"SsaLT^jjji-s-isr-.ï
rsu-» tot B-
.ssiradïdB»:".« s z.
OVER SCHOENEN EN
SCHOENMAKERS.
BIJNA EEN TRAGEDIE
DONDERDAG 3 SEPTEMBER 1931
„Werk des duivels"
het avondmaal in de ned.
111 lil
DRAI51
anWLKENBURG'S-'
Om geen aanstoot te geven
Hoe lang nog?
D. -«SÏÏÏÏW-
DE MUIS
ROBINSONIADE.
HERV. KERK.
igSi
i
HET GRAFMONUMENT VAN
Mgr. H. v. d. WETERING.
HET MOZAÏEK IS GEREED.
XVe NEDERL. LITURGISCHE
WEEK.
derde DAG.
MGR. DR. W. H. NOLENS f
Koninklijke deelneming.
MGR. AENGENENT TE NAALDWIJK
EEN GEDECOREERDE SOC.-DEMOCRAAT.
PAN.EUROPEESCHE JONGEREN- 1
BEWEGING.
ONZE ZOMER.
■spa*1
BENDIEN'S KANKERPROEVEN.
CUTTERS' MUSEUM TE ROERMOND.
EEN ANECDOTE VAN MGR. NOLENS.
SHOE-KIND IN THE MAKING"
fr1 ii. (siot.)
topafr PW'
Arbeid van ds. Lingbeek.
In het confessioneel weekblad „De Geref
Kerk" doet een inzender een klacht hooren
over den toestand in sommige Ned. Hervormde
Gemeenten en schrijft:
„Is het op zijn plaats, dat een Kerkeraad
gaat stemmen over het Heilig Avondmaal of
men het maar niet liever voortaan slechts
tweemaal in plaats van viermaal zal houden
en dan bij stemming blijkt, dat besloten is het
dan maar tweemaal te houden Is een ouder
ling op zijn plaats, als hij zegt niets voor he
Heilig Avondmaal te gevoelen, en is het niet
in strijd met den catechismus, Zondag 25 t
Is het op zijn plaats, als de predikant, van
af den predikstoel, bekend maakt, dat d®
bel eigenlijk maar éénmaal wijst op het
Avondmaal, en dat dus, wanneer het
maal in het jaar wordt gehouden,:siu
bevoorrechting is; de bijbel geef
goeden Vrijdag aan. gemeente het
Is het op zijn plaats, da ee
Heilig Avondmaal 0Pze|el"L,sliging van de
d6n 2 of 3 weken vóór de ^vestig
nieuwe lidmaten, en dat van het 8acxa-
maten buitengesloten wo ing6s(.e.i^; j3
ment, dat toch van. -e ndmaten op dergelij-
het geoorloofdl de »lauvondimaal te onthouden
k© wijze het dan ter verontschuldiging,
a maar, zeg kunnen ze het dan toch
over een half Als het tenminste in
dien eltiiaaniet maar éénmaal per jaar wordt
gehouden boop niet' dat lk U Veel Van U
<ni mij uw antwoord niet onthoudt.
Mocht het zijn tot waarschuwing in uw ant
woord voor het verval in onze Nederiandsdh
Hervormrt0 Kerk
Het Tweede Kamerlid ds. C. A. Lingbeek,
mede-redacteur van bovengenoemd orgaan, acht
„wat ons in bovenstaande uit zoogenaamd
etreng-rechtzinnige gemeenten wordt bericht,
veel erger zelfs dan het modernisme en
schrijft;
„Systematisch wordt daar een quasi-recht-
zinnige leer, die in werkelijkheid een warwin
kel van waarheid en leugen is, gebruikt om
mensehen van bet eenvoudig geloof in Jesu
Christus af te brengen, of te verhinder
ze ertoe komen, en om ze te loereni de
in zichzelf te zoeken. Is het niet om
over zulk een verval
De predikant hoopt, da
werk des duivels" zal getuigen en besluit.
verder hebben wij hier mets aan toe te
oIIpph dat het hier weer blijkt,
voegen, dan alleen,
waar het met een Kerk-zonderttucht heen-
^Voórloopig schijnt ds. Lingbeek nuttiger
werk te kunnen doen door in eigen omgeving
te arbeiden dan door te strijden tegen de Kerk
van Rome.
hï
- ',"A
- 4&'d
HET HAPPY END" ONTBRAK
GELUKKIG NIET
Wat Pastoor Loomans vertelde.
de
t -LEEUWARDEN
Reel. 578 DGVS 18
Mr Dr Nolens een van Limburgs grootste zonen, is gisteren te Venlo in trefenden eenvoud maar met overweldigende
gr. r. O CnSj^neming ten grave gedragen. De stoet met het stoffelijk overschot betreedt het Kerkhof.
