COSTUUN VOOR DE FEESTDAGEN
9Is 13P 16"
19." 245.0 29." 327.5 38= 45.=
11»5 17.50 19" 245.0 29" 38.=
DE AARDBEVINGEN IN N.-BRABANT.
VRUDAG 9 DECEMBER 1932
Waarom zoudt U zich het genoegen van een nieuw, stemmig blauw Costuurr»
ontzeggen, wanneer U in aardige Kamgarens reeds kunt slagen voor slechts
Van prachtige, zuiver wollen, blauwe of zwarte Kamgarens, in fantasie-dessins
of effen, geheel met zijde gevoerd, hangt het bij ons voor U gereed voor
Wij toonen U ook schitterende collecties zwarte Colberts met Vest, voor
ieder figuur, van prima Cheviots voor den ongekend-lagen prijs van slechts
waarbij U een modern-gestreepte Pantalon kunt kiezen vanaf f 1.90 totf 15.75
Doet ook Uw voordeel met de lage C A prijzeruvoor Heeren-Mode-Artikelen!
ACHT BEVINGEN GEREGIS
TREERD.
Vroegere aardbevingen in ons land.
BJORNSON'S EEUWFEEST-
EEN NOODLOTTIG PLEKJE
1
MONUMENT VOOR COLUMBUS
TE GENUA.
k BLAUW» ZWART
_L
Het Kon. Ned. Meteorologisch Instituut heeft
ban het Persbureau Vaz Dias een overzicht
gegeven van de aardbevingen, die van Zondag
2" November tot Maandag 28 November in Oos
telijk Noord-Brabant zijn opgetreden, benevens
enkele mededelingen, waartoe de opmerkingen
der waarnemers aanleiding gaven.
Er zijn samen ongeveer 800 berichten ont
vangen, door het groote aantal was het niet
mogelijk daarin gestelde vragen afzonderlijk
te beantwoorden.
Te De Bilt werden van Zondagavond 20 No
vember tot Maandagmorgen 28 November 8
aardbevingen uit Noord-Brabant geregistreerd,
nl. 20 November 20 u. 50 min. en 23 u. 56 min.;
21 November 3 u. 31 min.; 23 November 3 u.
28 min. en 4 u. 40 min.; 24 November 21 u.
31 min.; 28 November 4 u. 19 min. en 6 u. 1
min., alle Amsterdamsche tijd. Deze zijn ook
te Heerlen opgeteekend, behalve die van 21
November 3 u. 31 min., doordat bij de er aan
voorafgaande beving dje^schrijfpen werd afge
slagen en deze eerst 's morgens op 22 No
vember weer werd ingezet.
De beving van 20 November 23 u. 56 min. gaf
zoowel te De Bilt als te Heerlen de grootste
uitslagen op het diagram. De beving is over
het geheele land waarneembaar geweest, veel
verder dan de eerste persberichten aangaven.
Na deze toonde te De Bilt de beving van 28
November 6 u. 1 min. de grootste uitslagen,
te Heerlen die van 23 November 3 u. 28 min.,
terwtjl daar die van 28 November 6 u. 1 min.
veel zwakker werd opgeteekend, te De Bilt die
van 23 November 3 u. 28 min.
De oorsprong.
Wat beteekent dit?
Het beteekent, dat de oorsprong der verschil
lende bevingen niet dezelfde was, die der be
ving van 23 November lag meer naar het Zui
den (richting Heerlen), die der beving van 28
November meer naar het Noorden (richting
De Bilt)met toeneming van den afstand
neemt namelijk in het algemeen de uitwijking
der bodembewegingen af. Deze conclusie is in
overeenstemming met de ontvangen berichten,
die voor de beving van 28 November 6 u. 1 min.
meer uit het Noorden van Oost-Noord-Brabant
afkomstig zijn, voor die van 23 November 3
u. 28 min. uit het Zuiden zooals Eindhoven
en ook uit Zuid-Limburg.
De registreering der beving van 3 u, 28 min.
is te Heerlen veel sterker dan die van 4 u. 40
min. Den Dungen meldt, dat 4 u. 40 min. iets
«waarder was, Loosbroek noemt 4 u. 40 min.
het hevigste. Dit is niet met elkaar in tegen
spraak; het bewijst, dat de oorsprong van de
beving van 3 u. 28 min. Zuidelijker ligt dan
die van 4 u. 40 min.
