j ;-
NATUUR EN HISTORIE.
4M£
-
t, m
->-? i
mAls een reusachtige tiara verhaft zich op den Iwogttan heuveltop der stad de
kathedraal.
VJ4--J
m* «?57r-r- w
LAUSANNE, C0NFERENTIESTA1).
Il ltll II I: 111 I: llll:l I I I I I I llll I I ;|i III
jaren 1S89'93 door den architect Isoz het
„hótel du chateau" bouwen,
In de jaren 1922'23 Vond in dit historische
gebouw, zooals reeds gezegd, de conferentie
tusschen Turkije en de geallieerde mogendhe
den plaats en binnenkort zal er de herstelcon
ferentie worden gehouden.
Evenals het volkenbondspaleis te Genève
ziet het „chateau d' Ouchy" uit op den eeuwig
blauwen spiegel van het „lac Léman" met ztjn
vredige baren, zijn kalmte en zijn majesteit,
het meer, waarvan de dichter zingt:
Je n'al rien vu qui te ressemble
Rien qui soit beau de ta beauté
Qui mêle ainsi et fonde ensemble
La douceur et la majesté.
Zooals bekend sal deze maand in
het Hótel du Chateau", te Ouchy,
de voorstad van Lausanne, de met
véél spanning verwachte regeerin
gen-conferentie aanvangen. Tegen
de nadering van den termijn, dat
het Hoover-moratorium afloopt,
sal een poging gedaan worden, om
het herstelvraagstuk, dat de ge-
heele wereld zooveel zorgen baart,
tot een oplossing te brengen.
Kwam oorspronkelijk den Haag
als plaats-vanrbijeenkomst in aan
merking, Lausanne is toch met de
eer en wat er verder aan zoo'n
conferentie pleegt vast te zitten,
gaan strijken. Dat mag ons niet
blind maken voor de vele voordee-
len, die Lausanne inderdaad als
conferentie-stad, wij zeggen niet
boven, maar naast den Haag heeft.
Wy geven hieronder dan ook een
beeld van het schoon en de hitto-
rie der stad, die door de confe
rentie een byzondere actualiteit
krijgt. Red.
Lausanne, het Romelnsche Lausonium, werd
weleer „de stad der drie heuvelen" genoemd.
Inderdaad wordt het oude stadsgedeelte ge
vormd door drie afzonderlijke wijken, „Ia Cité",
.le Bourg" en „Saint-Laurent", gebouwd op
drie heuvelen, welke door twee bergriviertjes,
de Flon en de Flouve, van elkaar gescheiden
zijn. De etymologie leert ons, dat de naam van
het riviertje de Flon in het Celtisch dialect
,.Laus" of „Lauso" was; vandaar dan ook de
Romeinsehe benamingen Lousonna en Lauso
nium, waarvan de uitgangen „onna" en
„onium" beantwoorden aan het Celtisch woord
„ona", dat waterstroom beteekent.
In den loop der eeuwen echter heeft men
de dalen, waardoor de stadswijken van elkaar
gescheiden waren, gevuld, de belde riviertjes
heeft men onder den grond geleid, door mo
numentale bruggen heeft men de afstanden
tusschen de drie heuvelen verkort en in den
negentiende eeuw werd de oude stad
met tal van nieuwe wijken vooral naar het
Zhiafen en het Westen uitgebreid.
Toch zijn de drie heuvelen niet de eigenlijke
bakermat van het tegenwoordige Lausanne.
Deze moet men zoeken aan den oever van het
„lac Léman" in de vlakte van Vidy. Er leefde
daar een volk, dat woonde ln op palen ge
bouwde hutten en dat nog slechts beschikte
over steenen wapenen. Later verschenen er
Llgurische en Celtische volken aan de oevers
van de Flon en langzamerhand ontstond daar
een soort „relai", waar zich handwerkslieden
en winkeliers vestigden. Hier groeide het Cel
tische Lousonna, waar ook het laatste Celti
sche volk, de Helvetiërs, zijn woontenten op-
kloeg.