Namiddag-vergadering.
De namiddagzitting van den derden dag werd
ten deele gewijd aan den eeredienst van Onze
Lieve Vrouw en dit tot herdenking van het
eeuwfeest van Ephese.
De eerw. heer Lauwaert, rector te Utrecht
sprak over het Klein Office der H. Maagd.
Spr. wees om te beginnen op het concilie van
Ephese, en het ontstaan daarvan. Daar werd
de titel „Moeder Gods" gehandhaafd.
Het is moeilijk aan te wijzen of er in de
eerste eeuwen liturgische Maria-vereering was.
De catacomben getuigen echter van de groote
Maria-liefde der eerste christenen.
Zoodra Constantjjn de maatschappij ver
overd had, moest deze vereering uitgroeien.
De 4e 5e en 6e eeuw komen met feesten ter
harer eere, er worden tempels gebouwd, en
mozaieken getuigen van de steeds grooter
wordende liefde.
In dien tijd krijgt de Zaterdag een Ma-
riaansch karakter. Het Zaterdags-officie werd
saaraiigesteld.
De voordrachtgever architect Koldewey sprak
over den Heropbouw van de Regale Abdij van
Egmond."
Door prachtige lantaarnplaten lichtte de Ne
derlandsche bouwmeester zijn voordracht toe,
waarmee hij een zeer dankbaar applaus oogstte.
Prof. mr. Aalberse ontving het volgende
telegram van H. M. de Koningin:
Nam met oprecht leedwezen kennis van
overlijden minister van Staat Nolens. Zal
vele diensten door Z.Exc. aan den Lande
bewezen steeds in dankbare berinnering
houden.
(w. g.) WILHELMINA.
Z. K. H. Prins Hendrik zond een telegram
van den volgenden inhoud:
Met diep leedwezen ontving ik het bericht
van overlijden van mgr. prof. dr. Nolens.
Beseffende welk een groot verlies het heen
gaan van dezen uitstekenden Nederlander
voor ons Vaderland beteekent,
mijn oprechte deelneming en
ook aan de familie te willen
EEN PARADE ZONDER WILHELMUS
betuig ik u
verzoek die
overbrengen.
'f ptjf i
„PETRUS CANISIUS'
Belangwekkend werk van Charles Eijck.
In den voorzomer van dit jaar is de Maas-
trichtsche kunstenaar Charles Eijck naar Rome
gegaan met de opdracht van de commissie
tot" stichting van een grafmonument voor Mgr.
Henricus van de Wetering, den vroegeren
aartsbisschop van Utrecht, om een mozaïek
te vervaardigen met de beteekenis van den
overleden kerkvorst. Het monument komt te
staan op het katholieke kerkhof te Utrecht, in
de nabijheid van de kapel en in het boven
stuk ervan wilde men een onvergankelijk por
tret van Mgr. van de Wetering zien, een por
tret tevens, dat zijn waardigheid als bestier
der der Kerk hlëratisch tot uitdrukking zou
bfSS Eijck heeft, na eenige ontwerptee-
te hebben gemaakt, te Rome, in een
Hor bekende ateliers voor dezen tak van kunst,
b!rd aewekt en daar zijn mozaïek voorioopig
fikaar gezet. Zoo is het naar Holland ver-
ÏÏJÏ en thans legt hij er te Utrecht, in de
werkplaats van Fiscalini aan de Wolvenstiaat,
laatste hand aan. In September hoopt men
in het tevens in de maak zijnde monu-
Algemeene jaarvergadering te Zwolle.
de
het,
ment, op het kerkhof aan te brengen,
De beeltenis die Eijck van Mgr. van de We-
t ?ring heeft gemaakt is geen glas-, maar een
marmer-mozaïek. Men koos dit materiaal met
liet oog op ons klimaat en de werking van de
buitenlucht. Het laat niet de forillante schitte
ring van het glas-mozaïek toe, maar is toch,
mits door een kunstenaarshand niet te schools
toegepast, juist in zijn verstorven soberheid
van kleur bijzondér bekoorlijk.
