voêêmi.
t60„
BELASTINGVRIJ
AB0UTER
m
Z o m e r m o
e
3.75
Overalls.-
^TrheHemden
p^erikaanSgo 3.45
Kent U onze „Havana Planteurs"
G. v. d. Spek, Hoogstr. 61, Tel. 68718
KLEIHE-AMnOMCE
1 SPAARZEGEL bij:
1/2 SPAARZEGEL bij:
2 «roek®0
2.40,2-75. Rroeken
REISINDRUKK
De zomermode eischt niet alleen een smaakvollen, eleganten schoen, maar vooral een
licht en gemakkelijk model. Deze eigenschappen vindt U in onze linnenschoenen, welke
aan alle eischen der doelmatigheid en van een goeden smaak beantwoorden.
2.90, 3.70.
RIJWIELFABRIEK „DE ADELAAR",
K RU IDE NIERSWIN KETS
VRIJDAG 31 JULI 1931
WAT IK HEB MOETEN
BEWONDEREN.
EEN SPAARKASRELLETJE IN
DUEMKURT.
EEN OPROERTJE IN EEN STADJE
IN NEDER-OOSTENRIJK.
DAT IS NU JUIST DE SIGAAR DIE U ZOEKT
DE OUDERWETSCHE SIGAAR
MET DE OUDERWETSCHE SMAAK!
'N 8 CENT-SIGAAR, WELKE ZICHZELF AANBEVEELT!
KOST EN INWONING
NET R. K. MEISJE
GROOT VRIJ
BOVENHUIS TE HUUR
8*.
!aii6
BUK PINKZALM
39 c.
BUK ROSE ZALM60 c.
1/2 BUK ROODE ZALM 50 c.
BUK ROODE ZALM DELMONTE. 90 c.
BLIKJE SARDINES CANAUD 35 c.
BUK SARDINES PHIL. CANAUD 98 c.
BUK STEUR IN TOMATENSAUS. 35 c.
1/2 BUK ROSE ZALM
BLIKJE SARDINES CANAUD
BLIK SARDINES IN TOMATENSAUS
BUK SARDINES IN MOSTERDSAUS
BUK SARDINES IN TOMATENSAUS
GEMAKK. BETALING
SCHIEDAM, Hoogstraat 37, tel. 68S94
Het 8ymbo]iseeren van den arbeid.
In Amsterdam en Rotterdam, en ook in den
Haag, hebben geestdriftige geleiders mij uit-
genoodigd bewonderende blikken te werpen op
nieuwe gebouwen: magazijnen, koffiehuizen,
kantoren.
Zij hebben verwacht dat ik hulde zou bren
gen aan het genie van kerkbouwmeesters
van verschillende gezindten van wier schep
pingen zij met een soort verstandelijk zinsge
not schenen te genieten.
Zij hebben mijn aandacht gevraagd voor
verkeerssignalen, voor reclamezuilen, voor
.kiosken en tramhuisjes, voor meubelen, voor
in- en uitwendige decoraties of niet-decoraties,
voor boekbanden, voor de lettertypes van
reclamebiljetten in winkelkasten en op aan
plakborden, voor brughekken en brugleunin
gen
Ik ndem hier maar een en ander voor de
vuist weg. Het is maar een klein deel van het
onnoemelijk vele, waarvoor in een week tijds
mijn bewonderende belangstelling opgeëischt
is. De opsomming lijkt onsamenhangend. De
verschillende posten, waaruit zij samengesteld
is, komen evenwel hierin met elkander overeen,
dat ik de dingen alle prijzen en bewonderen
moest omdat ze „modern" waren: de winkels,
de koffiehuizen, de kerken, de brugleuningen,
de reclamezuilen, de reclameletters.
Men verlangde niet, dat ik ze „mooi" vond
in den tammen en genoeglijken zin van het
woord; men verwachtte niet, dat mijn oog er
behagen in schiep; maar men hoopte °om
mijnentwille, dat mijn geest in staat zou' zijn
ze te „waardeeren" en in ieder geval te be
grijpen".
Men was trotsch op dat alles, omdat men
het zag als de uiting van een nieuwe en groot-
schere nationale mentaliteit.
Ik voelde, dat ik er buiten stond. Ik voelde,
dat ik er vreemd tegenover stond. Ik voelde,
dat ik er vijandig tegenover stond.
