m
OUD EN NIEUW TE BERLIJN.
EEN GROOT JOURNALIST.
VAN HET INDISCHE LEVEN.
IRfc
Een locomotie venfabriek
WOENSDAG 6 JANTTART 1982
VIAAR 1529 FLESSCHEN
CHAMPAGNE.
DE HALLOREN OP BEZOEK.
DE PAUS EN ITALIE'S KONING.
Paus-orde overhandigd
MISSEN VOOR DEN VREDE.
TURKIJE EN ITALIe.
mm
DOOR EEN GRAFSTEEN GEDOOD.
DE OUSTRIC-AFFAIRE.
C P. SCOTT.
DE „MANCHESTER GUARDIAN"
Een journalistiek orkest.
MINISTERCRISIS IN JOEGO-SLAVIE.
ABT LARDI. f
RUSLAND EN FINLAND.
BRUTALE INBRAAK TE BAZEL.
C. P. Scotr.
NEDERLANDERS IN DEN VREEMDE.
Het signaal-servet.
Van onzen correspondent J.
BERLIJN, 2 Januari 1932.
Berlijn ia gisteren, Tvat men hier een
Schickalsjahr pleegt t noemen, binnen ge
stevend. Zoowel wat binnenlandse!» als buiten
landse!» politiek betreft kookt en borrelt het
Ihier, dat het een lust is en heerecht het
arenuwprikkelende gevoel, dat alles aan een
zijden draadje hangt. Bovendien is elk burger
op de meest directe wijze in de aangelegenheid
betrokken. Hij, die nog wat bezit, loopt be
duidend kans dit jaar zijn beetje nog te ver
liezen, terwijl bij heen, die van alle aardsc.be
bezit bereids gespeend is, de vraag wringt,
hoeveel keeren hij in 1932 te eten zal hebben.
In het licht van dit alles bezien was de
kane tamelijk aanzienlijk, dat het groote
jubel, en joolleest van het jaar, de nacht van
Sint Sylvester, in heelemaal geen stemming
gevierd zou gaan worden. Het is nu echter
al vast te stellen, dat dit sombere vooruitzicht
niet in vervulling is gegaan. De Berlijner
althans heeft zich zijn tradltioneele oudejaars-
prel niet laten ontnemen. Hij verstaat blijk-
haar de groote levenskunst zich de zorgen
buiten de bedgordijnen te houden en dank aan
deze kracht heeft hij maar een beetje minder
spektakel op het middernachtelijk uur van 31
December 1931 gemaakt dan zulks gewoonlijk
het geval is.
De goede, oude zede getrouw, was de kern
van de pret op het krulsingspunt van de half
failliete Linden en de heelemaal failliete
Priedrichstrasse gelegd en daar werden voor
een verrel uurs alle zorgen en verdriet ver
geten. Het vuurwerk siste en knalde er even
lustig ais ooit te voren; oor verdoekend lawaai
legde sprekende getuigenis af van de gedegen
kwaliteit der toeters en mondharmonika's; de
serpentines flitsten door het luchtruim en
overdekten de bladerlooae boomen met verblin
dende kleuren en dwars óver alle politieke
en andere tegenstellingen heen, werd in onlet-
valsch Retlijnsoh accent de broederschap van al
le menschen gevierd, zij 't dan al, dat door deze
demonstraties een aanzienlijke hoeveelheid
galgenhumor gemengd was.
Wat de koffiehuizen, de restaurants en aan
verwante lokalen betreft, schijnen de zeer dure
goede zaken gemaakt te hebben. Alle andere
(heb!>en tjokvol gezeten en er heerschte aller
wegen een vroolijke stemming, behalve bij de
kellners, die onder de bedrijven door een
gevoel hadden als speelden zij mee in een
feestopvoering van de Sdhoone Slaapster in
(het Bosch. In etablissementen, waar vroeger
op Sylveeternacht elk bezoeker zich overat en
gis tegengif twee of drie flesechett champagne
innam om van de reet maar te zwijgen, be
stelde men nu met z'n zessen een bescheiden
dyiacjhbowl van een liter inhoud en daarop
vastte men tot het morgengrauwen toe. Maar
gelijk gezegd, de stemming leed onder deze
Spartaanse!» Sylvesterviering in geenen deele
en het gejoel en geschater waren geen oogen-
hlik van de lucht.
Misschien is hier wel het juiste punt bereikt
om een weinig internationale staathuishoud
kunde in het geval te interpoleeren. Dm in
den geest van de Sylvestervreugde te blijven
moet 't natuurlijk over champagne gaan, maar
vermits dit nobele vocht een zeer beduidend
handelsartikel uitmaakt, mag het niet over het
hoofd gezien worden. Duitschland dekt zijn be
hoefte aan champagne, (welke niet met Duit
schen Sekt verwisseld moet worden) voor
99 pet. uit Frankrijk. Maar nu kan men aan
het stroomen van dezeh wijn over de grenzett
heen duidelijk vaststellen, hoe zware verliezen
de Franschen lijden' bij den slechten gang van
zaken in hun nabuurland.
Volgens oude gewoonte slaan de Duitsche
wijngroothandelaran hun Sylvester-champagne
ongeveer in de maand November in. Maar ml
werden er in November 1931 door heel Dtiitsch
iand met zijn zestig millioen inwoners slechts
I539 flessehen champagne in Frankrijk gekocht.