De bisschoip is afgebeeld, bekleed met al de
teekenen zijner waardigheid: met mijter, staf,
ring, bisschoppelijk gewaad, etc. De gelijkenis
is uitstekend getroffen, zonder dat er naar
naturalistische nabootsing is gestreefd. In
tegendeel, de figuur is decoratief van werking
en toont aan, dat de kunstenaar den ikoon-
achtigen eenvoud der klassieke mozaïeken
goed "heeft begrepen. Toch zijn er ook effecten
in houding, maat en gebaar der figuur, die
dit mozaïek tot een waarlijk modern kunst
werk stempelen. Groot en plechtig rijst de
aartsbisschop ln het vlak, vol waardigheid en
vorstelijk overwicht. Geen uitvoerige persoon
lijke psychologie moet men hier zoeken, maar
in de eerste plaats een uitbeelding van de
waardigheid van het ambt. Zoo is de figuur
geschikt voor een grafmonument, dat de
eeuwen moet trotseeren en aan het nageslacht
het type van deze herkomst zal overleveren
als de herinnering aan de feiten uit zijn leven
misschien lang zijn vergeten. Een legendari
sche figuur, geen foto in mozaïeksteentjes.
Over eenige weken is nu het katholieke
kerkhof te Utrecht een zeldzame en fraaie bis-
sehop-sbeeltienis rijker.
In hotel Wientjes te Zwolle werd Dinsdag
middag de algemeene jaarvergadering gehouden
van de Apologetische Vereeniging „Petrus
Oanisius".
De voorzitter mgr. prof. dr. J. Hoogveld
sprak - het openingswoord. De ongewone plaats
van vergaderen, aldus spr., vindt haar oorzaak
in den schrikbarenden geloofsafval in het Noor
den. Daar mogen wij niet onverschillig tegen
over staan. Deze vergadering heeft tot hoofd
doel een geregelde organisatie te beginnen te
gen den geloofsafval, te komen met duidelijke
plannen, de ideeën te ontwikkelen van de pries
ters die in deze streken bekend zijn, om ten
slotte tot eem praotisch begin te komen.
Aan het verslag van den secretaris ontleenen
wij:
Het aantal leden klom tot 1 Augustus 1931
van 954 werkende leden tot 1037 en van 182
beschermende leden tot 208, terwijl het aantal
donateurs van 45 steeg tot 86.
Dit jaar verscheen „De Moederkerk", negen
bijdragen over de fundamenten en de voornaam
ste waarheden van ons H. geloof. Een nieuw
informatiebureau werd opgericht te Eindhoven
ouder leiding der E.E. p.p. Augustijnen.
p. C. heeft een omvangrijk rapport doen op
stellen inzake de apol. volksbladen. Tenslotte
beraamt deze vereeniging piannen, om meer
intens met de andersdenkenden in contact te
komen, speciaal met de niet-katlioiieken van het
Noorden.
De bureaux, die aan niet-katholieken inlich
tingen verschaffen aangaande de leer en de ge
bruiken der Kerk, zijn thans 14 in getal. Dit
jaar werd een nieuw opgericht te Eindhoven.
Deken von Noort deelt de vergadering mede,
dat geen tegen-candidaten voor het hoofdbestuur
zijn ingekomen. Met algemeene stemmen wordt
daarop mgr. dr- J- Hoogveld als herkozen ver-
lilnurd
Vervolgens heeft Pater Lector A. Winkel O.P.
te Zwolle een inleiding gehouden over: Ge-
loofsprediking voor andersdenkenden.
Gisterenavond heeft te Naaldwijk de plechtige
ontvangst plaats gehad van Z. H Exc. Mgr.
J. D. J. Aengenent, die heden de nieuwe kerk
aldaar zal consacreeren. Om half zeven werd
Z. H. Exc. aan het station te Den Haag afge
haald door pastoor Wierdels uit Naaldwijk.
Intusschen stelden zich aan de grens vari
Naaldwijk op alle plaatselijke R. K. vereem-
gingen met haar banieren. Toen de Bisschop
arriveerde en plaats had genomen in het gereed
staand rijtuig, heette namens het comité van
ontvangst de heer C. J. v. Rest Z. H. E. welkom.
Vervolgens trok de stoet, voorafgegaan door
het muziekcorps naar de nieuwe kerk.