Na de nederlaag, die Julius Caesar ln het
Jaar 58 voor Christus den Helvetiërs toe
bracht, werd „Lousonna" steeds meer gero
maniseerd, totdat de stad door barbaren of door
overstrooming geheel verwoest werd en, waar
schijnlijk in de zesde eeuw, op drie heuvelen
aan de Flon en de Flouve wederom werd op
gebouwd.
„Als een kleurig lint van loover en van
bloemen strekt zich de „quaie" d'Ouchy
uit langs het Geneefsche meer..."
Uit een dertiende eeuwsche kroniek weten
wij,, dat zich in de zesde eeuw ook de heilige
bisschop Marius te Lausanne vestigde. Zijn op
volgers, die den titel dragen van graven van
Waadt, breidden hun heerschappij uit over alle
oevers van het meer van Genève.
De bisschop en zijn kapittel bewoonden de
tegenwoordige „Ctté", terwijl de adel „le
Bourg" en de kooplieden den derden heuvel
bewoonden.
De drie stadswijken hadden ieder haar eigen
wetten en werden eerst in de vijftiende eeuw
vereenigd tot de „Civitatis Lausannensis com-
munitas". In dien tijd constitueerde de stad
zich naar het voorbeeld van de andere Zwit-
sersche steden met een dubbelen raad van zes
tig en twee honderd. Reeds vroeg had Lau
sanne evenals Genève zijn eigen rechten, die
ook door den bisschop zelf werden erkend en
geëerbiedigd. De stad had zelfs haar eigen
constitutie. De grondwet bevatte o.a. de be
paling, dat alleen de burgers van de „rue de
Bourg" het recht hadden, een uithangbord te
hangen boven hun herberg, terwijl de adel
zich in het algemeen het recht voorbehield, om
den wijn te verkoopen. Uit dien tijd dateeren
ook de namen der in Lausanne welbekende
café's, de „Lion d'Or", de „Fleur de Lys", „le
Mouton", „le Cygne" enz.
De twaalfde en dertiende eeuw vormen het
gouden tijdperk van Lausanne's geschiedenis.
Gelegen aan den grooten heirweg van Italië
naar Frankrijk, was de stad niet alleen een be
langrijk handelscentrum maar tevens het be
stuurscentrum van een aanzienlijk en ultge-
breid diocees. De uit dien tijd dateerende ka
thedraal maakte Lausanne bovendien tót een
zeer druk bezochte bedevaartplaats.
Hoewel de burgers ontzaglijke sommen be
schikbaar stelden voor de uitbreiding der stad
en voor tal van kerkelijke gebouwen, zooals het
klooster dn Madeleine en dat van Saint-Fran-
Cois en Lausanne's onvergetelijke kathedraal,
was de verhouding tusschen hen en den bis
schop niet altijd even gunstig. De burgers
eischten tenslotte zelfbestuur en trachtten ln
1225 zeif3 een commune te vormen.
Herhaaldelijk kwam het tot bloedige botsin
gen, waarbij de bisschoppen van de gewapen
de macht gebruik maakten, om de volksbewe
ging te onderdrukken. De burgers van Lau
sanne werden in hun strijd tegen den bisschop
gesteund door de graven van Savoye, wier in
vloed tenslotte zoo groot werd, dat zij in 1260
den bisschop dwongen, hun medezeggenschap
te verleenen in het bestuur der stad en de raad
van Lausanne in 1517 de sleutels der stad aan
den hertog van Savoye overhandigde.
In dien tijd echter verklaarde Bern den oor
log aan Savoye en in 1536 deden de troepen
van Bern onder commando van Naegeli hun in
tocht in Lausanne. Inmiddels had Farel er de
Hervorming gepredikt, die door het bestuur
van Bern definitief werd doorgevoerd na een
plechtige en openbare controverse ln de kathe
draal van Lausanne, die zeven dagen duurde.
Van 1536 tot 1798 werd de stad bestuurd door
de baljuws van Bern.
