DUITSCHLANDS GROOTE OUDE
1847 - DE OVERWINNING VAN TANNENBERG - 1932
MAN.
HINDENBURGS
WONDERLIJKE LEVEN.
BELANGRIJKE DATA UIT
HINDENBURGS LEVEN,
van.
I
Speelsch vernuft zoekt steeds romantiek in
het leven van groote mannen.
Wie het „geluk" heeft uit de banaliteit van
het aliedaagsche naar de hoogste toppen van
roem en eer te worden opgeheven, ziet zich
met een aureool van bewondering gekroond;
Wordt een legendarische figuur, te subtieler,
haar mate het leven van zijn tijd voller van
harde werkelijkheid, van begeerte en strijd is.
Wie had in 1914, bij het uitbreken van den
Wereldoorlog, ooit van*v. Hindenburg gehoord?
Wel'liobt genoot hij bekendheid in zeer beperk
te Duitsche generaaiskringen, maar de groote
wereld kende hem niet. Enkelen herinnerden
zich vaag den man, die door een onverstoor
bare zelfbeheersehing gekenmerkt, 't gewaagd
had een manoeuvre-veldslag op den oppersten
Kriegsherr, keizer Wilhelm II, te winnen, en
die zijn vermetelheid moest betalen met een
terugdringen in de vergetelheid, de straf van
militairen en politici, die knapper durfden zijn
dan hun keizerlijke meester.
Den 2en October 1912, toen hij zijn 65ste le
vensjaar voltooid had, vroeg hij plichtgetrouw
®ijn pensioen aan. Steeds handelend volgens
eer en geweten, had hij zijn levenstaak ver
vuld; het oogenblik was gekomen, waarop hij
„jongeren krachten den weg opwaarts niet
T®:*' versperren."
t ,s zich te Hannover, de stad, wel-
J m de eerste dagen van zijn militaire
oopbaan, als jonge luitenant had liefgekregen.
Daar zou hij, naar hij meende, de rest van
leven doorbrengen. Kans, dat hij nog ooit,
6 s ln geval van oorlog, zou opgeroepen wor-
~en. acheen hij niet meer te hebben. Een ar-
^inspectie, welke tegelijkertijd het recht in
°h sloot om ln tijd van oorlog een legercorps
89,11 te voeren, had men hem niet toevertrouwd.
Zi3n levenswerk was afgesloten. In onge
hoorde rust mocht hij zijn laatste levensjaren
Zfthieten
En toch, toen eerst begon het wondere leven
Paul, Lud-
Hans An
Benecken-
dorf von
Hinden
burg.
Den len
Augustus,
bij de mo
bilisatie,
kwam hij
op het sta
tion van
Hannover
zijn zoon,
die naar
het front
vertrok,
groeten. „Mij, ouden man, zullen ze wel niet
noodig hebben", klonk bet berustend, en hij
keerde, gepensionneerd, vergeten, naar zijn
landhuis. Wie zou hem, wien men zelfs geen
armee-inspectie gegund, had, voor den grooten
wereldoorlog kunnen of willen gebruiken?
Wie? Natuurlijk het wondere leven!
Het wonderlijke leven, dat geen keizerlijke
afgunst, geen hooghartige deemoediging aan
vaardt, doch den sterke plaatst, waar de zwak
heid hem noodig heeft.
Op het Oostelijk front, tegen de Russen,
stonden de zaken niet goed, liepen de zaken
radicaal mis. Er dreigde een catastrofe.
Op dat oogenblik dacht men aan den „ouden
man" van Hannover. Den 22sten Augustus had
de keizer al zijn bezwaren eindelijk overwon
nen. Hij vroeg Hindenburg, of deze zijn dien
sten voor het vaderland beschikbaar wilde
stellen.
De militair stond gereed, dien 22sten Augus
tus van het jaar 1914. Onbekend, zelfs voor
het overgroote deel van het Duitsche volk, ver
trok hij naar zijn hoofdkwartier. Een week la
ter was hij wereldberoemd. Spelde elk kind,
in oorlogsgeestdrift, zijn langen, ingewikkel-
den naam.
Hij was de overwinnaar van Tannenberg!
