tr
VAN HET INDISCtiE LEVEN.
DE STAD AAN DEN SNELLEN DüNAU. frankrijk wil vrede
ADUERTEERERDE ZAXEII
VREDE OP EEN ROERIG
STATION.
HET BRATISLAVA DER
DRIE NATIES.
DINSDAG 13 SEPTEMBER 1932
DE INDISCHE ONDERWIJS-
BEGROOTING VERWORPEN.
HET VERTREK VAN EEN EN
TWINTIG MISSIONARISSEN.
MISSIONARISSEN VAN HET H. HART.
OUD EN NIEUW DOOREEN-
GEMENGELD.
gs
PATERS VAN STEYL IN CHINA.
politiecommandant bij het
ZEILVLIEGEN VERONGELUKT.
STORM BOVEN DE NOORDZEE
KUST.
Overstroomingen in Hamburg.
S. A. LEIDER UIT HECHTENIS
ONTVLUCHT.
„Verstandig en neutraal denkende
lieden dienden toch Frankrijks
bezorgdheid te begrijpen
HERRIOT EN HOOVER'S ONTWAPE
NINGSVOORSTEL.
DUREN HET LANGST
i
Een Unicum in onze staatsrechtelijke
geschiedenis.
Van onzen K.-correspondent)
Wat in politieke kringen al lang Tan. te-
Toren gevreesd werd en in deze kolommen ook
reeds als mogelijk werd aangekondigd, is den
26 Aug. j.I. waarheid geworden: de Indische
begrooting Tan Onderwijs is door den Volks
raad verworpen.
Daarmee is voor het eerst werkelijkheid ge
worden, wat al herhaaldelijk tevoren dreigend
was: de zoogenaamde Inlandsohe meerderheid
werd door den steun van een aantal Europee-
eche leden een werkelijke meerderheid, om een
regeeringsToorstel, in' casu de Vde afdeeling
van de Ned. Indische begroeting, van de hand
te wijzen. Daarmee is een precedent geschapen,
waarvoor velen, ook in den Volksraad, tot dus
ver terugdeinsden: een conflict tusschen de
Indische regeering en den Volksraad, dat
door den wetgever zal moeten worden opge
lost. Do Staten-Gemeraal zullen thans bij wet
de Indische onderwijsbegrooting moeten vast
stellen, volgens art 108 van de wet op de In
dische Staatsregeling. Van groote beteekenis
voor de waardeerins van deze Volksraadsbe-
Blissing is de overweging, dat vrijwel de ge-
heele Volksraad zeer weinig voelt voor het
ingrijpen van den (Nederlandachen) wetgever
in zulke zuiver-1ndische zaken als het budget
recht. Vaak genoeg is er ook in deze brieven
op gewezen, hoe gevoelig de Volksraad is voor
Nederlandsche inmenging in Indische aange
legenheden. Zelfs prikkelde de heer de Hoog
die gevoeligheid niet zuinig bij de stemmoti-
veering vlak vöör de stemming, door niet zon
der scherpte te verklaren: Wanneer wij de
begrooting afstemmen, geven wij onze eigen
zaken uit handen; demon stneeren wij, dat wij
niet in staat zijn, onze eigen boontjes te dop
pen. Onder alle andere omstandigheden zou dit
beroep gevolg hebben gehad bij minstens de
groots meerderheid der langtenige Volksraads
leden. Dezen keer faalde dat beroep. Daar moe
ten wel zeer ernstige oorzaken voor aan te
wijzen zijn. Voor wat heft algemeene aspect
betreft, zijn wij er drie.
Daar is in de eerste plaats het streven der
nationalisten, om recalcitrant te zijn en met
name zich te koeren tegen alles, wat „sana",
d.i. voornamelijk de V.C. en het I.E.V. gaarne
zien. Achter de heele affaire zat dan ook de
bekwame en slimme Thamrin, die alle Inland
sohe leden, met uitzondering van Apituley,
Sosrohadikoesoemo en Mandagie, achter zich
wist te krijgen. Dat hij hierin slaagde, wijst
ons de tweede groote oorzaak aan. Herhaalde
lijk heb ik er in deze brieven op gewezen, dat
geen tak van bestuurszorg meer belangstelling
vindt bij de Inlandsohe bevolking dan het on
derwijs. Welnu, het onderwijs moest bij deze
^egrooting stervig worden aangetast terwijl
jelasithig op aardolie, die naar Inlandsohe
meening nooit genoeg kan worden gebruikt
als bron van staatsfinanciën, door den minister
van de hand werd gewezen, omdat het een
„ruw middel" was de Inlandsohe leden zou
den diie aantasting trachten te verhinderen zoo
lang het maar eenigszins mogelijk was.
De derde oorzaak, een zeer typische voor
onze goeddeels op het sentiment levende ge
meenschap, was de diepe rancune tegen Prof.
Schrieke, den ontwerper en verdedtgeT der On
derwij sbegrooting. die zoo vaak den Volksraad
gefroisseerd en hem als quantitê négligeable
behandeld had, iets wat de Volksraad niemand
vergeeft. Wel had de Directeur van Onderwijs
in zijn rede in tweeden termijn zich voelbaar
en hoorbaar beijverd, alle scherpte, alle sarcas-
me, alle uittarting te vermijden en was hij
zelfs buitengewoon meegaand en oonciliant ge
weest tegelijk tactisch en weinig fier
maar dat had niet het heele verleden uitge-
wischt, al werd na die rede de stemming voel
baar gunstiger voor de begrooting en haar ont
werper, zoodat sommigen zelfs van meening
waren, dat, wanneer onmiddellijk daarna ge
stemd was, de begrooting er net gekomen zou
zijn. De stemming moest echter een dag uitge
steld worden, om den leden gelegenheid te ge
ven, hun stem nog kort te motiveeren en toen
kon de kalmeering der gemoederen de Vde af
deeling toch niet meer redden. Met 31 tegen 27
stemmen werd zij verworpen.
