UIT BIADEM EN
TIJDSCHRIFTEN
ONZE GULDENKOERS.
VRIJDAG 13 DECEMBER 193Ï
DE JOIiDAAX IN OPSTAND.
Gevecht in (le Laurierstraat.
POLITIE BESCHOTEN EN MET
STEENEN BEKOGELD.
GRENSINCIDENT TE BEEK.
Een Nederlander door Duitsche
douanen over de grens
gesleept.
VERDUISTERING VAN 40.000.
VERDUISTERING
VIJFTIG JAAR OP ERFENIS JACHT.
DE JUWEELENDIEFSTAL.
Doortastend optreden van een
veldwachter
éIS*\m
KNOEIERIJEN MET SCHEEPS-
VERKLARINGEN.
BILDERDIJK
HERDACHT.
De bijeenkomst in de Regentesse-
kerk le 's Gravenhage.
Bank.
REDE VAN DR. J. TH. DE VISSER.
Men meMt ons uit Amsterdam:
Zoolang bet dog was hebben de stakende stem
pelaars het de politie niet ai te lastig gemaakt,
maar zoo gauw do duisternis was ingetreden j
hebben zij hun slag in de Jordaan geslagen.
Den geheel en middag warliet by bet stempel
lokaal aan de Lauriersgracht geweldig druk ge
weest Op de 1-auriersgractit zelf en in de stra
ten daaromheen verzamelden zich groote troe
pen stakers, die de welwillende stempelaars
uitjouwden en naschreeuwden. Verder kwam
het natuurlijk niet. want overal was een sterke
politiemacht, die onmiddellijk met sabel en
gummistok klaar stond, als het ergens te be
nauwd werd en dan ook op de Lauriersgraoht en
in de omgeving heeft gechargeerd en gejaagd,
maar steeds keerden da stakers opnieuw terug,
om met hun tergerijen opnieuw te beginnen.
Togen dat het donker word, ondernam de
politie een groote charge om de buurt grondig
schoon te vegen. N'aa-r alle kanten vlogen de
slakers weg en het had er inderdaad allen schijn
van, alsof de buurt schoon was en de herrie
voor een dag weer was afgoloopen. In de
nauwe zijstraten als Laurierstraat e i Lau
rierdwarsstraat echter, waren groote troepen
samengeschoold, die in bondgenootschap waren
getreden met de buurt bewoners. Het was in
middels geheel donker geworden en daar de
zijstraten niet al te helder verlicht zijn, gaf
dat den belhamels dubbel moed. Zij namen een
bepaald dreigende houding aan, eenige steenen
vlogen vanuit 'f donker in de richting der poli
tiernamen en toen de politie daarop de Lau
nerstraat en de Laurierdwarsstraat wilde
innendringen, om de oproermakers te ver ja.
gen. vond zij de geheele buurt gemobiliseerd.
De heele buurt in opstand
Een regen van steenen daaJde vanuit de
hu i zen en van de daken neer onder een oorver-
oov end gekrijsch van mannen en vrouwen
welke laatste zich bij dergelijke gelegenheden
furieuser aanstellen, dan de mannen. Ook
Heseohen en potten, alles wat de razende men-
schen in handen kregen werd naar beneden
gegooid. Zelfs een autoped werd als projec
tiel gebruikt
De toestand was uiterst kritiek, wat nog ver
ergerd werd, toen er op een gegeven oogen-
blik vanuit het volk op de politie geschoten
werd.
Hachelijke toestand.
Deze liet zich echter niet onbetuigd. Ruiters
en voetagienten chargeerden onophoudelijk,
maar in de hagelbui van neerploffende stee
nen, die gelukkig niemand ernstig troffen, was
bet hachelijk vechten. Ook zij begonnen van de
revolvers gebruik te maken, maar nog was ae
politie lankmoedig. Er werd slechts in de lucht
geschoten. Het schijnt echter, dat dit wel in
druk heeft gemaakt. Het offensief der zijde van
de Jordanees hield van lieverlede ten minste
op em eindelijk na lang werken, slaagde de
politie er dan ook in de Laurierstraat van de
onguurste elementen te zuiveren. Voorloopig
heersohte er weer eon betrekkelijke rust.
Een gewonde?
In den loop van den avond bereikten ons
a lerlei geruchten volgens welke een man of
een vrouw door een re vol verkogel gewond zou
zijn. Ook de politie waren deze geruchten ter
S^ko®en, doch er was aan geen enkel
politie bureau aangifte gedaan. Bevestiging
kou men ons dus niet geven.
0u!i aaa andere stempellokalen is het
rumoerig geweest, doch tn veel mindere ma-te
dan op de Lauriergracht. Toch zijn er nog
enkele Incidenten gepasseerd.
Agent mishandeld.