Bij nadere beschouwing blijkt de registree
ring van 3 u. 28 min. te Heerlen uit 2 bevingeü
te bestaan, eerst een zwakkere, na 12 secon
den gevolgd door een tweede met veel grooter
uitslagen. Of deze bevingen denzelfden of ver
schillenden oorsprong hebben, schijnt niet zdo
Alle richtingen vertegenwoordigd.
In vele berichten is de richting waarin de
fcchokken of trillingen gevoeld werden, opge
geven, soms met een nauwkeurige beschrijving
van het vertrek waarin men zat of sliep, een
tnkele keer de richting geverifieerd met eea
nauwkeurig kompas. Legt men de opgaven van
eenzelfde plaats of dicht bij elkaar gelegen
plaatsen naast elkaar, dan vindt men alle rich
tingen vertegenwoordigd, in plaats van voor
namelijk een richting, zooals sommigen wellicht
verwacht zouden hebben.
Indien men reeds terstond de eerste voor-
loopers merkt en er de richting van kon vast
stellen, zoo men daarna ook den inzet der
tweede voorloopers constateert en den tijd tus-
schen de aankomst van de eerste en van de
tweede voorloopers geteld heeft, kan men met
behulp van tabellen ook den afstand vaststel
len. Een buitenlandsoh seismoloog, tijdelijk te
Valkenburg, vond bij de aardbeving van 20
November 23 uur 56 minuten als tijdsverschil
8 seconden, overeenkomende met een afstand
van ongeveer 70 K.M. wat vrij goed uitkomt
Sedert 1920 worden in Duitschland, waar
men dergelijke waarnemingen van veel belang
acht, westelijk van Noord Limburg geregeld
nauwkeurige metingen gedaan. Daarbij is ge
bleken, dat in geologisch opzicht vrij aanzien
lijke veranderingen voorkomen, die nabij de
Nederlandsche grens het sterkst zijn.
Brengt men deze feiten in verband met de
geologische gesteldheid van dit deel van ons
land het gebied der slenken en horsten, d.l.
ran aardschollen, die ten opzichte van de om
geving zijn weggezakt of hooger liggen, o.a.
de Groote Centrale Slenk die van Duitsch
land door Nederland in ongeveer Noord-Weste
lijke richting naar de Noordzee loopt dan
behoeft het geen bevreemding te wekken, dat
hier thans aardbevingen zijn opgetreden.
Van tectonischen oorsprong.
De aardbevingen zijn van tectonischen oor
sprong. Dit is trouwens het geval met vrijwel
alle aardbevingen, d.w.z. aardbevingen tenge
volge van vulcanische uitbarstingen zijn slechts
tot op een afstand van circa 200 K.M. nog te
registreeren, verder niet; daarvoor zijn ze te
zwak.
De bijna 8000 aardbevingen te De Bilt in on
geveer 25 jaar geregistreerd, waren alle van
tectonischen oorsprong alleen omtrent één zou
met een verwoestende tectonische aardbeving
twijfel kunnen ontstaan doordat tegelijkertijd
op Sicilië de Etna in werking was. Prof. Sie-
berg zegt in een studie over de geologie der
aardbevingen in Rijnland dat van het voorko
men van ook maar één aardbeving van vul-
kanischen oorsprong in Rijnland elke aanwij
zing ontbreekt ondanks het vulkanisme van
nog jongen datum in Eifel Zevengebergte en
Westerwoud.
Drooglegging van de Wieringer-
meer van geen invloed.
In sommige bladen kreeg de drooglegging
van de Wieringermeer de schuld van de aard
beving. Zonder twijfel beteekent het leegpompen
van den Wieringmeerpolder een vermindering
van druk op het aardoppervlak daar ter plaatse
en is dit van invloed op de spanningen der
aardkorst elders doch deze invloed is zoo klein
vergeleken bij de L. het gesteente der aard
korst heerschende spanningen, dat het slechts
als een secondaire oorzaak van het optreden
van aardbevingen kan beschouwd worden in
dien zin, dat het oogenblik hiervan iets ver
vroegd of vertraagd wordt, de primaire oor
zaak is de in de aardkorst heerschende gewel
dige spanning, waardoor deze tenslotte op
een zwakke plaats met een schok breekt.
