huis tot huis levert en de spoor niet.
Deze heeft tusschen slation en huis een tus-
schendienst noodig, welke natuurlijk geld.kost
en welke bovendien in een meer of min vrij
gevochten toestand verkeert. Bijvoorbeeld; het
transport van 100 K.G. stukgoederen van sta
tion naar huis kost hier 30 penningen en elders
over een gelijken afstand, ongeveer 3.30 mark.
Deze lokale transportdiensten worden door
allerlei kleine en onafhankelijke ondernemers
uitgevoerd, soms ook door grootere firma's,
maar zij blijven in hun tegenwoordigen vorm
steeds een druk op het spoorwegvervoer uit
oefenen. Daarom heeft de rijksspoorweg nu be
sloten heel dezen tusschendienst In één hand
te brengen, als het ware, haar te rationalisee-
ren en over het gansehe rijk te uniformeeren.
Om dit verreikende doel te verwezenlijken
richtte de Rijksspoorweg dan de nieuwe Schen
ker-maatschappij op. De oude S chenker-maat-
een
kleine vijftig van die ondernemingen, welke
rond 1000 vrachtwagens hebben loopen, van
welke sommigen natuurlijk heelemaal niets met
de rijksspoorwegen te doen hebben en welke
dus vrij uitgaan. Maar de meesten komen tel
kens met de rijksspoorwegen in aanraking en
hebben deze ten slotte even hard noodig als
benzine.
In den vervolge zal dat contact nu plaats
hebben met de gerationaliseerde en gestan.
daardis-eerde firma Schenker Co. en deze
heeft voor zulke gevallen bereids een la vol
met gedrukte contracten liggen. In deze con
tracten worden de handen en de voeten van
deze transporteurs letterlijk gebonden. Op
straffe van 200 mark boete voor elke ton,
mogen zij goederen niiet over een grooteren
afstand dan 50 K.M. over de landwegen ver
voeren. Zij mogen, geen geregel den dienst in
stellen, die meer dan 25 K.M. lang is. Zij mogen
slechts laden en lossen aan de stations, die de
firma Schenker hun aanwijst, etc. etc. In één
woord, het au-totransport wordt zeer lustig ge
kneveld en onder controle van de rijksspoor
wegen gebracht.
Ook hier tegen, woedt natuurlijk een bitter
verzet, dat het voordeel heeft den stroom van
den tijd mee te hebben. Want de ontwikkeling
van den auto als concurrent van den spoorweg
staat nog slechts in haar beginstadium. De
groote strijd, welke evenwicht tusschen deze
beide machten zal brengen, ligt eerst in het
verschiet en daarom is het twijfelachtig of
de Duitsche rijksspoorwegen er in zullen sla
gen door een enkele krachttoer deze zaak nu
al tot een voor hen bevredigende oplossing te
brengen.
Men kan zich in Holland vrijwel geen denk
beeld vormen van de ontzaglijke ellende, dde
in Hongarije heersch-t. Ook in andere landen
klaagt men over dien treurigen toestand en
ook elders wordit groote armoede geleden. In
Duitschland loopt het aantal werkloozen zelfs
in de millioenen. Vergelijkt men echter den
toestand van den Hongaarsöhen middenstand
om van de arbeiders nog niet eens te spreken,
met de levensomstandigheden van het Duitsche
proletariaat, dan moet men constateeren, dat
de toestand der werkloozen in Duitschland on
eindig veel -beter is dan die van de staatsambte
naren in Hongarije, van wie de moesten nog
niet zooveel verdienen als een werklooae in
Duitschland van het ondersteuningsfonds trekt.