Aa.n het. einde van de Kinkerstraat had een
agent een «takenden stempelaar, die bij het
uiteendrijven van een groep, niet wilde door.
ioopen, gearresteerd. Dat was voor de kame
raden het sein. om met een groote overmacht
den agent te bespringen. Deze kreeg geheel in
gesloten benauwde oogenblikken. Aan alle
kanten kreeg hij stompen en slagen, zoodat
hij op zijn arrestant niet meer kon letten en
deze van de gelegenheid gebruik maakte om
de plaat te p-.>ctsc-o. Eenige andere agenten
met rijwielen, die in de buurt waren. weTden
door de stakers tegengehouden. Ze gooiden
de agenten eenvoudig van hun fietsen. Van den
Laarsjes weg arriveerde intussohen met bekwa
men spoed versterking in den vorm van rui
ters en rechercheurs met politiehonden. De
honden deden hun werk best. Voor honden-
tanden hadden de oproermakers nog meer
respect dan voor paardenhoeven.
De aangevallen agent is er met onbeduiden
de schrammen afgekomen.
Bij het stempellokaal aan den Baarsjesweg
bleef alles ""listig, dank zij de goede maatre
gelen, welke de politie ter plaatse beeft kun
nen nemen.
Stempelaar aangevallen.
fn de Plantage hebben stakende stempe
laars van het lokaal in de Nieuwe Kerkstraat
van een onbewaakt oogenblik geprofiteerd om
een stempelaar een pak slaag te geven Zij wa
ren hem gevolgd en toen de politie uit het
zicht was hebben zij den man aangevallen.
Ook hier was spoedig politie hulp aanwezig
om erger te voorkomen.
Ruiten ingegooid.
In de Laurierstraat was het gisterenavond
weer druk Opnieuw stonden er groote groepen
mensoben die aanvankelijk niets anders deden
dan de gebeurtenissen van den middag te be-
gespreken. De politie liet hen met rust maar
omstreeks 10 uur werden er plotseling vier
ruiten van het stempellokaal op de Laurier
gracht ingegooid. Det gaf weer nieuwe charges.
Er rukte een detachement versterking aan eo
opnieuw werd de buurt schoongeveegd.
t*"'}
De kassier naar het Huis van
Bewaring.
Na verhoor door den rechter-commlssaris
is Woensdagavond in het Huis van Bewaring
ingesloten de gearresteerde kassier u.. die
bekend heeft zich aan verduistering van een
bedrag van ongeveer 40.000 te hebben
schuldig gemaakt ten nadeele van de ban
kiersfirma Heldring en Pierson.
Gistermorgen is door de rechtbank te Leeu
warden failliet verklaard ds. J. H. C. K„
predikant der Ned. Herv. Gemeente te Wir-
dum.
Terstond daarna gelastte de rechtbank de
gevangenneming van den predikant onder ver
denking van verduistering ten nadeele van de
kerkvoogdij.
Koningin Maria van Joego-Slavie met
grijs bont) bij het verlaten van het hotel
te Parijs, waar zij momenteel incognito
verblijf houdt.
Een ongeduldig familielid, dat een
eind aan de zaak wilde maken.
Vijftig jaar lang was de familie van der
W. op zoek naar „recht" in een erfenis
kwestie, totdat eindelijk de 35-jarige machine
bankwerker, H. van der W., uit Rotterdam,
zich tot taak stelde, een eind aan de zaak te
maken. Hij deed zulks middels het schrijven
van een brief aan het adres van een notaris
te 's-Hertogenbosch, dien hij beschuldigde de
desbetreffende stukken, die het goed recht
der familie aantoonden, wederrechtelijk achter
te houden. De Inhoud van het schrijven was
verre van vleiend voor dien notaris; woorden
als dief en heler kwamen er in voor en boven
dien bevatte het de bedreiging dat v. d. W„
met de revolver i'n de hand, zou komen en de
stukken zou opeischen, zelfs al moest hij een
en ander met den dood betalen.
De notaris diende een klacht wegens be-
leediging en bedreiging in, met het gevolg, dat
de rechtbank te Rotterdam v. d. W. wegens
het eerste feit tot 50 boete, subs. 10 dagen
hechtenis veroordeelde.
Zoowel de Officier van Justitie als ver
dachte waren van dit vonnis in hooger beroep
gekomen.
Na voorlezing van den brief verklaarde ver
dachte dezen geschreven en verzonden te heb
ben. De omstandigheid dat hij dien met „hoog
achtend" had onderteekend, pleitte voor het
feit, dat v. d. W. het nog zoo kwaad niet
meende. Maar hij smeekte het Hof hem den
weg tot het lang gezochte recht te willen
wijzen. De Officier van Justitie, zoo zelde hij,
was onwillig om aan zijn klacht gehoor te
geven.
„Een advocaat raadplegen", beval de presi-
dént aan, 't is een civiele procedure".
„Maar mijnheer, ik weet niet bij hoeveel
advocaten ik al niet geweest ben, antwoordde
verdachte, maar ze willen niet. Ze doen er
niets aan".
„Dan zien ze er zeker geen heil in", zei de
president.
