EEN GEWELDIGE BROK ORGANISATIE
TOTALE GRONDWETSHERZIENING
IN ZWITSERLAND.
t;
méK
DINSDAG 8 MEI 1934
FILMLAND ACTIEF.
DE STRIJD OM EUROPA.
in stilte zijn de Amerikanen
over alle linies bezig, hun positie
te versterken
..PRESENTEERT SCHOP"
Twee millioen menschen op een
half millioen vierkante meter.
HAMER, SIKKEL EN GOETIÏE.
DE BESTRIJDING DER RHEUMATIEK
OVERBLIJFSELEN VAN JUNO-
TEMPEL ONTDEKT.
EEN INITIATIEF DER FRONT-
PARTIJEN.
De bezivaarlijke iveg der grondwets
wijziging.
DE H. BLOEDPROCESSIE TE
BRUGGE.
KANUNNIK PUISSANT.
DE HIMALAYA-EXPEDITIE VAN
WILLY MERKL.
AMNESTIE IN OOSTENRIJK.
NIJVERHEID
STAN. YON DUNIN BORKOWSKI S.J.
OVERLEDEN.
de KATHOLIEKE ACTIE IN
DUITSCHLAND.
PROTEST TEGEN IIITLER-
BELEEDIGING.
De voornaamste Amerikaansche filmmaat
schappijen, de Paramount, de Fox, Columbia,
R. K. O. en Universal, ofschoon hoofdzakelijk
werkend voor de eigen markt, rekenen toch in
belangrijke mate op den export naar Europa.
En nu in dit Europa vooral in kleinere landen
als Polen, Tsjecho Slowakije en Oostenrijk de
tendenz voor een eigen film-industrie steeds
sterker wordt, zitten do vertegenwoordigers der
groote Amerikaansche filmproducenten niet stil.
Amerika's belangen in Europa zijn trouwens
niet in millioenen te schatten. Heel ons wereld
deel is overdekt met het netwerk van een schit
terende verkooporganisatie, terwijl een maat
schappij als de Paramount in tal van groote ste
den eigen bioscopen heeft, zulks in navolging
van het in Amerika, bestaande systeem, waar de
groote maatschappijen over reeksen bioscopen
beschikken en zich aldus een volkomen veilig
afzetgebied geschapen hebben.
De depreciatie van den dollar heeft natuurlijk
haar invloed gehad op de verkoopbaarheid van
het Amerikaansche product en aan den anderen
kant Europa als afzetgebied begeerlijker ge
maakt dan ooit te voren.
En momenteel vertoeven tal van Amerikaansche
experts in de groote en kleine metropolen, om
de mogelijkheden van een nieuwe expansie te
bestudeeren.
Enkele jaren geleden verplaatste de Fox een
gedeelte van haar productie van Hollywood naar
Parijs, teneinde aldus beter aan den smaak van
het Europeesche publiek tegemoet te komen. In
den laatsten tijd heette het, dat de Fox-studio,
waar Erich Pommer een aantal films maakte,
gesloten worden zou, maar er kwam spoedig een
officieele ontkenning. Intusschen schijnt over
wogen te worden, in Engeland tot nauwere pro
ductieve samenwerking te komen met de British
Gaumont, waarbij de Fox financieel geïnteres
seerd is.
De United Artists hebben een Europeesche
productie in de Londen Film en deze maatschap,
pij overweegt nu, een Europeesche United Ar
tists te stichten. Het origineele plan, Europee
sche producenten financieel te steunen en hen
in hun productie totaal vrij te laten, leek niet
kwaad, maar de ervaring heeft volgens Schenk,
den leider dèr United Artists uitgewezen, dat
dit half werk bleef. Hij is nu van plan, een
eigen Europeesche productie op te zetten. Naar
het schijnt, heeft het uittreden van Toeplitz uit
de London Films iets met dit plan te maken. Hij
gaat een eigen filmmaatschappij stichten, ver
moedelijk met steun van Schenk. Deze stelt zich
voor, een regelmatige uitwisseling te organisee-
ren van artisten der Amerikaansche en Euro
peesche United Artists en aldus het groote ver
schil tusschen Amerikaansche en 'Engelsche
films te temperen.