In een week tijds was uit den militair, den
soldaat, de veldheer Hindenburg ontsproten;
de „oude man" was door Tannenberg „Duitsch-
land's groote oude man" geworden.
Het wondere leven! Dat in één week tot
stand brengt, wat een geheele loopbaan niet
had kunnen volbrengen.
Moltke, de groote, uit den oorlog van 1870
1871, bad het reeds
van den jongen of
ficier gezegd: „Ik
heb ervaren, dat al
les wat Hindenburg
onde.funemt, prach
tig verloopt, daar
om laat ik hem be.
gaan, zooals hij hei
wil."
Het pendant op
dit woord leverde
Hindenburg zelf eens tijdens groote manoeu-
vxes, toen ondergeschikten zijn bevelen ver
keerd begrepen a en en daardoor zijn plan-
nen in de war gestuurd waren. Heel rustig
bestudeerde hij de stafkaarten en even rustig
verklaarde hij dan:^ „Auc'h gut; dan maohen
wir es eben anders!
Met geluk welke veldheer wln,t een veld
slag, als fortuna hem niet toelacht en een
onbegrensd aanpassingsvermogen, heeft Hin
denburg den slag van Tannenberg gewonnen
En daarmede een nieuwe levenstaak geopend,
een nieuw levenswerk aangevangen
Hindenburg beschikte voor een dergelijken
titanenstrijd over een hem volledig en.beken
den staf; over troepen, wier moreel door den
terugtocht, de zware verliezen, de vlucht van
de bewoners van het land ongetwijfeld ge
schokt was; die voor een groot deel uit reser
ve, landweer en landstorm waren opgebouwd,
wier technische uitrusting niet tegen de moei
lijkheden van terrein en weersgesteldheid was
opgewassen. „Valt het te verwonderen, schrijft
Hindenburg zelf bij de herinnering aan (lie
kritieke dagen, valt het te verwonderen, dat
ernstige gedachten het hart vervulden; dat
tfe eefi!. Bir*dmburg in het ouderlijk huis. Op de sofa zitten de ouders, rechts
pres***' overleden ^ter van den r ijkspresident, Ida. Achter haar de rijks-
Qnt, in luitenants-uniform. Bovenhet geboortehuis van Hinden
burg in den tegen woprdigen toestand»
aarzelingen ook daar dreigden, waar tot dan
toe slechts vastberaden wil aanwezig was; de
twijfels zelfs daar doordrongen, waar heldere
gedachten te voren alles beheerschten". Maar,
wegt hij er aan toe, „wij overwinnen de crisds
ln ons zelf; blijven het eenmaal genomen be
sluit trouw; zoeken de oplossing met alle
krachten in den aanval."
Omdat Hindenburg den slag won, is de roem
van het succes hem ten deel gevallen. Meerde
ren van zijn ondergeschikten hebben gepoogd
bet hoofdpart daarvan aan den verantwoorde
lijken leider te ontnemen. Het antwoord der
geschiedenis is afdoende gebleken: wie de ver
antwoordelijkheid draagt, krijgt ook de eer. Ju-
geval van de nederlaag zou niemand zijn deel
in de schande gevraagd hebben. Wat gaf hem
dan het recht zijn deel wel van den roem op
te eisdhen?
De overwinnaar van Tannenberg!
Heeft Hindenburg de eerste zeven en zestig
jaar van zijn leven inderaad en werkelijk ge
leefd? Of Is hij een mythe, zooals er zich zoo
vele om wapentriomfen gevlochten hebben?
Zeker is in ieder geval, dat zonder de zege
van Tannenberg geen historicus er ooit aan
zou gedacht hebben Hindenburg's naam in de
annalen der geschiedenis te vermelden. En ook
nu nog worden die eerste levensdagen wat
beteekenen zij tegenover de geweldige functie,
welke de volgende achttien jaren vervuld heb
ben en nog steeds vervullen meestal vluch
tig vermeld. Enkele data, enkele waardeerende
woorden, enkele lofprijzingen over zijn karak
ter en zijn bekwaamheden. En dan eerst gaat
het scherm over den zeven en zestigjarige op.