De procureur-generaal zeide het voor de
veiligheid van den betrokken notaris noodig
te achten, verdachte een voorwaardelijke ge
vangenisstraf vari 2 maanden op te leggen
met 3 jaar proeftijd en als bijzondere voor
waarde dat hij den notaris verder niet meer
lastig valt.
Mr. Kok bepleitte de belangen van zijn
cliënt, die naar hij zeide, meer geschreven
had, dan hij van plan was te doen en beval
hem voor een kleine voorwaardelijke straf aan.
Arrest 30 December a.s.
Het signalement van de verdachten.
In verband met het bericht omtrent den
diefstal van een collier uit een juweliers-zaak
in de Kalverstraat te A'dam kan nog heit vol
gende worden gemeld:
Gebleken is, dat de daders drie in getal wa
ren, één dame en twee heeren, die een dag
te voren gelogeerd hadden in een hotel aan
het Damrak.
Zij schreven zich in als Francino Saores,
oud 26 jaar, komende uit Aoreo, met echtge-
noote en Baldemoro Caballero, oud 33 jaren,
komende uit Madrid, handelaar in juweelen.
Signalement Caballero: lang 1.80 M„ flink
postuur, glad geschoren geelachtig gelaat,
donker en brutaal uiterlijk, vierkant hoofd,
gekleed in lange gedetailleerde donkere over
jas. groote zwarte gleuf hoed. Hij sprak, zij
het gebroken, Fransch, Dultsch, Engelsch en
Spaansch. Deze Heden gingen Woensdagmor
gen vroeg de deur uit en het echtpaar Saores
liep den juwelierswinkel in.
Tegen 10 uur in den morgen kwamen de
drie samen in het hotel, dat zij in groote haast
spoedig verlieten na de koffers te hebben ge
pakt. Vóór het hotel namen zij een auto, waar
mede zij naar het C.-station reden. Bij gebrek
aan Hollandsch geld zjjn zij het station weer
uitgegaan en namen vóór het station aan B
W. T. taxi, waarmede ze naar Den Haag re
den. Zij bezaten slechts Spaansche bankbil
jetten en op aanraden van den hotellier lie
ten zij zich rijden naar liet Spaansche Gezant
schap in Den Haag, waar zij één biljet a 50
pesetas inwisselden. Bij het station H.-Spoor
verlieten zij den auto en zijn per trein ver
trokken naar Rotterdam. Zij waren vuorne-
mens naar Antwerpen te reizen. Mevrouw
Saores bezat ook een grijzen mantel en klein
grijs hoedje.
Bij ontdekking verzoekt de Commissaris
van Poli-'s in de 4e sectie, bureau Singel 455
(Centrum,) te Amsterdam (telefoon 41830) be
richt.
WEER BOVEN WATER
De dekknecht S. van een sleepboot te IJotui-
den van wien verondersteld werd dat hij ver
dronken was is weer terecht. Hij was uit angst,
om-dat hij van het geld. hetwelk hij van mede
opvarenden gekregen had tot het doen van In-
koopen iets uitgegeven had voor eigen genoegen,
weggeloopea.
Over het grensincident te Beek bij NHme
gen .waarvan een Inwoner van Beek de dupe
word, weet de „Gelderlander" uit welinge
lichte z(ide een en ander mee te deelen, waar
aan we het volgende ontleenen:
VV. S. verliet Zondagmorgen tegen half 8
zijn woning in den Smorenhoek om naar de
nerk [e gaan.
Alvorens den grooten weg op te gaan. welke
langs den Smorenhoek loopt op Dultsch ge
bied seek hij veiligheidshalve even achtei hel
huis der Gebr. Hei tien dat op de greuozóne
staat Daar konden wel eens kommiezen ver
dekt staan opgesteld en hij wist dat zij hem
zochten, om hem te kunnen laten getuigen In
een auto-smokkelzaak, waarin ook de Duitsche
douanier zou betrokken geweest zijn.
Deze affaire betrof het smokkelen van een
partijtje koffie, tabak enz. per luxe auto. welke
In de omgeving van Kleef was aangehouden.
Toen hij Zondagochtend dan op weg wilde
gaan, vertrouwde hij het zaakje niet.
Hij trof zijn voorzichtigheidsmaatregelen en
hield zich streng op Nederlaadsch gebied
achter de grenspaaltjes.
Toen hij dan ook niemand bemerkte, ging
hij zijn weg naar het dorp tot hij plots nabij
het huis van Gebr. H. iets verdachts opmerkte
in den schemer.
Het was precies of er een persoon die niets
goeds in zijn schild voerde ,kwam aangeslopen
S. hield hem, omdat de man in burger was,
voor een onguur type en nam zijn voorzorgs
maatregelen toem de onbekende dichter op
hem aansloop.
S. liep nog een meter achteruit naar het Hol
landsch toe om op alles beter ver-dacht te zijn
en meende nu wel minstens 3 4 4 meter van
het Duitsch te zijn In den Smorenhoek.
Plots werd S. nu aangevallen op Hollandsch
gebied door den onbekenden man. De Beeke
naar verzette zich hevig. Hij raakte zijn aan
valler geducht met een koperen doos op het
hoofd zoodat deze bloedig gewond werd.