Tijdens de pauze woTdt het in het Voiks-
inadsgabouw ongewoon druk. Er komt buiten
gewone belangstelling op de tribunes en er
heerscht voelbare spanning. Voor het spreek
gestoelte van de Regeeringsgemachtigden staat
Prof. Schrieke in druk gesprek met hét lid
Kan, de Chineesche sphynx, van wien zelfs de
ingewijden nog niet weten, hoe hij stemmen
zal. Dat heeft hij bij de debatten netjes twijfel
achtig weten te houden, hoewel men in Depar-
tements kringen hoopte op zijn „voor", welke
hoop dan ook niet beschaamd werd. Overal
hebben zich groepjes gevormd, zoowel van
Volksraadsleden als van belangstellenden. Een
dergelijke spanning en geladenheid heerscht in
den doorgaans grawelijk vervelenden Volks
raad hoogst zelden. Het is er nu bepaald gezel
lig. Dadelijk bij de eerste gong, die bet einde
der pauze aankondigt en het begin der stem-
moti veeringen, nemen alle bezoekers bun plaat-
Ben in. Uit gesprekken met hooge ambtenaren
van Onderwijs, die hun Napoleon tot aan zijn
Waterloo vergezeld hebben, is mij gebleken,
dat men het ergste vreest, al heeft men nog
niet alle hoop opgegeven. De Christelijke ledeD
■van Helsdingen en Notosoetarso vormen den
ongewissen factor. De laatste heeft zijn hand
teekenlng van het ultimatum-Wlranatakoesoe-
mo teruggetrokken. Reteekent dat een bekee
ring vlak voor Damascus? Maar voorzitter
Meyer Ranneft Iaat met de bekende kracht, die
vandaag voor het eerst geen krachtverspilling
Js zijn hamer vallen. De heer Wiranatakoesoe-
mo heeft zijn 5 minuten gekregen. Hij blijkt,
zijn drledeelig, staatsrechte]ijk-onmogelijk ulti
matum volgens hetwelk de regeerings prac
tised niets minder zou moeten doen dan haar
besturende en verantwoording dragende taak
aan een commissie overdragen een beetje
verzacht te hebben. Ook in zijn verzachten
vorm echter blijft het vrijwel onaannemelijk,
In zijn kern tenminste. Na de eerste 5 minuten
Btaat reeds vast, dat onder den naam van „tijd
voor stemmotiveering" een derde termijn van
debat wordt binnengesmokkeld. De heer Fruin
verklaart, dat de V.C. het zich tot strengen
plicht rekent, in dezen moeilijken bezuinlgings.
tijd achter de regeering te staan. Zijn fractie
aal dus vóór de begrooting stemmen. Hij doet
een beroep op de confessioneel® partijen, die de
Ilnksche partijen niet mogen steunen in haar
deeorganiseerend drijven. Aan de I.K.P.-fractie
verwijt hij, dat zij tegen deze begrooting wil
■temmen uit persoonlijke grieven tegen den
Directeur van Onderwijs, vanwege diens op
treden Inzake zekere subsi-die-bepalingen. (De
Jieer Fruin zinspeelde op het gebeurde ten aan
zien van de subsidies voor de Kweekscholen te
Moentilan en Ambarawa). Een fel protest van
den heer Monod en een heftig scènetje tus-
schen den voorzitter en den heer Fruin zijn
hiervan het gevolg. De heer Fruin, voortgaan
de, betoogt, dat de regeering 't den loyalen par
tijen niet onmogelijk moet maken, haar te steu
nen, gelijk zou kunnen gebeuren wanneer de
regeering ook verder zwichtte voor allerlei
eischen van links. Het rake woord hierover
werd echter gesproken door den IEV-leider
de Hoog, die Prof. Schrieke een ongenadige
afstraffing gaf.
De regeeringsgemachtigde, de krachtfiguur,
de Mussolini, de onwrikbare, die den heelen
Volksraad tegen zich in het harnas heeft ge
jaagd door zijn hooghartig en onhandelbaar
afwijzen van allerlei tegemoetkomingen en
verzachtingen, onder het eene en onverander
lijke motief: het kan niet, er is geen geld,
diezelfde regeeringsgemachtigde heeft in zijn
tweeden termijn, om zijn begrooting te red
den, plotseling allerlei dingen toegezegd, die
eerst niet en volstrekt nieit konden. Eerst was
er geen man en geen cent, en nu vond de
regeering plotseling 25.000 internaat-subsi
die voor den heer Thamrin in haar vestzak!
Als de heer Thamrin 50.000 gevraagd had,
hij ze ook gekregen. Is dat krachtig, is dat
waardig, is dat voordeelig? klonk het strie
mend uit den mond van den IE.V.-leider, en
hij had het grootste gelijk van de wereld. Wij
aanvaarden gTaag den sterken man, die zijn
onverbiddelijk non possumus spreekt, ging de
heer de Hoog voort, maar wij aanvaarden geen
krachtsvertoon tegenover ons, dat overgaat in
slap zwichten voor linksche veriaugOiiS wan
neer de regeeringsgemachtigde zijn hachje wil
redden. Wij kunnen niet anders dan in deze
tijdein de regeering onvoorwaardelijk steunen
en zullen dus vöör stemmen, maar ik waar-
schuw den regeeringsgemachtigde voor herha
lingen van zijn houding in tweeden termijn.