Het XJtrechtsch Dagblad schrijft:
„Het viel ons op, dat ditmaal bij de parade
te eere van den verjaardag van H. M. de
Koningin, niet ons nationale lied, het Wil
helmus is gespeeld. Het is niet alleen ons op
gevallen; wij spraken menschen die tientalllen
van jaren de parade in de Maliebaan hebben
meegemaakt en nog nimmer het Wilhelmus
bebben gemist. Het feit is als gerucht van
den dag als een loopend vuurtje door de stad
gegaan, en inderdaad is het een zonderling iets.
Wij kunnen nog altijd niet gelooven, dat met
opzet het Wilhelmus niet ten gehoore is ge
bracht, zooals werd beweerd. Wij hebben over
al gepoogd informaties daaromtrent te krijgen,
maar konden nergens nauwkeurig ingelicht
worden. Er wordt gefluisterd, dat van hoo-
ger hand bevel is geigeven het Wilhelmus ach
terwege te laten om geen aanstoot te geven.
Wanneer dit inderdaad juist is maar nog
maals: gelooven doen wij het vooralsnog
niet! dan moeten wij zeggen dat onze ver
ontwaardiging groot is, en dat duizenden met
ons aanstoot nemen aan het feit, dat men het
-Wilhelmus niet heeft gespeeld.
Wij achten het noodzakelijk, dat van nóg
hooger hand naar deze zaak een onderzoek
wordt ingesteld, en dat de instantie, die ver
antwoordelijk is voor dit feit, tot de orde
zal worden geroepen."
Onderzoek in gang.
Naar wij vernemen, is de kwestie van het
niet-spelen van het Wilhelmus bij de parade op
Koninginnedag te Utrecht bij de legerautori-
teiten in onderzoek.
Even na den behouden terugkeer van
beide geestelijken, nadat ze door een verfrds-
schend bad en een versterkend maal ©enigszins
van de physieke en geestelijke vermoeienissen
waren bekomen, hadden wij nog een kort on
derhoud met pastoor Loomans, waarin deze ons
een en ander omtrent het verloop van den
avontuurlijken tooht meedeelde.
Men was Dinsdag naar den overkant ge
trokken cm Roosenburg, dat voor een deel
tot de parochie vain den Hoek behoort, maar
door slechts enkele gezinnen wordt 'bewoond,
eens te gaan verkennen.
Langs het Zuiderstrand waren zij met den
wind in den rug een heel eind gefietst, tot ze
na eenige uren door het opkomende water
vast raakten. Van het gevaar, dat ons daarbij
bedreigde, iwas ik mij zoo vertelde de pas-
toor eerst niet bewust, doch toen het water
al hooger en hooger kwam, begrepen wij dat
wij hier, geheel van de bewoonde wereld af
gefloten, in een hachelijke positie waren ge-
13We'hebben in de verte nog teekenen gegeven
om hulp, maar deze zijn waarschijnlijk met
begrepen of opgemerkt.
Door den vloed gedwongen gingen wij
eindeiooze rietvelden in om daardoorheen een
uitweg te zoeken, maar dit pogen bleek, ijdeh
De avond overviel ons in deze J**
zaamheid en het werd ons fuideli^ dat
op dezen dag zeker aan geen terugkomen meer
T1 Over dezen^naohit in deze moeilijke ^posdite
doorgebracht, wilde de pastoor zich met uit
laten maar ieder kan zich levendig ™d®nkea'
IS Ten „noche oscura" dit voor bedden te
geweest. Ze waren verdwaald en de vreas ow-
Viel hen, of zij in m land nog wel ooat weer
zouden worden teruggevonden.
Toen de dag aanbrak hebben zij getracht een
uitweg te vinden. Gelukkig zijn ze daarin ge-
el*Toen ze tot aller verbazing aan den overkant
terug kwamen begrepen ze eerst goed aan welk
groot levensgevaar zij waren ontsnap
Deken G. Maat van Poeldijk en Rector Dan-
kelrnan van Monster, dlie beiden des morgens
overhaast naar Hoek van Holland waren over
gekomen, en zelf aan den onderzoekingstocht
van de reddingsbrigade hebben deelgenomen,
konden hen hier met hun behouden terugkeer
gelukwensehen.
