VAN IIEtINDISCHE LEVEN.
DE LIBERALEN EN
TWENTE.
rUte t! ^erZd'T'
DONDERDAG 14 JANUARI 1932
f"** Ziw
DE KERSTREDE VAN KONINGIN
WILHELMINA.
Warme spipen-uüd^u
pE HEILIGVERKLARING VAN
ALBERTUS DEN GROOTEN.
DE TOESTAND VAN DEN EX KEIZER.
TER VERWELKOMING VAN MINISTER
DECKERS.
NA DE RAMP VAN DE OOIEVAAR.
HET VERGAAN VAN DE
STANFRIES IV.
DE TOESTAND TE ENSCHEDE.
Socialisten en communisten vragen
een raadszitting.
tuinderscrediet en werk
verschaffing IN NOORDWIJKERHOUT
DE STAGNATIE IN HET BOUW-
BEDRIJF.
Hypotheekverstrekking door
rijksinstellingen.
Een verzoek aan de Regeering.
TE WATER GERAAKT EN VERDRONKEN
DE BRAND OP FORT PAMPUS.
DE OORZAAK.
Slechts een loods vernield.
DE INDISCHE POSTVLUCHTEN.
HET CONFLICT IN DE i. K p
Betreurenswaardige ontwikk^
(Van onzen K-correspondent).
nS-
OUcnoon onze
Zooa.ls we reeds mededeelden, heeft de
heer Haveman uit Delft in de afdeeling
I)en Haas? van den Bond van Jonge Libe
ralen de houding der werkgevers in Twen
te als ..niet fair" betiteld en hun het han
teeren van „dwangmiddelen" verweten. Hij
werd daarvoor door den secretaris van den
Vrijheidsbond op de vingers getikt, maar
door de liberale „Avondpost" met geest
drift verdedigd. Thans echter krijgt de
partijsecretaris den steun van den heer
Belinfante in het partijorgaan „De Vrij
heid", die het gesprokene door den heer
Haveman als „betreurenswaardige uitla
tingen" kwalificeert.
Vooreerst omdat zij zeer onbillijk zijn.
- "Wie kennis heeft genomen van hetgeen
naar aanleiding van de aanvankelijke cri-
tiek op het standpunt der werkgevers in
zake de loonsverlaging van de zijde dei-
werkgevers ter toelichting van dat stand
punt is medegedeeld, kan te goeder trouw
moeilijk meer volhouden, dat door de werk
gevers ten deze unfair zou zijn gehandeld.
Maar de uitlatingen van den heer Have
man zijn ook zeer te betreuren om de een
zijdigheid en de vooringenomenheid tegen
over één der beide strijdende groepen, waar
van zij blijk geven. Immers wat is een sta^
king anders dan een dwangmiddel, d°°rel.k.
arbeiders aangewend tegenover de w de
gevers Gaat het dan aan alléén ®^"arlg_
werkgevers te verwijten, dat zij vadaargela-
middelen gebruik maken (geheel
ten. of dit verwijt in casu juist wa ^et 0 j
Uit politiek oogpunt «indel"lvdeze „Jonge
niet minder te betreuren, d®ende redenen
Liberaal" zich zonder dwl"°01ize politieke
gesteld heeft aan de zijde va aaIlgedragen
tegenstanders en koren vo]doende aan-
op hun molen, door z°^rpeD op een groep
leiding een odium te geestverwanten,
mannen, waaronder - Liberale Partij- b(J
ja voormannen van
vinden.
Wij zouden willen vragen: Behoort de
laatste tirade „uit politiek oogpunt" ook
piet tot het genre „betreurenswaardige uit
latingen?" Eo krijgt de jongeheer Have
man niet voornamelijk er van langs omdat
h-lj „geestverwanten, ja voormannen van
de Liberale Partij" minder liefelijk heeft
bejegend? Maar zelfs een voorman van de
liberale partü 'S toch niet onfeilbaar? De
ouderen toonen zich wel erg bezorgd om
goed te maken wat jeugdige loslippigheid
heeft bedorven.
voor de arme
hinderen van New.york
Geheel opgenomen in de „Osset vatore
Romano
ad osservatore Roma-
Het Pauselijk orgatm, d
no", publiceert op de ™orPodSvruchtige radio.
kop „Een ai .„en tekst van de rede,
Te H M. de Koningin" den eersten Kerstdag
voor de radio heeft gehouden.
EEN GIFT VAN Z. H. EXC. MGR.
JANSEN.