Vijftienhonderd flesschen schnimwijn; ziedaar
de totale behoefte aan dit feestartikel bij een
volk. dat op het gebied van geld uitgeven
en feestvieren nooit krenterig geweest is. In
1929 Was dat cijfer ai op 15.849 gezakt; nog
een jaar later op 8682 om nu het laagterecord
van 1500 bereikt te hebben. Het is niet onmoge
lijk dat in een ver verschiet economisch aan
gelegde historici de verzakking van het Duit
sche rijk bij de jaarwisseling van 1931/32 niet
klaarder zulten wéten te schilderen dan door
da weergave van deze getallen. Om nog even
bij de chanipngne-cijfei's te blijven, bedroeg
de invoer ervan, in flesschen geteld, in de
eerste elf maanden van 1927 nog 198.000 stuks.
Geleidelijk gaat dit cijfer nu omlaag om In
1931 op 46.000 terecht te komen.
Maar om weer bij de feestvreugde terug te
keeren, heeft de politie haar handen ditmaal
een beetje beter gevuld gehad dan zulks haar
gewoonte was. Inderdaad ze heeft 541 feest
vierders naar het bureau gebracht tegen maar
381 verleden jaar. Maar dat komt hoofdzake
lijk, wijl ze veel talrijker ten tooneele versche
nen was dan anders. Verleden jaar werd in
den Oudejaarsnacht een politieke moord be
gaan. welke juist, in deze dagen voor de vier
schaar behandeld wordt en welke behandeling
nog al wat stof opjaagt. Om herinnerings
excessen te voorkomen was daarom schier het
gansche politiecorps gealarmeerd en daaraan
is wel de stijging dor arrestaties te danken.
De wetsovertredingen waren echtei* alle onbe-
teekenend, met uitzondering van de faits et
gestes van opvallend veel zakkenrollers, maar
wanneer men deze heeren buiten rekening laat,
iceft Berlijn in geen jaren zulk een ordelijk
n vreedzaam Oude Jaar gevierd ais in 1931/32.
Nog voor de laatste tonen van het feest ge-
el verklonken zijn en op een uu-r, waarop
Irijke jubelaars er pas aan beginnen te den-
n zich nit t» kieeden en hun legerstede op
zoeken, begint het hoofd van Staat er juist
- ver te denken zijn rok aan te trekken en zijn
leooraties uit haar doosjes te halen ten einde
de war» taak van den dag gelaten op de
schouders te nemen. De rijkspresident ont
vangt reeds tamelijk vroeg in den ochtend van
ien eersten Januari, eerst het corps diploma-
'que, dan de regeering, vervolgens deputaties
rn het parlement, van de rijksweer, van de
ot, van de rijkss-poorwegen, enz., en al die
tegenwooi'digers spreken redevoeringen uit,
fce weer beantwoord moeten worden en die
woorden hebben vaak een strekking, die zeer
■•er draagt.
-an het beweeg waaraan het rijkspresiden-
zülels in de Wilhelmstrasse als aohteTgrond
f -y t werd tot nu toe door de Berlijners maar
weinig aandacht geschonken. Eén paar verlate
feestgangers die toevallig voorbij kwamen,
sloegen het aankomen van auto's met hun
verglaasde oogen een wijle goede, maar daar
ze niets van deze parade meer begrepen, zoch
ten ze ijlings de uitgestrekte armen van hun
huisgoden en godinnen maar weer op.
Gisteren was dat echter anders, want gis
teren kwamen voor het eerst sedert 1914 de
Halloren hun opwachting weer eens bij 't hoofd
van staat maken. De Halloren zijn de laatste
overblijfselen van 'n oerouden taaien volksstam,
die rondom Halile gewoond heeft en daar In
de zoutgroeven werkte. Deze lieden hebben alle
golven van het Europeesche lot ongedeerd
doorstaan. Zij hebben de Romêinsche, de Ger-
maansche, de Slavische invasies op zien komen
en weer zien weg ebben, maar zij bleven zich
altijd gelijk en wisten uiteindelijke uitroeiing
altijd te Voorkomen. Zij hadden de gave in elk
conflict rondom Halle dadelijk uit te visschen,
wie de sterkste was van de tegen elkaar opböt-
sende partijen en daarmede heulden zij dan
tot een andere, nog machtiger weer kwam op
dagen Dit heulen bestond o.a. daarin, dat Zij
den baas van den dag 'n soort léénhulde pleeg
den té brengen van zout, gezouten eieren en
zulk soort dingen Ze Zouden daartoe 'n deputa
tie in de oude eerbiedwaardige kleederdracht der
Hallóren naar het paleis van den baas van
den dag <en deze kwitteerde vroeger met een
rijpaard en met zilveren geschenken, welke in
den loop der jaren tot een waar vermogen
aangegroeiden.