Gelijk Napoleon van zich zelf zeide, dat hij
voor de Franschen steeds de man van Marengo
gebleven was, zoo blijft Hindenburg, wat zich
later ook afspeelde, voor de groote massa van
het Duitsche volk bovenal overwinnaar in den
Oo&t-Pruisischen bevrijdingsslag van Tannen
berg.
Het Duitsche volk had angstige oogenblik-
ken doorleefd. Zouden de Russen ln het Oosten
doorbreken, dan was alles verloren; dan lag
geheel Duitschland voor hen open; dan waren
alle offers reeds ln die eerste dagen van den
oorlog vruchteloos geweest. Daarom werd de
overwinnaar van Tannenberg het symbool van
de verwachtingen van een geheel volk op de
overwinning, de eind-overwinning.
Toen dan ook voor de Centrale Mogend
heden, reeds in het jaar 1915, midden in den
wereldoorlog, de vooruitzichten steedis
berder werden, richtten aller oogen zich op
één man. Niet op den grootsprakerig^ keizer,
maar uitsluitend op de stille rustig© figuur
van Hindenburg. Al bleef keizer Wilhelm de
opperste Kriegsherr, Hindenburg was de lei
der, de centrale figuur van het geheimzinnige
groot-hoofdkwartier.
Het was een eer, maar ook een groote ver
antwoordelijkheid. Want niet alleen droeg de
De foto-reeks toont naast het jongste
portret van den rijks president vón Hinden
burg als cadet in 1860, als luitenant in
1866; als adjudant in den oorlog 1870-71;
als kapitein van den generalen staf in
1878; als commandant van het 91ste regi
ment infanterie in 1894; als generaal
majoor in 1897; als opperbevelhebber in
den wereldoorlog en tenslotte als rijks
president bij de manoeuvres in 1931
volkomen en onvoorwaardelijke onderwerping
aan de leiding der Goddelijke Voorzienigheid.
Waar God door het geweten spreekt, heeft de
kleine mensch, ook als hij opperbevelhebber
van het Duitsche leger of president der Duit
sche republiek is, zich zonder meer en blind
te onderwerpen. Ook aan het menschelijk ge
zag, dat ln naam van God spreekt en wee en
welzijn van het land ln handen heeft.
Zoo, en zoo alleen, was het mogelijk, dat
sidentieele periode zijn uiterst bewogen ge
weest. Zij werden gekenmerkt door innerlijke
verscheurdheid van het Duitsche volk; door
een steeds scherper afscheiding en afbakening
der partij- en beginsel-tegenstellingen. Het ex
tremisme won steeds breeder terrein. Burger
oorlog heeft herhaaldelijk gedreigd, de burger-
guerilla heeft vooral de laatste jaren steeds
gewoed met perioden van eb en vloed, maar
steeds voortwoekerend en het volk ln zijn diep
ste bestaan bedreigend.
Duitschland heeft in deze periode ook de
geweldigste economische crisis doorstaan,
welke het ooit te verduren had. Werkloosheid,
nood en ellende klopten aan bijna alle deuren,
niemand was zijn bestaan en zijn leven voor
den dag van morgen zeker. En zoo hoog steeg
het gevaar van een reddelooze ineenstorting,
dat de president als de vader van zijn volk
„ln Deutschlands höchster Not" een beroep op
den president der Vereenigde Staten, Hoover,
deed, om Duitschland door het verleenen van
een moratorium van den ondergang te Redden.
Hindenburgs noodkreet werd over den
Oceaan gehoord. Wat deze daad den fleren
president moet gekost hebben, kan men slechts
vermoeden. Maar ginds en ook hier ln Europa,
in de hoofdsteden der overwinnaars, wist men,
dat als Hindenburg, voorgelicht door een man
als rijkskanselier Brüning, het woord „onmo
gelijk" uitspraak, inderdaad de uiterste grens
van Duitschlands prestaties bereikt was. Het
moratorium werd verleend. Een jaar later werd
Duitschland practisch geheel van zijn herstel
betalingen ontheven.