Warner Brothers doet ook mee aan de verster
king harer positie in Europa. Deze maatschappij
heeft bekend gemaakt, dit jaar te Louden in de
Teddington Studio's zes films te zullen produ
ceeren, zes Europeesche films, waarvan men
hoopt, dat ze het ook in Amerika zullen doen.
De Universal is zoowaar van plan, dit jaar
twaalf films in Europeesche studio's te vervaar
digen en vormt aldus een groot contrast met de
Metro Goldwyn, die haar politiek van centra
lisatie trouw blijft en van geen Europeesche
filialen weten wil. De Metro Goldwyn blijft
vasthouden aan haar systeem, zich door middel
n'Trém mandatarissen direct met Europeesche regis
seurs en vooral auteurs in verbinding te stel
len, teneinde aldus ook tegemoet te komen aan
/de geweldige moeilijkheid, waarmede alle Ame
rikaansche filmmaatschappijen te kampen heb
ben, die van het vinden van goede scenario's.
Aan het hoofd van het stel scenariozoekers der
Metro Goldwyn staat geen Amerikaan, maar een
Duitsche, Anna Bernstein, vroeger directrice van
het Drei Masken Verlag.
De Associated Artists heeft wat haar pogingen
tot versteviging harer positie van verkoopster
betreft, in Italië succes gehad. Daar heeft ze
een leverantiecontract gesloten met de Cines-
Pittaluga, de grootste Italiaansche filmonderne
ming, die behalve eigen studio's, ook een serie
van ongeveer vijftig bioscopen beheert, terwijl
ze tevens de grootste verhuurorganisatie in het
land is.
De Cines-Pittaluga heeft verleden jaar met
haar productie acht milioen lire verlies geboekt,
Alleen haar verhuur was winstgevend. Die zal
nu in samenwerking met de United Artists ge
reorganiseerd worden, hetgeen beteekent, dat
deze maatschappij, die in Italië met de Universal
samenwerkt en de films van de Twentieth Cen
tury en de Londen Films exploiteert, zich tegen
over de Fransche en Duitsche concurrentie een
belangrijken voorsprong verzekerd heeft.
In Tsecho Slowakije kon de Amerikaansche
filmcommissaris Canty bij de door hem gevoerde
onderhandelingen over de contingenteering der
Amerikaansche films een voorloopig succes boe
ken en in stilte zijn de Amerikanen over alle
linies bezig, hun positie te versterken. De groei
ende Europeesche productie zal daardoor een
steeds machtiger, vooral in financieel opzicht,
en steeds invloedrijker bloc tegenover zich vin
den.
In opdracht van Samuel Goldwyn heeft Dr.
Eugène Frenke, echtgenoot van de nieuwe
Hollywoodster Anna Sten, een avantgarde film
vervaardigd, die tot ütel heeft. „The Girl in the
Case".
Uit Hollywood wordt gemeld, dat men daar
bezig is met het experimenteeren voor de pro
ductie van nieuwsfilmpjes in de natuurlijke
kleuren.
(Van onzen correspondent
Berlijn, 2 Mei 1934.
Het congres te Moskou.
MOSKOU, 5 Mei (R.O.) Op het anti-rheu-
matiekcongres zijn rapporten uitgebracht door
verscheiden Russische en buitenlandsche ge-
loerden o.w. dr. Van Breemen uit Amsterdam,
die sprak over „Eenvoud en gecompliceerd
heid van het rheumatiekprobleem".
De congresleden hebben een bezoek gebracht
aan de tentoonstelling over de activiteit der
regeering in zake de openbare gezondheid en
den strijd tegen het rheumatisme.
NAPELS, 7 Mei. (V.D.). Een wetenschappe
lijke expeditie, onder leiding van prof. Maiuri,
heeft aan de menden van de rivier de Sde
de overblijfselen ontdekt van den in de oud
heid zoo vermaarden tempel van Jun-o.
Argiva.
