DE H. ALBERTUS EN NEDERLAND.
HET LEVEN VAN ST. ALBERTUS.
mmBIP
r ™«rrto^e van^den uniwerse.len ge'es. dezen Kerkleera.r
ingenomen. Het vo universiteitskringen van Nijmegen dn hun geieer-
-
iimnniiiiiniiniiiiimininwmninm
MTra™«d. void»» w
uren
nnen
ge-
land.
iodra
ti toot
van
paar
hat
Van
.naai
bet
ziju
.eken
te-
aam.
doet
i de
erkt
epen
ling,
Berd.
man
tnes,
nau-
dat
g ©n
»tjes
'ing,
1.
met
BSCll-
in-
het
dien
deze
mdo
me
op
heb
der.
ifge-
pers
een
•am,
uwe
aan
cba-
aat.
gRöertuö bt <Ê>roote boor ffiaubrltjk
öecreet fjetltg berfelaarb.
vestiging der eerst© Dominikanen, in
Holland, in Utrecht dit jaar zeven
honderd jaar geleden wordt het
-evolg genoemd van d© tooverachtige
ontvangst, die Albertus in het Keul-
sche Kon-vent den Roouiscih-Koning
Willem van Holland bereidde door
hem in den besneeuwden kloostertuin
met een tropische bloemen- en vruch-
tenpracht te verrassen. Het aandeel
van den ook bouwkundig onderlegden
religieus in de domplaunen van Aarts
bisschop Engelbrecht is vaag en on-
zeker, maar dat daarover verhalen
gingen bewijst hoezeer men hem tot
zulk een werk in staat achtte. Zelfs
de sage van het mekanieke wonder-
beeld, dat stuk viel onder den slag
van den verschrikten frater Thomas,
duidt niet onwaarschijnlijk op een
vernuftig gekonsfrueerde automaat,
waarbij een middeleeuwer al gauw
aan tooverij dacht. Onder al die
technische en Wetenschappelijke be-
door Z. EM. ANDREAS KARDINAAL FRüHWIRTH,
door
LECTOR B. H. MOLKENBOER.
m't het adei-
Waarschijnlijk in 1193 geBeierscbe
lijk geslacht BolIstacR* het^te
^ugdjLloomheid, leerzaamheid en vreugde
door Het onderricht, dat hg samen met z.ju
jongen broer Heinrich (later ook Dominikaan)
genoot, wisselde hij af met gebed en met
jachtvermaak, waardoor zijn blik voor de won
deren der natuur al vroeg openging.
Als twintigjarige studeerde hij de zgn. vrije
kunsten aan de universiteit te Padua, waar hij
jjjj een oo-m inwoonde. Terwijl zijn natuurliefde
zich door het waarnemen van allerlei verschijn
en ontwikkelde, kwam ook zijn zeer gods-
^enstig hart tot vollen wasdom. Daarom toon-
de hij zich gevoelig voor de aantrekkelijk,
toespraken, die de zalige Jordanus van Saxen,
d0 onmiddellijke opvolger van Sint Domimcus
ju het bestuur der jeugdige Pred'koicle, voo*
do studenten hield. Zóó zelfs, dat de brave
oom, die bang werd, dat Albert een mooie toe-
jcomst voor het religieuze bedelleven zou prijs
geven, hem verbood, zich voorloopig met Jor
danus en de zijnen in te laten
Het schijnt, dat de jongeman toen een feilen
zielestrijd over de richting van zijn leven heeft
doorstreden. Hij vreesde, dat hij, als hij het
klooster koos, dit na korten tijd beschaamd
„ou verlaten. In die onzekerheid hoorde hij
toevallig een preek van Jordanus, den men
echenkenner, die voor hem persoonlijk gespro
ken scheen, zijn twijfels wegnam en door zijn
Intrek in de Orde van den H. Domtnlcus ge-
yolgd werd.
Door de buitengewone scherpte vaQ 2yn ver.