De held van het „canton de Vaud", majoor
Davel, waagde in 1723 een poging om het Juk
van Bern af te schudden en Lausanne te be
vrijden, hij moest deze daad van vaderlands
liefde echter met den dood betalen. Eerst in
1798 werd de onafhankelijke „république Lé-
manique", waarvan Lausanne de hoofdstad
werd, uitgeroepen, na de proclamatie van den
commandant der Fransche troepen in Italië,
generaal Ménard, die Lausanne onder de be
scherming van het directorium plaatste.
Toen in 1803 door de bemiddelings-actie van
Napoleon Zwitserland een statenbond werd,
herkreeg ook het „canton de Vaud" zijn sou-
verelniteit en Lausanne werd van dezen nieu
wen staat het centrum. Hoewel in 1848 het
cantonnale regiem nog verschillende wijzigin
gen onderging, heeft het „canton de Vaud" tot
op heden zijn eigen wetgeving en zijn eigen
In den kop geven tvij links de Lausansche
kathedraal en het chateau St. Maire", den
zetel der kantonnale regeering, in het
midden een panorama van Lausanne en
rechts de haven van Ouchy; daarboven
het Lausansche wapen.
judlciaire en administratieve organisatie. Ook
Lausanne zelf en de verschillende gemeen!en
hebben een groote autonomie behouden.
De hoofdstad van het „canton de Vaud" is
een der schoonste steden van Zwitserland Als
een Oostersche stad verheft zij zich op de
groenende glooiingen van het Jorat-gebergte,
waarvan de huizenmassa als een witte stroom,
in de zomerdagen bestormd door het zonlicht,
neerstort en afvloeit naar de oevers van „le
bleu Léman", waaraan ook de voorstad van
Lausanne, Ouchy, gelegen is.
Op het hoogste punt der stad, die als men
haar van het Geneefsche meer benadert, doet
denken aan het majestueuze aspect van Hon
garfje's hoofdstad, Boedapest of aan Lissabon,
verheft zich als een tiara van reuzen afmetin
gen de kathedraal, die haar slanke torens als
pijlen het hemelruim inschiet.
De tegenwoordige kathedraal dateert, zooals
reeds gezegd uit de twaalfde eeuw. Zij werd
in 1766 zelfs
af te breken en
Een kijkje in het interieur der majes
tueuze kathedraal
gebouwd door den grooten bisschop van Lau
sanne, Landri de Durnes, die ook het slot van
Lucens en den „tour d'Ouchy" liet bouwen.
Het bouwwerk naderde reeds zijn voltooiing
toen Lausanne in 1235 door een geweldigen
brand geteisterd werd. Niet alleen een groot
gedeelte der stad werd een prooi der vlam
men, maar ook alle kerken, behalve die van
Saint Laurent. Het bisschoppelijk paleis en
zelfs de kathedraal werden door den brand ge
teisterd.
De bisschoppen van Lausanne lieten zich
door de ramp echter niet ontmoedigen en
Paus Innocentius IV deed een beroep op de
naburige bisdommen van Genève, Langres en
Grenobles, om den wederopbouw der Lausan
sche kathedraal te steunen. De giften vloeiden
ten slotte in zulk een overvloed toe, dat de
kathedraal in 1275 gereed was.
Do Indrukwekkende plechtigheid der conse-
oratle had den 19en October 1275 plaats in te
genwoordigheid van Paus Gregorius die
juist op de terugreis was van het concilie van
Lyon, keizer Rudolf van Habsburg en diens
gemalin, hun vier zonen en vier dochters, ze
ven kardinalen, vijf aartsbisschoppen en ze
ventien bisschoppen en tal van andere hoog
waardigheidsbekleders.
De huizen van Oostenrijk, Beieren, Saksen,
Pruisen en Wurttemburg waren er ook verte
genwoordigd. Denzelfden dag legde Rudolf van
Habsburg den eed van trouw aan de Kerk af,
waardoor tevens aan het conflict, dat hem
van den H. Stoel scheidde, een einde werd ge
maakt.