De worsteling mocht ai eenige minuten ge
duurd hebben, toen een tweede persoon, en
wel een commies, die aan S. goed bekend was,
zich in het geval mengde.
Nu wist S. met wien hij te doen had en
moest zich verdedigen tegen twee personen.
Hij legde natuurlijk het loodje. De twee .om-
miezen moeten wei een tien minuten met S.
geworsteld hebben midden op den weg voor
zij hem de boeien aan konden leggen.
Daarmede was het pleit nog niet gewonnen
door de commiezen. S. bleef midden op den
weg liggen en de commiezen dreigden hem
met hun revolver als hij niet mede zou gaan
„Wij zijn geen huistnusschen, die je zoo maar
neerschiet" voegde S. den commiezen nog t-oe,
die daarop toch tweemaal in de lucht schoten
om eenige toeschouwers die van nabij de wor
steling hadden gezien, blijkbaar angst aan te
Jagen.
Een broer van W. S. moest machteloos toe
zien hoe zijn bloedverwant werd aangepakt,
maar was zoo verstandig den raad van W.
S-, die zijn tegenwoordigheid van geest geen
oogenblik verloor, op te volgen om de veld
wachter Jansen die op de Ravenberg woont
te waarschuwen, wat hier aan de grens ge
beurde.
De politieman Jansen was onmiddellijk tele,
fonisch opgeroepen en was al gauw bij de
hand.
Inmiddels was de nu met kettingen pijnlijk
geboeide S. naar het Zollamt te Wyler ver
voerd.
Inmiddels verscheen de veldwachter Jansen
op het douanekantoor en maakte den commie-
zen duidelijk dat zij S. wederrechtelijk van
het Hollandsch op het Duitsch getrokken had
den. De' Duitsche ambtenaren betoogden blijk-
baar het tegendeel en de Beeksche politieman
wilde schijnbaar onverrichterzake heengaan,
toen S. hem nog kon toeroepen:
Jansen, ga in den Smorenhoek kijken, en
zie dan aan de sporen, hoe zij mij van Hoi-
landsoh op Duitsch gebied gesleept hebben
De man der wet deed dit en kon in len
Smorenhoek zelfs aan de bloedsporen zien. dat
er inderdaad door de commiezen was ingegre.
pen op Nederlandsch gebied.
Verschillende sporen waren nog duidelijk
zichtbaar.
Toen de politieman zich wel degelijk over.
tuigd had van de zuivere toedracht van za
ken, konden de beweringen der commiezen
ontzenuwd worden dat S. zich bij de aanhou
ding op Duitsch gebied bevonden had.
De commiezen waren nu wel overtuigd bui
ten hun boekje te zijn gegaan.
Ambtshalve werd W. S. vervolgens per auto
naar Kranenburg gebracht om daar door den
ZoUinspector in verhoor te worden genomen.
De Zoilinspeetor te Kranenburg kende zijn
plicht en liet na ambtelijk verhoor den bewo
ner van den Smorenhoek weer vrij. Hij gaf
hem zelfs nog tramgeld voor de terugreis
KranenburgBeek, toen S. verklaarde geen
geld genoeg op zak te hebben voor den tram
rit.
IXMUt
l£jt VV* V\ A-Aft
LIJK OPGEHAALD.
Door de gemeente-politie te Zoeterwoude is
uit de Vliet een lijk opgehaald van een 35-
jarigen man, wiens identiteit niet bekend is.
Het lichaam vertoont een wonde aan 't hoofd,
doch men vermoedt dat deze afkomstig is van
een schroef van een boot. De politie onder
zoekt de zaak verder.
In de Schie nabij de Zweth onder de ge
meente Delft is gistermorgen het lijk gevon
den van een tot nu toe onbekende vrouw van
ongeveer 30 jaar, dat reeds in een begin van
staat van ontbinding verkeerde. De politie
heeft het lijk naar de begraafplaats Jaffa ver
voerd.
De rechtbank te Dordrecht heeft den scheeps
meter H. M. wegens vaischheid in geschrifte
veroordeeld tot een jaar en zes maanden ge
vangenisstraf. Verdachte had als ambtenaar,
in strijd met de waarheid, eenige door hem
onderteekende verklaringen aaD het Hypotheek
kantoor te Dordrecht afgegeven, waarin o.a.
was gesteld dat op door hem onderzochte
schepen geen merken aan vroegere teboek-
stelling zijn aangetroffen.
Voorts heeft verdachte van zekeren L. als
ambtenaar in strijd met zijn plicht giften
aangenomen. s
Het Haagsch Gerechtshof vernietigde het
vonnis der rechtbank en veroordeelde ver
dachte thans tot één jaar gevangenisstraf met
aftrek van de preventieve 'hechteoij.