Aanleiding tot het onderzoek vormden oor
spronkelijk de uitvoerige beschrijvingen, welke
de geschiedschrijvers Plinius en Strabo van
dit monument hebben gegeven.
De opgravingen hebben verschillende frag
menten van het bouwwerk, dateerende uit de
4de tot 2de eeuw voor onze jaartelling, aan
het licht gebracht.
Voorts heeft men een groote collectie kleine
statuetjes gevonden voornamelijk vrouwen
figuurtjes in terra cotta alsmede meer dan
1300 vrouwenkopjes, ter hoogte van 1 tot 2 d.M.
Tenslotte werd nog een verzameling mun
ten ui: het antieke Poseidonia (Paeslum)
Or.'dekt en velerlei beschilderd aardewerk,
waarvan ceii deel vermoedelijk uit het be
treffende- gebied! de test echter van' Grieken
land "afko'mstlg is.
Men moet werkelijk een ongeneeslijk moppe
raar zijn, wanneer men ontkennen wil, dat het
feest van den dag van gisteren weer niet ge
klonken heeft als een klok. Dat was verleden
jaar het geval, maar dat was het nu ook.
Erkennen moet men ook, dat Hitier de kunst
verstaat zijn doodsvijand, het marxisme, geen
rust te laten, maar het tot in zijn uiterste
schuilhoeken na te jagen en het daar zoo kaal
te plukken als een Indische ajam. Verleden
jaar heeft hij zijn rooden vrienden hun 1 Mei
ontfutseld en van dien marxistischen steun
pilaar een der stevigste fundamenten van zijn
eigen rijk gemaakt. Dit jaar is hij nog een
schrede verder gegaan. Hij heeft den commu
nisten hun dierbaarst embleem, hamer en
sikkel, uit de hand genomen en het zich ook
toegeëigend. Er eveneens een embleem van
gemaakt in dienst van zijn Derde Rijk. Vijf-en-
twintig millioen 1-Mei-penningen heeft hij
laten slaan, die sikkel en hamer dragen. Zij
zijn van elkaar gescheiden door een doodshoofd
met haren er op. Het portret van Goethe, zoo
hoort men daar verklarend bij. Het geheel
bedoelt de hechte eenheid te demonstreeren,
die er tegenwoordig tusschen ooer, handaioei-
der en geestesarbeider bestaat. De penningen
worden tegen het civiele prijsje van 20 pen
ningen verkocht en iedereen draagt er een in
zijn knoopsgat. Zij brengen dus nog vijf mil
lioen in het laatje en zij hebben bovendien
vele honderden werkloozen een paar weken
lang aan brood en werk geholpen. Men kan
over Hitier mópperen, maar men kan ook wat
van hem leeren.
Zooals met alles had Hitier ook met het weer
geluk. Een stralend zonnetje maar ook wat
bries, die de schier ondragelijke hitte der
laatste dagen weggeveegd had. Vandaag is
de laatste echter weer teruggekomen. Men
moet maar geluk hebben in dit leven.
Het weer vormde een zeer voorname factor
in de feestviering, daar deze geheel buitens
huis plaats had. En hoe De hoofdschotel werd
op een stuk wei geserveerd, die aan de Tem-
pelhofer-vlieghaven grenst en slechts 550.000
kwadraat meter beslaat. Hierop zouden 550.000
menschen plaats kunnen vinden, maar men
wilde er een klein millioen te zamen persen.
Dat gaat ook wel, wanneer men maar goed
persen kan. En dat geschiedt door de lui in rij
en gelid te scharen. Maar dat is ook alweer
makkelijker gezegd dan gedaan Om deze zee
van menschen ordelijk op te laten marcheeren
moesten ze reeds om acht uur in den ochtend
op de verschillende appèlplaatsen aantreden.
Er werden op die appèlplaatsen dertien kolon
nes gevormd, van tusschen de dertig en negen
tig duizend koppen elk. Maar wanneer een
kolonne van 90.000 menschen in gelederen
van twaalf oprukt, heeft zij nog volle drie uur
noodig op een bepaald punt te passeeren.