In de laatste jaren is er echter erg de klad
gekomen in de Halloren. Door inteelt is sterke
degeneratie ingetreden; de zilveren achat Is
grootendeels naar de maan en de eenmaal on
afhankelijke Halloren zijn nu badmeesters ge
worden aan de zwemschool van Halle en oefe
nen dergeiijke bedrijven uit. En hun zin vóór
den held van den dag schijnt heelemaal ver
dampt te zijn, want ze hebben van 1914 tot
1932 noodig gehad om te begrijpen dat de
keizer uitgediend heeft en dat er nu weer eens
een ander den scepetr zwaait over de zoutvel-
den van Halle. Maar ze hebben dat begrip
nu toch gekregen en op grond daarvan hebben
ze gisteren voor het eerst in de geschiedenis
hun opwachting gemaakt bij een president van
de Duitsche republiek. En vele duizenden Duit-
eohers hebben daarvan getuigen willen zijn en
begaven zich daarom al vroegtijdig naar de
poorten van Hindenburgs -behuizing.
Daar aangekomen werden ze eerstens getrac-
teerd op het optrekken van de wacht. In het
eoldatenlooze Duitschland is een peleton, onder
commimdo van een luitenant, daartoe al vol
doende, maar Hindenburg, die eens over mil-
lioenen het bevel voerde laat 't zich toch niet
nemen om op de stoep te gaan staan, de 2 sec
ties in den paradepas Voorbij te laten marchee-
ren en dan de melding van den luitenant in
ontvangst te nemen.
Deze laatste -heeft daarna een spannend be
drijf uit te oefenen. Hij moet er namelijk voor
zorgen, dat de trom geroffeld en de geweren
gepresenteerd worden, precies in de mate als
het protocol dat voorschrijft. En wee de onge
lukkige, zoo hij bij het verschijnen van een
boodschapper de trom laat zwijgen of zoo hij het
geweer presenteert voor den chocoladen ver
tegenwoordiger van een .centraal-Amerikaan-
sche republiek.
Vroeger werd de luitenant In zijn taak bij
gestaan door een ambtenaar van het departe
ment van buitenlandsche zaken. Deze wapende
zich met een goed geheugen en een presidente-
lijk servet en daarmede ging hij in hinderlaag
liggen. Door zijn geheugen ken-de hij de auto-
nummers van alle ambassadeurs, gezanten, enz.
uit het hoofd. En door Mink met zijn servet te
zwaaien gaf hij aan den zweetenden luitenant
de signalen, welke deze behoefde om elk bezoe
ker de eerbewijzen te doen geworden, waarop
hij volgens zijn rang aanspraak kan maken.
Dat servet heeft in 1931 eoliter voor de laatste
maal gewapperd. Men heeft 't te patriarchaal
en te huishoudelijk gevonden. En daarom heeft
men het afgeschaft. De hinderlaag is echter ge
bleven en daarin ligt de snoode verrader van
buitenlandse!» zaken nog steeds op zijn buit te
loeren. Maar hij heeft nu in zijn bereik een paar
electrische knopjes, welke met gekleurde lam
pen in verbinding staan en naar mate deze op
flikkeren weet de bevelvoerende luitenant, wel
ke bevelen hij aan zijn tamboer en zijn soldaten
uit te deelen heeft.
Waaruit men zien kan, dat ondanks allé
malaise de vooruitgang van het meöschelijk
geslacht nog niet in zijn vaart gestremd is.
Men seint ons uit Rome dt. 5 dezer:
De apostolische nuntius in Italië mgr. Bor-
gongini-Duea is vandaag in particuliere audi
ëntie ontvangen door koning Victor Emmanuel,
waarbij hij dezen het eereteeken Van dé hoog
ste Christusorde overhandigde, hetwelk de
Paus onlangs aan den koning heeft verleend
Dezelfde orde verleende de Paus Ook aan
kroonprins Umberto, Wien dezer dagen de
nuntius eveneens het eereteeken zal overhan
digen.
Onze correspondent te Parijs meldt;
In dé meeste Fransolie bisdommen zijn nu
maandelijkse!» H. Missen voor den vrede in
gesteld. Te Lourdes zal mgr. Geriier zelf eiken
eersten Zaterdag van de maand het H. Mis
offer voor die intentie opdragen aan het al
taar bij de Grot.
ANGORA, 5 Janüari. (R.O.) De conventie
tot vaststelling van de grens tef Zéé tusschèn
Turkije en Italië Is heden door den TurkSchen
minister van buitenlandsche zaken en den
Italiaanschem ambassadeur geteekend.
De conventie maakt een einde aan het ge
schil, dat bestaat ten aanzien van eenigê
eilanden en eilandjes langs de kust vail Ana-
tolië en het eiland Castel Meriso.
NOG JUIST OP TUD
De desperado Harry Young, die dezer dagen
met zijn broer en nog eenige andere bandieten
zes agenten in den staat Missouri neerschoot,
heeft kans gezien, tijdens zijn vlucht, een be
zoek te bren-gen aan het huis van zijn zusters
tè Houston in den staat Texas.
Hij verliet het -huis, vier minuten, voordat
de politie arriveerde. HIJ vluchtte met een
auto en kon nog niet gepakt worden.
BOCHUM, 5 Januari (W.B.) Op het expost-
tieterrein van een beeldhouwer had gister
avond een tragisch ongeval plaats.
Een zevenjarige scholier betrad met zijn
twaalfjarig broertje het terrein. Plotseling
werd hij door een neerstortenden grafsteen
tegen den grond geworpen en kwam met zijn
hoofd terecht onder de-n steen.