Als vergelijkbare secondaire oorzaken, die een
plaatselijke drukvermeerdering geven, zijn te
noemen zware regenval, hooge stand der ri
vieren of overstroomingen van polders als om
streeks 1916 in Waterland; drukvermindering
geeft daarna het afvoeren van het hooge water
en hét leegpompen der polders.
Vroeger is nooit gebleken, dat hierdoor in ons
land aardbevingen zijn ontstaan; er is geen
reden om dit nu aan te nemen.
Sommige waarnemers hebben er op gewezen
dat de meeste aardschokken in den avond of
nacht zijn voorgekomen en hebben gevraagd of
hiervoor een bijzondere oorzaak was aan te wij
zen. Een algemeene oorzaak, dat aardbevingen
meer in den nacht worden gevoeld dan overdag
is, dat door de bezigheden overdag zwakke tril
lingen niet gemerkt worden, die 's avonds of
's nachts wel de aandacht trekken, wanneer
men rustig zit of ligt. Enkele waarnemers in
het aardbevingsgebied hebben in hun schrijven
opgemerkt, dat de schokken evengoed overdag
voorkwamen, doch inderdaad hadden sterkere
schokken, die door de seismografen zijn opgetee
kend of door waarnemers ver buiten het aard
bevingsgebied gevoeld, plaats tusschen 20 uur
50 min. 's avonds en 6 uur 1 min. 's morgens.
Geen algemeene conclusie
Het aantal waarnemingen is te gering om
een algemeene conclusie te trekken. Men zal
geneigd zijn als secondaire oorzaak aan een in
vloed der zonnestraling te denken, die door ver
warming der aarde spanningsveranderingen te
weeg brengt en met eenige uren nawerking tot
het optreden van een schok leidt.
Verschillende hieromtrent gedane onderzoe
kingen zijn niet met elkaar in overeenstemming.
Gaat men na, hoe het met een reeks van aard
bevingen dicht in de buurt gesteld was, n.l. van
aardbevingen-oorsprong in de buurt van Aken,
gevoeld in Limburg en geregistreerd in De Bilt,
in Mei en September 1911, dan vindt men, dat
deze plaats hadden om 19 uur, 20 uur, 2 uur,
23 uur en 14 uur. Als tijden van plaatselijke of
naburige bevingen te Heerlen van 19261931
heeft men 18 uur. 4 uur, 0 uur, 19 uur, 23 uur,
1 uur en 8 uur, dus een voorkeur voor avond
of nacht, doch ook wel aardbevingen overdag.
Voorspellingen-
At en toe duiken in de bladen voorspellingen
van aardbevingen op. Bedenkt men, dat er jaar
lijks een 10.000 tal aardbevingen op aarde ge
voeld worden, dan is bet duidelijk, dat een voor
spelling, waarbij men zich op de ruimte houdt,
b. v. de aankondiging van een aardbeving in
Zuid-Amerika, zeker moet slagen ook heeft
men goede kans bij het voorspellen van nabe-
vingen van een sterke aardbeving succes te
hebben.
Thans heeft een Duitseh ingenieur zich den
profetenmantel omgehangen en aardschokken
in het Nederlandsch-Duitsche grensgebied aan
gekondigd, in den nacht van 29 op 30 November
en voorts op 1, 5 en 6 December. Hij is niet
gelukkig geweest in de keuze zijner data, op 29
en 30 November en op 1 December zijn geen
aardbevingen geregistreerd, evenmin op 5 en 6
December.
De grootste afwijking in de Bilt.
Te De Bilt bedroeg de grootste afwijking van
een bodemdeeltje ca. 0,15 m.m. dichter bij den
oorsprong zal de afwijking In het algem- en
grooter geweest zijn, in het aardbevingsgebied,
waar muren gescheurd zijn, zeer vele malen
grooter. In verdiepingen der huizen zal in het
algemeen de uitslag grooter zijn dan gelijk
vloers, huizen zijn te vergelijken met trillende
korte staven, aan de onderzijde vastgeklemd.