In Duitschland zelf heeft president Hinden
burg, niettegenstaande partügeschillen en eco
nomische crisis, nooit het vertrouwen van zijn
volk verloren. Toen dan ook het einde van zijn
ambtsperiode naderde, meende Brüning het
land geen grooter dienst te kunnen bewijzen
dan door Hindenburg te bewegen nogmaals een
candidatuur voor een tweeden ambtsduur te
aanvaarden. En de drang uit alle kringen deT
bevolking was zoo sterk, dat hij, de bijna vijf
en tachtig-jarige, de zoo vurig begeerde rust
aan den dienst voor het vaderland offerde.
Tegen den leider der nationaal-socialisten,
Hitier, werd hij den lOden April jl. herkozen,
met een overweldigende meerderheid der stem
men. Tegenover elke andere persoonlijkheid
zon Hitier gewonnen hebben, tegenover den
grooten ouden man, den overwinnaar van Tan
nenberg, moest hij het afleggen. Niets typeert
meer de liefde van Duitschland voor Hinden
burg, aller voorbeeld ln plichtsbesef en trouw
aan land en rijk.
Wat zich sinds dien lOden April in Duitsch
land heeft afgespeeld, is in vele opzichten zoo
geheimzinnig, dat het onmogelijk schijnt zich
een juist oordeel daarover te vormen.
Brüning, de man, aan wien Hindenburg zijn
Hindenburg en Bismarck; herinnerin gs»
medaille, door Oskar Glöckler geslagen^
Hindenburg intiem. De rijkspresident
tijdens zijn .dagelijksche wandeling in
grijze veldmaarschalk den geweldigen last der I het nark van zijn paleis, door zijn drie I berkiezing te danken had, werd door onder-
lri'HiP'sii-rmArQ.floo ati Ti-in orthiniiiflftrfl jItuI»*.1. I I 2" TV» Tl rl ear» Ti o i-
kleinkinderen GertrudHelga en Hubertus
begroet.
krijgs-operaties, op zijn schouders drukte ook
de moreele verantwoordelijkheid van het ver
trouwen van het groote, zwaarbeproefde Duit
sche volk.
Ook onder dezen last is Hindenburg niet
bezweken, zelfs niet toen alles rondom hem
Hindenburg, nit zijn welverdiende rust te
Hannover, ten derde male opgeroepen werd om
met donderend lawaai ineenstortte. Ludendorff een nieuw levenswerk aan te vangen. Niet om
verliet het leger, keizer Wilhelm vluchtte naar
Nederland. Maar Hindenburg bleef.
Hij bleef, terwijl de orkanen der revolutie
om hem heen gierden. En hij leidde het leger,
nu het leger der republiek, langs de bittere
wegen van den terugtocht weer over den Rijn
naar het vaderland. De chaos hield voor hem
stand, de soldatenraden gehoorzaamden hern
ia persoonlijk gezag was het eenige wat door
ae revolutie niet aangetast werd.
D« veldmaarschalk bleef het opperbevel voe
ren, tot de demobilisatie voltrokken was Dan
nam hu in een ln al zijn onpersoonlijkheid diep
ontroerende dagorder afscheid van het leeer
en trok zich wederom te Hannover terug
Het wondere leven
legers ten strijde te voeren, maar om in een
geheel nieuwe levenstaak zijn land te dienen:
«m als rIjkspresident van Duitschland de hand
van eenheid te midden van de steeds hooger
opjagende verdeeldheid te zijn.
Den 25sten April 1925 werd hij voor zeven
jaar tot dit verantwoordelijke ambt geroepen.
Hij stond tegenover Marx, den candidaat van
centrum en linkerzijde, den candidaat der re
publikeinen. De mannen, die hem gekozen had
den, waren conservatieven en monarchisten,
dragers van de oude rijksidee.
Hindenburg legde den eed op de grondwet
der republiek af en van dat oogenblik af was
hij de hoeder der republikeinsche constitutie.
Speling van het lot? Ongetwijfeld. Maar veel
meer dan dat. Op de eerste plaats zelfs de
Hindenburg, de monarchist
enaar van zün \.de gewijde grootheid van een man, die boven alle partij
dienaar van zijn keizerlijken heer, Wfl, de
eenige man, die in staat was het leg6r d©r
revolutie voor de gruwelUkste gevolgen
omwenteling te behoeden.