Voor het Utrechtsche crisiscomite.
secretariaat van het plaatselijk
Maar n utrecht mededeelt, heeft Z. Exc.
crisiscomite Jangenj Aartsbisschop van
M»1- een bedrag van 1000 ter beschik-
Utrecht, yan genoemd oomité_
king Seste
Onze bijzondere correspondent te Rome
meld' ons:
pe heiligverklaring van den Zaligen Albertus
den Grooten en zijn verheffing tot Kerkleeraar
zijn nu voldongen feiten. Er is hier n.l. sprake
van een zoogenaamde „canonisatio aequipol-
lens waarbij de uiterlijke plechtigheden in St.
Pieter achterwege blijven, maar de Paus van
Zijn oordeel aan de H. Kerk op andere wijze
kennis geeft.
De laatste maal, dat zulk een heiligverkla
ring plaats had, was onder Benedictus XV in
de causa van den H. Efrem den Syriër. De
Paus heeft toen zijn oordeel bekenc^ gemaakt
door een encycliek. Hierin is wellicht de reden
te zoeken, dat men ook nu een encycliek ver
wachtte.
Z. H. Paus Pius XI heeft bij deze gelegen
heid echter den plechtigsten vorm eener Pau
selijke bekendmaking willen gebruiken door
n.l. Zijn oordeel van 16 December 1.1., toen Hij
het eenstemmige gevoelen van de H. Congre
gatie der Riten tot het Zijne maakte, en waar
door de zalige Albertus de Groote op de lijst
der Heiligen geplaatst werd, en tot' Kerk
leeraar verheven, aan de H. Kerk mede te dee-
len door een pauselijke Bulle.
Deze Bulle door Z. H. onderteekend en ge-
constrasigneerd door den Kanselier der H.
Roomsehe Kerk, Z.E. Kardinaal Audreas
Frühwirth O.P. en den Prefect der H. Riten-
congregatie Z.E. Camildus Laurenti, draagt
dan ook den datum 16 December 1931.
Dezer -dagen werd zij door Z. II. uitgereikt
aan den hoogstwaardigen Pater Martinus Gil
let, Generaal van de Dominikanenorde, waar
toe de H. Albertus de Groote behoorde.
Lijdende aan een hardnekkige
bronchitis
Naar aanleiding van de veelvuldige aanvra
gen verklaart het HofmarschallKtnt het vol
gende
Z. M. de Keizer heeft uit de verkoudheid van
oulangs uog een hardnekkige bronchitis over
gehouden. Het verloop is koortsvrij, maar'deze
overblijvende ziekteverschijnselen maken het
noodig den eersten lijd nog voorzichtig te zijn
NAAR DE MISSIE
Vrijdag a.s. ®al de Zeareerw. Pater Ant.
Brocker, missionaris van het H. Hart (Mis
siehuis Tilburg) en Pro-prefect van Celebes,
vanuit Ge-nua met de „Marnix van St. Alde-
gonde"' naar de missie terugkeeren alwaar hij
te Raha op het eiland Moena zal gestationeerd
zijn.
TERUG IN HET VADERLAND
Woensdag is de Eerw. Pater J Kleman, mis
sionaris van het H. ITa.rt uit de missie van
Celebes in het vaderland teruggekeerd tot
herstel van zijn gezondheid.
NATIONAAL CRISIS-COMlTé.
Het secretariaat van het Nationaal Crisis-
Comité deelt mede
De N.V. Kreymborg Co. te Baarn heeft
een toezegging gedaan gratis aan het comité
af te staan alle soorten van mans-,, jongens- en
kinderkleeding eu bonneterie tot een totale
waarde van 10.000.
A- C- DE JONCHEERE. t
In den ouderdom van 63 jaren is gister te
Amersfoort overleden de heer A. C. de Jonc-
heere gepensioneerd schout bij nacht.
Te Ratavia een comité uit tie katholieke
vereenigingen gevormd.
BATAVIA, 13 Januari (ANETA).
Onder leiding van pastoor J. Wubbe is te
Batavia een comité gevormd, waarin rifgevaar,
digdem van de verschillende Katholieke ver
eenigingen zitting hebben, niet het doel den
minister van Defensie bij zijn aankomst te
Tandjong Priok te verwelkomen.
Van Zadelhoff thuis.
Met de Nederland-express is gisterochtend
te Utrecht gearriveerd de marconist vau Za
delhoff die gewond werd bij de ramp van het
postvliegtuig „de Ooievaar" op 6 December j.l.
Van Utrecht gegaf hij zich naar zijn woonplaats
Amersfoort.
Omgekeerd op den hodeiu dei zee.