Later speelden zich nog tal van andere ge
schiedkundige gebeurtenissen in Lausanne's
kathedraal af. In 1449 deed er de tegenpaus.
Felix V, openlijk afstand ten gunste van Paus
Nicolaas t, en maakte aldus een einde aan
het groote schisma, dat de christenheid ver
deelde. In lli6 ratificeerde Karei de Stoute
er het vredesverdrag, dat hij het jaar tevoren
met den keizer van Nancy gesloten bad.
In 1536 werd er het beroemde ..dispute de
Lausanne" gehouden, waarna de Hervorming
definitief ln het „canton de Vaud" werd door-,
gevoerd. Onmiddellijk daarop volgde de inva
sie der beeldstormers, die
alle beelden, altaren en ge
brandschilderde ramen ver
nielden en in het begin van
1537 ook den rijken „tré-
sor" en onschatbare tapis
serieën der kathedraal naar
Bern transporteerden.
Gedurende twee en een
halve eeuw werd het ge
bouw daarna geheel aan
zijn lot overgelaten en zoo
verwaarloosd, dat men er
over dacht om het maar
door een klein kerkje te vervangen. Op de
helft der vorige eeuw bestond or zelfs ernstig
gevaar voor instorting. Men besloot daarom
tot een grondige restaureering van het bouw
werk, die ook tlians nog voortduurt.
De majestueuze kathedraal, oen der schoon
ste bouwwerken van Europa, werd gebouwd in
den vorm van een Latijnsch kruis, dat hon
derd meter lang en zes en veertig meter bieed
is. Ze bekoort vooral door de wonderbare har-
töonie van haar proporties.
De hoogste van haar drie ranke torens,
schiet als een pijl het luchtruim in, tot een
hoogte van twee honderd en dertig voet. Door
haar rtjke ornamenteering, haar gebeeldhouw
de portieken, haar monumentalen ingang, ze
ventig ramen en duizend zuilen en pilaren,
kan de kathedraal ln schoonheid wedijveren
met de beroemdste gebouwen ter wereld.
In de gewijde schemering van haar indruk
wekkend interieur liggen de graven van den
tegenpaus Felix V en tal van andere bekende
figuren uit de geschiedenis.
De kathedraal domineert het grootsehe pa
norama der stad, die in den zomer, bekroond
door groen en bloemen en badend in de gol
ven van het blauwe meer, als in een droom
verzonken ligt aan de voeten van dit meester
werk der architectuur.
Niet alleen om haar groote bouwwerken,
haar onvergetelijke ligging, de schoonheid van
het meer en haar „geparfumeerde" bosschen
en parken heeft Lausanne een bijzondere aan
trekkingskracht, ook als studiecentrum heeft
zij een groote vermaardheid.
De oude academie, waar ln de negentiende
eeuw de groote geleerden Alexandre Vinet,
Jean Jacques Porchat, Eugène Rambert en
Charles Secrétan gedoceerd hebben naast
Salnte-Beuve, Melegari en den Poolschen dich
ter Mickiewicz, werd in de jaren 1891891
omgevormd tot een universiteit, die vooral be
roemd is om haar medische faculteit en inge
nieursschool. Haar zetel is het monumentale
„palals de Rumine", dat gebouwd werd dank
zij een legaat van drie millioen van Gabriel
de Rumine, een Rus van origine, maar gebo
ren en opgevoed te Lausanne.
Het gebouw is opgetrokken in den stijl der
Florentijnsche Renaissance en beslaat een op
pervlakte van ruim vijf duizend vierkanten
meter. Hier zijn ook de stedelijke museums en
d© cantonnale bibliotheek ondergebracht.
In de aula van het „paleis de Rumine" had
den 24sten Juli 1923 de plechtige onderteeke-
ning plaats van het verdrag van Lausanne ter
bescherming van den vrede in het Verre Oos
ten, gesloten tusschen de Turken eenerzijds en
Griekenland, Frankrijk, Engeland, Italië, Roe
menië, Bulgarije, Portugal, Japan en de Ver-
eenigde Staten anderzijds. De besprekingen
zelf werden gehouden in 't „Chateau d'Ouchy".