En op de pastorie was de giroote droefneaja
spoedig in groote vreugde verkeerd
De „Vrijheid" wijst er op, dat onder de gedeco
reenden ook te de sociaal-democraat A. Muhlen-
teld dü-erteur van het binnenlandsch bestuur
in Insulinde (riddeT in de orde van den Ne-
derlandschen Leeuw). Hoe lang zal het
duren voordat ook moederlandsche sociaal-
democraten durven te paradeeren op
maarde jaarlijksche lijst, vraagt liet
bondsche orgaan.
Af deeling Nederland opgericht.
Dinsdagavond vond in den Haag de opneh-
terswergadering plaats van de Paf
- Itrpvp-nbeweging, afd. Nederland, met de vol-
SL doelstelling: De Pan-Europeesche_J«i-
«H+ipjif zicli ten doel in den ruim-
a an gelegenheden van binnenlandschen
aard de gedachte te propageeren der Vereemgde
Staten van Europa binnen het kader van d
volkenhond, teneinde Z'X.doende posrtae^med
te werken aan de bevordering van den wareld
leden van het hoofdhuur wd«n ge-
kozen de heer W. A. Ruysch, voorzitte^M.
Eteen secretaris, G. Soheltema, penningmeester
Sb Z Bergen, depót-houdster en de heer
Als 0 officii orgaan zal onder
w. a. Ruysch verschijnen het tijdschrift
1 inrnr Europa". Het secretariaat, zoowel van
het hoofdbestuur als van de afd. den Haag te
gevestigd, Sneeuwbalstraat 208, den Haag.
NEDERLANDSCH—BELGISCHE
KOLEN ONDERHANDELINGEN.
SOCIALISTISCHE LEERSTOEL TE
UTRECHT.
Verschenen is thans het Staatsblad (No. 3^3)
waarbij de Socialistische vereeniging tot bevor
dering van de studie van maatschappelijke
vraagstukken, gevestigd te Amsterdam, wordt
aangewezen als bevoegd om bij de faculteit der
rechtsgeleerdheid aan de Rijksuniversiteit te
Utrecht een bijzonderen leerstoel te vestigen.
DELFTSCHE IIOOGESCHOOLFONDS.
Bijzondere leerstoel in de theoretische
natuurkunde.
Bij" Kon. besluit (Stbl. 357) is heit Delftsch
Hoogeschoolfonds te Delft aangewezen als be
voegd om bij de afdeeling der algemeene weten
schappen aan de Technische Hoogeschool te
Delft een bijzonderen leerstoel te vestigen, opdat
door den daarvoor te benoemen hoogleeraar
onderwijs wordt gegeven in de theoretische
natuurkunde.
De vertegenwoordigers der Nederl.
regeering.
In verband met de te verwachten beperkings
maatregelen, met betrekking tot den invoer van
steenkolen in België zal heden te Brussel een be
spreking plaats vinden tusschen vertegenwoor
digers van de< Nederlandsche en Belgische Re
geering en de Nederlandsche en Belgische be
langhebbenden. Als vertegenwoordigers van de
Nederlandsche Regeering zullen aan deze be
spreking deelnemen de heer H. A. Hooft, refe
rendaris aan het Departement van Buitenland-
sche Zaken en mr. N. A. Couveée referendaris
aan het Departement van Waterstaat.
Tevens zullen aan deze bespreking deelnemen
de Directeuren van de Nederlandsche Staats-
en particuliere mijnen.
a
Het weer in Augustus.
ochtendtemperatuur een halven g
normaal, in
in de 2e on
de eerste decade 1 graad er boven
3e iy2 graad beneden normaal.
VÓÓR-HISTORISCHE VONDST.
Het N. T. A. seint ons uit Philadelphia:
De expeditie van het museum van Pennsyl-
vanië heeft in Perzië een volledag skelet op
gegraven van een vrouw, die in een saTkofaag
was begraven ongeveer 3000 jaar voor Chris
tus. De geschenken, die in de sarkofaag wer
den aangetroffen, wijzen op een reeds vrij hoo-
gen graad van beschaving in dien tijd.
en 10en resp. maximum tempera-
kwamen voor in de eerstevijfdagenoe
Holland en in een ^]1(i bo,en normaal,
in het overige deel 5Q t t 75 pct., ver
in Oost-Brabant en LimDurg o
d'k10DT BW-erdan 17! W*"'
genomen tegen 178 normaal.