Het was onbarmhartig, maar het was ver
diend, en het was van deze vrienden-zijde pijn
lijker voor prof. Schrieke dan heit van vijan
delijke zijde ooit had kunnen zijn.
Veel minder bewonderenswaardig was het
vage gescharrel van den heer van Helsdingen,
dia zich bervond tusschen the devil van begroo-
ting-verwerping en the deep sea van de stuwing
uit zijn eigen partij. Intusschen beslisten zijn
woorden over het lot der begrooting, want het
stond van tevoren vast, dat de directeur van
Onderwijs hem geen bevredigend antwoord ge
ven kon. Die rede van prof. Sdhrieke was de
laatste teleurstelling. In een veel te lange,
matte, weinig krachtige repliek, die zich eigen
lijk al gewonnen gaf vöör het einde, verzuimde
de heer Schrieke zijn laatste kans, om zijn
door de Hoog zoo geducht geraakt prestige van
fieren kraohtmensch eenigszins te herstellen.
Het was een teleurstellend einde, dat zoo waar
wéér concessies deed, maar te weinig!
Nu is het woord aan de Staten-G-eneraalIn
politieke kringen hier houdt men ernstig reke
ning met de mogelijkheid, dat de tegenstem
mers gelijk zullen krijgen, zelfs al moest dit
den heer S. de Graaf het mlnisterieele leven
kosten. Men Is n.l. van meening, dat de con-
fessioneele partijen in de Tweede Kamer zul
len trachten, de al te rigoureus gehavende
subsidies va® het bij-zonder onderwijs een beet
je te herstallen, terwijl men tevens van de
aanstaande Hollandsche verkiezingen een stoot
in deze richting verwacht. Wij zijn hier be
nieuwd
Vertrek naar de Missie.
Zondag had in het Missiehuis der missio
narissen van het H. Hart te Tilburg de plech
tige uitzending plaats van de 14 missionaris
sen, wier namen hieronder worden vermeld:
Nadat in den voormiddag door drie der
vertrekkende- missionarissen celebrans de
weleerw. Pater B. van Slobbe, assistenten de
weleerw. Paters P. Vlasveld en H. Dokkers
voor de leden der communiteit en de studenten
der Apostolische School in de kloosterkapel
een plechtige Hoogdienst was opgedragen,
ving te kwart voor vier het Lof aan met de
eigenlijke uitzendingsplechtigheid.
Op het priesterkoor hadden in wijden kring
de vertrekkende missionarissen plaats geno
men, terwijl de kapelruimte geheel in beslag
werd genomen door genoodigden, familie der
missionarissen en vrienden van het Missiehuis.
Onder hot Lof, dat gecelebreerd werd door
den zeereerw. Pater W. Woudenberg, waar
nemend provinciaal, met assistentie van de
weleerw. Paters M. Stigter, religieus Overste
van Celebes en H. Geurtjens, missionaris van
Ned. N. Guinea, hield de ruim 70-jarige
pater H. Peeters, oud-missionaris van de Phl-
lippijnen, een van nog jeugdige missiegeest
drift tintelende afsobeidspredikatie.
In directe aansluiting met het Lof verrichtte
de celebrant de zegening der misaiekruisen.
En nadat de diaken Epistel en Evangelie uit
de Mis van St. Franciscus Xaverius had voor
gelezen, kondigde de loco-provinciaal het plech
tig mandaat af, waardoor de missionarissen in
naam der H. Kerk en der Congregatie naar de
hun aangewezen missiegebieden in casu vijf
verschillende werden uitgezonden.
Eén voor één ontvingen zij vervolgens als
symbool van hun zending het missiekruis.
Bizoüder indrukwekkend was, ails altijd, het
oogenblik, waarop de priesters-missionarissen
van de treden van het hoogaltaar hun geza-
menlijken zegen schonken aan confraters, fa
milie en genoodigden.
Terwijl het zangkoor der studenten een lied
ten afscheid zong, verlieten de missionarissen
de kapel, voorgegaan door het kruis en gevolgd
door dienaars en geestelijkheid.
In 7 gereedstaande auto's, door vrienden van
het Missiehuis welwillend ter beschikking ge
steld, had ten slotte onder blijde muziek van
het studentencorps en afscheidsgewuif van de
menigte de uittocht plaats naar het station.
Van de uitgezonden missionarissen vertrok
ken:
naar het Apost. Vicariaat van Ned. Nienw-
Guinea (N.O.-Indië)De zeereerw. Pater Jac.
Grent uit Wervershoof, religieus Overste, en
de Eerw. Pater P. Rievers uit Grubbenvorst.
30 Sept. uit Genua per m.s. ,,Marnix van St.
Aldegonde"
naar de Apost. Prefectuur van Celebes: De
Eerw. Paters Barth. van Slobbe uit Breda en
Joh. Sars uit Den Bosch. 30 Sept. uit Genua
per m.s. ,,Marnix van St. Aldegonde";
naar de Apost. Prefectuur van Poerwokerto
(Java): De Eerw. Paters Henri Dekkers uit
Buhnik, en Corn. Brouwers uit Teteringen.
28 Oct. uit Rotterdam per s.s. ,,Kota Baroe";
naar het Apost. Vicariaat van Batavia: De
Eerw. Pater Eduard Cappers uit Geldrop;
naar de Missie van Surigao (Philippijnen)
De Eerw. Pater P. Vlasveld uit Zoeterwoude.