Ieder tijdvak, neen, ieder jaar, iedere maand,
iedere dag is modern. Het jaar 1900 was mo
dern, het jaar 1850 was modern. Alleen een
volk dat maatschappelijk en politiek een nieu
wen weg ingeslagen heeft, dat gebroken heeft
met de gemeenschapsidealen en de tradities,
welke het weinige jaren geleden nog beheersch-
ten, kan zonder geleidelijken overgang een
periode ingaan, die als extra-modern, als revo-
lutionnair-modern kan worden gekenschetst.
Een periode van krachtige en vaak overdreven
reactie op het jongste verleden.
Zulk een periode is Engeland, ondanks den
wereldoorlog en al zijn staatkundige en econo
mische gevolgen, niet ingegaan. Frankrijk even
min of nog minder. Want de wereldgebeurte-
nissen sinds 1914, hoe belangrijk ook, hebben
voor Frankrijk nóch Engeland revolutionnaire
gevolgen gehad. Die landen hebben den ouden
staatsvorm, de oude nationale idealen, de oude
levensopvattingen in hoofdzaak behouden, be-
halve dan dat deze zich in den loop van an
derhalf dozijn jaren op normale wijze geleide
lijk ontwikkeld hebben. De oorlog heeft in die
landen niets omvergeworpen, en niets veran
derd aan het maatsohappelijk-nationaal be
wustzijn.
Daarentegen wordt de ontwikkelingsgeschie-
denis van het Duitsche volk door den oorlog en
zijn onmiddellijke gevolgen scherp gesplitst in
een vóör-oorlogsche en een na-oorlogsche of
moderne periode.
Scherper waarschijnlijk dan in Frankrijk of
Engeland mogelijk geweest zou zijn, indien een
dier landen onder soortgelijke omstandigheden
een oorlog van soortgelijke beteekenis verloren
had.
Want nergens zijn het nationale gemeen
schapsleven, de nationale geestesgesteldheid,
de nationale levensbeschouwing zoozeer be-
heerscht door en vereenzelvigd met een be-
stuursregiem en een staatstheorie als in
Duitschland. De val van dat regiem, het ban-
kioet van die theorie, moesten een beslissenden
invloed hebben op elk gebied van denken,
scheppen en streven. De oude grondslagen
zonken weg; nieuwe grondslagen moesten wor-
den gelegd. Van dat alles was geen sprake in
Engeland of Frankrijk, die zich na 1918 in de-
zelfde richting konden blijven ontwikkelen als
voor 1914, en geen enkele reden hadden om
te breken met een verleden en met tradities
waarmede de wereldgebeurtenissen niet in bot
sing gekomen waren.
Noch voor Engeland, nooh voor Frankrijk
brak dus na 1918 een nieuw tijdvak aan, dat
als specifiek „modern" stond tegenover de voor
gaande periode. Dit was, voor zoover de landen
aangaat, waarmede Nederland in nauwe
aanraking komt, uitsluitend in Duitschland het
geval.
De uiterlijke pomp van een militair keizer
rijk en van een paar dozijn vorstenhoven was
jarenlang weerspiegeld in de architectuur en
de decoratie van Duitschlands groote steden
met hun horden van geuniformde standbeelden
en geuniformde openbare gebouwden en hui
zen. De Hohenzollern-architectuur, reeds lang
misprezen in engere kringen van Duitsche in-
tellectueelen, overleefde de Hohenzollern-dy-
nastie geen dag, topn de grootheid, waarvan zij
de naïeve expressie geweest was, ineengestort
was.
Met geestdrift werd een stijl aanvaard, waar.
In men den uiterlijken eenvoud en den inner-
lijken gedachtenrijkdom meende te zien van de
democratische en republikeinsche samenleving.
Er waren nog andere, maar toch soortgelijke
factoren. Een volk, dat generaties lang in zijn
architectuur eh decoraties protsig gebluft had
op zijn voorspoed en zijn rijkdom, coquetteerde
nu met zijn tegenspoed en zijn armoede door
uitersten eenvoud van gevelversiering, door
ongebroken vlakken en lijnen, waaraan niets
overbodig was. Iedere steen moest een prak
tisch doel vervullen. Mehr können wir uns
nicht leisten.
Aldus werden architectonische en artistieke
resultaten van de grootste beteekenis bereikt,
gelijk trouwens in iederen anderen stijl. Maar
de voornaamste beteekenis was toch hierin gele
gen dat de nieuwe nationale stijl de jongste
geschiedenis van het Duitsche volk belichaam
de.
Militaire, maritieme en koloniale grootheid,
waarvan vóór 1914 de indivudueele Duitscher
zich als een der vertegenwoordigers beschouw
de, behooren tot het verleden, maar de eerzucht
van den Duitscher is niet geboken, en zijn hoop
op de hegemonie heeft hij niet laten varen.