Tragiek en grootschheid. Want w
moet wel als een reus ver boven den h g
mensch uitgestoken hebben om een dergeUjkê
bovenmenschelijke prestatie m„t aergellJke
ces te kunnen volvoeren V°lk°mel1 SUC'
Hoevele legeraanvoerders, zelfs als zij eens
een onbegrensde populariteit genoten hebben
konden de proef der nederlaag doorstaan? Hin
denburg kon het. Wij willen de verdiensten
van mannen die hem naarstig met al hun krach
ten hielpen, niet onderschatten of verkleinen
Ebert, Erzberger, Müller Ren
j v. rtKKrtu Dell en zoovele an
deren hebben hun volle deel in de redding van
Duitschland Maar zij hadden den oorlog niet
verloren. Hindenburg wel.
Doch Hindenburg bleef wat hij steeds geweest
was: de overwinnaar van Tannenberg het
symbool van de hoop op de overwinning' op de
eindoverwinning. En al was in den mil'italren
strijd de nederlaag geleden, het Duitsche volk -
bleef hopen op een andere, hoogere overwin- krachten om een nieuwe vredelievende en con
ning; de overwinning over de nederlaag, moei- structieve politiek te voeren. Stresemann, de
1 ijker dan elke andere triomf.
Uit dien tijd stamt het zoo bekende woord
dat de sleutel tot alle raadselen van dit won
dere leven biedt: „God, geweten, vaderland en
grondwet".
Met dit devies ie in Hindenburg niets ge
heimzinnigs meer. De christen, de geloovige
christen. Hindenburg wist, dat in elk leven,
onder welke levensomstandigheden ook, hoe
varieerend de meest verrassende situaties ook
mogen 3£}nt slechts één ding waarde heefti de
belangen zijn land naar eer en geweten wilde
dienen en daarvoor persoonlijke sympathieën
«h vriendschappen op den achtergrond kon
stellen.
Niet als gekozene en gevangene van een
Partij, maar als vertegenwoordiger der groote
volksgemeenschap; niet als een vechtspresl-
dent, maar als drager van vrede en eenheid;
als de hoogste instantie van onpartijdigheid
ln het rijk wilde hij werken.
Het wondere leven toonde weer een van zijn
geheimzinnige spelingen. De partijen, welke
Hindenburg op den presidentieelen zetel ver
heven hadden, wendden zich van hem af; de
partijen, welke hem, zij het ook met den groot
eten eerbied en onbeperkte waardeering voor
zijn persoonlijkheid, bestreden hadden, keer
den zich tot hem en vonden in hem een leider.
Van het eerste oogenblik af, dat bij aan het
bewind kwam, toonde hij een ongemeene be
kwaamheid om de politieke problemen te door
schouwen. Vrij van alle bindingen, persoonlijke
of ideëele, uit bet verleden, nam hij zelfs het
initiatief tot de concentratie van alle volks-
grondsche kuiperijen tot heengaan gedwongen;
een oer-conservatieve regeering Von Papen
kwam aan het bewind; de rijksdag werd ont
bonden ;v de nieuw-gekozen rijksdag werd op
zijn beu'rt naar huis gezonden; een formeele
dictatuur, welke, zonder eenig vertrouwen van
het volk, op de bajonetten der rijksweer steunt,
regeert Duitschland; noodverordening op
noodverordening legt vooral de noodlijdende,
arbeidende klasse steeds zwaarder, btjna on
draaglijke lasten op; de spanningen zijn tot een
hoogtepunt opgevoerd.
Maar zelfs deze revolutie van boven af heeft
het vertrouwen van het geheele Duitsche volk
in Hindenburg niet kunnen schokken. Zelfs
als van nationaal-socialistische zijde nu en
dan, maar steeds heel schuchter, op een moge
lijke afzetting van Hindenburg gezinspeeld
wordt, schaart Duitschland zich weer eensge
zind achter zijn rijkspresident, den overwinnaar
van Tannenberg, het symbool der eindover
winning.
Want men weet, dat Hindenburg ook nu nog
slechts één wapenspreuk heeft: „God, geweten,
vaderland en grondwet". Dat hij slechts doet,
wat naar zijn diepste overtuiging zijn plicht
hem voorschrijft. Op zijn blazoen kan geen smet
vallen.