29 Sept. uit Rotterdam per s.s. ,,Seroos-
kerk";
naar Brazilië: De Eerw. Paters Adr. van Ier-
sel uit Each, Joh. Schuur uit Zoeterwoude en
Corn, van der Made uit Ginneken, en de Eerw.
Broeder P. van Schoonderwalt uit Eindhoven.
14 Sept. uit Amsterdam per s.3. ,,Erfürt",
Naar het veld der martelaren.
Onze Parijsche correspondent schrijft:
Het gare de Lyon giedt eiken Vrijdagavond,
voor wat de perrons der treinen naar het
Zuiden betreft, het beeld van een geanimeerd-
beid, waarin de tijdgeest zich reflecteert. De
treinen, die dan steeds gedoubleerd moeten
worden wegens het aantal reizigers dat vóór
den Zondag thuis wil zijn, moeten ook de tal.
rijke passagiers voor de van Marseille ver
trekkende pakketbooten vervoeren.
Maar die reizigers voor zeer verre bestem
mingen, vormen het kalme deel van de menig
te die dooreenwoelt als een verstoorde mie
renhoop. Het zijn de „gewone reizigers" die
het meest geobserveerd verdienen te worden,
want voor psychologische studiën Is zoo'n
Etat ionsperron met een tot vertrek gereed
staanden trein een merkwaardige waarne
mingspost. De dominee-rende noot is het
„ieder voor zich" en niet zelden „het recht
van den sterkste", want daar is de mensch-
beid zooals ze zich tegenwoordig haast, zon
der de minste beleefdheid en in de overtuiging
dat iemand's ledematen tegen alles bestand
zijn.
Maar dat wereldje vertoont toch weinig
meer dan zijn uiterlijken kant en zijn gevoe-
ligheid voor de weersgesteldheid. Afscheid-
nemen is zeldzaam en het „hartroerend los
scheuren" is van romantischer tijden. De te
genwoordige rijtuigen leenen zich ook minder
tot een laatste ernstig woord en de cosmopoli-
tische bedrijvigheid leidt tot veralgemeening
der gevoelsuitingen, waarvoor de „bon ton"
trouwens de beslotenheid eischt Misschien
dat op heel ouderen een treinvertrek nog in
druk maakt. De film heeft bovendien zooda
nig onze kennis van de aarde verreikt, dat
geen richting zoo ver kan wijzen, of onze ver
beelding is er in minder tijd dan het vertrek
sein duurt En toch juist daarom werden
we van avond aan 't gare de Lyon zoo ge
troffen.
Die krioelende stationsmenigte heeft in den
regel niets hartverheffends. Zelfs niet in de
zen tijd van vacantiereizen, waarin men zou
veronderstellen dat het vooruitzicht van den
Zuidelijken hemel het gelaat zou opklaren.
Het is onthutsend zoo weinig tevreden trek
ken men ziet en hoe weinig de zenuwen te
genwoordig kunnen verdragen. Maar er Is
zelfs geen tijd meer om dat te bemerken.
Daarom hebben de duizenden vertrekken-
den ook nauwelijks gezien, welk een onver
getelijk schouwspel er zich zoo juist afspeel
de, toen een persfotograaf een twintigtal
waarlijk van geluk stralende gezichten kon
„nemen". Van jonge mannen met baarden en
in zwarte kleeding, wier bestemming even ge
makkelijk te raden is als hun roeping.
Missionnarissen vóór Mandsjoerije, voor
Kanton, voor namen die de beelden oprie
pen van plaatsen waar het martelaarsbloed
telkens weer vloeit, en die begrfjpen doen, dat
deze jonge mannen geen retourbiljet hebben
genomen en maar weinig vooruitzicht hebben
weer allen den vadergrond te zullen terug
zien. Van alle vertrekkenden zijn zij 't dié
de minst zekere reis ondernemen en 't is
voor de wereld niet te begrijpen, dat juist zij
de kalmen, de waarlijk verheugden zijn. En
ten overvloede hebben zij nog de geringste
bagage.
Een en twintig „knapzakken" want groo-
ter is het pakje niet, hebben we vanmiddag
als symbolen aan de kapelpoort zien liggen
bij de „Vreemde Missiën" van de rue du Boe.
Ook het stille klooster was heden een station
met de beweging van het vertrek. In de stille
verzorgde tuinen, waarin de zomerbloemper-
ken de rust van een kleurigen lach brachten,
in de voor dezen keer ook voor de families
openstaande vertrekken, in de corridors, heb
ben de laatste afscheidswoorden de mensche-
lijke gevoelens willen bebeerschen. Thans zijn
de tribunes der schoon® kapel met de fami
lies en bekenden gevuld; de vertrekkende
missionarissen weten ze daar, maar zien ze
niet. Geen aardsche gehechtheid zal hun gees
telijke onthechting verstoren.
Aan de vaderlijke affectie van hun supe
rieur-generaal, mgr. de Guébriant, vertrou
wen zij de hernieuwde gelofte toe en voor
Jesus-Hosti® geknield offeren zij zich
wellicht tot in den martelaarsdood. Is er
iet® aangrijpender dan de vertrekplechtig-
heid in een missiehuis? Linie van één en
twintig jonge mannen in het smetloos wit
van uw koorkleed, hoe eeuwen ver zet uw lijn
zich voort tot in de antieke arena's en op de
forums, waar de eerste martelaren vielen. De
Immer-vervolgde is niet een symbool uit het
verleden, ge gaat naar de streken van bloedi
ge verontrusting, waar uw missie nog zoo
pas weer haar martelaren zag toenemen.