«tand was het terrein van zijn kloosterlijke
werkzaamheid terstond aangewezen. Nauwelijks
was hij priester of hij het ge
ven van wijsgeerig en theologisch onaerw,js
aan de kloosterscholen hui/p6' is
of d, leiding dier Orde g,
Duitscbe rr.ri.oi.
wetenschap en ondeir wiJ hem
teeren. Achtereenvolgens Freiburg i„ L
den als lector In Hlldesh*
Regensburg en Strassburgche &ta(J>
in Keulen, de heilige ronia va„
welker historie en legende d z
bertus zóó innig verbonden ,3>
Dante als Maerlant hem ln humie 1 en
als „Meester Albert van Keulen" aai
Daar was het de taak van den ongev -
tigjarlgen professor, de Sententiën van 11 s
ndreas Kardinaal Frühwirth qj>%
Ixrmbardus te verklaren, die de
traditioneele en eenmaal geijk
te gezagsman was in het theo
logisch onderwijs van die da
gen. Oude dokumenten van li
teratuur en schilderkunst stel
len ons Meester Albertus voor
met een breeden kring van
leerlingen aan zijn voeten. Ve
len daarvan zijn later beroemd
geworden in de geschiedenis
van de Orde en van de Besclia
ving, ztooals de zalige dichter
en prediker Ambrosius Sanse-
donius, de wijsgeer Ulricb van
Strassbung, de begaafde schrij
ver va.n het Blënjboec Thomas van Cantimpré,
en boven alles: 't grootste licht der dertiende
Eeuw en de onvergankelijke roem der H. Kerk,
Sint Thomas van Aquino.
A;1 zou Albertus Magnus ook zonder dezen
leerling een heilige en een geleerde van den
eersten rang geweest zijn, wij mogen toch
nooit vergeten, dat de Doctor Angelicus de
schoonste vrucht is, die hij zoowel door zijn
deugd als door zijn kennis heeft gekweekt. Van
al het wetenschappelijk werk, dat meester Al
bertus de menschheid heeft nagelaten, is Tho
mas van Aquino onder ieder opzicht het meest
bewonderenswaardige.
De Zuid-Italiaansche gravenzoon was nau
welijks achttien jaar, toen hij door den Gene
raal der Orde den lateren bisschop Henricus
Teutonicus naar Keulen gebracht werd. De
kandide jonge frater had al een hevigen strijd
over zijn kloosterroeping met zijn naaste bloed
achter den rug: in het felste vuur was zijn
heiligheid beproefd en bevestigd. Hemelsbreed
van Albertus gescheiden, werd Thomas toch
door de Voorzienigheid naar Albertus heenge
leid Want als bij bovennatuurlijk geboorte
recht hoorde niet minder zóó'n leerling hij
zóó'n meester dan deze meester bij zulk een
leerling.
Hun onderling verkeer was Intiem, van ziel
tot ziel Hun studie-cellen grensden aan el
kaar, omdat zij naar hen geest verwanten eu
geburen waren, en ook daarom neemt Albertus
den Auquiner mee wanneer hij straks naar Pa-
rijs trekt, om ook het oude St. Jacques met
zijn woord te verlichten. Samen tijgen zg de
oude en de jeugdige meester te voet door bet
Elfelgebergte naast het geitje, dat hun boe
ken draagt, naar de Rue de Fouarre, waar de
Kollege-zalen van de wijsgerige strfjdgesprek-
ken weergalmden.
Magister Albertus bekleedde van meet af ln
de voornaamste universiteitsstad der torna-
üg© Christenheid de voornaamste p.aats. Ter
wijl de wereldlijke en klerikale jongelingschap
zich om zijn katheder verdrong Fra Ange-
Uc« schilderde later een fraai paneel van de
8<*ool van Albertus! - vroegen bisschoppen
en ©r-d©bestuurders hem oplossing van weten
schappeijjjjQ moeilijkbeden Toen hij na enkele
jaren met Sint Thomas naar Keulen terugging,
reorganiseerde hij daar de hoogere studie naar
de modeschool van Parijs. En tusschen zijn
Kolleges in de kerkelijke discipline door spit
ste hij zijn gekoncentreerde aandacht op do
verschijnselen der natuur: op de flora en de
fauna van den Duitschen grond, op het men-
schelijk organisme en op den sterrenhemel,
verzamelde hij curiosa van heinde en ver, deed
chemische proeven maakte werktuigkundige
teekeningen en architektonische plannen en
stelde met een ongelooflijke produktiviteit al
les wat hij gevonden, doorkeken en overdacht
had in een lange reeks van werken te boek.