Van de middelen, waarmede hij deze eenmaal
hoopte te bereiken, is er maar één overgeble
ven: de arbeid. De industrie is het symbool
geworden van Duitschlands herrijzenis. Het
Duitschland der keizerlijke en vorstelijke ho-
ven, der lijfregimenten en der Feldwebels heeft
gefaald; het Duitschland van ijzer, staal, gra
nieten en gement zal zegevieren. De groote fa
briek is het symbool van de aangroeiende
macht van het moderne Duitschland. De in
dustrieels stijl vervangt over het gansche land
den decoratieven stijl van het keizerrijk. De
moderne huurkazerne moet door haar gevel
herinneren aan den arbeid, die in de fabrie
ken verricht wordt; het moderne magazijn moet
architectonische verwantschap vertoonen met
een moderne fabriek; moderne koffiehuizen
eveneens. Worden zij door torens bekroond,
dan moeten die zijn als reusachtige fabrieks-
werktuigen. Eenvoud en soberheid moeten het
kolossale, dat kenmerkend is voor de groot,
industrie, nog versterken.
Hierbij komt de waan, dat het Duitsche volk
een volk geworden is van ernstige, tragische
zwoegers, met saamgetrokken wenkbrauwen en
op elkaar geperste lippen. Ook dit moet tot
uiting komen in de architectuur, in de straten
aanleg, in de decoraties, in de kunstnijverheid.
Een ander verschijnsel: de reactie tegen het
Feldgrau. Tegen het Feldgrau der millioenen
uniformen, maar ook tegen de grauwheid der
loopgraven en der oorlogspuinen, en tegen de
grauwheid van kruitdamp. Duitschland kon na
1918 het grauw, dat bovendien de kleur der
nationale débacle geworden was, niet meer
zien. Het snakte naar kleuren. Potsdam, Maag
denburg en andere steden verfden haar open-
bare gebouwen en monumenten, en tal van par.
ticuliere huizen, op in gillende kleuren. De
plaatsen, waar men zich vermaakte: de koffie,
huizen en restaurants, de cabarets en bioscopen
moesten één feest van kleuren zijn. Door de
haat tegen het Feldgrau werd datgene, wat
men thans ook in Holland, maar niet in Enge-
land, en ter nauwernood in Frankrijk, als het
moderne café- en cabaret-intérieur bij uitne
mendheid beschouwt, algemeen.
Ik zou aldus kunnen voortgaan. Ik zou nog
kolommen kunnen volschrijven met analyses
van indrukken, in Duitschland opgedaan. De
slotsom is steeds deze dat het karakter van
al wat in het hedendaagsche Duitschland ge
schapen wordt, slechts verklaard en begrepen
kan worden, wanneer men het ziet als resul
taat van den oorlog, de nederlaag, de revolutie
en de wederopkomst.
Maar ik heb die indrukken slechts weerge
geven om datgene, wat ik in Holland zag, er
aan te toetsen.
We enen, Juli 1931.
Er is in het afgeloopen voorjaar -heel wat te
doen geweest over het faillissement der spaar
bank in Dümkurt. Het stadje, dat een soort
van centrum is, in het z.g. Marchfeld, een land
streek, die zich uitstrekt in het Noord-Oosten
van Neder-Oostenrijk, tusschen de rivier de
March en de Hongaarsche grenzen, telde onder
diverse nuttige instellingen, ook een spaarbank.
Het ligt voor de hand, dajt zoo'n spaarbank,
in'het centrum van een of andere streek, heel
wat klanten telt onder de landbouwende be
volking, die herhaaldelijk het stadje bezoekt
om te koopen of te verkoopen en die daar ook
het geld ter spaarbank deponeert. Tehuis heeft
men immers geen gelegenheid, het geld met een
winstje aan te leggen en ook al zou daartoe in
het een of ander dorp gelegenheid zijn, b.v. bij
een Raiffeisenkasse, dan is de groote massa
boeren er heel moeilijk toe te brengen, het geld
•leijs ueSie unq utja uaqosuem Ciq negueuq ei
Zoo was het oo kin Dümkurt. Heel het March
feld zat zoowat in de Dümkurter spaarbank en
toen de zaak ineenstortte, kreeg men, uren van
Dümkurt verwijderd, nog 'n laag puin en stee-
nen op het hoofd.