LONDEN 2 september. R.O.). Het London
Tijken opzet geen oogenblik getwijfeld kan
worden.
De gemeenteraad van Roiemmiomd beeft met
11 tegen 6 stemmen aangenomen bet voorstel
van B. en W. tot aankoop van het huis met
aainhooriiglhieid van ir. Jos. Cuypers aan den
MaastricihiS'Ciheweg voor 54.000, onder voor
waarde, dat dit huis volgens 'bepaalde voor
waarden door vertouw en bijbouw zal worden
ingericht tot museum voor de schenking Henry
Luyten en de souvenirs van wijlen dr. P,
Cuypers.
J.
- i- DOODELIJK ONGELUK.
Te Diepenveen is de 15-jarige dochter van
N. Wiggers in een beerput bij een boerderij
gevallen, Zjj overleed aan de gevolgen..
Aan het artikel van een zich „oud-leerling
van dr. Nolens" noemenden schrijver in „De
Vrijheid" ontleenen wij:
En nu een kleine anecdote, die het karakter
van dr. Nolens wel aardig typeert. Een mede
leerling, een vroolijk, ondeugend jongmensch,
had een muis gevangen. Er werd afgesproken
deze los te laten tijdens de les van Dr. Nolens.
Het experiment begon, de muis kwam los en
Nolens zag, dat vrijwel de geheele klas een
complot tegen hem gesmeed had. Zonder een
woord te zeggen, neemt hij kalm zijn attribu
ten op, gaat naar de deur en terwijl hij het
lokaal verlaat, zegt hij kalm en waardig: „Jon
gens, doet het nou maar zonder mij". Eenige
oogenblikken later verscheen de zeer strenge
„prefect van de macht", bijgenaamd „de Cham-
'pieter" (veldwachter): Allen strafwerk En....
een week niet rooken en niet wandelen!!!....
Nooit traden het gezag en het prestige van
Nolens sterker naar voren, en toen hij een
week later weer in ons midden verscheen, steeg
er een luid applaus op. Maar Nolens, met de
zelfde attributen onder den arm, zeide: „Beste
jongens, ik mot geen ovatie, wij waren den
vorigen keer gebleven bij no. 38, afdeeling
Staatswetenschappen, wij gaan verder".
Muizen werden tijdens de les van Nolens niet
meer losgejateaj' -
Bij de genoemde uitbreiding werd het oor
spronkelijke idee, waarop de zaak was opge
bouwd, nooit uit het oog verloren: de onder
nemers hielden zich niet op met made-artikelen
en bleven zich bepalen tot enkeile standaard
modellen in verschillende maten, waardoor
alles hier machinaal kan geschieden. Slechts
idiit beginsel, dat van het betrouwbare massa
artikel, waarop ook de Bataondernemingen be
rusten, maakte het hun mogelijk hun bedrijf
met de nieuwste vindingen deaer Tsjecho-
Slowaksöhe fabrieken uit te rusten.
Vóór zij deze installatie van hun bedrijf ter
hand namen, deden zij, wat ieder goed veM-
beeirt, polllilticus, handelsman doen moeit: zij
gingen in de leer bij hun machitigstem tegen
stander. In een tijd, toen Baité, de Nederland
sche sohoeneinindustrie met zijn goedkoope
product geweldige klappen toebracht, gingen
zij niet bij de pakken over malaise zitten kla
gen en roepen om bescherming: zij begrepen,
dat zij zich zelf moesten helpen. Zij verkrepn
een introductie om de Batéfaibrieken te zien,
keken daar meer dan dan een week lang de
geheel© wenking ©n organisatie af, en vestig
den daarna zelf in Holland hun fabriek-met-
den-loopenidemtransportband.
Er is, óók of misschien vooral voor den
leeik, iets boeiender en opwindender in, dezem
transportband op zijn langzamem loop langs
de 120 machines dar fabriek te vólgen, en zoo
d© lappen gelooide dierenhuid langzaam te
Bien overgaan in den modernen schoen.
Vooir het eerst in mijn leven ben ik voor
mijin schoenen gaan voelen, ie er tuisachen mijn
schoenen en mij een zekere band van kennen
en begrijpen gegroeid.