Staande of hangende voorweiv kunnen door
resonantie in sterke beweging wtwden gebracW-
vazen kunnen daardoor omvallen, omgekeerd
uurwerken tot stilstand worden gebracht.
Dat ondanks de kleine uitslagen van den bo
dem de trilling toch op verren afstand nog
voelbaar waren, ligt aan den korten trillingstijd,
een klein onderdeel van een seconde. De ver
snelling is een maat voor de voelbaarheid.
De trillingen die in het vaste gesteente zijn
ontstaan, worden door de er boven liggende la
gen (als hier te lande b.v. zand) naar het aard
oppervlak voortgeplant. De meening, dat deze
lagen de trillingen niet zouden doorlaten, is
niet juist. Waarschijnlijk worden deze lagen voor
een deel in eigen trilling gebracht en worden
daardoor aan het aardoppervlak uitslagen ver
kregen, grooter dan wanneer het vaste ge
steente tot de oppervlakte reikte.
Wat verder te wachten staat.
Na de beving van Maandagmorgen 28 Novem
ber 6 uur 1 min. zijn tot 2 December te De Bilt
geen aardbevingen, afkomstig uit Noord-Bra
bant, geregistreerd, wel zijn in het aardbevings
gebied nog schokken waargenomen, doch deze
waren niet sterk geuoeg om te De Bilt opgetee
kend te worden.
Van belang is de vraag, wat ons nu verder te
wachten staat. Met zekerheid is hieromtrent
niets te zeggen men kan alleen vermoedens
uitspreken, door na te gaan wat bij vroegere
aardbevingen is geschied. Het best komen hiet-
toe de aardbevingen hier te lande van 1755 en
1756 in aanmerking het is goed, iets van de
geschiedenis van zijn land, ook op het gebied
van aardbevingen, te kennen, zoodat piet meer
geschreven zal worden, wat verleden jaar naar
aanleiding van de Noordzeebeving van 67
Juni in een onzer geïllustreerde bladen ge
schiedde, n.l. dat aardbevingen „ten onzent nim
mer geconstateerd zijn".
In den morgen van 27 December 1755 werd
in Z. O. Nederland en het naburige Duitschland
en België een sterke aardbeving waargenomen,
voorafgegaan door enkele voorbevingen op 26
December en gevolgd door een groot aantal na-
bevingen op de volgende dagen.
Op 18 Februari 1756 trad een veel sterkere
aardbeving op, die gevoeld werd tot in Z. O.-En-
geland, Parijs en Neurenberg.
Van dien dag af tot April ging, zoo vertelt de
geschiedenis te Maastricht geen dag voorbij dat
er niets gevoeld werd men telde meer dan 8
afzonderlijke aardschokken. De nabevingen b e
ven tot 1757 voortduren.
Deze berichten worden op aardige wijze
illustreerd door een mededeeling uit een
familieboek, die Dr. Van Gils te Roerllj°"tituut
de pers en aan het Meteorologisch
deed, handelende over aardbevingen,
Roermond op 26 en 27 December 1 n
20 Februari en 3 Juni 1756.
Ook bij vele andere aardbevingen e -en,
dat een groot aantal nabevingen en, dje
soms maanden aanhielden f) aa ere aardbe
vingen was het met één schok vrijwel afgeloo-
pen.
In Noord-Brabant ligt het geval anders. Zoo
als reeds in het begin gezegd is, werden te De
Bilt van 20 tot 28 November acht schokken op-
^6t66k6ndi
Van de In sterkte op de beving van 20 No
vember 23 uur 56 min. volgende kan aange
toond worden, dat de oorsprong van de eene die
van 23 November 3 uur 28 min Zuidelijker die
van de andere, van 28 November 6 uur 1 min.
Noordelijker dan die van Zondagavond 20 No
vember lag. Blijkbaar vertoont de aardkorst on
der Oostelijk Noord-Brabant verschillende
zwakke plekken en treden er op verschillende
plaatsen bewegingen op, hetgeen in verband
met de geologische structuur zeer aanneme
lijk is.