Van de 21 zijn er 9 voor Mandsjoerije be
stemd, de overige gaan naar Indo-China en
Japan. Het aantal impressionneert ons. 't Is
niet het grootste, nauwelijks een „groot" ver
trek. Het is maar een klein getal tegenover
de velen, die uit alle christenlanden elk jaar
wegtrekken. Maar de tijdsomstandigheden ma
ken, dat de bestemming ons bijzonder impres
sionneert en de groep bestarend, kunnen wij
de vraag niet terugdringen, wie hunner tot
de gulden reeks met den onvergankelijke®
palmtak zullen gaan behooren.
Er lag een bovennatuurlijke vrede heden
middag in dat afscheid, toen aan den voet
van het altaar, het gelaat naar de kapel ge
keerd, de vertrekkenden de afscheidsomhel-
zlng van hun broeders ontvingen. En het was
een toppunt van aardschen vrede, dat rustig,
dat van een blijden ernst stralende vertrek,
aan dat station, waar het van staaltjes van
wereldsche onrust krioelt.
Over acht dagen nog zoo'® vertrek: dan
voor Indo-China.
(Van onzen H-correspondent.)
Het water van den snellen Donau Is bij
Bratislava evenmin blauw als bij Weenen of
Boedapest. Der schone blaue Donau is er even
groen-grauw als elders. Maar daarom spreken
we van Bratislava niet als van de stad aan den
schoonen blauwen Donau, op welke benaming
Weenen overigens van oudsher aanspraak
maakt, al was het maar alleen om Strauss'
onvergankelijk meesterwerk.
Bratislava is de stad aan den snellen Donau
en hierdoor al merkwaardig genoeg, want als
men langs de oevers van de snel vlietende rivier
staat, krijgt men den optischen indruk, dat
Bratislava zich als op een magisch karpet langs
den horizon beweegt.
ERNSTIG AUTO-ONGELUK.
EIMBECK, 11 September (V.D.) Tusschen
Koehnse® e® Eimbeck is hede® een uit Han
nover komende auto in volle vaart tegem een
boom gereden. Doordat de -benzinetank explo
deerde, geraakte de wage® in brand.
De belde Inzittenden, de 56-jarige koopman
en zijn zoon, werden zwaar gewond. Zij werden
naar een ziekenhuis overgebracht, waar de
zoon spoedig overleed.
Tegelijk met de missionarissen voor Ned-
Indië zullen 30 Sept. uit Genua vertrekken de
Eerw. Zusters Frederica (v. Buel) en Angelica
(V. Oers), van de Dochters van O.L. Vrouw
van het H. Hart, met bestemming respect,
voor N.N. Guinea en Poerwokerto.
Uit Brazilië kwam, tot groote geruststelling
van de familie in Holland, 't bericht, dat den
daar vertoevenden missionarissen en missie
zusters (in verband met de revolutie) ,,geen
enkel gevaar bedreigt".
Het typische ghetto in Bratislava.
De stad aan den snellen Donau heeft overi
gens merkwaardigheden te over. Men moet in
het aan dergelijk verschijnselen inmiddels rijke
Tpjecho-Slowakië werkelijk zoeken naar een
bord, waar b.v. zooveel totaal verschillende
bevolkingsgroepen eendrachtig naast elkander
leven en op de manier als in Bratislava, dat
voor den wereldoorlog bij de menschen als
Presburg bekend stond.
Er wonen Duitschers, Hongaren en Joden en
Verder is er een sterke bevolkingsgroep van
Tsjechen en Slowaken. Bratislava Is de nieuwe
Tioófdstad van Slowakië, zulks wel een beetje
tegen den zin der Slowaken, die hun hoofdstad
graag midden in hun land hadden gezien en
daartoe het oude stadje Turcansky Svaty Mar
tin als het meest geschikt aanzagen, omdat
dit stadje van oudsher een Slowaaksch centrum
van cultuur is geweest.
Nu is het wel zonderling, dat in de hoofdstad
van Slowakië hoofdzakelijk Hongaren, Duit
schers, Joden etc. wonen. De stad is trouwens
door zijn verleden sterk Hongaarsch geworden,
al was ze dan In de zestiende eeuw Slowakië's
machtige hoofdstad. De Habsburgers hadden er
lang hun zomerresidentie en in Presburg lieten
ze zich ook kronen.
In den loop der eeuwen volgde Bratislava
duchtig de tendenz van zoowat alle belangrijke
Bteden in Bohemen en Slowakië. Het ontving
talrijke landverhuizers binnen zijn muren en
het Slowaaksche element werd op den achter
grond gedrongen. Duitschers en Joden werden
er de nijvere en gewiekste handelsklasse, waar
tegen de agrarische Slowaken niet waren opge
wassen. Later werd Presburg door de Hongaren
nog Uink gemagyar'iseerd en het weet tegen
woordig feitelijk niet meer, wat het eigenlijk
is, Duitsch of Hongaarsch. Daarom zijn de
Tsjechen er op uit, het zooveel mogelijk onder
hun hoede te brengen, want zoo'n onzekere
grensstad is niet bepaald een stevige burcht
voor hun republiek. Hun greep op Bratislava
wordt vaster, naarmate hét in belangrijkheid
toeneemt en dit laatste geschiedt met den dag
en zelfs zichtbaar voor het bioote oog.
Het huidige Bratislava is een der belangrijk
ste Donauhavens en de voornaamste handels
plaats van de republiek der Tsjechen en Slowa
ken, een aardige, gezellige stad tevens, met tal
van oude herinneringen en een bezienswaardig
Ghetto.