Zooals gemeld heeft de N.V. Bei gingsmaat-
schappij der fa. Tak te Rotterdam opdracht
gekregen tot berging van de „Stanfries IV",
welke de vorige week op de Zuiderzee is ver
gaan. De duiker Sperling heeft in verhand
daarmede onder water een ondeizoek inge
steld naar de positie van het wrak en <j,e
betrgingsmogelijkheden, want er was twijfel
geweest of het wrak op zij 'a§ of op kiel.
Volgens het „Handelsblad" ie de heer Sper
ling daarbij tot de verrassende ontdekking ge.
komen, dat de „Stanfries" geheel omgekeerd
lag met het dek op den zeebodem en de kiel
naar boven gekeerd.
Het wrak ligt ongeveer 6 meter diep, in een
put. Op een afstand van circa 25^ meter, overal
om de put heen is de diepte 3 a 3,5 meter.
De stuurboordkant van het schip is tot en
met het berghout (ongeveer 1,5 voet onder
de verschansing) in het zand gedrongen en
rust op een kleilaag, welke het wrak als het
ware vastzuigt.
Voorts had de heer Sperling ontdekt, <jat
schroef, as en roer volkomen in orde waren.
Deze dingen kunnen dus niet de oorzaak van
het ongeluk zijn. In den bodem en in de zy_
kanten heeft hij geen gebreken geconstateerd.
Zeer waarschijnlijk is er dus geen lek.
Het wrak ligt met den kop N.O. dus in de
koerslijn zooals het schip vermoedelijk heeft
gevaren zooals het althans heeft moeten varen.
Echter is do plek waar het is gevonden, tets
Westelijk van den normalen koers.
Hieruit en uit het feit dat het wrak omge
keerd ligt in een put naast een ondiepte, kan
worden afgeleid dat het ongeval zich waar
schijnlijk als volgt heeft toegedragen:
De „Stanfries IV" is vastgeloopen op een
ondiepe plek een kleine bank en onmid
dellijk vóór zij vlot kon komen, op zij gegre
pen door een breker, die het vaartuig heeft
omgegooid en van de helling afgeworpen.
Op die wijze is het te verklaren, dat het
schip iets dat zelden gebeurt volkomen
is gekapsijst. Tijdens het omslaan is de dek
lading weggespoeld.
Daar het mogelijk is, dat het vastloopen en
het omslaan zeer snel op elkaar zijn gevolsd>
is het niet onwaarschijnlijk, dat de beman
ning geen tijd meer heeft gehad iets voor bet
lijfsbehoud te doen en dat zij nog in of onder
het schip ligt.
IV EBKLOO ZEN-7 O E TB A LLE R 8. Een spelmoment uit den wedstrijd, dien de Amsterdamsche
Voetbalbond voor werkloozen heeft georganiseerd
Vier ruitenvernielers ter beschikking
der justitie gesteld.
De laatste twee dagen is het rustig ge
weest in Enschede. In verband met het in
gooien van ruiten in het portiershuis der
firma ter Kuile aan den Tubantiasingel, zijn
een viertal personen gearresteerd resp. 29, 25,
24 en 18 jaar. Ze zijn verbaliseerd, terzake
van het in vereeniging geweld plegen tegen
personen of goederen, en ter beschikking der
justitie gesteld.
Tevens is iemand aangehouden in verband
met het ingooien van ruiten in de Laaresch-
straat. Nadat proces-verbaal tegen hem was
opgemaakt is hij op vrije voeten gesteld.
Voor het kantongerecht te Enschede ston
den verschillende personen terecht, die in ver-
ba.nd met de heersohemdfe textielstaking in
oonfliot waren gekomen met de politie, door
niet aan haar vordering tot doorloopen te vol
doen. De hoeten bedroegen resp. 20 subs. 14
dagen hechtenis 15 subs. 15 dagen hechtenis.
Een N.A.S.-bestuurder die aan de vordering
der politie om een toespraak, waarvoor geen
vergunning was aangevraagd te staken, niet
had voldaan, werd veroordeeld tot 20 boete
subs. 20 dagen hechtenis.
Gistermiddag werd door de S.D.-textiel-ar-
beidersorganisatie een meeting gehouden op
een terrein achter de Enschedesche bierbrou
werij. Er was veel belangstelling en als spre
kers traden op de heeren de la Bella en Stuvé.
Onregelmatigheden deden zioh niet voor.
De roode raadsfractie heeft aan den burge
meester een schrijven doen toekomen waarin
zij hem beleefd verzoekt den gemeenteraad zoo
spoedig mogelijk bijeen te roepen om de frac
tie in de gelegenheid te stellen den bestaanden
toestand in de textielindustrie t8 Enschedé en
de daaruit voortvloeiende maatregelen te be
spreken.