Zijn oudere broertje zag geen kans, hem
uit zijn benarde positie te bevrijden en riep
naar de nabijgelegen ouderlijke woning om
hulp. Toen familieleden toesnelden, bleek het
jongetje echter reeds overleden te zijn.
Hier werd de Nieuwjaarsrede van presl
dent von Hindenburg gestoord.
Oustric veroordeeld.
PARIJS, 5 Januari. (N.T.A.) De Parijsche
rechtbank veroordeelde vandaag den bankier
Oustric tot achttien maanden gevangenisstraf.
Hierbij werd als bewezen beschouwd, dat
Oustric van dei. aandeelen van een door hem
gecontroleerde schoenfabriek 70.000 stuks te
zijnen gunste heeft achtergehouden.
TROTZKI'S AANHANG IN RUSLAND.
MOSCOU, via KOWNO, 4 Januari (V. D.).
Officieel wordt medegedeeld, dat.dén lOden
Februari 1932 de centrale controle-commissie
van de communistische partij te Moskou zal
bijeenkomen.
Zij zal bespreken, welke bijzondere maatrege
len zullen moeten worden genomen in den
strijd tegen het Trotzkisme.
{Van onzen correspondent).
De reden van liet kabinets-aftreden.
BELGRADO, 4 Januari. (H.N.) Het kabi-
net-Ziwkowitsj is afgetreden. De minister
president geeft als reden voor dit besluit op,
dat het kabinet na de afkondiging Van de
grondwet in September J.l. en na de parle
mentsverkiezingen zijn taak ten einde heeft
gebracht.
Zlwkowitsj is 2 jaar lang als minister-pre
sident in functie geweest,, hoewel het kabinet
in den afgeloopen herfst gereorganiseerd is.
Na zijn optreden als minister-president in
Januari 1939 werd het parlement ontbonden
en de groudwet buiten werking gesteld, waar
na een tijd van dictatuur volgde, die in Sep
tember jl. echter eindigde met de invoering
van een nieuwe grondwet, waarmede de op
positie echter niet tevreden is, zoodat deze
ook aan de verkiezingen geen deel heeft ge
nomen.
BELGRADO, 5 Januari. (W. B.) De koning
heeft de ontslag-aanvraag van het kabinet aan
vaard en den aftredenden minister-president,
generaal Zivkowitsj, met de samenstelling Van
een nieuw kabinet belast.
Men seint ons uit Rome dt. g dezer:
Vandaag Is hier de algemeene abt der re
guliere Lateraansche kanunniken. Lardi, die
consultor der H. Congregatie voor de Ooster
se lie Kerk was en zeer actief deelnam aan de
Katholieke actie, overleden.
HELSINGFORS, 5 Januari (W.B.) Op uit-
noodiging van de Finsche regeering zijn hier
gisteren besprekingen gevoerd over het af
sluiten van een Finsch-Russisch non-agressie
pact.
Maandagochtend werd in een juweliers-
winkel te Bazel ingebroken. Uit de etalage
werden,, behalve kostbare ringen, dertig gou
den horloges gestolen.
De totale waarde van den bult der dieven
bedraagt ongeveer vijftigduizend Zwltsersche
franca.
Londen, 4 Januari 1932
Soms leest gij in een biografie van een be
kend staatsman dat hij ook als journalist groo
te beteekenis heeft. In den regel wordt gij dan
misleid door een of anderen welmeenenden
dagbladschrijver, wiens eenigszins valsche pro
fessioneel ijdelheid hem ertoe brengt befaam
de staatslieden bu zijn eigen „vak" in te
deelen.
Hij spreekt dan van „journalist", terwijl hij
had moeten zeggen „publicist". Ik beweer niet,
dat dit iets hoogers is; maar het is in ieder
geval iets anders.
Vooral in Frankrijk worden de leidende
staatslieden en politici tevens voor jour
nalist gesleten. Zij houden er zoo moge
lijk hun eigen „journal d'opinion" op na, te
Parijs of in de provincie, en Schrijven daarin
de hoofdartikelen. Of wel zij zijn „directeur
politique" of hebben er een onder hun orders.
De krant is voor hen geen doel, doch middel
Zij zijn in het geheel geen journalisten (of
schoon Glemenceau jaren lang van zijn pen
heeft moeten leven), doch politici, die een po
litieke circulaire laten drukken op dezelfde
manier als de fijne-vleeschwaren-handelaar een
prijscourant uitgeeft.
Ook in ons land zijn verscheidene staatslie
den van beteekenis geweest, die de politieke
leiding hadden van dag- of weekbladen, Enke
len hunner waren zelfs grootmeesters in da
kunst der journalistiek. Ook voor hen was de
krant slechts middel niet doel. De journalis
tiek is een beroep dat den beelen man eischt.
Het is geen neven-functie van parlementsleden
en oud-ministers, wier politieke reputatie aan
hun artikelen menigmaal een waarde verleer
nen, welke dezen in journalistieken zin volko
men ontberen.
Dat veel staatslieden, politici, professoren,
economen schrijven kunnen, is een onweerleg1
baar feit; dat zeer weinigen hunner journa
listiek schrijven kunnen, wordt even onweer
legbaar verscheidene malen per week bewezen.