En hier gaat nog slechts één van de vele
problemen verscholen, die de manipuleering
van twee millioen menschen meebrengt. Maar
zelf kan men zich toch wel een begrip maken
van de beteelcenis, die het weer in de aange
legenheid speelt. Hitier zou om vier uur 's mid
dags spreken. Daarvoor moest om 8 uur aan
getreden worden. Het afvloeien, na afloop van
de pret, is verleden jaar misgeloopen. Deze
fout mocht natuurlijk niet meer gemaakt wor
den. Daarom konden de laatste belangstel
lenden eerst tegen een gevorderd avonduur het
veld weer verlaten. Gemiddeld veertien uur
is men dus wel in touw geweest en wanneer
het daarbij gloeiend heet was geweest, zouden
er ontelbare offers gevallen zijn. Dat is nu
ook wel het geval geweest. De Roode Kruis-
kolonnes hebben gewerkt als paarden, want
het regende om zoo te zeggen bezwijmingen.
Maar hierdoor wordt de vaderlandsliefde na
tuurlijk niet gedeerd. Deze bleef, zooverre men
dat beoordeelen kan, op peil.
De ochtendbladen hebben den slag geopend
met een kanonnade, gelijk die van hen ver
wacht kon worden. Een dozijn telegrammen
uit alle voornamere steden van de aarde en in
elk telegram kon men lezen met hoeveel zorg
men elders over het verloop van 1-Mei vervuld
was. Overal zouden plassen bloed vloeien,
zouden dooden en gewonden vallen, overal
stond de politie in den hoogsten graad van
alarm vechtklaar en hier en daar waren zelfs
troepen gemobiliseerd.
En in Duitschland Nu laten we het
grif erkennen. Er is niemand, die ook maar
aan een machinegeweer gedacht heeft. Er zat
geen vleugje van dreigement in de lucht. Alles
ademde pais, vree, rust. „Die Berlijnsche po
litieagenten zijn eenvoudig om te kussen", zei
mij een geestdriftige jongedame uit Noorwe
gen. Mij was dat verschijnsel persoonlijk niet
zoo zeer opgevallen, maar bewonderd heb ik
de heeren toch wel. Het leken allen filosofen,
die reeds lang met de wereld afgerekend heb
ben en vooral ook met de menschen en der-
zelver zwakheden. Zij zweeten nu nog slechts
bonhomie en geduld. Waar is de tijd gebleven,
dat een Duitsche diender synoniem met
schnauzen was De booze Severing heeft daar
een einde aan gemaakt, maar dat mag men
natuurlijk niet hardop zeggen. Goering heeft
deze marxistische nalatenschap echter zonder
benifitie van inventaris aanvaard en de admi
raal' von Levetzow heeft het oude donderen
ook maar in het graf laten rusten en aldus
heeft Berlijn nu een politiekorps, dat zelfs de
jonge meisjes uit het land van de stokvisch
over stag doet gaan.
We zitten op de groote feesttribune en kun
nen den blik laten weiden over een veld van
naar schatting elf honderd meter lengte. Het
gebeurt niet eiken dag, dat men over een
kleine twee millioen menschen henen kijkt.
Milliarden hebben die gelegenheid nimmer
gehad en zullen er ook nimmer op stooten en
daar verhezen zij maar weinig bij. Want zien
doet men eigenlijk niet heel veel en onder
scheiden nog een 'beetje minder. Men heeft
de zon schuin van voren en deze zon blaakt
reeds vele uren op de twee millioen neer en
perst uit de vele poriën een blauwachtigen
damp, die als een vette, kleverige wolk over
het geheel blijft hangen. Boven die wolk uit is
het echter interessant. Daar voeren Udet en
Fieseler hun ongeëvenaarde luchtacrobatiek
per vliegtuig uit. Wat een gratie is er toch uit
zoo'n kist te slaan. Haast evenveel als vrien
delijkheid uit een Bei-lijnschen diender. Dan
stijgen weer drie eskaders van negen vlieg
tuigen elk de lucht in. Of de „Hindenburg",
het grootste Berlijnsche vliegtuig, zeilt over
ons heen. Of de kleine Zeppelin, die reclame
voor Odol maakt.