Mep zal tracht** met bahulp van. de waarne
mingen van buitenlandsche stations de plaats
der epicentra van de geregistreerde bevingen
nader vast te stellen, voornamelijk uit de tijden,
waarop verschillende fasen aan verschillende
stations zijn geregistreerd. Het is voor de
plaatsbepaling een gunstige omstandigheid, dat
althans één station dat voor plaatsbepaling ln
aanmerking komt, in het N. W. kwadrant is
gelegen n.l. De Bilt de andere stations, die
hiervoor gegevens kunnen verschaffen, liggen
voornamelijk in Zuid-Westelijke en Noord-Oos
telijke richting. Had de seismograaf te Heerlen
een minutenteek.eninrichting, dan zou het mo
gelijk zijn, ook hier de tijden der inzetten in
seconden nauwkeurig aan te geven. Nu is dit
slechts bij benadering mogelijk, doch de tijds
verschillen van verschillende inzetten zijn wel
aan te geven, doordat de registreersnelheid be
kend is.
Ook al zijn na Maandagmorgen 28 November
te De Bilt geen aardbevingen uit Noord-Brabant
meer geregistreerd, dus geen sterke schokken
meer voorgekomen, zoo mag men toch niet a
nemen, dat deze ook verder zullen uitbliJ^iaij;é
men moet afwachten, wat komen zal. Men
zich echter niet noodeloos ongerust.
En de theorie van de booze
aarduitstralingen
Officieele herdenking-
/-r, n Vandaag precies
OSLO, 8 December nS'ch0Uwde Noorwe-
honderd jaar geleden aa^ toonee
gen s groote zoon, de die urij
ver Björnstjerne Björn8® t, Noor-
sche gebergte, het leve°f;„herten tor.
De herdenkingsplecb ^n er Tan
deze bii uitstek na stlijdersfiguur
culmineerden, zoo deelt het Noorsch Telegraaf-
Agentschap J" 1inkomst in de
aula der universiteit, waar een groot aantal
vooraanstaande parsoonbjkheden was vereenigd.
De eerste minister, Hundseid, sprak daarbij
een herdenkingsrede uit, waarin hij o.a. zeide;
Op bepaalde UJdstippen in de geschiedenis
der naties worden soms reuzen geboren, reuzen,
die nfet slechts in ilun e;gen ;and zich doen
gelden, doch de geheele menschheid geestelijk
pereiken en onsterfelijk blijken.
Noorwegen heeft verscheidene reuzen voort
gebracht, als Nansen en Amundsen, doch de
man, wiens naam wellicht het verst reikt is
Björnstjerne Björnson.
Hij was groot in velerlei opzichten en als
strijder voor recht en waarheid, als beschermer
van de verdrukten werd zijn stem vernomen in
a"e deelen der wereld.
Het was 'n treffend voorbeeld, hoe men een
goed Noor en tevens een goed wereldburger
kan zijn.
Hij leeft onder ons, evenals 75, 50 of 25 jaar
geleden, en door zijn werken en zijn invloed
zal hij onder ons blijven leven.
Oude vooroordeelen heeft hij doen verdwijnen
en als een storm heeft hij over ons land ge
waaid, die een frisschen geest bracht ln de be
krompen gemoederen.
GENUA, 8 December. (V.D.) Het gemeente
bestuur van Genua heeft gisteren besloten tot
aanvaarding van een gift, waarmee te Chicago
gevestigde Italianen te Genua een monument
voor Christophorus Columbus willen oprich
ten.
DE WERKLOOSHEID IN DUITSCHLAND
BERLIJN, 8 December. (V. D.) Het Duit-
sc-he stedenverbond deelt mede, dat ondanks
eenige verbetering op de arbeidsmarkt het
aantal crisiswerkloozen in Duitschland sterk
is gestegen en op 31 October een nieuw, hoogte-
record had bereikt van 2.600.000.
In vroegere dagen zou men gezegd hebben,
dat het er spookt op de groote heirbaan van
Bremen naar Bremerhaven Tegenwoordig ge
looft men echter niet meer aan spoken maar
wel aan stralen en daarom wordt de schuld op
geheimzinnige geWt0rpe": ,Wij
Hertnplpn de schuw van de vele automobielon.
gelukken, welke m de buurt van kilometerpaal
23 9 op den weg van Bremen naar Bremerhaven
nlaats vinden.