Het wondere leven heeft Hindenburg tot de
2 Oct. mi Te Posen geboren.
7 April 1866 Tweede-luitenant bij het derde
garde-regiment.
1900 Luitenant-generaal en commandanf
der 28ste devisie. i
1903 Opperbevelhebber van het 4de lege»
corps.
1912 Vestigt zich als gepenslonneerd gene*
raai te Hannover.
22 Aug. 191i Dbor den keizer wedér in gen
nade aangenomen en tot opperbevelhebber van
de troepen op het Oostelijk front benoemd.
29 Aug. 19U Overwinnaar van Tannenburg,
12 Sept. 1914 Overwinning bij de Masoèrischa
meren.
27 Aug. 1916. .Chef van den generalen stal
'en bevelhebber van bet geheele Duitsche leger,
21 Maart 1918 Het groote Duitsche offensief
op het Westelijk front.
11 November 1918 Wapenstilstand die da
nederlaag van het Duitsche leger bevestigde.
25 Juni 1919 Legt bet opperbevel néér.
26 April 1925 Tot president der Duitsche
republiek gekozen met 14.639.399 stemmen.
12 Mei 1925 Ambtsaanvaarding.
1 December 1925. .Onderteekening van hef
Locarno-verdrag.
13 Maart 1930 Onderteekening van hef
Youngplan.
30 Maart 1930. .Brüning tot kabinetsforma*
teur benoemd.
16 Juli 1930 Eerste noodverordening og
grond van art. 48 der constitutie.
18 Juli 1930 Ontbinding van den rijksdag,
U Sept. 1930 Rijksdagverkiezingen, met eer
ste groote successen der nationaal-socialisten*
21 Maart 1931 Publicatie van het Duitsch—
Oostenrijksche tolunieverdrag.
19 juni 1931 Beroep op Hoover; „Duitsch
land ln hoogsten nood."
10 October 1931 Hitler voor de eerste maai
ln audiëntie ontvangen.
15 Februari 1932 Aanvaarding van een nleu*
we candidatuur voor bet rijkspresidentschap,
10 April 1932 Voor de tweede maal tot rijkjj»
president gekozen.
29 Mei 1932 Aftreden van Brüning.
1 Juni 1932 Kabinet von Papen.
4 Juni 1932 Ontbinding van den rijksdag.
SI Juli 1932 Rijksdagverkiezingen.
12 Sept. 1932 Nieuwe ontbinding van de4$
rijksdag.
hoogste hoogten der romantische populariteit
opgevoerd. In een deel van zijn leven, dat voor
de meesten de levenstaak geëindigd is. Wat
een sprookje moet lijken, Is volle werkelijkheid
gebleken. En heden, op zijn vijf- en taohtig-
»ten verjaardag, zal Hindenburg ongetwijf^'I
de sympathieën tot zich voelen opstijgen, n:st
alleen van zijn eigen volk, maar van de ge>
heele wereld. Zeker zal de bede ops'ijgen, dat
Hindenburg nog lang voor zijn volk gespaard
moge blijven, dat hij den heropbloei van zijd
zoo zwaar beproefd volk nog moge zien.
Moge bet wondere leven, dat Hindenburg na
Tannenberg zoo begunstigde, hem ook deze
laatste weldaad nog schenken.
O.
man van Locarno en Thoiry, heeft in Hinden
burg steeds een helpenden vriend, een warmen
bewonderaar gevonden. Zelfs in het buitenland
erkende men de vredelievende bedoelingen van
president Hindenburg, en de „Daily Telegraph"
verklaarde, dat eerst het nageslacht ten volle
zou begrijpen, van welk een onschatbare waar
de de pogingen van den rijkspresident geweest
zijn om Europa een duurzamen vrede te schen
ken.
De «even jaren van Hindenburg# eerste pre-
mm
lm het groot-hoofdkwartier tijdens den wereldoorlogKeizer Wilhelm komt ge
raal-veldmaarschalk Hindenburg b ij gelegenheid van diens zeventigstm
\eriaardag gelukwentchaj^