Men behoeft slechts een blik te Slaan in de
Hongaarselhe bladen, waarin men siinds weken
de lijsten van bijdragen ziet voor do anmsten
der armen. Bedragen van twee pe-ngö worden
reeds ais rijkelijke giften beschouwd en in
gelheela districten worden in een bepaald aan
tal weken niet meer dan duizend pengö inge
zameld voor de hulpactie, die onder leiding
van de gemalin van d-en rijksbestuurder ge
voerd wordt. Zulk oen ellende is gewoonlijk
de vruchtbaarste bodem voor een omwenteling.
De nood brengt do mensch-en in vertwijfeling
Wanneer men desondanks in Hongarije geen
revolutie te vreezen beeft, dan is dat enkel
en alleen te danken aan het fait, dat in de
tien jaar, die sinds de revolutie verloopen zijn,
op godsdienstig gebied een hergeboorte valt
waar te nemen en dat de katholieke geestelijk
heid en ook de pro-testamtsche kerk het gees
telijk leven der bevolking op een hoog peiii
heeft weten te brengen. Voor zoover d'it men
schel-ijker wijze mogelijk is, zijn zij er in ge
slaagd heit materialisme weerstand te bieden
en -d-e mensöhen toot liet ideëele te begeesteren.
Dit feit moet eenieder, die den toestand in
Hongarije met open oog gadeslaat, erkennen.
Offers en ontberingen, zelfverloochening en
godsvertrouwen, zijn de karakteristieke ken
merken van bet tegenwoordige Hongarije.
Natuurlijk rust ook in Hongarije de booze
geest niet. Hoewel tegen iedere communisti
sche 'beweging met alle strengheid wordt op
getreden, zijn er toch altijd weer lieden, die in
dienst van Moskou treden en geheime oom-m-u-
nistisöhe complotte-n smeden, die echter dank
zij de waakzaamheid der Hongaarsche politie
autoriteiten, steeds tijdig ontdekt werden.
In het najaar werd de directeur van een
groote textielfabriek, de zoon van een rijken
bankidirec.t&ur, als vertegen woordiiger van Mos
kou op heeterdaad betrapt en twee maanden
Ja-ter arresteerde de politie reeds zijn opvolger.
Een stille vijand is eohter altijd gevaarlijker
dan iemand, die zich openlijk als vijand be
kent en daarom zijn de sociaaldemocraten in
Hongarije In den gronid van de zaak veel ge
vaarlijker dan de communisten. Zij zijn in het
parlement vertegenwoordigd en in den gemeen
teraad van Boedapest vormen zij zelfs een
sterke fractie. Daar in het Hongaarsone parle
ment de regeeringspartij de absolute meerder
heid heeft, speelt de oppositie om zoo te zeg
gen vrijwel geen rel, of om het nog duidelijker
te zeggen. zooal3 de toestand op het oogenblik
is, hebben de sociaaldemocraten en de joods-che
democratische partij, die hun zeer verwant is,
geen enkele kans, om de macht in handen te
krijgen.
Sinds jaren trachten daarom de sociaal
democraten met behulp van het buitenland, mot
name met behulp van de Oostenrijksohe mar
xisten en de Tsjechen hun doel te bereiken.
Eenige weken geleden kon de „Boedapest!
Hiriap", een blad, dat vrijwel geheel aan d-e
zijde der regeering staat, medod-eelen, dat de
sociaaldemocraten hun uitgebreide en volks-
opruiende propaganda voeren met Tsjechisch
gel-d. De Hongaarsche Sociaaldemocraten heb
ben deze ernstige beschuldiging met een veel
zeggend stilzwijgen beantwoord. Dagen lang
daagde de Hongaarsche pers het 'blad der so
ciaal-democraten, de „Nèpszava" (Stem des
Volks) uit, om deze aanklacht te wee-rleggem en
eerst toen er geen uitweg meer overbleef,
schreef de „Nèpszava", dat men maar eens
moest zeggen, waar het Tsjechische geld in
ontvangst genomen kon worden, „het blad zou
dengene, -die dii-t adres opgaf, zeer dankbaar
zijn."