Slechts zeer enkelen hunner zouden, indien
zij hun roeping niet misgeloopen waren door
in de politiek te gaan, zeer groote journalis
ten geworden zijn, maar dit zou dan misschien
nooit aan het licht gekomen zijn, daar een
ander dan hun plaats in de politiek en bijge
volg in de hoofdartikelen-kolommen zou heb
ben ingenomen.
Er zijn in elk land heel weinig Journalisten,
wier professioneels grootheid zich verheft ho
ven den lof,
vervat in zilve-
ren-jubilé toe
spraken wei
nig journalis
ten, die of
schoon uitslui
tend journalist,
en hun collega's
geen oneerlijke
concurrentie
aandoend mèt
kamerlidmaat
schappen en
professoraten,
door hun in
vloed en status
volkomen de
gelijken zijn
van staatslieden
en regeerders.
Zulk een Journalist was de beroemde De
Latte van de „Tifnês", die machtiger was dan
bijna elke minister of staatssecretaris van
zijn tijd.
Een journalist heeft heel weinig belang
bij een minister, maar een minister kan heel
veel belang hebben bij een journalist. Minis
ters vergeten dit wel eens (zoo zij het ooit ge
weten hebben) hetgeen te verontschuldigen
ls.: Journalisten vergeten het bijna steeds,
hetgeeil niet te verontschuldigen is.
Een even- groote macht als De Lane is de
op den eersten dag van het jaar overleden C-
P. Scott, de „Manchester Guardian", geweest.
Neen, ik vergat hier niet bet woord „hoofd
redacteur", „directeur", „president-commissa
ris" of derde verslaggever te schrijven. C. P.
Soott was de .Manchester Guardian",
Hij. was een groot staatsman, gelijk de
„Manchester Guardian" een groot staats
man is.
Hij heeft eens, lang geleden, in het parle
ment gezeten, en was, geloof ik, een misluk
king. Deze episode telt in het geheel niet mee.
Hij was eén groot staatsman als leider van
een groot politiek orgaan.
Dank zij dé grootheid van dat orgaan? Dat
is gemakkelijk!
Neen, niet dank zij de grootheid van dat or
gaan. De „Gardian" was een provincieblaadje,
toen Scott eraan verbonden werd, bijna 60 ja
ren geleden. Hij was het die er een wereldor
gaan van maakte. Er zijn waarschijnlijk En-
gelsche provincie-bladen met een 'grootere op
lage, met hoogér inkomen aan advertenties.
Maar alleen de „Guardian" is een blad van den
eerstén rang, van dezelfde orde als „Times"
of „Daily Telegraph".
Men behoeft met de politiek van de „Guar
dian" niet in te stemmen om te erkennen dat
geen Engelsch blad zich met haar meten kan
in zuiverheid van stijl en taal. Elk nummer
van de „Guardian" is een letterkundig arse
naal. Niet alleen artikelen over kunst en lit
teratuur, en necrologieën, worden te Manches
ter in Zondagsgewaad gestoken, terwijl poli
tiek, handel, -sport zich met sjofele huisjasjes
behelpen moeten.
De „Guardian" is een dagelijkscho hulde
aan de taal van Shakespeare en Byron.
Scott was een groot schrijver. Maar hij koos
gedurende zijn langen loopbaan de jonge man
nen uit, die voorbestemd waren eveneens
groote schrijvers te worden. Hij leidde hen,
vormde hen, voedde hen op.
Zoo vormde hij een journalistiek orkest, ge
lijk er geen tweede bestaat.
Kunstenaar van het woord, wist hij de kun
stenaren die onder hem werkten, te eerbiedi
gen. Geen medewerker van de „Guardian" be
hoefde ooit te vreezen, dat uit zijn werk één
regel geschrapt zou worden, zelfs al was de
groote man het met den inhoud niet eens.
Scott immers wist, hoe fnuikend de invloed Is
van het verminken (zelfs in den vorm van ver
beteringen) van geschreven arbeid.
Zijn blad was een groot liberaal orgaan. Het
is thans het eenige werkelijk groote liberale
orgaan. De politieke leiders van het liberalis
me hebben er nimmer invloed op uitgeoefend,
maar hét heeft grooten invloed uitgeoefend op
hen. Scott had hen nimmer noodig; zij hadden
Scott steeds noodig. Wat te Manchester ge
schreven werd woog zwaar te Wéstminster in
de groote dagen van het Engelsehe liberalisme.
Scott was geestelijk een door-en-door onaf
hankelijk man. Hij kon die deugd overdrijven
door bij voorkeur ofschoon steeds met over
tuiging op te komen voor de zaak, die niet
populair was. Hij was pro-Boer tijdens den
Boerenoorlog, voorstander van Home Rule in
den tijd van het Iersche vraagstuk, „little-
Englander" tijdens den wereldoorlog, tegen
stander van het verdrag van Versailles na den
oorlog.
Zijn blad had de gebreken van de eigen
schappen van den leider. Het is nimmer vrij
geweest van een zekere pedanterie, die overi
gens kenmerkend is'voor heel het Engelsehe
liberalisme en non-conformisme. Een groot
blad kan zich niet steeds hetzelfde veroorlo
ven als een groot man.
C. P. Scott was een groot man. De ontelbare
tegenstanders van zijn beginselen getuigen
bet '_t geestdriftigs*.
OECONOMIA DOCET. HET ONDER.
WIJS IN DE KNEL.