De menschen zijn er drietalig. Men hoort
overal Duitsch, Hongaarsch en Tsjechisch of
Slowaaksch. De offlcieele taal Is natuurlijk
Tsjecho-Slowaaksch en zoo wordt men overal
met het Tsjecho-Slowaaksche „ma ucta" be
groet, het van de Duitschers overgenomen „ich
liabe die Ehre". Desondanks wordt men er niet
op aangekeken, dat men Duitsch spreekt. Het
antwoord op een vraag komt spontaan en men
krijgt in Bratislava daardoor een gemoedelijker
gevoel dan in Praag, waar 'de stelselmatig ge
voede afkeer voor het Duitsch iemand soms
kriebelig maken kan.
President Masaryk kwam eens naar Bratis
lava, zoo wordt veTteld, en werd toen door de
autoriteiten alleen in het Tsjechisch begroet.
Hij moet daarover ten zeerste zijn ongenoegen
te kennen hebben gegeven, omdat hij zich vol
komen terecht op het standpunt stelde, dat in
een stad met 'n Duitsch-Hongaarseh Joodsohe
meerderheid de Tsjecho-Slowaaksche minder
heid niet het recht had, haar taal op te dringen.
Het heeft hem in Bratislava veel populariteit
bezorgd, maar de Tsjechen zorgen er voor, dat
men er blijft mokken. Tact Is nu juist niet
hun voornaamste deugdZe probeeren er
alle leidende functies te veroveren en keeren
zich vooral tegen het Duitsche element. Tot
welke onaangenaamheden dit leiden kan, kun
nen enkele in Bratislava resideerende Neder-
landsche Capucijnerpaters vertellen, 'die enkele
jaren geleden opeens een bevel van onmiddel
lijke uitwijzing op hun dak gestuurd kregen.
Gelukkig kon onze gezant in Praag bemiddelend
optreden, met het gunstige resultaat, dat de
paters thans nog in Bratislava zitten, al zijn
ze dan Germanen
Het aspect van Bratislava wordt beheerscht
door de ruïne van de voormalige keizerlijke
residentie. Het voormalige paleis ligt op een
imposanten heuveltop boven den Donau en is
niet veel meer dan een geraamte. Het brandde
in 1911 uit, werd niet meer gerestaureerd.
Misschien had men er een voorgevoel van, dat
het toch niet voor langen tijd zou zijn. In de
schaduw der ruïnen heeft men een mooi ver
gezicht over de groote vlakte, waarvan Bratis
lava het eentram ia. In de verten schemeren
de uitloop-ers van de Witte Karpathen en de
uiterste Alpen, dies heet het, dat Bratislava
de schakel is tusschen Karpathen en Alpen.
De Donau wordt aan weerszijden Ingesloten
door gioene, eindelooze velden, die verderop
in de Hongaarsche poesta's overgaan.
Het is hier een drielandenpunt. Bratislava
immers ligt op de grens van Tsjecho-Slowakië,
Oostenrijk en Hongarije. In het Westen ligt
enkele uren ver Weenen. Men kan er met de
tram heen. En Boedapest ligt ook niet zoo
erg verwijderd, al is de afstand tusschen Bratis
lava en Boedapest beduidend grooter dan die
tusschen Bratislava en Weenen.
De stad aan den snellen Donau symboliseert
meer dan eenig andere in de republiek der
Tsjechen en Slowaken het nieuwe land, den
nieuwen staat, die na den wereldoorlog een
onzeker bestaan begon. Zij vereenigt het oude,
om niet te zeggen het oeroude, met het aller
nieuwste en het dertiende eeuwsche klooster
van Svaty Michala moet zich aanpassen bij den
in elke Tsjecho-Slowaaksche stad dominee-
renden Batabouw. Het Batapaleis getuigt in
elke Tsjecho-Slowaaksche stad van den nieuwen
ondernemingsgeest, 'de talrijke historische her
inneringen van het glorieuze en romantische
verleden.
Symbolisch ook bonkt de verwoeste zomer
residentie boven de woelige haven. Het verleden
en het heden, in één verband gevat door de
natuur rondom. De Gothische en barokke torens
der kloosters en kerken contrasteeren tegen de
zwarte pijpen van de booten, die naar de Zwarte
Zee varen. Zoo contrasteert tevens het wrakke,
maar pittoreske Ghetto tegen het grootsteedsehe
park aan de overzijde van den snellen Donau,
vanwaar men over den levenden stroom van
het woelende, in de avondzon als zilver glinste
rende water een prachtig vergezicht heeft op
de stad en haar ruïne.
In die ruïne zwoeren eens de Hongaarsche
edelen trouw aan Maria Theresia. Met Hon
gaarsch pathos riepen ze uit, dat ze hun le
ven en hun bloed zouden geven voor hun ko
ningin, Maria Theresia. Maar ze hielden het
voor zich, dat Maria Theresia hun trouw had
gekocht met de belofte, dat ze vrij zouden zijn
van alle belastingen. Aldus gebeurde bet, dat
in Bratislava nog gedurende de achttiende
en de negentiende eeuw een gedeelte der be
volking alle politieke rechten bezat en de
rest het twijfelachtige privilege genoot, alle
belastingen te mogen opbrengen.
Tegenwoordig betaalt eenieder er wel belas
ting naar verhouding, maar men is van oor
deel, dat de politieke macht wel wat al te veel
in de handen der Tsjechen gecentraliseerd is.