Ook de communistische raadsfracties van En
schede en Don nek er hebben om een bijeenroe.
ping van den raad verzocht, teneinde eischen
aan de orde te stellen tot opheffing der geno
men maatregelen van orde.
De gemeenteraad van Noordwijkerhout heeft
besloten steun te verleenen aan behoeftige
tuinders en bollenkweekers in den vorm van
een crediet In rekening-courant bij de plaatse
lijke Raiffeisen-bauk.
De gemeente stelt 15,000 gulden beschikbaar.
Iedere noodlijdende tuinder kan 700 gulden
leenen met de gemeente als borg en terug te
betalen in 1034.
Voorts besloot de raad regeerings-subsidie
te aanvaarden in de steunregeling voor de
werkloozen. Met medewerking en steun van
het ryk zullen 50 werkloozen worden te werk
gesteld in de duinen van de boschwachtsrij
Noordwijk.
De Kamer van Koophandel en Fabrieken
voor Rijnland te Leiden heeft besloten aan
den minister van arbeid, handel en nijver
heid en aan den minister van financiën een
adres te zenden, waarin er op wordt gewezen,
dat stagnatie in 't Bouwbedrijf meer en meer
van zoo langen duur blijkt te worden, dat de
gevolgen hiervan voor fabrikanten van en
handelaren in bouwmaterialen van zeer ern-
stigen aard zijn en tal van bedrijven met
stopzetting en ondergang bedreigd worden,
met alle schadelijke gevolgen welke een en
ander in ruimeren kring moet teweeg brengen.
Zonder de oorzaken van deze stagnatie hier
aan een diepgaand onderzoek te willen onder
werpen, mag toch wel als de voornaamste
directe oorzaak beschouwd worde# de moei
lijkheid voor de bouwers om gelden op eerste
hypotheek te verkrijgen, tengevolge waarvan
de door leveranciers van bouwmaterialen tij
delijk verstrekte credleten niet terugbetaald
kunnen worden en nieuwe bouwplannen on
uitgevoerd moeten worden gelaten.
Met name zijn het de hypotheekbanken, wel
ke, door de universeele crisis verstoken van
de gewone toevloeiing van gelden middels het
plaatsen van pandbrieven, belemmerd worden
in hun gewone functie om gelden op eerste
hypotheek uit te zetten.
Deze toestand wordt, naar de Kamer is ter
oore gekomen nog in hooge mate verergerd
doordat ook de Pensioenfondsen, de Rijks-
verzekeringbank en de Rijkspostspaarbank
momenteel geen pandbrieven meer afnemen,
aangezien deze fondsen hun middelen voor de
geldbehoeften van het Rijk en andere publiek
rechterlijke lichamen zouden reserveeren.
Aangezien de crisis door dit feit noodeloos
verscherpt wordt, verzoekt de Kamer met den
meesten aandrang te bevorderen, dat door de
bedoelde Fondsen en Instellingen weder pand
brieven worden aangekocht.
De Kamer doet dit verzoek met des te meer
vrijmoedigheid, aangezien ook reeds in 1915
bij de toenmalige crisis de Rijkspostspaar
bank op verzoek van het Bestuur van den
Bond van Vereenigingen van Fabrikanten
van en Handelaren in materialen voor het
Bouwbedrijf, pandbrieven heeft aangekocht,
onder voorwaarde, dat daarmede bouwcredie-
ten zouden worden afgelost.
De Kamer is van oordeel, dat een soort
gelijke maatregel ook thans met succes zou
kunnen worden toegepast en daarmede de
ergste catastrofes in de betrokken industrieën
zouden kunnen worden voorkomen.
Te Oldehove is de 19-jarige L. van Dijk, op
weg naar huis, in het Hoendiep geraakt en
verdronken.
De brand, die gistermiddag op fort Pampus
gewoed heeft, (en waarvan wij in 't grootste
deel onzer oplage nog melding maakten)
leek aanvankelijk, tengevolge van de
verhalen van schippers, die in de Oran
jesluizen te Amsterdam aankwamen en langs
Pampus varende het vuur hadden gezien, ern
stiger dan hij aanvankelijk was. Het vuur
heeft een loods vernield. De hulp van de Am
sterdamsche brandweer werd ingeroepen,
waarop onmiddellijk de „Jan v. d. Heyden
zijn ligplaats aan de Nieuwe Achtergracht ver
liet om het ruime sop te kiezen. De tocht naar
Pampus duurde natuurlijk lang, zoodat vóór
de „Jan v. d. Heyden" was aangekomen, de
bewoners van het eiland, twee militairen met
hun gezinnen, erin geslaagd waren met eigen
middelen den brand te blusschen.