BOUWKUNDIGE BLADEN
In het „R.K. Bouwblad" schrijft de architect
J. Jans over het lot van onze volkscultuur Hij
beschouwt haar verdwijnende resten, wijst op
haar verband met den godsdienst en verwacht
veel van opvoedingsarbeid en initiatief bij de
overheid. Het artikel is geïllustreerd met iee-
keningeu van den schrijver. Er is verder een
artikel over de bouwkundige traditie in
Amerika en een beschouwing van Plasscliaert
die ingaat tegen de overschatting van het
ingenieurswerk en het technisch procédé en
pleit voor den arbeid der „wezentlijken", d.w.z.
de persoonlijke en vrije scheppingsdaad.
Het Rouwk. Wkbl. Architecture bevat het
volledige rapport over de ockende zaak van
de woningcomplexen in Tusschendijken. aan
den Kiefhoek en in Oud-Mathenesse te Rotter
dam. Ir. A. J. v. d. Steur merkt ten aanzien,
van de scheuren in Oud's Kiefhoekcomplex op:
„De scheuren zijn, voorzoover zij uit de
gesteldheid van den grond voortkomen, geen
nieuw verschijnsel in deze omgeving. Zij zijn
zuiver technisch gesproken, niet van ernsti-
gen aard, kunnen t.z.t., als het zaakje tot
rust is gekomen, worden gedicht en dan ls
het leed geleden. Maar voorzoover zij zijn
toe te schrijven aan de dilatatie van den
gevelbalk, komen wij er nooit van af. En het
architectuursysteem leidt tot buitengewone
zichtbaarheid van deze gebreken, en boven
dien tot de onmogelijkheid om, zonder de
architectuur te schaden, diiatatievoegen aan
te brengen.
Wat moeten wij nu hieruit besluiten? Men
heeft dit blijkt uit het raport duidelijk
in deze omgeving reeds sinds jaren de erva
ring, dat er werking is in den ondergrond.
Niettemin kiest men een wandconstructie,
die de onvermijdelijke scheuren zoo zichtbaar
mogelijk maakt en men voegt daar nog een
lange, zich onder den invloed der tempera
tuurswisselingen vervormende balkconstruc-
tie aan toe, die de scheurvorming, die in nor
male gevallen tot stilstand komt permanent
maakt. Dit laatste kan een vergissing zijn,
waarvoor men den ontwerper beklagen moet
en die misschien meerderen van ons zou
kunnen overkomen. Maar in het groote ver
band van al het in dit rapport behandelde
voel ik in dit alles een zeker gebrek aan
gevoel voor den techntschen welstand van
een bouwwerk, die min of meer in den tijd
schijnt te liggen. Ik wil dit gezegd en begre
pen hebben in den 2in van een waarschuwing
aan al onze jongere enthousiasten, vooral aan
die, welke uit principe wit bouwen en plat.
Ik vraag mij bijvoorbeeld af, of al deze
narigheid niet voor een groot deel had kun
nen worden voorkomen, als de ontwerper
eens had kunnen treden uit zijn schema van
lange blokken terwille van de normalisee-
rende gelijkvormigheid, die bij hem en zijn
geestverwanten een dogma is. Had deze
bouwgrond hem eigenlijk niet behooren te
dwingen tot het bouwen van minder huisjes
aan elkaar? Had zij stoute veronderstel
ling hem niet moeten brengen tot de
overweging althans van eens iets anders dan
dat witte gepieister, waar je alle scheurtjes
zoo lieeTlijk op ziet?
Het is gelukkig, en het maakt iets minder
ernstig, dat de scheuren blijkbaar van binnen
niet zichtbaar zijn. Dit maakt voor de bewo
ners althans schijnbaar het zaakje nog wel
een beetje draaglijk. Maar bij dieper door
denken rijst de vraag, wat er van de isolee-
repde werking van het spouwmuurtje is over
gebleven, en zie ik maar af van een onder
zoek naar psychologische uitwerking op den
bewoner van het wonen in een buurtje, dat
er haveloos uitziet bouwvallig schijnt, en als
gevolg daarvan een slechten naam heeft.
Toch vind ik deze laatsteroverweging hoogst
belangrijk. Zij schijnt mij bij den Kiefhoek
uit het oog verloren te zijn".
„CLEUICALISATIE" VAN ONS
ONDERWIJS?
In het „Kath. Schoolblad" schrijft Frans
Verlaan
In het K. S. van 19 November heeft colley-i
Bruyms, naar aanleiding van de lijst Ier z
en dertig nieuwe R. K. scholen nn de maan
den September en October opgericht gj
meernd te moeten waarschuwen trgan „cleri-
caidsatie" van ons onderwijs, waardoo"
leeken-onderwij-zers verstoken blijven va.n een
benoeming als hoofd.