(Van onzen K.-correspondent)
Tusschan Salak en Gedeh door waait met nog
steeds toenemende kracht de sirocco der be
zuiniging. Het wordt ondraaglijk en naarmate
het ondraaglijker wordt, worden de gebrachte
offers nutteloozer, in diien zin dat ze niet af
doende zijn en het beoogde doel slechts voor
een klein gedeelte bereiken
Ik schreef reeds eerder dat het Indische
Onderwijs tot in het merg getroffen wordt.
Zijn levenskracht wordt aangetast en zoo het
niet onherstelbaar gesloopt wordt, zal het toch
na een eventueel herstel der levensvoorwaar
den nog tientallen jaren Ire hoe ven om er weer
wat bovenop te komen.
Fröbelonderwijzeressen zullen belast worden
met het moeilijkste onderwijs: dat in de eerste
klps der Lagere School De tweede en derde
klas der Lagere School, zuilen nog slechts een
halven schooltijd krijgen, om het aantal leer
krachten te kunnen halveéren Het aantal
hoofdonderwijzers (-essen) per school zal ge
ducht verlaagd worden. De uitzending wordt
stopgezet, hetgeen almee zegggen wil, dat een
onevenredig groot deel leerkrachten gerecru-
teerd zal wórden uit de Onderwijzeressen van
Indo-Europeeschen bloéde, die door de bank en
in het bijzonder voor het onderwijs In Neder-
landsch veel meer leiding behoeven dam haar
gegeven zal kunnen worden. Zoo zijn er nog
meer maatregelen, die het onderwijs doodelijk
knauwen en ten aanzien van liet eigenlijke doel
toch maar lapmiddelen zijn. Bezuiniging in
de vereischte mate is slechts te bereiken door
inkrimping. Maar dat is politiek Onmogelijk en
bovendion strookt het niet met de plannen en
liet beleid tot indianisatie. De hooge scholen
kosten jaarlijks zoo om en bij de een mdlliioen.
Vermindering van dezen post blokkeert onmid-
delijk de indianisatie en die is juist van veel
plannen en regelingen het door de crisis zoo
gelukkig gesluierde doel, dat echter niettemin
te zien is in menige verandering en bepaling,
welke niet rechtstreeks vereischt wordt door
de enkele bezuiniging.
Wanneer men er nu nog op let, dat volgens
velen Iiidlanisatle leiden moet 011 zal tot ont
binding der rijkseenheid, dan teekent zich lang
zamerhand wel heel duidelijk de vicieuse cirkel
af, waarin de met administratie en bestuurs
zorg belaste ambtenaren zich zien ronddraai
en.
Maar dat is een andere geschiedenis. Ik
keer tot mijn titel terug, want die geeft nog
stof te over. Het is te begrijpen, dat ook voor
de bijzondere schoolbesturen de zórgen zich
dagelijks opstapelen. Het blauwe potlood
lie-erscbt oppermachtig en tiranniseert genade
loos in ordonnantiën en regelingen, waardoor
die schoolbesturen voor consequenties van
financiieélen én anderen aard komen Je staan,
die ze nooit hebben kunnen en ook nooit heb
ben behoeven te voorzien, maar die hen plot
seling in hoogst bedenkelijke impasses brengen.
De noodtoestand heeft op dit gebied al veel doen
accepteeren, wat volgens normen van billijkheid
en rechtvaardigheid zeker niet geaccepteerd zou
behoeven te worden, maar nu heeft het er den
schijn - yan, alsof de regeert ng dooi- da mee
gaandheid der gedupeerden verleid is fót onbe
kommerde overschrijding van a lie grenzen. Zij
heeft een voorstel aangedurfd, dat zelfs In den
bestaanden noodtoestand met verontwaardiging
van de hand gewezen moet worden.
Van alle subsidie-ordonnanties ten behoeve
van het bijzonder onderwijs is die voor het
middelbaar onderwijs altijd bijzonder ongun
stig ©11 onvoldoende geweest, hetgeen door de
regeering herhaaldelijk is erkend. Heeft dé re
geering op het onderwijsterrein altijd een
hoogst waardevollen en zelfs onmisbaren steun
gehad aan missie en zending men denke
alleen maar aan de voorziening in leerkrach
ten en hun toewijding, op het gebied van
het middelbaar onderwijs was die steun des
te grooter, daar er zoo weinig regeeringssub-
sidie tegenover stond. Te erger wordt nu 00a
het karakter van terreur geVoeld in een paar
nieuwe maatregelen bij de nieuwe subsidie
regeling voor het bijzonder middelbaar onder,
wijs. Over die nieuwe regeling was advies ge
vraagd van de betreffende schoolbesturen.
Aan het ter fine van advies toegezonden ont
werp ontbraken de bepalingen die juist zoo'n
bittere verontwaardiging hebben gewekt. M-oet
daaruit niet worden afgeleid, dat dé régee-
rinS armzalig weinig gevoel heeft yoor wat
er hij een belangrijk deel harer onderdanen
voor levensopvattingen bestaan, dan wel, dat
zij ze zender den minsten schroom durft frois-
seeren De betreffende bepalingen behelzen
niet meer of minder dan dat aan leeraren bij
het bijzonder middelbaar onderwijs de ver.
plichtig kan worden opgelegd, om indien
zij aan hun eigen school nog niet het maxi
mum aantal uren (go per week) les geven -
dat aantal tot 30 aan te vullen op ©en open
bare 'öf een andere bijzondere middelbare
school. Men overwege <3e mogelijkheden hier.
van voor bijv. dé Priesterleeraren van d©
Algemeene Middelbare Schooi „Petrus Cani-
sius" te Batavia. Zij worden zonder meer als
reserves in dienst gesteld van den Directeur
van Onderwijs en Eeredienst, die hen bij min.
der dan 30 lesuren kan dirigeeren naar H.B S.
of Lyceum der magonnieke Carpentier-Alting!