Toch is de „Jan van der Heyden" pas zeer
laat teruggekeerd, omdat er met het nablus-
schen en het sloopen van de resten, nog veel
tijd heen ging.
Van de zijde van het Departement van De
fensie vernemen wij, dat de oorzaak van het
ontstaan van den brand is gelegen in het te
fel stoken van een kachel in een kleine artil
lerie-loods. Deze loods, welke eene afmeting
heeft van 12 bij 7 meter, wordt voor een ge
deelte gebezigd als bureaulokaal en voor het
overige deel gebruikt als bergplaats voor wei
nig kostbaar brandbluschmateriaal. De loods
is uitgebrand. Persoonlijke ongevallen hadden
niet plaats. De schade is niet aanzienlijk, aan
gezien de brand beperkt is gebleven tot de
loods.
Nader vernemen wij nog, dat de brand ont
staan moet zijn tengevolge van vonken uit den
schoorsteen van een der beide huisjes, welke
vonken op het dak van de loods moeten zijn
terecht gekomen.
De Jan van der Heijden, die met de bezet
ting der motorspuit van de Nieuwe Achter
gracht was bemand, maakte een stormtocht
over de ruwe Zuiderzee en kreeg veel water
over, maar de Jan hield zich best, evenals de
bemanning. Toen de drijvende motorspuit om
4 uur op Pampus arriveerde was de loods reedï
platgebrand. Met een pomp die op Pampus
aanwezig is en een straal op het bootje Pam
pus dat de communicatie tusschen het fort en
Muiden onderhoudt en nu ook in allerij e
assistentie was uitgegaan, was men reeds be
zig het vuur te bestrijden.
Daar de hevelvoerder op Pampus vreesd.,
dat tengevolge van den kraehtigen wind over
het eiland wegwaaiende vonken elders brand
zouden veroorzaken, verzocht hij de Amster
damsche brandweer, alsnog aan het blusspbln*
werk deel te nemen. Daarop heeft de Jan van
der Heijden nog gedurende twee uur met twee
stralen water gegeven.
Om 6 uur oordeelde men het gevaar zoover
geweken, dat de Jan van der Heijden kon teru„-
HeTTootje Pampus bleef nog achter bij de
smeulende puinhoopen van de loods, die be
halve met gereedschappen en 'evensmiddel
ook met touw en vaten olie gevuld was De
kruitkelders en de woningen der beambten he
gen geen oogenblik gevaar geloopen.
£)99Q
RELLETJES TE GRONINGEN.
De toestand rustig.
Gisteravond is het te Groningen ln tegen-
stelling met Dinsdagavond rustig gebleven.
Even na vieren, toen het verbod van samen,
scholingen inging, heeft de politie zich ge
noodzaakt gezien de Groote Markt schoon te
vegen.
Gisteravond hielden de communisten een
vergadering in „Ons Huis
Het K.L.M. vliegtuig „De Duif" is gisteren
5 uur uit Eushir vertrokken, 10.30 uur aan
gekomen in Djask, 11.30 uur van daar ver
trokken en 18 uur te Karachi geland.
i aetviiii n udnd dgj»
wegens bet onduUnO t
gebeurtenissen in ~y" J
Reeds eerder werden onze lezers in°e
°P de verschillende kanten, die er partn
b<;t conflict in de Indische Katholieke
*ntus8chen heeft de situatie zich natuu
Ve,'der ontwikkeld. Aan dat verdere vel
ik dezen brief wijden.
Als factor van het uiterste belang, die v°°
wread in het oog gehouden dient te wor e
M»ani or> 22 October j.l. de mededeeling vatl
V v- Felsen, Apostolisch Vicaris van Batavia,
datu\Pt geding. Vóór den zooeven genoemden
dat Was 'let weliswaar algemeen beken'
2jtten aan
had gasL v" Ve,sen volstrekt niet afwijzend
het regpTi?'n tegenover de protestactie in zake
en zelfs ripR8°Ptreden tegen Pastoor ten Berge.
hoogte, datU>ei1 niet vveinigen ervan op de
rotest had ""seigneur zelf in zekeren zin
P or n.l. te dïlngeteekend tegen dat optreden,
pastoor t^e'seren de afkeuringsbetuiging
offic'eele. opea ®6rSe door te geven. Maar een
voor li verklaring ter zake ver-
"°hefn. Gelijk /erst i" De Koerier van 22
Octobe e iezer jj-jgh herinneren zal,
sloot zij en v.-as zy een noodzakelijke
aanvul! n antwoord, dat de regeering
gezonden e Protesteerende requestran-
ten. De «OJM miste Passageg uU bis8cho]>
pelijk sch en; >0rn mij onbekende
redenen g'nS ae vorige mii den
in Studiën, v°°rbij, dat geen vooraf
gaand overleg heeft plaats gehad. Uierdoor was
mij de gelegenheid ontnomen om erop te kun.