En dichter bij de aarde is het ook al aardig.
Middenin een hooge stellage. Van hier uit
wordt de orde gehandhaafd. Dan de 138 luid
sprekers, in' hun nieuwen vorm van een vaas.
Verleden jaar brulden alle luidsprekers door
elkaar heen en dan kwam de echo zich daar
ook nog bij melden met het gevolg, dat nie
mand een syllabe van de redevoeringen ver
stond. En dat was jammer, want verleden jaar
werdener interessante dingen gezegdDitmaal
was dat in "mindere mate "het geval, maar dal',
hindérdu niet" :erg, --Want"wanneer de"Fuhr'er
-zijn stem wat erg verhief, hetgeen nog al eénsJ
voorkomt, raakten de vazen in de war en de
echo pok en dan kwam men heelemaal niet
meer op de hoogte van het feit, dat veertien
jaar van smaad achter ons liggen.
En dan steken ook nog hoog boven alles die
ijzeren staketsels uit, waaraan de nationale
driekleur en het hakenkruis bevestigd zijn. Ze
staan vlak achter onze tribune en zij maken
aanvankelijk heelemaal geen indruk. Maar
wanneer 'n paar arbeiders naar boven klaute
ren, begint men hun werkelijke proporties
pas te onderscheiden. Aan deze staketsels wor
den een soort zeilen bevestigd met de driekleur
of het hakenkruis beschilderd. Bij een wind
sterkte van 12 zullen deze zeilen een druk van
50 ton te weerstaan hebben. In eigen persoon
weegt- elk zeil bovendien 1500 K.G en elke
stellage 42 ton. Gefundeerd heeft men de stel
lages in enorme hoeveelheden beton, maar
daarmede was het vraagstuk toch niet opge
lost. Omvallen van deze reuzendecoraties kon
slechts voorkomen worden door de zeilen te
vlechten. Men heeft daartoe banden genomen
van 8 c.M. breed en daartussehen openingen
gelaten van ongeveer drie. Door deze openin
gen kan het teveel aan wind heen spelen en
dat is altemaal ook geschied ook.
Dichterbij zijn de dingen intusschen beter
tè onderscheiden. Voor een recrutendriller een
schouwspel om te huilen van vreugde. De eene
eerewacht na de andere marcheert op. De
vliegers, de politie, de S.S., de S.A. Dan iets
nieuws. De arbeidsdienst, met geschouderde
schop. Men houdt zijn hart even vast, maar
werkelijk men deinst in het Derde Rijk
voor niets hoegenaamd terug. Dan dondert het
commando al over de vlakte heen: „Presen
teert schopEn waarachtig de spaden wor
den gepresenteerd en geschouderd en bij den
voet gezet, net alsof het geweren waren en met
een preciesheid, dat Tiller, van het vermaarde
Tillerballet, er geel van jalousie bij geworden
zou zijn.
Het opmarcheeren van de Rijksweer is maar
zoo la-la. Misschien wijl de manschappen niet
bij elkaar behooren. Zij zijn alleen daar als
representanten van verschillende regimenten
over het gansche rijk verspreid. Maar daar
nadert Goerings keurkorps, de plattelands-
politie. „Görings most own bodyguard", zoo
als de Engelschen het waarschijnlijk zouden
zeggen. Deze overtreft in de preciesheid harer
evoluties alles wat tot nu vertoond werd.
Terwijl de menigte zich met deze aange
legenheden bezig houdt, vaart er plotseling
een electrische vonk als het ware door de
massa heen. „Still gestanden!" loeit het uit de
monden der commandeerenden. Verscheidene
muziekkorpsen zetten in. En dan ontwaart
men een auto, die zijn weg door de opgepakte
massa's heen zoekt. Hitier staat er recht over
eind in. De uitgedroogde keelen joelen, maar
van wege den afstand kan men dit slechts
nauwelijks hooren. Nog een wijle en hij staat
hoog in de lucht op het spreekgestoelte. Een
uur land houdt hij 't daar uit, alsmaar door
sprekend en gesticuleerend. De luidsprekers
raken den draad van 't verhaal na een wijltje
heelemaal kwijt. De zon is warm en men knik
kebolt vreedzaam in. Der Kampf geht weiter
hoort men af en toe over alles heen uitgalmen.