Stichting. Dat loopt toch werkelijk dé spui
gaten uit. Maar het mooiste komt nog. In d©
Memorie van Antwoord van 21 November 1931
op het Gedelegeerden vérslag staat letterlijk:
hot volgende; „Het geven van lessen in gods.
dienstleer door priesterleeraren en anderen
moet dan ook uiteraard buiten de nor-
male taak vallen." Het allermooiste wOord
heb ilt laten spatieeren. Van vérderen commen.
taar op dat woord zie ik af. Men zteti <jat
zelfs op een confessioneele bijzondere school
een priesterleeraar zijn godsdienstlessen niet
tellen mag bij zijn echte 30. Die moet hij tnaar
ergens In middag- of avonduren zien kwijt ,te
raken. Stel dat een der paters Jesuieten van.
de A.M.S. te Batavia 25 uur wiskunde geeft
en 5 uur godsdienstles, dan kan de directeur
van O. en E'. hem opkommandeeren en zeggen:
Met uw 5 godsdienstlessen heb ik uiteraard
niet te maken; schaft u die maar af, ik
heb nog 5 uren voor u aan de C.A.S. Die mo«t
u gratis geven zooals u weet.
Maar Indlë is „rrruim". De ordonnan
tie heeft dan ook ruimte gelaten voor gemoeds-
bezwaren. Daar kan de geslepen Jesuiet (het
prachtig geplaatste sarcasme is van dr. Jos.
Kurris S.J., directeur der Kath. A.M.S. te
Batavia, die over deze zaak schreef in D©
Koerier van 7 Dec. j.l.) zich mee wenden tot
den directeur van O. en E. Hier wordt
de situatie bepaald komisch. De pater Jezuiet
stort zijn gemoeds- c.q. gewetensbezwaren uit
voor den directeur van O. en E. en deze be
slist of die bezwaren redelijk zijn of onrede
lijk, om den bezwaarde eventueel te verwij.
zen naar een andere school, waar die bezwa,
ren niet geiden volgens den directeur
van O. en E. Is bet eigenlijk niet te krankzin
nig om waar te zijn? Maar Indië is dan ook
„rtiim", al spreken andere inderdaad dikwijls
van „het Indische gekkenhuis".
We zijn echter nog niet aan het toppunt
der fraaiigheden. Als zoo'n leeraar na hét niet-
erkennen zijner bezwaren op het bevel van
den directeur van O. en E. zou weigeren, les
te gaan geven aan de aangewezen school, dan
zou niet die leeraar getroffen worden door
een of anderen sanctie-maatregel, maar
zijn schoolbestuur; daaraan zou n.l. een deel,
een evenredig deel zijner subsidie-gelden- ortt
honden worden en hét zou dan maar m Oef en
zien hoe het daarvoor weer wraak nam op den
leeraar, met wien het niet in conflict zou zijn!
Dis is geen staatsmanskunst, geen bewijs van
sociaal, van moreel, van juridisch besef; dit
is bot economisme, dat over veel in een klap
gemaakte lijken tegelijk gaat. Het is een zeer
sprekend bewijs voor dè al sterker wordende
openbare meening, dat deze landvoogd voor
niets staat bij het besnoeien der uitgaven, ètt
dat hij geen vormen ontziet. Meerdere audiën.
tie-gangers werden door den heer jhr, mr. B.
C. de Jonge onderscheiden met de belangstel
lende vraag of zij „bedonderd" dan wel „be.
lazerd" waren. Komaan, wij zouden ên bedon-
derd èn belazerd zijn, wanneer wij ons, zelfs
in den nood van deze tijden, lieten terrorises,
ren op de boven beschreven wijs.
Waaraan ook een einde is gekomen
ER WAS 'N EIGEN VAKSCHOOL BIJ
In don jsure 1804 werd er een jongeliM'g in
Berlijn goboirem, die het zeer snel tot ttminier-
nminiskneciht tonadht en 'bovendien Augustus
Borsi'g heette. Deze knaaP bezocht In zijn vrije
uiren de toen pas geopeode hamdiwefkscihoo! van
Beu till en verga,dendie daar zooveel kennis, dat
hij in een ijzer fabriek je oy0r k0n gaan, waar
h:ij het lm een ammeziem tijds tot meester knecht
bracht. Maar toen hij 33 jaa,r oud was, begon
hij met een eigen gieterij en wel aam de Ora-
nJemburger poort, waar Berlijn toen ophieild
en de wiitidormls hegon., Hiler maakte Borsig
hekken, traipleunlngem en zulk een soort van
dlimgem, waarmede zijn eetauoht echter niet op
'haar kosten kwatn. Hjj wilde hooger op en hij
wilde ihetefemaai modern ztjh. Modern zijn ire-
teeikemide in dié dagem natuurlijk locomotieven
bouwen. Niemand wist eigenlijk nog goed wat
een locomotief wa,s en heelemaal niemand ge
loofde aan de toefkomiiSt van die rare dilmgem.