hen wijzen, dat naar mijn meening een afkeu-
fingsbetuiging niet gerechtvaardigd was".
verder: „Tot mijn niet geringe verwon
dering ontving ik van den directeur van Onder
wijs en Eeredienst namens de regeering een
uitnoodiging, om mijn bemiddeling te willen
verleenen om den schrijver van e s u n
Studiën een afkeuringsbetuiging te doen toe
komen. Ik moest hiertegen, zooals uit het
voorgaande duidelijk zal zijn, bezwaar maken
En het eindresultaat: „Aangezien de plaats
gehad hebbende gedachtenwisseling (tusschen
regeering en apostolisch vicaris) indeulaa o
een bevredigende oplossing geleid heeft, a
de offdoieele afkeuriugsbetuiging achterwege
is gebleven, meen ik, dat u zich met mij ij
het hierboven omschreven standpunt kunt aan
sluiten".
Daarmee was dus aan een iegelijk kond ge-
daan, dat de in deze zaak voor Katholieken
^'st-bevoegde instantie, de bisschop, van mee-
bülS was, dat de afkeuring aan het adres van
astoor ten Berge niet gerechtvaardigd was.
erv°lgens, dat ook de regeering deze meening
erk'f'e' welke regeering daarmee impliciet
dif endlï' da' zij een fout had begaan, gelijk zij
haar betrouwbare berichten, ook expliciet
Seda*n had.
haar]1 00genhlik af aan maakte en hand-
in liet ',et dagelijksch bestuur der I. K. P„
welke- v°e,-aPo°r van de Volksraadsfractie
liet Pa i-d Pastor trouwens voorzitter was van
n hpstuur dat het in deze heele zaak
r sevolgd heeft, een zeer ernstige
een 1 'lad tegenover den bisschop ten eerste
a rzuim ]°°te fout g0<5d te maken. Het had n.l.
V0. „I f i den bisschop te raadplegen aan-
vc&l had "h Vraag: hoe in dezen te handelen.
6 heer Monod een pastoor geraad-
pleeg en hoofdpastoor van Batavia, tevens
pi-o-Mca maar het is zonder meer duidelijk,
dat deze me als bevoegde overheid gelden kon.
Met een ee je goeden wil en een aangenamen
vliegtocht naar en van Bandoeng had de
fractielei ei zich met den bisschop zelf kunnen
verstaan en was dan nog vóór den aanvang
der volgende vergadering waarin de heer
Monod zü'n meening uitsprak in Batavia
teruggeweest. De ernst van de zaak zou deze
moeite dubbel en dwars waard geweest zijn.
Maar zonder eenig overleg met de competente
instantie bepaalden de heeren Monod en Pas
tor hun standpunt, dat het dagelijksch bestuur
tevens tot het zijne maakte, en veroordeelden
en verboden zij de protestactie niet enkei
omdat deze »oosenaanid onorganisatorisch was
hoewel »j zeer goed wisten, dat Mgr. v. Vel-
sen er geheel mee accoord ging. Dat was een
fout. Zij hadden deze en andere goed kunnen
en goed dienen te maken, door zich na de offi"
cieele bisschoppelijke uitspraak van 22 Octo
ber en na de daarmee gepaard gaande oplos
sing van het protestcoinfliot met de regeering,
niet onbetuigd te laten en mede te deelen:
lo. dat zij zich onvoorwaardelijk aansloten bij
het standpunt van Mgr. v. Velsen; 2o. dat zij
evenals de regeering hun afkeuringsbetuiging
aan het adres van Pastoor ten Berge terug
namen.
Dit laatste natuurlijk zoo te verstaan, dat
de fractie deze intrekking deed en het dage
lijksch bestuur zijn voldoening daarover, des
noodig zij,, verwachting daarvan, uitsprak.