Dit gelooven niet alleen de Duitschers en de
Hongaren, maar ook de Slowaken. En de- Slo
waaksche universiteit van Bratislava is een
der vele doornen in de oogen van de® emotio-
neelen Hlinka e® diens partijgenooten, om
dat er bijna uitsluitend Tsjechische professo
ren en docenten doceeren. De Tsjechen bewe
ren, dat ze geen geschikte Slowaken vinden
kunnen, de Slowaken spreken van usurpatie,
het knotten van rechten en het bevoordeelen
van Tsjechen.
Aldus is Bratislava een waardige toegangs
poort voor Slowakië, waar Hlinka sinds jaar
en dag zijn sermoenen tegen Praag houdt en
een oppositie aanvoert, die zich ondanks alle
pogingen niet bevredigen laat. Waarom, dat
zullen we zien op onze tochten door liet aan
trekkelijke Slowakië, dat in m-onlg opzictit not
interessantste deel van de republiek der Tsje
chen en Slowaken kan worden genoemd..
Een eigen Chineesch bisdom
in wording.
De heilige Congregatie tot verspreiding des
Geloofs (Propaganda Fide) te Rome had on
langs tot Mgr. Aug. Henninighaus S.V.D., Apost.
Vicaris van Yenchowfoe (Zuid-S jantoeng,
China) het verzoek gericht, om een gedeelte
van zijn uitgestrekt missiegebied, hetwelk on
geveer 8 mlllioen heidensche bewoners telt, af
te scheiden en aan Chineesche priesters over
te dragen, met het doel, dit gebied binnen af-
zienbaren tijd tot zelfstandig bisdom te ver
heffen. Door dén bisschop werd het meest hier
voor in aanmerking komende district Puoly
voorgedragen, hetwelk gelegen Is ten noorden
van den Gelen Stroom en grenst aan de Apost.
Prefectuur Lintsing, die reeds sinds begin 1931
als zelfstandige missie door den lnlandsche®
clerus wordt bestuurd. De Romeinscbe Propa
ganda keurde deze indeeling goed en droeg
Mgr. Henninghaus op, een delegaat voor het
afgescheiden missiegebied te benoemen. On
langs heeft nu Mgr. Henninghaus een Chineesch
priester der S.V.D., pater Thomas Tien, tot bis
schoppelijk delegaat verheven e® met het be
stuur van de nieuwe missie belast- De nieuw
benoemde missie-overste heeft 12 priesters
onder zijn leiding, waarvan 2 Europeesche uit
de Congregatie van het Goddelijk Woord.
Hiermede Is de eerste schrede gezet tot de
elndelüke zelfstandigheid van het Puoly-gehied.
De bisschoppelijke delegatuur telt 15.000 ge.
doopten, 2000 doopleerlingen en. nog ruim 1
millioen heidenen.
DARMSTADT, H September (V.D.) D® 39-
jarige politiecommandant Jams uit Darmstadt
is heden bij het zeil vliegen te Lindenfedd in
heft Odenwold verongelukt, doordart te® gevol
ge van den sterke® wand, een vleugel van zijn
toestel brak. Jans stortte van 150 meter omlaag
op de rotsen en wa,s «P slag dood.
HAMBURG, 11 September (V.D.) Hede® heeft
boven ami urg en het geheele kusrtgobied een
storm gewoed, gelijk men dien In lang nleft
meer ee meegemaakit. Een wolkenbreuk-
adh ge regen stroomde neer, zoodat verschil
lende stadsdeel en gedeeltelijk overstroomd ge-
raa e®. De wind bereikte een snelheid van
28 meter por seconde.
Op de reede van Cuxhafen zijn talrijke sche
pen van verschillende nationaliteit voor anker
gegaan, om op beter weer te wachten. Per
radio is bekend gemaakt, dot voor de Duitsche
Nooidzeekust storm vloed ge vaar bestond.
GLEIWITZ, 11 September (V.D.) De politie
deelt mede, dat heden tusschen 14 en 15 uur
de S.A.-ieider Rolle, die in hechtenis zat e®
naar bet ziekenhuis was overgebracht in ver
band met een operatie, tijdens den bezoektijd
is ontvluoht. Met een luxe-auto, die geheel met
nationaal-sociolisten in uniform bezet was, is
hij naar een onbekend, doel verdwenen.
PARIJS, 11 September. (R. O.) Reeds in de®
vroegen Zondag-ochtend trokken honderddui
zenden belangstellenden naar Vareddes, waar,
ter viering van den 19den verjaardag van den
Marne-slag een monument zou worden ont
huld, dat Amerika bij deze gelegenheid Frank
rijk aanbood.
Het kleine stadje Meaux, het middelpunt der
feestelijkheden, was met vlaggen en gu:rlan-
den in de Fransche en Amerikaansche kleu
ren feestelijk versierd.
Om tien uur werden alle klokken geluid
voor de kerkdiensten, welke plaats hadden
zoowel in de katholieke kathedraal, a's in
de protestantsche en Joodsche kerken. In de
kathedraal werd het H. Misoffer opgedragen
door den bisschop van Meaux.
Na een banket, dat in het raadhuis werd
gehouden, begaven de leden der regeering zich
naar Vareddes, waar het geweldige Ameri
kaansche monument werd onthuld. Aan beide
zijden van den ongeveer 7 K.M. langen straat
weg hadden duizenden menschen zich in dich
te rijen opgesteld.
Op het veld, rond het monument stonden sol
daten opgesteld, de bajonet op het geweer. De
groote generale staf was aanwezig, terwij: tal-
looze leden van oudstrijdersvereenlgingen van
hun belangstelling hadden blijk gegeven.