Het zij zoo, droomt men verder, maar hoe
voor den drommel ontloop ik den kamp om
een plaats in de Untergrund De orde was
echter perfect. De lus in de Untergrund ook.
En daaraan bengelend, reed men 1 Mei uit en
zeer gesticht door het geziene, de wereld weer
in,'
Koning Leopold van België groet de oud-strijders, die met hun vaandels aanwezig
waren bij de onthulling van het monument der gevallen loopgraaf-
artilleristen (op den achtergrond) te Brussel.
(Van onzen correspondent)
Onze Brusselsche correspondent seint ons d.d.
7 dezer
Te Brugge heeft Maandag de eeuwenoude H.
Bloedprocessie haar jaarlijkschen ommegang
gedaan.
Evenals andere jaren was ook nu de belang
stelling van het publiek, waaronder zich ook
veel Nederlanders bevonden, zeer groot.
Onze Brusselsche correspondent seint ons d.d.
7 dezer
Kanunnik Puissant, bekend Belgisch archaeo-
loog die in de provincie Henegouwen verschil
lende oude kasteelen van den ondergang heeft
gered en heeft doen restaureeren, is heden if)
den ouderdom van 73 jaar te Bergen overleden
Genève, 28 April 1934
Het is de laatste jaren herhaaldelijk voor
gekomen, dat, ondanks de bekende „vernei-
nende" kracht van het volksreferendum, toch
een gedeeltelijke grondwetswijziging kon ver
wezenlijkt worden, wanneer een artikel der
grondwet gewijzigd moest worden of een nieuw
artikel in de grondwet moest worden inge-
lascht, opdat een wenschelijk geachte wetge
vende maatregel grondwettelijk mogelijk zou
worden.
Zulke min of meer platonische grondwets
wijzigingen, die slechts de mogelijkheid tot
de een of andere nieuwe wet openden, vonden
meestal nog wel genade in de oogen der kie
zers. De tegenstand kwam meestal eerst, hetzij
bij het souvereine volk, hetzij reeds bij de par
lementaire beraadslagingen, indien de regee
ring, op de aangenomen grondwetswijziging
steunend, de wetgeving dan ook aan de nieu-
de bepalingen der grondwet trachtte aan te
passen. Minister Schulthess heeft dit bij de
verwerping der door de grondwetswijziging
toch voorgeschreven .invoering van de ouder-
domsverzekering moeten ondervinden; en de
hoofdreden, waarom minister Haeberlin na de
verwerping van zijn wet tot bescherming van
de openbare orde zoo snel zijn besluit tot af
treden genomen heeft, was wel zijn reeds lang
opgekropte teleurstelling over de weinige me-
degaandheld van de volksvertegenwoordiging
ten opzichte van de eveneens reeds lange ja
ren geleden door een grondwetsherziening
voorgeschreven invoering van het Zwitsersche
wetboek van strafrecht, aan de totstandkoming
waarvan hij vijftien jaren lang zijn beste
krachten gegeven had, zonder dat een redelijk
uitzicht op de spoedige verwezenlijking van zijn
levenswerk was ontstaan.
Aan gedeeltelijke grondwetsherzieningen
hebben wij in de eerste dertig jaren dezer
twintigste eeuw dus geen gebrek gehad. Doch
wij moeten niet minder dan 60 jaren in de ge
schiedenis teruggaan, willen wij een algeheèie
herziening der Zwitsersche grondwet ontmoe
ten. Na negen jaren voorbereiding is in 1874
de totale wijziging der toen bestaande grond
wet tot stand gebracht. Thans doen de fron-
tisten een poging, om een nieuwe „totale her
ziening" te bewerkstelligen. Deze vernieuwing
van de grondslagen van het Zwitsersche
staatsbestuur zou dan volgens hen natuurlijk
in een anti-democratischen en vooral anti-par
lementairen zin moeten geschieden. Doch al
te zeer behoeven de initiatiefnemers tot de
grondwetsherziening hun hoofd nog niet met He
uitwerking van preciese artikelen der nieuwe
grondwet te breken. Want voorloopig zal de
strijd nog slechts uitsluitend over de gansch
algemeen gehouden vraag „totale grondwets
herziening of niet?" loopen, zonder dat van
Iwn, die een totale herziening bepleiten, eenige
nadere omschrijving van den zin dier wijziging
verlangd wordt.