Overigens wijs ik er nogmaals op, dat fractie
en dagelijksch bestuur in deze heele zaak als
een twee-een,heid zijn opgetreden en als een
geheel voor alle daden verantwoordelijk zijn-
it zich scharen achter den bisschop eu
deze intiekking hieven echter achterwege, het
geen in zeer hreedem kring aan het dagelijksch
bestuur kwalijk werd genomen, ook door men-
sclien die tot dusver hun vertrouwen in dat
bestuur hadden gehandhaafd. De ontstemming
weid nog voortdurend grooter, toen het dag-
be stuur, zonder zich eenige rekenschap te
geven, zelfs zonder te reageeren op tallooze
informaties, de op statutaire wijze door drie
afdeelingen aangevraagde algemeene vergade
ring teneinde zoo spoedig mogelijk tot een
oplossing te komen niet uitschreef. Dit ter
gende ti aineeren zette zeer veel kwaad bloed-
Men zei en schreef openlijk, dat het bij het
dagelijksch bestuur eerder om de redding van
eigen positie door afmatting van de oppositie
dan om het herstel va-n dep vrede, desnoods
ten koste van zijn bestuurlijk leven te doen
was. Eindelijk werd de algemeene vergadering
toen toch uitgeschreven, zonder eenige moti
veering voor het lange uitstel, tegen 15—16
November en te houden inSolo. Batavia
was als centrum der handelingen en omdat
die plaats door de verzoekers was aange
vraagd, de aangewezen plaats geweest. Het
dagelijksek bestuur deed echter weer liever
anders dan verwacht e,n verlangd mocht wor
den. Intusschen was het naar de overtuiging
van velen geen oogenblik van plan, de verga
dering werkelijk te laten doorgaan. En inder
daad kwam kort voor den vervaldatum de
mededeel!,ng, dat de wissel der partij niet ge
honoreerd kon worden. Er was geen geld in
kas! Een bedrag van 400 was ruimschoots
voldoende (al begrootte hot bestuur een som
vau 725), om de vergadering te kunnen hou
den, maar de gedeeltelijke afwezigheid hier
van bleek een onoverkomelijk bezwaar. Toen
later van hooge zijde het aanbod werd gedaan,
ln het geldelijk tekort te voorzien, als in
's hemelsnaam een einde werd gemaakt aan
den d,ie,p treurigen toestand in de partij, waren
er weer andere uitvluchten. Hpt werd iedereen
duidelijk, dat het dagelijksch bestuur geen
Partijdag wilde, eu er werd openlijk geschre
ven aan het dag. bestuur ,da,t het saboteerde
en chicaneerde. Verkwikkelijk was dit alles
nauwelijks en het Katholiek aanzien werd er
niet bepaald door gediend. Maar het zou nog
erger worden. Op 25 November werden de af
deelingen plotseling verrast mot een briefje
van het dagelijksch bestuur, dat te mooi was,
om hier niet afgedrukt te worden:
Op 21 November j.l. hadden de heer Mo
nod en ons college opnieuw een langdurig
onderhoud met Z. II. Exc. Mgr. v. Velsen.
Met instemming van Z.H. Exc. berichten
wij u, dat door Z.H. Exc. en ons college ge
zocht wordt, naar een oplossing, om de een-
heid onder de Katholieken zooveel mogelijk
te bevorderen.
Hangende dit overleg verzoeken wij u
onze verdere mededeelingen af te wachten.
Dat leek zeer fraai. Het wekte den schijn
van volkomen eensgezindheid en uitstekende
verstandhouding met den bisschop, en het be-
teekende voorbijgaan van de al maanden ver
schuldigde algemeene vergadering onder dek
king van oplossing-zoekend overleg met de
kerkelijke overheid.
Er kwam reeds 2 dagen later, op 27 Novem
ber, een dementi van Mgr. v. Velsen. Openlijk.
In „De Koerier" van dien dag. Het luidde, vol-
'edig, als volgt:
Aan de Hoofdbestuursleden
en Afdeelingen der I.K.P.
De jongste circulaire van het Dagelijksch
Bestuur der I.K.P. van 25 November j.l.
wek,t het vermoeden, dat ondergeteekende
in overleg met genoemd college, met voor
bijgaan van den Partijdag, eene oplossing
zou trachten te vinden om de eenheid onder
de Katholieken op het politieke veld zooveel
mogelijk te bevorderen.
Ik kom hiertegen op en verklaar, dat ik
geen oplossing mogblijk acht tenzij door de
algemeene partij vergadering. En hierbij
druk ik mijne hoop uit, dat het Dagelijksch
Bestuur, in zijn uitgesproken streven om
de eenheid onder de Katholieken te bevorde
ren, rekening zal houden met mijn verlan
gen om vrede en rust in de Partij te her
stellen, en den Partijdag niet verder zal
verschuiven dan tot 12 en 13 December.
Waarmede heb ik dan wèl ingestemd bij
de bespreking van 21 November? Gezien dat
de Partijdag om financieele redenen, welke
ik niet vermag te beoordeelen, nog niet in
uitzicht was gesteld, heb ik, opdat er zoo
mogelijk eenige klaarheid zou komen in eene
voor de groote menigte duistere zaa.k, in
gestemd met het voorstel van den heer Pas
tor, dat de heer Hildebrand een ciiculaiie
zou samenstellen, waarin de houding van
het Dagelijksch Bestuur tegenover de Ker-
kelijke Overheid zou worden uiteengezet,
onder voorwaarde, dat de inhoud der cir
culaire de goedkeuring der Kerkelijke Over
heid zou wegdragen. Dit zouden de verdere
mediedeelingem zijn, die wij volgens circu
laire van 25 November alsnog van het Da
gelijksch Bestuur hebben af te wachten.