Magnus ln magia, major ln philosophia,
maximus in theologia: groot als kunstenaar,
grooter als wijsgeer, het grootst als godgeleer
de zoo werd de naam van Albertus den
Groote toegelicht, terwijl de algemeenheid van
zijn wetenschap nog in zijn eere-tite1 van doc
tor universalis weerspiegeld ligt. Zóó wonder
baar schenen aard en omvang van zijn werk
zaambeid, dat de romantieke volksfantazie zich
van den onderzoeker en proevennemer als van
een duizendkunstenaar meester maakte en een
legendevorming om zijn persoon aanvoedde,
die, hoe willekeurig zij ook is uitgegroeid, toch
stellig o? historische kernen teruggaat- fie
Kanselier der H. Roomsche Kerk, die bijzonder ijverde
voor de Heiligverklaring van Albertus den Groote.
1 Tn de bulle van de heiligverklaring vaa ulrZ*
>m ais nrovinciaail nauwe relaties met de onaer zijn „c
Nederlanden, terwi,.! hi, .1» bisschop in Utrecht en Niesen
!',nn,PrtafontpZ^°™'t«tholi.ke krachten in Holland beantwoordt e.ta.l
De nj P Albertus in vroomheid, wetenschap en daad heeft
f Arbeid aanmoedigen. Ik aarzel niet te verklaren, dat, als Albertus in onzen
Sï rrSj O* aan een .eidend dagblad ais „De Maasbode ac„e< ao„
I "ft «gen e.rt^ilz.n, weike door het Eatbolteke Holland
aan den H. Albertus den Groote gebracht worden.
IliiSHSI
Grafkapel van den H. Albertus in de St. Andreaskerk
te Keulen. Photo H. Schmölz) Rechts: St. Albertus-
voorstelling als randversiering van op zijde gedrukte
stellingen, afkomstig van het Seminarie te Roermond
(1753), destijds bestuurd door de Dominikanen.
zlgheden leed het religieus karakter van Al
bertus niet de minste schade. Zoo hoog M06"
gen zijn medebroeders als kloosterling hem
aan, dat zij hem op het kapittel te Worms ln
1254 tot provinciaal van de zeer uitgestrekte
Duitsche Provincie kozen. Uit tal van getuige
nissen blijkt, dat hij een voortreffelijk en ern"
stig overste geweest is. Persoonlijk bezocht hij
al zijn onderhoorige huizen, moedigde aan, veT"
beterde, breidde uit waar het noodig of nuttig
was en toonde zich een begrijpend en liefheb
bend vader, die door zijn primitieve voetrei
zen een welsprekend voorbeeld van klooster
lijke armoede gaf, zooals hij de zijnen ook
werkzaamheid leerde door de uren die hem
overbleven te vullen met geschriften, die hij
dan dankbaar in het klooster, waar hij over
nacht had, achterliet.
Het leven van den vreedzamen Albertus z0U
echter niet in de vredige kalmte van kamer
studie en provinciaal bestuur verloopen. °e
jong© kloosterorden van Sint Franclscus en
Sint Dominicus, die hij een wonderbare ex
pansie een sterke vitaliteit vertoonden, zoodat
hare leden ook aan de universiteiten bizonder
te Parijs, belangrijke plaatsen bezetten, ron
den, ondanks de machtige bescherming van
het hoogste kerkelijk
gezag, tal van bentl-
ders. Ook in de Mid
deleeuwen deden rjch
ijveraars gelden, die
onder voorwendsel
van 't heil der Kerk
en der gemeenschap te
verdedigen, uit brood
nijd'en bekrompenheid
de stelling verkondig
den, dat een klooster
ling op zijn cel thuis
hoorde en zioh ln
het openbare bescha
vingsleven niet te
mengen had Eén der
felste woordvoerders
van die onsterfelijk
eenzijdigen was Gull-
laum de Saint Amour.
Willem van de heilige
liefde, zooals het lot
hem sarkastisch ge
noemd heeft, want van
heilige liefde was in
dezen Willem niet veel
te bespeuren Hij dien
de zich zelf aan als
een wachter op de
poorten van Sion en
trok met een boek
over de Gevaren der
doceerende klooster-
S. Alb er tus-v oor
stelling aan den
gevel van 't voor
malige St. Domini-
cuscollege te Nij
megen.
de
laatste Tijdw tegen
lingen te velde.