Op het oogenblik bepalen de frontpartijen
zich dus tot een poging, om de vereischte 50.000
handteekeningen onder hun eisch van een
volksreferendum over „totale grondwetsher
ziening of niet?" bijeen te brengen. Daar 50.000
handteekeningen nog niet 5 pet. van het ge-
heele kiezerscorps vertegenwoordigen en de
kiezers met het geven van hun handteekening
onder een initiatiefvoorstel nog al gul plegen
te zijn, en daar voorts ook in den boezem der
tegenwoordige regeeringspartijen velen, voor
al onder de jongeren, de wenschelijkheid van
een aanpassing der grondwet aan den nieuwen
tijdgeest beamen en dezen dus geneigd zijn
hun handteekening op het frontistische herzie
ningsformulier te plaatsen, ook al zijn hun
wenschen ten aanzien van het doel der grond'
wetswijziging volstrekt niet identiek met dis
der frontpartijen, zoo gelooft men algemeen,
dat de frontlsten in dezen eersten stap ter be
reiking van hun doel wel slagen zullen.
moedelijk zullen, voordat de zomer ten emcle
zal zijn, de noodige 50.000 onderteekeningen
wel zijn verkregen. Het parlement zal dan in
de herfstztting van September het slagen der
initiatiefactie moeten vaststellen, waarna ver
moedelijk in December of Januari de volks
stemming zal moeten plaats vinden, of inder
daad de weg naar een totale grondwetsherzie
ning verder beschreden zal worden.
Hoe het bij deze volksstemming zal
pen, is thans natuurlijk hoegenaamd m®
voorspellen. Hoe zal de algemeene t°es™T
der wereld en van Zwitserland In
genden winter zijn? En welke gedragslijn ZUl-
ien de groote burgerlijke partij®"' ila'
tholieken en de vrijzinnigen bh bet referen
dum jegens het voorstel tot algeheele grond
wetsherziening (zonder eenige verdere^ om
schrijving van de richting, v^aal'in de wijzigin
gen zich te bewegen zullen hebben.) innemen?
Zooals boven gezegd, ook onder de regee
ringspartijen wordt de wenschelijkheid eener
algeheele herziening niet ontkend. De groote
vraag zal echter zijn, of men het doelmatig
acht," om juist in den bewogen ersistijd dit
moeilijke werk aan te pakken, en ook of dc
oudere burgerlijke partijen bereid zullen zijn.
om de grondwetsherziening als het ware onder
Ik zal de brandkast voor mijn rekening frontistische vlag te plaatsen,
nemen', zoek jij een middeltje voor je ver.r Reeds zijn bij de vrijzinnigen stemmen opge-
■köudftèW: gaan,: die,ervoor pleiten, dat men den fascisten
CP.'I. B". cén onbestreden ovcrwinMwig-j/vfi'.ièr-cérc bij
het referendum zal laten, hetgeen voor de an
dere partijen ook dit voordeel zou medebren
gen, dat de fascistischgezinde frontpartijen dan
daa.rna met hun algemeene, vage vernieu-,
wingswenschen zouden moeten ophouden en
na hun referendum-„succes" met precies-om
schreven voorstellen tot grondwetswijziging
voor den dag zouden moeten komen.
Doch. anderen hebben zich terstond tegen
het denkbeeld van een „ja" voor het fronten-
voorstel voor algeheele grondwetsherziening
verzet, vreezend dat de fascisten hun succ&s
geweldig propagandistisch zouden uitbuit^.