Wat de zaak nog erger maakte, was de om
standigheid, dat men al heel spoedig wist te
verhalen, dat er onregelmatigheden waren ge
pleegd, dat enkel die met de spaarbank in con
nectie stonden, wel een beetje meer hadden ge
profiteerd dan feitelijk toelaatbaar is en dat
de boeken niet zoo nauwkeurig waren bijge
houden, als men bij zulk een instelling, met
recht, zou mogen verwachten.
Alles bijeengenomen, zal er wel zoowat in
het klein zijn gebeurd, wat in den laatsten tijd
bij groote banken herhaaldelijk in het groot
is geschied; gewaagde speculaties, hoog in
komen van de ambtenaren, z.g.. Schmiergelden
voor een en ander, deze en dergelijke factoren
zullen het hunne er toe begedragen hebben, de
spaarbank, zoo zoetjes aan, naar de maan te
helpen.
In ieder geval, op zekeren dag in het afgeloo
pen voorjaar bleef de spaarbank gesloten en
de betalingen werden gestaakt.
Men kan zich heel makkelijk voorstellen, boe
de tijding van deze gebeurtenissen op de be
woners van Marchfeld werkte. De boeren, die
hun geld hadden gebracht en nu hun spaarduit
jes konden nakijken, waren natuurlijk woedend
en er werd menig hartig woordje gesproken
voor het bureau, waar, tot dan toe, de gelden
werden ingelegd. Men vreesde voor onregelma
tigheden, maar gelukkig bleef het bij scheld
woorden en bedreigingen, zonder dat daden
daarop volgden. Van overheidswege werd de
plechtige gelofte afgelegd, dat men de schuldi
gen zou weten te vinden en streng te straffen.
Men hoopte natuurlijk nog, tegen alle hoop in,
men troostte zich er mee, dat het meeste nog
wel terecht zou komen, en wat dies meer zij.
Het kwam dan zoo ver, dat er een onderzoek
werd geopend tegen diverse functionarissen
van de spaarbank, maar, zooals het bij derge
lijke affairen, in den laatsten tijd, meer gaat,
men hoorde niets meer. Alleen tegen een zeke
ren dr. Anderman, die als juridische bijraad
had gefungeerd, werd een bevel tot In hechte
nisneming uitgevaardigd, dat enkele malen ge
prolongeerd werd en dat voor zijn vrouw aan
leiding is geworden, zelfmoord te plegen.
Daar echter de boeren hiermee niet tevreden
waren, hebben zij, voor een paar dagen, een ver
gadering gehouden in Weenen, om zoo des te
gemakkelijker de regeering mededeeling te doen
van de wenschen der inleggers, die bij de
krach hun geld verloren hadden. Er werd daar
menig hartig woordje gesproken, de verbitte
ring maakte zich lucht in een scheldpartij te
gen de regeering, die, op slot van rekening voor
alles wordt verantwoordelijk gesteld
Toen de vergadering in weenengeëindigd
was, ging men naar huis, om enkele dagen
later een dito vergadering te beleggen in Düm
kurt zelf. Na deze vergadering ging een heele
troep menschen naar het huis van den herber
gier Andree, die een der voormannen was van
de Dümkurter spaarbank. De man werd voor
zijn prestaties bij bovenbedoelde bank beloond
met een hoop gebroken ruiten. Er bleef geen
enkel ruitje in zijn huis heel. Iets dergelijks ge
beurde daarna in het huis van professor See-
hofer, die ook tot de leidende personen der
spaarbank behoorde.
Laat me hier even antwoorden op een op
merking, welke de lezer reeds heeft gemaakt.
Dat een herbergier een hooge functie heeft in
een spaarbank, is voor Hollandsche begrippen
wel een beetje vreemd. Er is hier echter geen
sprake van een spaarbank in den gewonen zin
des woords. De Dümkurter spaarbank was eige®
ijk een z.g. spaar- en voorschotbank, zooaH
er in bijna elk stadje en grooter dorp, in Oo»
tenrijk, een wordt gevonden. In vredestijd wei"
den door mannen, die over een kapitaaltje dl»
poneerden, zu:ke spaarbanken in het leven g®
roepen. Deze geldmannen bleven de feitelijk»
directeuren der spaarbank er werd een com
missie van toezicht gekozen uit de notabelen
der gemeente, terwijl een ambtenaar, gewoon
lijk een advocaat, zoo hij te vinden was, met
het beheer der gelden werd belast.
In den beginne werkten da overige functio
narissen zonder vergoeding; enkel de ambte
naar en een paar bedienden werden betaald,
terwijl de commissarissen en overige functio
narissen met dividenden enz. werden schade
loos gesteld. Natuurlijk is hierin, in den oorlog
en na dien, veelal verandering gekomen boe
het in Dümkurt was, zal eerst het onderzoek
aan het licht moeten brengen.