Met den Generaal der Minderbroeders Joan
nes van Parma en dien der Predikbroeders
Humbertus Romanus stonden Albertus Mag
nus en Thomas van Aquino in zware dialek-
tiische bewapening gereed om de bitse siagea
van de heilige liefde te pareeren. De strijd
werd voor Alexander XV persoonlijk te Anagnl
gevoerd en zóó overtuigd werd de paus door
de weerleggingen van Albertus van het goed
recht der regulieren om 'n publieken katheder
te bezetten, dat hij het geschrift van Willem
veroordeelde en in 't openhaar liet verbran
den. Dit was de eerste aanraking van den
Duitschen Pt«viuciaai met den heiligen Vader,
die zoo eterk door zijn eruditie,
heid en ootmoed getroffen was, dat M hem
meteen ais magister sacri palatii me
den van Schriftuur-voordrachten voor het
lege der Kardinalen belastte.
De overwinning van Anagni had echter nog
ingrijpender gevolgen. Want toen de bisschop
pelijke zetel van Regensburg door het wan
beheer van een onwaardige in gevaar was ge
bracht, benoemde Alexander IV, tegen de pro
testen van den Generaal der Orde in, magister
AlbeTtus in de plaats van den afgezetten bis
schop. Zijn taak was buitengewoon zwaar en
ten hoogste delikaat. Maar Albertus begreep
ook hier ten volle zijn plicht, reorganiseerde
met niets en niemand ontziende vaste hand,
wees zijn geestelijkheid met woord en voor
beeld op een waardiger leven, kwam armen
en verdrukten te hulp, en had binnen twee
jaar tijds het aanschijn van het bisdom geheel
vernieuwd.
Maar toen meende de eenvoudige man ook,
dat hij zijn werk als bestuurder en organisator
gedaan had. Weer trok hij de grove laarzen
aan, waardoor hij zich den bijnaam van den
bisschop met de klompschoenen (cum bittis)
had verworven en pelgrimeerde over de Alpen
naar Rome, om paus Urbaan IV ontheffing van
zijn episkopaat te vragen. Het verzoek werd
ingewilligd, maar tegelijk kreeg hij de nog in
spannender opdracht van een Kruistochtpredi-
king in de Duitsche landen. Met zijn helper
den Minderbroeder Berthold toog bij nu vele
jaren van stad tot stad langs den'Rijn, om
de strijdbare jonge mannen voor den lande van
overzee en d«n eerekamp tegen de Turken op
te wekken. Het schijnt dat Albertus op één
van die reizen ook Nijmegen heeft aangedaan,
waar hij, volgens de traditie, de pas voltooide
Sint stephanuskerk moet hebben gekonsa-
kreerd.
Eindelijk na vele omzwervingen, die hem
ten volle in de gelegenheid stelden, om zijn
buitengewoon preektalent produktief te maken,
keert hij naar de stilte van één zijner kloos
ters terug. Eerst verblijft hij een tijd in Würzr
burg maar zet zich dan in het beminde kon-
vent' van Keulen neer, waar zóóveel herinne
ringen aan vervlogen jaren hem prikkelen,
om zich opnieuw geheel aan de studie te ge
ven, die hij eigenlijk bij al zijn apostolisch
werken nimmer had losgelaten. Albertus Mag
nus is dan oud, maar niet versleten. Diep in
de zeventig brengt de eerbiedwaardige bis-
schop-in-ruste zijn dagen door met schrijven,
lesgeven, zielzorg en veel gebed.
En als de H. Gregorius X in 1274 dege'e©^-
ste mannen der H. Kerk voor het e
meene Concilie te Lyon bijeen roept.
bertus Magnus van Keulen uit^Un^o
lijken en met roem bekleeden
van Aquino, die uit Napels
moet .Even groot als zijcvreu
weerzien na lange jaren is u
goocheling geweest, toen hem e ïjc11
dat de 49-jarige Aquiner onverwacht onder^g
gestorven was En al hadden zijn politieke be-
moSn v^r de pauselijke erkenning van
Rudolf van Habsburg als koning ^'tsch-
land het gewenschte gevolg, de tachtigjarige
"u nee s naamloozen weemoed
meester moet toen mei terne-
naar zijn stil klooster in Keulen zUn terug
gekeerd nu hij zóó ontijdig en zóó smartelijk
g Keerd, n medestrijder verforen had,
den medebroeder en medestrijd „„„maal
wiens wereldomspannenden roem hij eenmaal
in de eerste lessen aan Thomas voorspeld had.