Collega Bruyns meent dit te mogen coiiicCu-
deeren uit de cijfers 17 (religieuzen) en 19
(leekeni. Waar collega Bru.vns in z'n geheele
artikel opkomt voor liet recht van de onder
wijzers hoofden of toekomstige hoofden
van gezinnen meen ik te mogen aannemen
dat zijn artikel doelt op de benoeming va",
manuelij'ke hoofden van scholen En dan ge
loof ik nliet, dait de verhouding 1719 gehec
juist geizien Is. Uit de lijst der opgegeven
scholen blijkt, dat er zijn: 13 me"s.iesscholen
15 jongensscholen en 8 met 'n gomeugde be
volking. Wanneer we nu de 13 meisjesscholen
met 3 lieetkenboofden en 10 znister-hoofdeii
uitsluiten, dan komen we tot de volgende
verdeeüng:
jongensscholen 10 mannel. leeken 5 broe
ders;
gemengde scholen 6 niamnel. leelken 2
zusters
nieuwe hoofden 16 mannel. leek en 7 reli
gie usen.
De omstandigheden, waarom 2 gemengde
scholen door zusters worden bestuurd en niet
door mannelijke leeken-hoofdan. zijn me niet
bekend; wiel weet ik, dat van de 5 broeders-
scholen er zeker 3 zijn, diie ©en uitbreiding
zijn van een bestaande scihool. Wanneer we
nu de zaak rustig beschouwen dun is de
minst gunstige verhouding 16 7 toch nog
niet zóó fataal om hieruit tot „cleiicaHsatie''
in enigeren zin te besluiten; 'k geioof dat is
te sterk. En dan is het, dumikt me, ook wel
eenigsizins overdreven om het voor te stellen,
alsof de schoolbesturen de goddelijke instel
ling vain 't H. Sacrament dies Huwelijks wen
schen te corrigeeren. Tegenover deze uitla
ting zou men ook gerechtigd zijn te vragen
mogen onze medemenschen niet in vrijhei.1
liun levensstaat kiezen en wanneer zij hun
roeping volgen -hun leven willen baseere.n
op de evangelisch» raden, toch ook door den
Zaligmaker ten zeerste aanbevolen dan
religieus worden, moeten zij dan afzien van
een benoeming als hoofd, wanneer een school
bestuur zijn keuze op hen laat vollen?
Collega Bruyns merkt op, dat het „stelsel'
f?) ontstemming wekt in leeker-krimgen ten
opzichte van de religiousen. Ik vermag maar
niet In -te zien, dat dit ten opzicht» va®
onze religieus» collega's ontstemming kan
wekken. De religieusen staan evenals wij,
leeke-n, in dienst van 't schoolbestuur of ia
ieder geval worden zij door 'n kerkbestuur
gevraagd im een parochie Werkzaam te zijn.
Zal dan bij een vermeend ,.-te veel'' aan broe
dersscholen de ontstemming moeten neer
komen op do religieusen <jf op degenen, diie
hen aangezocht hebben? En Indien men du
laatsten daarvoor aansprakelijk stelt, is t
dan niet redelijk dat men eerst de reden daar
van kent? Evenals collega Bruyns zou ik
willen waarschuwen tegen oorzaken, die tot
onitatemimiing lelden. Eén van die oorzaken
meen ük te moeten zoeken in het mededeelen
van feiten en toestanden, die niet van twee
zijden belicht zijn; dat is steeds gevaarlijk,
dat schept een sfeer van wantrouwen, die
voert tot verwijdering. Er moet komen meer
persoonlijk contact, meer openhartigheid in
dat contact, meer wederzijdeoh vertrouwen en
respect. Dit zal tenslotte leiden voorbeel
den bestaan tot 'n absoluut noodzakelijke
en vruchtdragende samenwerking.
Een buitenlandsche aanval op onzen
gouden standaard. De positie
onzer Centrale Bank na af
schaffing der gold-
exchange stan
daard.
GUNSTIGE FACTOREN.
Steeds blijven de buitenlandsche bladen
een vijandige campagne voeren tegen onzen
gulden. Vooral de Eugelsche pers zou blijk
baar niets liever willen zien, dan aat ook ons
Klein landje afstand zou moeten doen van zijn
bevoorrechte positie en den gouden standaard
vaarwel zou zeggen.
Reeds einde der vorige week begon de Fin.
Times geruchten te publlceeren en werd zon
der dat afdoende bewijzen naar voren konden
worden gebracht de mededeeling gelanceerd,
dat Nederland binnenkort den gouden stan
daard zou moeten afschaffen.
Toen Engeland den 20sten September den
gouden standaard afschafte, maakte ons land
een critieken tijd door De ongerustheid groeide
met den dag. De obligatiemarkt gaf scherpe
Koersdalingen te zien, terwijl daartegenover de
fondsenmarkt zeer vast gestemd was Het was
de vraag naar „Sachwertewelke het Neder
landsche publiek, bevreescr voor een inflatie
ten onzent, op de effectenbeurs tot uiting
bracht Toen was dus het Nederlandsch publiek
zelf ongerust.
De bekende, verklaringen van de Regeering,
van mr. Vissering en later van mr. Trip, deden
echter de rust in het binnenland terugkeeren
en instede van een verdere afvloeiing van bui-
tenlandsch wisselmaleriaal en goud vond een
nieuwe belangrijke goudinvoer plaats, waar
door de positie der Nederlandsche Bank tot
handhaving van het guldendevies thans krach
tiger is dan ooit te voren.