Met dut ironisch bedoelde en gehuichelde ant
woord meende de sociaaldemocratie de®e aan
gelegenheid afgehandeld te hebben. Als een
donderslag bij helderen hemel kwam echter den
zesden December 1930 de onthulling van het
christelijke blad, „Magyarsdg", een van de
voornaamste en meest serieuze blad-en van Hon
garije, dat geenszins op sensatie 'belust is, maar
alleen dn het belang van het land, de in zijn
'bezit gekomen dooumente-n i-n de nummers van
6, 7 en 10 December publiceerde.
Met deze documenten, die het blad in fac
simile reproduceerde, blijkt, dat de leider van
de Hongaarsche 'sociaal-democraten, Ernst Ga-
zami, gewezen minister van de revolutiomiaare
regeering Karoiyi, die jarenlang in Weenen,
Praag en Presburg als emigrant leefde en eerst
twee jaar geleden door een gunst van den
rijksbestuurder naar Hongarije moOM terugkee-
ren, de Tsjechische sociaal-democraten om geld
gevraagd heeft en dit ook gekregen heeflt. De
gelden werden geldkwideerd door den leider der
Tsjechische sociaail-democraten, dr. Soukup, den
president van den TsjechJschen senaat en door
middel van koeriers naar Boedapest gebracht.
De desbetreffende brieven publiceerde de
Magyansag".
Het sprak vanzelf, dat zoowel de heer Garam-i
alsook senator Soukup de eckbedd van deze
documenten zouden bestrijden. Het is echter
wei merkwaardig, dat nog voordat tegen deze
aanklacht geprotesteerd werd, in een Hol-
landsch blad de inhoud van bet communiqué
van senator Soukup gepubliceerd werd, waar
uit duidelijk blijkt, dat het bier een organisatie
bereft, aooals later zal bewezen worden.
Den 9en December 'bracht de vertegenwoor
diger der Hongaarsche sociaal-democraten de
zaaik in het parlement ter sprake; in Holland
kon men ecblter reeds een dag eerder de argu
menten van den heer Payer lezen onder den
kop „Hongaarsche Zlnovteff-brieven". Er is in
diit geval echter geen sprake van Zinovieff-
torteven, want het hlad „Magyorsóg", dat de
belangen der regeeriimgsopposiitle voorstaat,
hoeft er abaci nut geen belang bij apocryphen
samen te stellen, wat overigens ook niet de
methode ls van de Hongaarsche podittek. Na
tuurlijk wist men 's Maandags daarop nog niet
dat de „Magyarsóg" niet alleen de 's Zater
dags en 'a Zondags gepubliceerde documenten
bezat maar datt hot nog andere onthullingen
OP ZOEK NAAR DE WAARHEID
Onze An-twerpsche correspondent schrijft ons:
Wij zijn andermaal bij den Antwerpschen
Stadsarchivaris, den eerw. lieergfloris Prims,
gaan aankloppen, die ons wedoom met alle
bereidwilligheid de documenten over het „geval
van Speyk" ter hand stelde.
Ons doel was dus in de eerste plaats de na
men der Belgische gesneuvelden te kennen.
In do rapporten worden opgegeven als omge
komen: kapitein Gregoire (19 jaar) van do
Compagnie libre Beige van mijnheer de Gor
ter"; Jacq. Petit foerier in dezelfde compagnie,
fuselier Ant. v. Geel (id.) en Collier, geboren
te Calais luitenant van de Compagnie Sapeurs
Beiges de monsieur Lecarpentier.
Hoogstwaarschijnlijk waren dit vier van de
vijf Belgische militairen, die, volgens verklaring
van den Nederlandschen geredde, Poelman, aan
boord bleven, terwijl van Speyk naar beneden
ging om het vuur in het kruit te jagen.