maar Boraig maaikte eisn uitzondering. Hij
had het dius harder te vó:antwoorden dan
Ui© lui van tegen woordiig, dli'ë naar liet
stratosfeer-vii'agmiiacih'iem zoekenwamt deze
worden door hot vehtrouwion va.il de
heèfle weroiid im den rug gesteund. Maar
Bomsig en een paar andere ©póorweg-ent'housi-
asten moeste® tegen de vooroordeelém ran eten
halve woreild kampen en daarin bleven zij,
zooals ieder dat nol wel weet, de overwinnaars.
En zoo gescihiedd© liet dam, dat Borsig in
1S41 zij® eenste locomotief aan de lijn Berlijn
Anthait af kon leveren. In den lóóp der tijden
werd de Pruiaiisohe spoorwegen een goede klant
van hem maar dat ha,d toch wat voeten in
de aarde gehad, want de Engelsohe concurrentie
was zeier scherp. In 1853 leverde Borsig zijn
eerste locomotief aan het buitenland en een
paair jaar later was 'het groot feest! Want toen
werd de 500®te locomotief van stapel gelatên.
Alles 'bij elkaar genomen heeft Borsig 11.000
locomotieven aam de meinscihilieid afgeleverd.
Men vindt ze echiiér ln alle landen der aarde en
niemand, die aJl niet eens achter een Bonsig
locomotief door velden en beemden heen ge
raasd heeft. Tot '14 toe leverde de firma 600
locomotieven per jaar of te wel circa twee
stuks per werkdag af. Maar na den oorlog
zijn die 'bestellilingien tot 12 stuks per jaar gezakt
en later met giroote inspanning van de Rijks
baan tot 60 per jaar verhoogd.
August Bonsiiig heeft iintusi3cih©n n'iet veel ach
ter zijn locomotieven in het Tonid kiunnem rij
den, want hij sitierf nog vóór hij zijn vijftigste
jaa/r bereikt had» Maar zijn zoon Albert nam
de zaak over en verstond de kunst haar enórni
uit te breiden. En zoo is het dan ook ai vijftig
jaar geleden, dat Bonsilg Zijn eiigen steenkolen
mijnen ln SileiziÖ bezat en dat hij van af
de brandstof tot de kant en klare locomotief
toe, in all zijn 'benoodigdiheden zelf kon voor
aion. Albert week ook grootscheeps van de
eenzijdige locomotieven af. Had zijn vader
indertijd zijn eerste schreden op het gebied
van de stoommachine gozeit door eéhe machine
rie te leveren ten 'behoeve van de fonteinen
en andere waterwerken in ihiet pamk vrnn Sams-
souoi, dan begon de zoom aldaar «Huizon t©
bouwen, groot© waterwerken onder handen t©
nemen en tenslotte worden orders voor heel©
fabrieken aanvaar'd met inbegrip van alle
machines, die daar noodig waren.
De oorspronkelijke ijzergieterij was voor het
wassende bedrijf natuurlijk te klein geworden.
Daarom verhuiisdie men eerst naar Moahilt én
dian wenden tusacilien 1896 en 1898 de reuzen
werken aan het Meer van Tegel even Noorde
lijk van Berlijn opgericht. Maar ook deze fa
brieken moesten nog een paar maal uitgebreid
worden en tenslotte werd het eerste lucihtkrab-
bertje van Berlijn er ook opgericht en voor
kantoordoeleinden in orde getwaoht. Half Tegel
leeft of leef'die tenminste eens van Borsi'g. De
fabriek had 15.060 mannen hl dienst, waaron
der er wanen, wier vader en grootvader ook
al aan de locomotieven meegewerkt hadden.
Wamt ite fabriek Ihleiid or een eigen vakschool
op na, die ook nu nog WJ de 500 leerlingen
telt en hierin hadden zomen van arbeiders,
natuurlijk don voorrang. Alle gepensioneerden,
leefden ook in Tegd en was in deze voor
stad Bo«ig al wait de klok sloeg. Maar daaraan
is nu toch niét ineens een einde gekbmen. Het
aantail arbeiders was ail tót 370Ó geslonken en
San orders stond nog maai* een kale 12 mlillióen
uit, waarvan 7 mi'llioen onder liannde® genomen
waren en de test voor Februari afgeleverd zou
zijn. Om de®© orders ie aanvaarden had de
fabriek Zich al om voorschotten tot de regeer) tig
moeten wenden en daarvoor ook een mülioem
gekregen. - Maar nu is ze tenslotte toch vast
geiloopeu, zij 'het dan al, dat niemand aan een
uiteinidiel'ij'ken dood wil geloövem.
Albert van Raalte naar Schotland.
Dezer dagen is Albert van Raalte wederom
naar Engeland vertrokken om voor het vijfde
seizoen een serie concerten van het Scottish
Orchestra te Glasgow en Edinburgh te diri*
geéren.
In aansluiting aan deze concerten zal van
Raalte een concert te Londen en eenige ooae
oer ton (Pasdeloup) be Parijs leiden. 1