Buitenzorg, 27 November 1931.
De Apostolisch Vicaris
van Batavia.
Naast deze gebeurtenissen, waarvan Mgr. v.
Velsen een der middelpunten was, liep een an
dere reeks, waarvan het centrum gevormd
werd dó- r Mgr. Dr. Th. E. de Backere, Apos
tolisch Prefect van Soerabaja. Op een vergade
ring der aid. Soerabaja van de I. K. P.
van 15 November j.l. werd door den voorzitter
op verzoek van Mgr. de Backere aan de leden
medegdeeld,
„dat wanneer zij ter zake van de bewuste
Studiën-affaire in het tegenwoordig sta
dium, dat is na de verschijning van de mede-
deeling van Mgr. v. Velsen, zonder meer
haar goedkeuring uitspreekt over de hou
ding van liet Hoofdbestuur, meer speciaal
van de Fractie, zij zich daarmede ook uit
spreekt en stelt tegenover de Kerkelijke
Overheid, en ik verzoek U erop te wijzen,
dat de leden bedacht moeten zijn op de ge
volgen, die daaraan zouden zijn verbonden".
Over deze waarschuwing nu, was het Dag.
Bestuur der Partij (ik spreek telkens over het
Dag. Bestuur, omdat daarmee bedoeld zijn
alleen de in Batavia en Meester-Cornelis woon
achtige leden van het Hoofdbestuur, met uit
sluiting van de z.g.n. „verspreide hoofdbe
stuursleden" in de andere hoofdplaatsen, die
in liet conflict geen rol hebben meegespeeld)
in overleg en contact getreden met Mgr. van
Velsen, die verklaarde, haar ten volle te onder
schrijven. „Immers", aldus Mgr. v. Velsen in
een brief aan het Dag. Bestuur van primo
Dcc. j.l. „toegegeven de goede trouw in de7/9
en van dén heer Monod en van het H. B., blijft
heider houding, volgens de uitdrukkelijke ver
klaring der Kerkelijke Overheid, op zich en
in zioh fout, zoodat wie nu nog, dus na di«
mededeeling (d.i. van Mgr. v. Velsen van 22
October) en die verklaring (d.i. van Mgr. de
Backere van 15 November) die houding goed
keurt in strijd handelt met meer bedoelde ver
klaring en dus tegen de Kerkelijke Overheid
stelling neemt".
Daarop nam het dagelijksch bestuur zijn ont-
slag-
Allicht heeft de scherpzinnige lezer zich al
afgevraagd, hoe ik al deze brieven e.d. zoo
maar ter beschikking heb. Het antwoord ia
zeer eenvoudig, al zal het den Hollandischen
Katholiek lichtelijk verbijsteren: Omdat het
Dag. Bestuur der I. K. P., wel verre van zich
neer te leggen bij deze uitspraken, ten eerste
op niet bepaald eerbiedigen toon, met den
bisschop dóór bleef polemiseeren en oppo-
neeren op verwarde en verwarrende wijs. en
ten tweede deze briefwisseling gedeeltelijk
(niet geheel!), inclusief de brieven van den
bisschop zonder diens voorkennis c.q. goed
keuring, publiceerde in een gedrukt etuk. dat
in tientallen exemplaren aan de afdeelingen
verzonden werd en aan den kop vermeldde:
.Niet voor publicatie bestemd"!
Dit laatste deed het Dag. Bestuur enkele
dagen na zijn aftreden. Het speelt de hevig
verongelukte party en heeft Mgr. v. eisen
gedwongen, zynerzijds een uitvoerig stuk te
laten drukken ter volledige informatie in deze
wel uiterst beschamende kwestie, die als
posthume illustratie moge dienen voor mijn
brieven over het gistingsproces in Katholiek
Indië (1).
Door den heer Burer is een krachtig protest
uitgezonden tegen dezen treurigen geest onder
Katholieken van leidende positie, en nu wacht
de partij dan in een toestand van felle contro
versen op de algemeene vergadering, dis
nieuwe leiders zal moeten aan wyzen, om haar
tot herstel van eenheid en kracht te voeren.
Aanlokkelijk is de taak dier nieuwe leiders
niet.
(1). Wij ontvingen deze verklaring van Mgr.
van Velsen nog niet (Red.)