In dezelfde auta werd ook in 1927 van 3 tot
21 Augustus de wereldconferentie „On Faith
en Order" gehouden waaraan vertegenwoordi
gers van de Anglicaansche, Luthersche, Gere
formeerde, Orthodoxe en Oud-Katholieke kerk
deelnamen.
Een technische curiositeit van het „palais
de Rumine" is nog de massive ijzeren poort,
die zich bevindt onder het Noordelijk terras.
Deze poort diende tijdens de boring van den
Simplon-tunnel als afschutting tegen de ge
weldige heetwatermasea, die den 28en Maart
1904 ingenieurs en arbeiders, die aan den tun
nel werkten, op de vlucht dreef.
Naast de poort, die door de onderneming,
die den simplon-tunnel uitvoerde, aan de stad
Lausanne ten geschenke werd gegeven, beeft
men een van de boorwerktuigen geplaatst, die
voor het boren van den grooten Alpentunnel
gebruikt werden.
Behalve haar beroemde universiteit, die ook
door tal van buitenlanders bezocht wordt, heeft
Lausanne ook haar klassieke colleges en gym
nasia, haar handelshoogeschool en normaal
scholen, haar „éeoie supérieure de jeunes fil-
les, haar „institut catolique" en tallooze pen-
sionnaten, die bijna uitsluitend door kinderen
van wei-gefortuneerde buitenlanders, vooral
Amerikanen, Engelschen en Nederlanders, be
zocht worden.
Bovendien kan Lausanne groot gaan op tai
van wetenschappelijke, litteraire en artistieke
genootschappen. Ook haar concertgebouwen,
conservatoria en theaters genieten een groot©
vermaardheid.
Van Lausanne's voorname bouwwerken noe
men wij terloops nog de „église Saint-Frangois"
met haar beroemd orgel, het antieke slot „Saint-
Maire" op den heuvel der „Cité", het „Hotel de«
Postes", het oude „Tribunal fédéral", het hy
per-moderne „palais du Tribunal fédéral suisse"
en de „Banque eantonale Vaudoise".
Men kan echter, ook al heeft men alle bo
vengenoemde gebouwen bezichtigd, niet zeggen
dat men Lausanne gezien heeft, als men geen
bezoek gebracht heeft aan de voorstad Ouchy.
Aan het einde van de „avenue d'Ouchy, die
Lausanne rechtstreeks met haaT haven ver
bindt, ligt het z.g. „Chateau" of juister, het
„hótel du Chateau", binnen welks muren bin
nenkort de gedelegeerden der verschillende
landen over Europa's lot zullen beraadslagen.
In den Romeinschen tijd heette Ouchy, dat
vroeger slechts door visschers en bootwerkers
bewoond werd, Riva of Riva d' Oschle. Bis
schop Landri de Durnes liet er in de twaalfde
eeuw op een rotsig eiland een slottoren van
reusachtige afmetingen bouwen, om de haven
tegen vijanden te beschermen.
Deze toren, welke In 1207 door graaf van
Thomas van Savoye werd verwoest, werd kort
daarna door bisschop Rogier wederom opge-
bouwd.
Ttondönr dezeii slottoren verree* langzamer-
hand een. uitgebreid complex gebouwen.
Lenige bisschoppen van Lausanne maakten
het bastion zelfs tot hun residentie, hadden er
een kapel, hun archieven en gevangenissen.
In dezen slóttoren, het oorspronkelijke „cha
teau d' Ouchy" sloot ln het jaar 1300 bisschop
Guillaume de Champvent vrede met Louis van
Savoye, baron van Waadt en in 1403 ontving
bisschop Guillaume de Menthonay er den graaf
van Savoye, Amedeus VIII.