Van mijn prille jeugd af, toen ik steenen en
vooral rammelende voorwerpen van blik met
ongemotiveerd© geestdrift voor mij uiit langs
de straten dlreef, tot mijn huidigen middel
baren leeftijd, nu ik als overblijfsel van een
succesvol© voetbal-carrière iederen linkerschoen
in een minimalen tijd uit zijn model weet te
zekere meedoogenloosheid behandeld. Een
schoen sprak voor mij van zelf en verhief zich
niet tot dte kringen mijnen belangstelling: hem
was een plaats gewezen in de sferen mijner
voeten.
Dat is nu anders gewoTden.
Van het moment af, dat ik bij de 24 sfams-
machines kwam (tusschen twee haakjes het
grootste getal bovenleer-stansmacbines, dat
een Nederlandsche fabriek bezit) waar de oor
sprong van den schoen ligt, was ik geïnteres
seerd.
Met één feilen slag 'drijven de sitanzers de
stianismesisein der machines in de lappen zwart
glanzend leer en slaan er zoo de verschillende
stukken van het bovendeel van den schoen
uit: hielen, tongen, biesjes, boomkappen, on-
derkappen, neuzen, voorstenklak!
klak!klak!iedere slag een nieuw
stuk voor een nieuwen schoen. Iedere tien paar
van deze deelen worden in een mandje op den
rolband gezet en gaan zoo automatisch naar
den controleur, die de uitgesneden stukken
naziet en na goedkeuring doorzendt naar de
atiikkerij.
Hier zitten aan vijf lange tafels een zestig
tal meisjes, die, ieder aan haar eigen elec-
triisch-gedreven machine, de bovendeelen schal
men (d.i. de kanten met een loopend mes dun
ner maken) afbranden (met omlegging van
een randje, ter afwerking) en vervolgens de
deelen aan elkaar stikken. Iedere stikster
voegt een nieuwe kleine bewerking aan het
langzaam-groeiende product toe. Em zoowaar,
aan de vierde tafel begint er teekeming in den
schoen te komen, hier begint hij zich lang
zaam te toornen in zijn eigenlijke gedaante en
verlost mij van een zeker hnlpelooshieids-
gevoel.
Tot nog toe heb ik slechts stukken en
deeltjes in bewerking gezien, die op mij, om
vakkundige, geen anderen indruk maken dan
die van kiëroglyphen uit een vreemd alfabet,
wat een. beetje ontmoedigend is.
Maar aan de vijfde tafel, als al de stukjes
langzaam aan bij elkaar gekomen zijn, als
één machine dan plots gaten in de schachten
slaat, en een volgende er haken inzet, dan is
het, of de schoen, welks afzonderlijke stukkien
tot dan toe koel geweigerd hebben me aan te
zien, mij bij zijn geboorte even met een glim
lach van begrijpen begroet, op dit moment is
hot gevoel van wederzijdeche 'toenadering omit-
lirca
weer ben gaan waandeeren. Tech vinden we
hier nog alleen het bovenstuk van den schoen.
In een ander deel der fabriek, de zolenstan-
zerij, worden ondertusschen de onderfragmen-
ten klaar gemaakt. Uit de dikke, gezondrie-
kende bruine leervellen (-platen zou misschien
nog een beter woord zijn) stanzen de machines
de zolen, de tusschenzolen, de hakstukken.
En nadat zolen, binnenzolen, conterforts,
hakken op den transportband de voorberei-
dingsafdeeling gepasseerd zijn, waar zij nauw
keurig op de juiste dikte geschaafd worden,
waar men schalmt, en „omloopers" op de
hakken slaat om deze vervolgens op hun
juiste hoogte te „bouwen", nadat al deze be
werkingen hebben plaats gehad, komen boven-
en onderdeelen van den schoen uit de twee
verschillende afdeelingen samen in het tus-
schenmagazijn, waar een sorteerder-werkuit-
gever de bij elkaar passende boven- en onder,
stukken (de bovenstukken op leest) telkens 10
-bij 10, bijeenvoegt om ze door te laten rollen
naar de montage.
In de montage wordt de schoen pas echt
„schoen", hier komt hij langzamerhand geheel
tot zijn recht. Iedere machine helpt hem verder
op weg: de binnenzool wordt op de leest ge.
slagen, de neus wordt met één ruk in den vorm
geperst, 'bovenleer en binnenzool worden aan
elkaar vast „gezwikt", de schoenen worden
„overgehaald" en „aangeklopt" om vervolgens
nog altijd op den transportband de lucht
in te aan en te verdwijnen in de automatische
droogtnnnels, die om ruimteverlies te vermij
den, aan de zoldering der zaal bevestigd zijn.