N„n Albert.,, w» >0.
neliiken buon fra Tommaso met vergeten.
zijn provinciaal, zijn bisschoppelik^uur en
bij zijn lange kruistochtreizen en uit le verte er
getuige van geweest, dat Thomas „met moed
en met gelukkigen durf" - zooals Paus ms
XI in z«n recent dekreet over den heiligen
Kerkleeraar Albertus Magnus getuigt zijn
pleidooien voor de christelijke bruikbaarhe d
van een gezuiverd Aristotelisme had voltooid
en door zijn heele wetenschappelijke werk
zaamheid als juist-gezlen bewezen. Want niet
zoozeer de toevallige ontmoeting van deze twee
kongeniale mannen was de grondslag van hun
wederkeerige vereering, maar veel meer het
voor de geschiedenis der Katholieke wijsbe
geerte en godgeleerdheid zoo hoogst belang
rijke feit, dat Albertus aan nieuwe denkbeel
den en baanbrekende bewijsmethoden zaaide
wat Thomas opkweekte tot een overstelpenden
wasdom en de H. Kerk vol blijdschap oogstte.
Albertus en Thomas, leermeester en leerling,
voorganger en opvolger, oudere en jongere,
hooren in de wondere kathedraal van de licht-
doorstraalde scholastiek bij elkander als de
grondslag en de bovenbouw. Zij zijn de Imker
en de rwhterhand van de Philosophia perennis
als dienstmaagd van de Theologie: de twee
«tlkaar verstrekkende stralenbundels op liet
voorhoofd van de Ecclesia docens.
Zoo voelt en ziet het onze tegenwoordige
Paus die den Doctor Universalis en den Doc
tor 'Angelicus in de dubbele hiërarchie der
Franciscus Kardinaal Ehrle S.J.. Biblio.
thecaris der H. Roomsche Kerk. Ponens
het proces der Heiligverklaring van den
H. Albertus den Groote
in
Het beeld van S. Albertus aan het
Keulsche Archief.
de heengaande XIII© eeuw, die er van hield
magister en discipel in éénen adem als da
twee toppen van het menschelijk weten te noe
men. En wanneer de heilige Thomas in zijn
kinderlijken ootmoed zijn© verhouding tot den
grijzen wegwijzer nauwelijks zóó begreep, deze
doorzag en waardeerde den Aquiner als den
voltooier van zijn levenswerk des te dieper.
Het is aandoenlijk bij de Bollandisten de
klare blijken van die vaderlijke liefde van Al
bertus voor Thomas te lezen. Toen hij zijn
dood vernam zoo staat daar huilde hij
hevig: plorabat tune fortiter en zoo dikwijls
bij later zijn naam hoorde uitspreken, huilde
bij plorabat en zeide, dat Thomas de
bloem en het sieraad van de wereld was ge-
weest flos et decus mundi zóó dat de
paters om de droefenis van hun ouden eerbied-
waardigen medebroeder bewogen waren.
En toen er in 1277 geruchten gingen, dat
de geschriften van zijn leerling werden aan-
gevallen en zelfs bij de Kerkelijke overheid
werden aangeklaagd, wilde de bijna negentig
jarige grijsaard, tegen alle voorzichtigheids
overwegingen van de kloosterlingen ln, vol
strekt den langen tocht naar Parijs onder
nemen, om persoonlijk voor de rechtzinnigheid
van Thomas' gekerstend Aristotelisme op te
komen. En Albertus ging naar Parijs, besteeg
©en katheder en verhief de werken van den
belasterde: als stralend van waarheid en hel-
ligheid, tamguam veritate fulgentla et sancti
tate. Thomas' leer werd niet veroordeeld.
Weer terug in Keulen vulde bij zijn laatstd
dagen met de geregelde lektuur van dl Tho
mas' geschriften. De stervende baanbreker
voelde het dankbaar, dat hij nog meer door en
in Sint Thomas' levenswerk voort zou loven
dan door zijn eigen arbeid, dat Thomas' vrucht
baarheid door hem besproeid, geleid en aan da
Kerk verzekerd was.
Op 15 November 1280 overleed hij «ittend
in zijn stoel te midden van zijn treurende
medebroeders en het heilige Keulen bewaart)
zijn glorievol graf.
nieen en der Kerkleeraren naast elkander
tst Zóó aanschouwde het Dante, die,
hetder volgeling' in de zonnesfeer van het Pa
dils zich door Thomas zelf Albertus van
Keulen laat aanwijzen aan diens rechterzij.
Zóó wist het de wetenschappelijke wereld van
Wij vragen U om één nieuwen abonn'i
te willen aanbrengen. Proefnummers op,
aanvraag gedurende acht dagen kosteloos.
De Heilige Albertus de Groote te midden van zijn ImrJ^i jSmt Thofi