Een goudsurplus van ruim
f 450 millioen voor uitvoer
beschikbaar.
Db goudvoorraad der bauk is met 906,9
millioen ruim 450 millioen hooger dan in nor
male tijden.
De Nederlandsche Bank heeft dus een zeer
ruime marge en mr. Trip zal niet aarzelen van
dit verdedigingsmiddel gebruik te maken, in
dien de buitenlandsche aanvallen op onzen gul
den mochten blijven voortduren.
Door de afschaffing van da gold-exchange-
politiek veraeert onze circulatiebank thans
echter in een eenigszins andere positie dan
vroeger. De toepassing der gold-exchange-poli-
tiek leverde voor de Centrale Bank hot voor
deel op, dat zij gemakkelijk op de Amsterdam-
sche ■taselmarkt kon opereereu.
Door afgifte van dollar- of pondenwissels
kon de Bank den guldenkoers beïnvloeden en
boven het gouduitvoerpunt handhaven. Het
groote publiek bemerkte hier niets van en kon
eerst in den bankstaat van de volgende week
zien, welk bedrag de centrale bank als steun
voor den guldenkoers had afgegeven. Een zui
ver beeld verkreeg men nimmer, daar verschut
vingen in de buitenlandsche w isselportefeuille
ook nog andere oorzaken kon hebben, terwijl
het niet uitgesloten was, dat de stemming voor
den gulden in den loop der week reeds was
omgeslagen en het aanvankelijk afgegeven wis
selmateriaal door de Bank reeds voor het ver
schijnen van den weekstaat weder kon zijn
teruggekocht.
Het publiek was dus nimmer op de hoogte
van de werkelijke verhoudingen op de Amster-
damsche wisselmarkt. Noch de guldenkoers,
noch de weekstaat der Nederlandsche Bank
gaven hiervan een getrouwe weerspiegeling.
Gewijzigde positie der Ned.
Thans is dit alles jammer genoeg gewijzigd.
Bij eenig aanbod van guldens moet do koers
thans da.eii tot hei gouduitvoerpunt voordat
de Nederlandsche Bank kan ingrijpen. Buiten-
landsch wisselmateriaal staat mr. Trip niet
meer ten dienste en zijn goudvoorraad zal hij
welicht niet eerder aanspreken, voordat het
gouduitvoerpunt bereikt is.
Het publiek ziet dus bij aanbod op de wis
selmarkt verhoudingsgewijs een scherpe
reactie van den guldenkoers, terwijl het door
de publicatie in de bladen ook van elke goud-
afgifte direct op de hoogte wordt gesteld.
Deze factoren mogen echter geen aanleiding
voor ons worden om de kalmte en rust, welke
in dezen tijd zoo hoog noodig zijn, direct te
verliezen.
Voorloopig is dus iedere vrees ongegrond en
dit te meer, daar ook de positie van onze han
delsbalans over November, ondanks de handels
politieke maatregelen in de diverse landen en
ondanks de muntdepreclaties in Londen, Scan
dinavië en elders, een gunstig beeld vertoont.
DE GEFINGEERDE OVERVAL IN DE
„VETTE HEN".
Naar wij vernemen heeft de Haagsche recht
bank d-e gevangenhouding van den on
langs gearresteerden ex-drrecteur der Haag
sche Broodfabriek H. P. Z., met 30 dagen
verlengd.
Ongedierte op het hoofd van het kind is
steeds een teeken van onzindelijkheid der
moeder. Het is zeer onaangenaam voor het
kind en kan ifjU gezondheid benadeelen,
daar het krabben tot uitslag" op het hoofd
en ontstoken klieren leidt. Wanneer een
kind in een schoolklas ongedierte heeft, gaat
dit zeer gemakkelijk op andere kinderen
ovesr.
eSZONDHBIDSRAAÜ
Vandaag is het de sterfdag van Mr Willem
Bilderdijk en wordt zij® dood in Haarlem,
waar hij begraven ligt, plechtig herdacht.
Maar aan den vooravond van dit ecuwgetüde
had het hukiigingscömité een bijeenkomst be
legd in de Rsgentessekerk te 's-Gravenhage,
waar oud-minister dr. J. Th. de Visser en de
heer Aug. Heyting het woord hebben gevoerd.
Onder de aanwezigen waren de Minister
van Justitie, mr. J. Donner, dr. W. J. Leyds,
de heer P. J. de Kanter, voorzitter van het
Algemeen Nederlandsch Verbond en enkele
nazaten van Willem Bilderdijk.
De organist, de heer H. Schouten. Dracht
ter opening van de bijeenkomst een or
gelsolo ten gehoore, waarna een Cantate van
J. S. Bach, door het Bach-koor en het orkest
Euterpe, onder leidii g van den dirigent Henk
van den Berg, uitgevoerd werd.