Wat nu de demonstratie in Dümkurt be
treft, moet ik hier nog bij voegen, dat volgens
de berichten bij de demonstratie eigenlijk geen
inleggers waren, doch dat geheel het relletje
werd veroorzaakt door menschen, die met de
spaarbank niets hebben uit te staan, die mis
schien nooit een cent aan de bank hebben toe
vertrouwd.
Het typeert echter den toestand, zooals die op
het oogenblik in Oostenrijk is, en laat er het
volle daglicht op vallen.
Alles wat er gebeurt, binnen de grenzen der
republiek, wordt door onverantwoordelijke ele
menten met graagte aangegrepen, om een rel
letje in scene te zetten, dat op slot van reke
ning voor de autoriteit der regeering steeds een
schadepostje beteekent. Elk middel is goed ge
noeg, om de autoriteit te ondergraven en de
menschen steeds meer en meer te prepareoren
voor het bolschewisme, dat allen een paradijs oo
aarde belooft.
Blijkt de regeering niet krachtig genoeg om
het ïechtsgevoel van het volk te bevredigen en
relletjes den kop in te drukken, dan wordt er
weer gesmaald op de zwakke regeering, die
niet bij machte is, voor het recht en de rust in
het land te zorgen.
De geringste kleinigheid is voldoende, om de
menschen uit het evenwicht te brengen en din
gen te laten doen, waarvan de gevolgen niet te
tÖn; Men zou eigenlijk der regeering
weLchen m6er Sterke hand wiIlen t°e-
r«na L "°m t6gen alle eventualiteiten gewa
pend te zijn en de rust in het land desnoods
mei, kiacht te handhaven.
In een tijdperk, als waarin Oostenrijk, zich
bevindt, werkt een kleinigheid als een lont aan
het kruitvat en kan zij voor geheel den staat
tot eefl catastrophe worden. Tot nog toe is men
er in Oostenrijk in geslaagd, den boel zoo'n
beetje aan den gang -te houden. We zullen maar
hopen, dat de regeering Buresch ook op dezen
Weg nog menig succes zal hebben te boeken.
Art. 9915-54
Smaakvol en zeer elegant
finnen pumpsschoentje met
lakversiering. Slanke hooge
hak.
Art. 1255-57
Apart, laag uitgesneden fin
nen bandschoentje met
smaakvolle perforatie. Zeer
elegant en gemakkelijk.
V 36 H.
Art. 1137-03
Zeer lichte en gemakkelijke
finnen heerenmolière, in er|is
voor dagelijksch gebruik, in
wit voor tennis-en watersport.
Art. 9137-15
De elegantste schoen voor
den zomer. Heerenmolière in
wit linnen, gecombineerd mei
bruin leder of lak.
•d
HWW WV.-T"
9758S 30
A-IS-...e.xtra reclame geven wü tot en met 8 Augustus onze
„EERSTE KLAS" RIJWIELEN af met RIJWIELPLAATJE
dus BELASTINGVRIJ. Profiteert van deze aanbieding. Onze
bedoeling is U bekend te maken met onze prima rijwielen.
Eigen fabrikaat met 5 jaar gurantie. Geleefd aanbevelend
Fa. PORTEGIJS GOUK.A
Fabriek: WESTVEST 2.
Winkel: Dam 38.
Telefoon 69539.
9754S 30
In een net stil gezin kan een Heer
geplaatst worden met
Middelbare leeftijd. Brieven onder
no. 1752 Bur. van dit Blad.
Biedt zich aan een
19 jaar, van goede getuigen voorz.,
bij voorkeur in een eenvoudig gezin.
Br. no. 1754S Bur. van dit Blad.
Huismanstraat 93. Bevr. beneden
huis. Huurprijs 6.50. 1755S
2
Zijlstra-Spaarzegels
voor fraaie serviezen
ontvangt U bij koffie,
thee, margarine, cacao
enveleandereartikelen.
Delmonte
30 c.
18 c.
25 c.
25 c.
27 c.
De beste merken uit
de bekendste fabrieken!
Moquette-Leermeubl., Dress., Buf
fetten, Theemeub., Divans, Karpett.,
Bedd, Dekens, Ledik., Spiegels enz.
Simonstr. 44 en 57, nabij Schiekade.
Tel. 41541. 6561
ZULSTRA
manmtKAOTrrxasiaKBEBaBaarjEïSKC'-TsrMBascaBM
1 Augustus Opruiming
Peek Cloppenburg
Hoogstraat Rotterdam