Deze weg w°rdt tegenwoordig nauwelijks
og begaan. De automobilisten schuwen hem
als een booze ziekte en daaraan kan dadelijk
toegevoegd worden, dat verscheidene dapperen,
die het noodlot wilden trotseeren, jammerlijk
verongelukt zijn. Allemaal in de onmiddellijke
nabijheid van den reeds gemelden afstandspaaL
Toen de faam van dit noodlottige plekje aarde
zich over Duitschland begon te verbreiden,
werden de wichelroedeloopers wakker en daar
na was het geheim spoedig opgelost. Deze hee-
ren stelden de aanwezigheid van zeer bijzon-
dere aarduitstralingen ter plaatse vast en daar
tegen kon ook de beste automobilist niet op
tornen. Wie zou hetwagen zich zelf en zijn
kostbaar vehikel aan gevaren bloot stellen, zoo
geniepig en verraderlijk als die, welke daar
bij dien bewusten paal op den weg hun ronde
dansen uitvoeren. Dat was een uitdaging, den
dood zelf in het aangezicht geslingerd, en daar
om ging men voortaan maar liever men den
trein op reis.
Maar hiermede waren de belanghebbenden in
de auto-industrie het niet eens en evenmin da
mannen van de wetenschap. Deze sloten een
verbond met elkaar en toen zij dat gedaan had
den, noodigden zij den heer Wehrs, den promo
tor van de doodstralen, uit in bijzijn van een
uitgelezen gezelschap zijn proeven te herhalen.
Gezegde heer Wehrs is nog een beetje meer
dan een simpele wichelroedeman. Hij is ook de
uitvinder van een geheimzinnig kastje, met be
hulp waarvan hij de uitstralingen van moeder
aarde dermate weet te neutraliseeren, dat de
twijg, welke hij in de hand mee voert, geen
afwijkingen meer aantoont, wanneer zij in ge
zelschap van dat kastje over de wereld heen
bewogen wordt.
Aldus is een paar dagen geleden dan een Uit
gelezen gezelschap van professoren, geologen,
automobilisten, advocaten, journalisten, geologen
naar kilomegterpaal 23,9 heen getuft om te zien
wat er van den nacht is. Er werden 12 kastjes
meegenomen, die zóó sprekend op dat van den
heer Wehrs leken, dat de arme man zijn eigen
uitvindsel niet meer herkennen kon. Daana
liet men hem op de aardstralen los en toen
bleek het al spoedig, dat zijn kastje geen waar
de hoegenaamd heeft. Dat is eigenlijk alles, wat
men vast heeft kunnen stellen. En daarmee te
vreden, is men naar huis terug gereden, alwaar
men luide geproclameerd heeft, dat de theorie
van de booze aarduitstralingen humbug is. Maar
hiermede is niemand gediend. De massa gelooft
veel te graag aan rare, geheimzinnige dingen
om een lekkere kluif op dit gebied, waarvan zij
zich meester gemaakt heeft, zoo maar zonder
meer prijs te geven- Zij houdt krampachtig aan
haar dierbare aarduitstralingen vast en zou zich
van een kostbare poesaka beroofd voelen, wan
neer de professoren hier de overhand hielden.
Een luid gejuich zou dan ook allerwegen opstij
gen, wanneer er bij kilometerpaal 23,9 op den
weg van Bremen naar Bremerhaven weer eens
een bescheiden ongevalletje passeerde en wan
neer men onze buren een aardige kerstsurprise
bezorgen wil. kan men niet beter doen. dan er
ter plaatse een te enscêneeren. Men kan dan bij
voorbaat verzekerd zijn van de dankbaarheid
van ongetelde dames en misschien nog meer
jongelingen.
GRIEP-EPIDEMIE IN MEXICO.
MEXICO, 8 December (V.D.) Uit verschil
lende deeleu van Mexico komen berichten over
een griep-epidemie, die Is uitgebroken en die
ln sommige staten eea kwaadaardig karaktefi
schijnt te hebben. J