Het woord was daarna aan dr. J. Th. de
Visser, oud-minister van Onderwijs, Kunsten
en Wetenschappen.
Dr. de Visser heeft over Biiderdijk's staat
kunde gesproken en den dichter geschetst als
martelaar van zijn oontra-revolutionnaire op
vattingen.
Spr. wilde op eene zijde van deze figuur
wijzen, die hij daartoe zonder overmoed kon
kiezen. Hij wilde spreken over den monarchist
Bilderdijk tegenover de republikeinen van zijn
tijd en den moed, de beginselvastheid, de zelf.
opoffering, die hij als zoodanig heeft betoond.
Vergeten wij niet, dat in zijne dagen de
omwentelingsgezindheid hare triomfen vier-
de. Wat nationaal was en Oranje heette was
in miscreddet, met heimwee zagen velen hier
te lande uit naar Frankrijk als heilaanbrenger.
Vergeten werd eigen vernedering en schande
ter wille yan de paradijs-leuzen, die daarginds
werden aangeheven. Men ooquetteerde met vrij.
heid, gelijkheid en broederschap. Alles moest
anders en beter worden. Zejfs de naam Neder,
land werd in den ban gedaan; Bataafsche re-
publiek zou de nieuwe staat heeten.
Er was er één, die niet schroomde zijn
machtig» stem tegen dien waan van den dag
te verheffen.
Die man, die held, was Bildérdijk, en hij
moesit den strijd wel aanbinden, omdat nie
mands gevoelen in Nederland zoo scherp eH
principieel stond tegenover den geest van zijn
tijd, als het zijne. Hij toch was in merg ea
been monarchist en de eenig ware regeering»,
vorm was voor hem de monarchie. De vorst,
die zijn macht aan God dankt, is alleen aaa
God verantwoording schuldig en verder aaa
niemand. Daarom mag zijn macht niet door
een grondwet zelfs worden beperkt, zoodat
het komt tot gezag van het volk, door hem
een duizendkoppig wangedrocht genoemd.
Alle fouten op sociaal gebied spruiten volgens
hem voort uit dolle waangelijkheid. Maar te.
gelijk eisoht hij dan ook van het gouverne
ment, dat het elk, die werken wil en kan, een
middel van bestaan verschatte. In zooverre
is het absolutisme van Bilderdijk tevens hyper,
democratisch. Maar dit neemt niet weg, dat
hij den vorst maakt bot een autocraat, aan
wien een onbeperkt gezag wordt toegekend.
Geheel deze beschouwing heeft bij Bilder-
dijk een godsdienstigen achtergrond. Wat de
vader, krachtens goddelijke ordening is in het
huisgezin, is de vorst in den staat. De alge*
meene ondergeschiktheid in het gezin aan den
vader correspondeert met die van het volk aan
den koning. Beiden, vader en vorst, ontlee.
nen hun macht aan God en zijn Hem verant
woording schuldig. Tegenover het atomistisch
en individualistisch streven zijner dagen zag
hij in al het bestaande de eenheid, den samen
hang en dezen door God en uit God.
Naar Gods wil moeten gezin en maatschap-
pij en staat op deze twee grondzuilen rusten:
gezag en verdrag. Het vaderlijk en koninklijk
gezag handhaven, krachtens Hooger wil, vrede
en sa-menstemming, niet alleen door alge
meen» ondergeschiktheid van do leden aan
het hoofd, maar ook door de onderlinge onder,
geschiktheid der leden. En al de leden geven,
als in een zwijgend verdrag, eigen rechten aan
het door God geplaatste hoofd over en stel
len dit in-staat dwingend gezag over hem uit
te oefenen. Zoo schiep Bildeirdijk's dichterlijk
wijsgeerige en tevens ohristelijke geest een we.
reldbeeld, hetwelk In zooverre zijn waarde
had en behoudt, ook voor het hedendaagsch
geslacht, dat het met forsche stem, tegeD alle
rationalistisch, atomistisch drijven, blijft op
roepen en bezielen tot den wereldkamp voor
het behoud van het historisch, biologisch en
religieus verhand tusschen menschen en vol
ken, door God in de scheppingsordlnatie neer
gelegd.
De vaderlandslievende Bilderdijk werd bal
ling. Van dat oogenblik is zijn leven één stuk
tragiek. Van deze tragiek in Biiderdijk's le
ven draagt de geest zijner eeuw grootendeels
de schuld. Daarom doet het goed, dat in latere
jaren steeds meer de tol van dankbare hulde
aan zijne nagedachtenis betaald werd.
Vervolgens sprak Aug. Heyting over „Bil.
derdijk als strijder en lijder"-
Aan den herdenkingsavond verleenden nog
hun medewerking mevr. J. KrantzRoosen
burg, mevr. Jeaune v. d. Rosière, de heer
Henk Gregoir, alsmede de heer Willem Nie-
stadt, die werken van Bilderdijk voordroeg
en het koor Aeolusharpe onder leiding van
den heer J. Bartelsman.
De eeuw van den stofzuiger: Mo»
dern heugden.