Dit drogen is noodig, omdat de bevestiging der
conterforts, het plaatsen der binnendeelen e.d.
den schoen noodzakelijkerwijze vochtig maakt.
De tocht door de droogtunnels duurt 1 uur en
20 minuten (vroeger had men voor het drogen
24 uur noodig) dan komen de schoen weer te
voorschijn, passeeren de opzoolmachine, waar
ze van buitenzolen voorzien worden en onder
gaan nu allerlei bewerkingen, die hen als maar
steviger en mooier maken: ze worden o.a. ont-
leest, gepind, geglad, geschroeid, geschuurd,
geverfd, gepolijst, uitgepoetst, opgestreken, ge-
apprêteerd en de hemel weet, wat ik nog alle
maal vergeten heb, en wanneer ze dan kant en
klaar aan het eindpunt arriveeren, staat daar
een machine, waarop meisjes in een verbijste-
rend-snel tempo zelf de Robinson-doozen ma
ken, de schoenen worden door den keuring-
meester streng gekeurd, dan in de kleurige
doozen gepakt om op den band te verdwijnen
naar het groot magazijn, vanwaar zij op de
vrachtauto's de wijde wereld ingaan. Vijftien
honderd paar per dag, vier maal honderddui
zend paar per jaar.
Als ik moeizaam tracht mij dezen berg van
te halen, begint het duiveltje
in mijn hersens weer te spelen met de tekort,
komingen van onze voorouders.
MeT moet geen oude schoenen wegwerpen,
„Men moet g vroegere ge-
vóór men nieuwe heeft zemen u
neraties, een pseudo-wijsheid, diei geerigelg
meer kan hebben nu de schoenen in zoo groo-
ten getale en zoo goedkoop op de markt g*
bracht worden en het huurkoop-systeem bo-
vendien overal is doorgedrongen.
En dan is er nog wat. Ons voorgeslacht hul-
digde den vrijhandel, een aantrekielïikec<^
misch systeem, vooral voor handeïslied
voorgeslacht bestond voornamelijk ^it hande
lieden en zij werden met den vnjhan
gelukkig en erg rijk.
Sindsdien is er in Nederland hier en ilaar
ook een fabrikant komen wonen en deze
wonderlijk-genoeg, over al die vrijhei m
geestdriftig. Zij willen protectie, een ander
economisch systeem, misschien minder aan-
trekkelijk, maar in een tijd als de onze waai in
een exportfabrikant niet anders is dan een
hordenlooper over tolmuren, wel nuttig om m
den stijl te kunnen blijven en met de mode te
kunnen meedoen.
Ik ben geen minister, die over de invoering
der resp. systemen moet beslissen, desondanks
geef ik hier mijn eerlijke meening over het
vraagstuk niet. Wel echter heb ik een voorstel,
dat niemand schaden kan en toch voor onze
nationale industrie misschien vérstrekkende
gevolgen zal hebben. Waarom de spreekwoor
den, die uit een vrijhandelstijd dateeren, niet;
afgestemd op den strijd en de nooden onzer'
fcwinstigste eeuw?
„Een ieder weet het best, waar hem de
schoen wringt" zeiden de vrijhandelaars, zon
der verder op de herkomst van den schoen acht
te slaan. Ik stel voor, bij de vlucht, die onze
nationale schoenenindustrie genomen heeft,
dat wij voortaan zeggen: „Een ieder weet het
best, waar hem de buitenlandsche schoeit
wringt", wat piëteitvoller klinkt tegenover
onze eigen schoenfabrikanten.
En dan vooral dat andere spreekwoord^ dab
van den zorgeloozen vrijhandelsgeest als heb
ware doordrenkt is: „Wie de schoen past,
trekke hem aan". Ook dit moet veranderen
ten 'bate van het vaderlandsche fabrikaat. I®
er foeter leuze voor dit faforikaat denkbaar daa
te zeggen: ,,Wie de Hollandsch© schoen past,
trekke hem aan!" Ik durf wedden, dat er wei
nig lieden zullen zijn, aan wie de Hollandsche
schoen niet past, en dit beteekent, als men aan
het nieuwe spreekwoord gevolg geeft, een 90^
gekenden bloei voor onze lederindustrie
Een opwekkend vooruitzicht!