De troepen van Bern gebruikten het antieke
slot jaren lang als een bastion, om zich te ver
dedigen tegen eventueele aanvallen van Sa
voye.
In 1609 werden de bovenste étages echter ge
heel door brand vernield en sinds 1617 geraak
te het slot geheel ln verval.
Tijdens de z.g. „Grand refuge", gaf Bern een
aantal uit Frankrijk gevlochten Hugenoten w>e"
stemming, om zich binnen de omheining vaI'
het kasteel een woning te bouwen en er moel"
bezieboomen te planten voor de zijdewornlteClt'
In de volgende eeuw geraakte het slnt
meer in verval, totdat het „canton de Vau in
1884 den bouwvalligen toren va» Ouchy ver
kocht aan J. J. Mercier-Mareel- Deze llet alle
ruines afbreken en in pla»ts ëaaivan, in de
De serene kalmte van het meer van Genève,
den „blauwen spiegel van het blauwe firma
ment", waarop ook de vensters van het an
tieke B]ot van ouchy neerzien, noodigt ook
hier, evenals te Genève, de geesten uit tot een
i ustigé en kalme overdenking van dé vraag
stukken, die hen bezig houden.
Een ander antiek gebouw in Ouchy is de
„auberge de I Ancre", wei^e jn isgg werd om
gedoopt tot „hotel d' Angieterre". In dit hotel
verbleef den 27sten Juni is6G de Engelsche
dichter, lord Byron, en schreef er zijn „Priso
ner of Chillon", door welk gedicht hij "er na
Rousseau wellicht het meest toe heeft bijge-
dragen, om aan het „las Léman" een wereld
vermaardheid te geven.
Nog tal van andere historische herinnerin
gen zijn met den naam van Ouchy verbonden.
Den 15den October 1912 werd hier o.a. ook de
z.g. „vrede van Ouchy" gesloten, toen de ver
tegenwoordigers van Italië en Turkije in den
grooten salon van hotel „Beau Rivage" het ver
drag onderteekenden, dat een einde maakte
aan den Itallaansch-Turkschen oorlog.
Niet enkel om deze historische herinneringen
echter, maar oneindig veel meer nog om haar
wonderbare ligging aan het Geneefsche meer
is Ouchy het ideale milieu niet alleen voor
dichters en denkers, waarvan er zoovelen kan
den „quai d' Ouchy" droomden en peinsden,
maar voor allen, die de wonderen der natuur
liefhebben.
Links van het „chateau d'Ouchy" strekt zjch
de kade uit als een kleurig lint van loover en
van bloemen en op den achtergrond stapelen
zich de bouwwerken van Lausanne op tot aan
den hoogsten top der stad'sheuvelen, waarop de
kathedraal gebouwd is, Hier, aan den voet der
trotsch-gebouwde stad, en met het heerlijk pa
norama der glinsterende Alpentoppen voor zich
moeten eens de broers van den grooten Napo
leon, de prinsen van Condé en de hertogen van
Orleans, ex-koningin Isabella II, Alfons XII
en koning Edward VII in bewondering hebben
gestaan voor den lichtregen boven het meer
en het sneeuwend licht boven de Alpen.
Hier hebben eens Chateaubriand, Joseph da
Maistre, de groote historicus Michelet, de vrOo-
lijke Dickens en ook <le booze Voltaire de rust
over zich voelen komen vart net "SChoOfte land
schap en het droomgezicht der bergen, wanneer
zij vanuit Lausanne Ouchy bezochten.
In dit milieu van volmaakte rust en kalmte
zal ook aan het einde van deze maand, in het
antieke slot van Ouchy een nieuwe bladzijde
ln het boek der Europeesche geschiedenis wor
den beschreven.
ALEX PAULSEN.
Een der beroemde „cygnes du Leman",
Tiet „Palais de Rumine", de hoofdzetelder Lausansche universiteit, waar in 1923
de plechtige onderteekening van het verdrag van Lausanne plaats had.
Het „chateau d'Ouchy" waar de aanstaande herstelconferentie zal gehouden wordvg^