Bij het nalezen van de verschillende rappor
ten is ons gebleken hoe tegenstrijdig de verschil,
lende verklaringen zijn. Men zal zich herinne
ren, hoe de Gorter, de militaire autoriteit dus,
in zijn verslag er zich over beroemde, dat dank
zij de aanwezigheid van zijn piket geen enkele
burger gekwetst werd.
Welnu in het dossier-van Speyk ligt o.m. het
rapport (het eenige dat in het Vlaamsch is) van
de bestendige politie-wacht (d.d. 56 Februari
1831) aan de voorloopige commissie voor de
veiligheid, waarin o.m. gezegd wordt:
„Ik heb mij begeven buiten de Slijkpoor-t,
naar de koordemakerij. Daar lag een gekwetste
persoon Jean Couverts. Ik beb volk in bet werk
gesteld om hem en de andere gekwetsten naar
het gasthuis over te brengen. Ik heb mij naar
het burgerlijk gasthuis begeven om de namen
der gekwetsten op te nemen.
Na dit gedaan te hebben, heb ik bevel gekre
gen om te gaan zoeken naar een pers jo®, de
welke van het verbrijzeld schip was ontsnapt.
Omtrent twee uren namiddag heb ik bevel
gekregen om den persoon van deze te gaan
arresteeren. Hem niet gevonden hebben-de, beb
ik hem naderhand door bevel van UwE. naar
zijn kanto-or gaan halen en heb item verders
door bevel van UwE. in de amigo geplaatst;
om zeveu uur 's avonds heb ik de persoon van
Hendrik Weyler -door bevel van Uw.E. in bet
St. Julianusgaethuis gebracht".
Hieruit vernemen wij dus, dat Hendrik Wey
ler, een der geredde leden van de kanonneer
boot aanvankelijk gevangen werd gezet, nadat
hij op het bureau der veiligheidspolitie was ge
weest.
Waarom?
Merkwaardig is voorzeker dat er in het dos
sier geen enkele verklaring van Weyler te vin
den is, terwijl van de twee andere geredden ver.
sohillende getuigenissen aanwezig zijn.
Maar om met 't rapport van bovengenoemde®
politie-commisearis zijn naam is Rijsheuvels
voort te gaan. Het luidt dan verder:
„De namen der gekwetsten, welke ik om 3
uur in het burgerlijk gasthuis heb aangetroffen,
zijn:
Corliers (van de compagnie Carpentier).
Mols Johannes (v. d. Compagnie de G-orter),
Voerman Jean (serg. v. d.
van Reeth (serg. V. d. ComP- (jor#®
Keeremans P. (van de Co-niP-
S-omers Jean (v. d. CornP- dc ^twjt).
Poelman P. (ran de kanonue ^Jt).
Van de Velde (van de kanonnen
Verbist P. werJcman.
Van de Bril (Oomp. de Gorter)-
Moortgat (Comp. de Gorter)-
Dom Michiel (Comp. de Gortei
Weereman (Comp. de Gorter-
Couverts Jean werkman.
Volgens deze lijst dus zijn cr;
in
met het rapport de Gorter,
gers gekwetst.
wel
wordt bevestigd door eBIL^^ei
a.rii van Cornells van de
Het
Februari) van Cornells van
eur bij den Scheldedienst gericht ao>'
schout te Antwerpen De Gottal, w
meld wordt, „dat vele toeschouvveI'^
land bevonden bij het schip Sea
werden" /rnssier
Waarom vinden wij in het oo^
gave van de omgek-omen burgers-
Dat er gedood werden, lijdt Sep- juli
Een ander document, gedateerd
komt ons zulks verklaren. Het is -nC\e^\
schrift aan den gouverneur der Pr0
in Marie Adriana Kivier,
werkman, die het slachtoffer is
de ontploffing der kanonne-eTboot
van drie gulden vraagt, evenals
andere weduwe werd toegestaan.
Waar zijn deze burgers gedood
De Belgische commandant de G-oi
den wa-1 stond, rapporteert geen eb
burger. /./a
Dus op bet schip?