Ldge, de Amerikaansche gezant, droeg
in zijn rede het monument over aan
het Fransche volk, als symbool eener on
verbrekelijke entente en. vriendschap. Geen
enkel feit, aldus de Amerikaansche ambassa
deur, wekt krachtiger de sympathieën van het
Amerikaansche volk dan het schouwspel van
een natie, die strijdt voor de bevrijding
van haar gebied na een buitenlandsche invasie.
Het Amerikaansche beginsel „baas-zijn in
eigen huis", kan als volgt worden omschre
ven: het eergte recht van elke natie Is, veilig
zijn tegen het gevaar van invasies.
Het geloof in de rechtvaardigheid van dit
beginsel is diep in het hart van het Ameri
kaansche volk verankerd, en wanneer het ziet,
dat gebieden worden overvallen, dan grijpt
een edele verontwaardiging het aan, en het
besluit instinctief, het overvallen volk moree-
len en, indien noodig, ook materleelen steun
te verleenen.
Het was deze gedachte, welke ons bracht
tot het besluit, den Marne-slag door een mo
nument te herdenken. Het Marne-monument
moet beschouwd worden als een in verren om
trek lichtende vuurtoren der Fransch-Ame
rikaansche entente. Moge het bijdragen tot
een samenwerking der beide volken op alle
stoffelijke en zedelijke gebieden; moge het
alle volken vermanen, zich aan te sluiten bij
het werk van den opbouw, eigen begeerigheld
en hebzucht te vervangen door een nieuwe
orde, die op internationaal vertrouwen, recht
vaardige onderlinge betrekkingen en op vre
de is gebouwd.
Nadat nog veredhllleiKie andere sprekers het
woord gevoerd hadden rees Herrlot op. om iIx
warme "Bewöördïngéh té herinneren aan de
Amerrkaansdi-Franfich© wapembroedersehap tij
dens den oorlog.
Thans is het plicht, aldus de Fransche mi
nister-president, de In het vuur der veldslagen
gesmede vriendschap te beveiligen tegen alle
gevaren.
Veertien jaar ma het einde van den strijd,
zijn de fatale gevolgen van den oorlog nog
steeds merkbaar. Des te dankbaarder moeten
wij zijn jegens de Amerikaansche staatslieden,
wanneer deze er naar streven door het verstand
een orde te herstellen, die door het geweld
was verstoord.
Dit ls blijkbaar ook de bedoeling van het no
bele voorstel, dat president Hoover onlangs
aan de ontwapeningsconferentie heeft voorge
legd. Frankrijk beeft dit voorstel met oprechte
waardeering vernomen en er ernstig .over na
gedacht; het onderzoekt thans, hoe het op de
nuttigste wijze kan deelnemen aan zulk een
opmerkelijk initiatief.
gteeds heeft Frankrijk er naar gestreefd zijn
vrienden te begrijpen; het heeft daarom' ook
net recht, zijnerzijds gerechtigheid te verlan
gen voor een Frankrijk, welks beproevingen do
wereld te zeer vergeten heeft.
Men wil door een zekere agitatie Frankrijk
In een verkeerd daglicht stellen. Men beschul
digt het oorlogszuchtig gezind te zijn. Is dat
waar? Spreker wilde zich hoeden voor al te
gemakkelijke protesten, maar waar kan men
beter dan juist hier te Meanx herinneren aan
de vreeselijke wonden en aan de schade, die
slechts schijnbaar weer goed is gemaakt.
De vrede is in het hart van eiken Fransch-
tnan verankerd als de diepste hartstocht Die
vredeshartstocht heeft Frankrijk de concessies
ingegeven, waartoe het bereid bleek. Wij willen
dat de vredesgedachte in Frankrijk aiom
wordt gevoed. Wij zullen er ons voor hoeden
door onvoorzichtige betoogingen die macht-
spoken op te roepen, die men niet meer beteu
gelen kan, wanneer men ze eenmaal ontketend,
heeft.
Het is echter niet voldoende den vrede te
willen, men moet hem ooi1 bereiken.
Wij staan hier aan de thans rustige en lichte
oevers van de Marne, die eens in bloed gedom
peld waren. Laat ons daaraan denken. Wat zou
er van ons geworden zijn zonder de geniale
Improvisatie van een generaal, die een schijn
baar verslagen leger door zijn groote energie
omzette in een beslissend instrument der over
winning? En hoewel Frankrijk overal hulp en
steun gevonden heefit, toch heeft de ongeluk
kige Fransche burger-bevolking vier jaar lan®
het martelaarschap der invasie lee<ren kennen.
Verstandige en neutraal denkende lieden
dienden toCh Frankrijk'» bezorgdheid te be
grijpen, wanneer het van zekere gevaarlijke be
toogingen hoort. Deze bezorgdheid staat niet
in tegenstelling tot Frankrijk's afschuw voor
een beroep op de wapenen, doch brengt uitslui
tend Frankrijk's wen»ch tot uitdrukking om in
vrede te leven.
Deze bezorgdheid sluit echter niet uit, dat
Frankrijk nog een oproep tot verzoening richt
tot hen, die 'het zoo 'heftig bestreden hebben.
Frankrijk wenscht, dat men den ernst zijner
vredesgezindheid 'begrijpt en dat men zich
daarover even vrij uitspreekt, als thans door
mij geschiedt.
De opbouw van den vrede zou zonder zulk
een gedachten wisseling onmogelijk zijn.
[Üiii
iaeaEü-i-eiii
Jii
Inijiiii;
Ihjlli!!