Het is m-ogelijk, misschien wel wa gof
Immers in het kleine d-ocuhieb
dat wij in ons vorig artikel reedrS"
i-s -er sprake van „burger-aanvali®1^
seurs). >v.
In deze veronderstelling worden v ^jj
door een artikel, dat hedenavond 1
hfW l
Antwerpscbe bladen verscheen. D®
van heeft een bezoek gebracht !tl F,
Van de Putte, achternicht van kaP1 yjS
Gregoire, die te Antwerpen woont -Ji
hij een en ander vernam van de b®1
welke in de familie nog voortleven
gesneuvelden kapitein.
„De versie", aldus luidt het in 'ie 1
„welke in do familie nog altijd 1
schilt eeniagzins, zoowel van de
van de Nederlandsche. De familie vrij
lijk, dat kapitein Grégoire, die-n d»S
niet van dienst was, maar een zijner
kers verving. Toen hij aan boord van
n-eerboet kwam, was de ontmoeting jflr
Beigen en de Nederlanders zeer ka
eei^
de minste vijandelijkheid van w
pitein Grég-olre kwam beeclierminS
Toen sprong echter een brutale k®3 a
haven op de boot en in zijn baat te-
zetters der s-tad trok bij de Ne-derlan
-omlaag.
Het was dit gebaar, dat van of
tot de eenige verdediging waarover 11
oogenblik nog beschikte." I j
zou brengen. Dinsdags ven-s oh enen nog andere
foto's van documenten.
Van de voornaamste documenten bezit het
blad het origineel en d-e edhitiheid daarvan kan
niet worden betwijfeld. Uit deze documenten
blijkt, dat de -H-ongaars-che sociiaal-demoorati-
sche partij van het gel-d, dat zij van Praag ont
ving, politieke diensten beiweeis en -dat d-e so
ciaal-demoeraten d-e Tsjeohisohe regeering bet
materiaal leverden voor da perscampagne, dde
het Tsjechische propagandabureau sinds t-ien
jaa.r tegen Hongarije voert. Uit het in facsi
mile gepubliceerde protocol van de conferentie
van bet midd el-Euro peas-ch-e sociaal-democrati
sche -propagandabureau, die eind December ge
bonden werd, en de op deze oonferemtie gehou
den redevoeringen blijkt, dat da vertegenwoor
digers van de Hongaarsche sociaal-democraten
systematisch landverraad pleegden en met be
hulp van hun Tsjechische „kameraden", d.w.z.
de Tsjeohisohe regeering, een omweniteflirig in
Hongarije teweeg willen brencen, om de macht
wederom In handen te krijgen.
De in Slowakije levende Hongaren werden
door de Hongaarsche democraten in Praag aan
geklaagd. De Tsjechische regeering werd er
opmerkzaam op gemaakt, dat toet In Praag ver
schijnende Hongaarsche blad, de „Prdgal Ma
gyar Hirla-p", door de Hongaarsche regeering
gesteund werd, waarmede men de Tsjechische
regeering een houvast wilde geven, om dit blad
en de overige Hongaarsche bladen in Slowakije
te verbieden.
Ook tegen de leiders der Hongaarsotoe chris
telijke partijen in Slowakije verschaften zij de
x-eg-aering belastend materiaal, waarvoor do
Hongaarsche sooiaai-democraten door de Tsje
chische zusterpartij, in werkelijkheid echter
door de Tsjechische regeering, gefinancierd
werden.
Daar de president van den senaat de galden.
Mkwideende en aan de beraadslagingen per
soonlijkheden -deelnomen, zooails de gewezen mi
nister Derer, en de Tsjeohisohe stociiaal-demo-
craten, -dde I-eden der regeering zijn, staat het
rast, dat het niet de bedoeling is, een partij
te steunen maar tegen Hongarije zelf te agee-
naa.
Uit de 'besprekingen van de conferentie van
het pro-paganda-bureaiu iblijtot, dat men de las-
terberiohlten tegen de Hongaren in kleine bla
den, die met financieelle moeilijkheden te kam
pen hebben, onderbracht, waarvan zij dan door
de Tsjechische bladen en de groote organen der
.toaiaal-democraten werden overgenomen en
nog eens flink werden aangedikt en overdre
ven.
„Men moet alle middelen te baat nemen, heet
hiat dn een van deze lasterartlkelen, en zooveel
mogelijk van de diensten van personen, die niet
in het oog loopen, gebruik maken en dergelijke
men-schen kan men altijd m-et weinig geld vin
den". De organisatie tegen Hongarije moot wijd
en zijd worden uitgebreid enz. Uit de documen
ten blijkt vertier, dat tusschen Woenen, Praag
en Boedapest een regelmatige koerierdienst be
staat en -dat zich in Weenen een geh-eimarchief
'bevindt van de sociaal-democraten, waarin alle
belangrijke doonm-enten bewaard worden.
De onthullingen hebben, zooals te begrijpen
is, in Hongarije groot opzien gebaard. Wat hier
van het gevolg zijn zal. is nog niet te overzien.
De Hongaarsche regeering heeft tot nog toe
■haar meening over doze kwestie niet te ken
nen gegeven en bewaart des-ondanks alle kalm
te. Eerst wanneer gerechtelijk zal bewezen zijn,
dat de documenten echt zijn, zal zij de noodige
-maatregelen treffen.
In het parlement verklaarde de vertegen
woordiger van de sociaal-democraten, dat de
sociaal-democraten, wanneer de documenten
echt z-ouden zijn, de consequentie zonden, trek
ken en hun mandaten zouden prijsgeven. Wan
neer wat niet -betwijfeld wondt de docu
menten echt zijn, zal hot eohter niet de zaak
vatn de socdaal-democtraten zijn, o(m de conse
quenties te trekken, maar in dat S0*',iep. .-
openbaar ministerie zijn pidcht vervw -Pi
De sociaal-democraten wilden m®' Ên Hk
chisclho geld profitoeren van dan bal'®1
van het H-ongaars-che volk, om e-en
volutie te verwekken. Br is hief
sprake van Zinovioff-briev-so maar
menzworing, van een oamplot en m®11
doen, aille berichten en v-erklaringe® 0
aangelegenheid met voorzichtigheid te frl"
de-len. Zoo-wel het sociaai-demoorati®0 j
„Nèpszava", als de „Magyarsag"
aanklacht Ingediend. De HongaaT£ck®
banlk zal deze zaak du-s binnenkort
held brengen.
In ieder geval zal deze affaire
stigen invloed -hebben op de toch r<
relaties tussdhen Hongarije en Tsje®1^ w
kij-e. Deize kwestie geeft een diep inzie® t
toestand van Zuid-Oost Europa, waar b® „f
overal maar al te droog is en men
wanneer een vonk een explosie kaf
zaken
TOEKENNING VAN DEN LESSI
Aan Prof. Leisegang j
In het Brunswijksche landstheater jf
Zondag de plechtige uitreiking plaats xT'.
door Rijkspresident Von Hindenburg
den prijs van 5000 mark voor het b®^0
over „Leasings Wereldbeschouwing"-
werd toegekend aan Prof. Dr. Hans Lris 'p
hoogleeraar aan de Universiteit, te
de 21 inzendingen kregen een eerv0 w
melding die van den privaat-docent P
Iese, uit Bonn, van den journalist Alb®' „(F
Wagner, te Berlijn en Dr. Muiter utt
nyf t
ZATERDAG IS HET STOFFEljlJ^.-nOVt
SCHOT VAN DEN HERTOG VAN
in de St, Lodewijkskapal te Dreux Pjgjrt
begraven; een opname tijdens de pb*