Eerst een verpletterend Neen als teeken, dat
het Zwitsersche volk aan de democratische be
ginselen wil blijven vasthouden, en dan daar
na een initiatief der regeeringspartijen tot
grondwetswijziging onder inachtneming onzer
democratische grondslagen!, is de leuze van
hen, die iedere concessie aan de frontbeweging
uit den booze achten.
Het is dus nog gansch onzeker, wat de hou
ding der regeeringspartijen bij het referendum
zal zijn en hoe de volksstemming zal uitval
len. Nemen wij echter voor het oogenblik
aan, dat het referendum een meerderheid ten
gunste van totale herziening" zal opleveren,
dan zal het nog heel wat tijd en moeite eischen
voordat het inderdaad zoo ver gekomen zal
zijn! Na een gunstige volksuitspraak, zullen
nieuwe verkiezingen voor kamer en senaat
moeten uitgeschreven worden, opdat het groote
werk der grondwetsherziening door uitdruk
kelijk voor dit doel gekozen mannen zal on
dernomen worden.
De nieuwe kamer en de nieuwe senaat zul-
le.n dan waarschijnlijk een groote commissie
benoemen, dio ieder artikel der tegenwoordige
1 grondwêf té' üêSpreRëH' en' SfaJagmPn" 'da'ar-
van in overweging te nemen zal hebben. In
dien eindelijk die voorbereidende commissie
met haar wérk zal zijn gereedgekomen, zullen
natuurlijk de voltallige kamer en senaat het nog
eens moeten worden en daarop zal dan ten
slotte nog de volksstemming moeten volgen,
waarbij niet slechts de meerderheid van het
volk, doch ook de meerderheid der kantons
zich ten gunste der wijzigingsvoorstellen zul
len moeten uitspreken. Het is dus een zeer
lange weg, die nog te bewandelen is, ook nadat
de frontpartijen, zooals te verwachten is, de
50.000 handteekeningen zullen bijeenverzameld
hebben, die het beschrijden van dezen langen
herzieningsweg althans tot een mogelijkheid
zullen maken!
BERLIJN, 5 Mei. (V.D.). Van de Himalaya-
expeditie onder leiding van Willy Merkl is
het volgende bericht binnengekomen:
Op den 30sten April hebben de twaalf Duit
sche deelnemers en de hen vergezellende twee
Engelsche officieren zich verzameld te Srina-
gar, de hoofdstad van Kasjmir. Op 1 Mei zijn
500 dragerslasten per schip naar Bandïpoer aan
het Woelarmeer vervoerd. Op 2 Mei is Willy
Merkl met 300 dragers opgebroken naar den
Tragbalpas, die opeen hoogte van 3600 meter
ligt. Op 3 Mei volgde de achterhoede met 200
dragers onder leiding der Duitsche bergbe
klimmers Schneider en Wieland Het weer is
ongestadig. Op de hoogten der Himalaya ligt
zeer veel sneeuw, zoodat het overtrekken van
den bergketen groote moeite zal kosten. Willy
Merkl meldt, dat de stemming van deelnemers
en dragers uitstekend is, daar net vervoer der
bagage en het vertrek zonder eenige storing
zijn verloopen.
WEENEN, 7 Mei (V.D.) Het ministerie van
justitie heeft aan de presidenten der beide straf
gerechten een decreet gericht, dat verordenin
gen bevat voor de begenadiging van de deel
nemers aan de revolutie van Februari, welke
zich in hechtenis bevinden. Alle leden van den
Schutzbund, die zich naar aanleiding van de
sommatie van den bondskanselier vrijwillig
hebben aangemeld, zullen worden begenadigd
Voorts zullen de leden van den Schutzbund.
die zich bij de plaatsen, waar gestreden werd,
ophielden, doch niet deelnamen aan de gevech
ten, niet verder worden vervolgd.
Men verwacht, dat ongeveer 400 van de 1600
nog gedetineerde „Schutzbundler" bij deze actie
zullen worden betrokken.
En de eerste ernstige crisis
Dezer dagen is te Munchen in de ouderdom
van bijna 70 jaar overleden Pater Stanislaus
von Dunin Borkowski S. J., paedagoog en ge
schiedschrijver der wijsbegeerte. Zijn werk
„Dér junge De Spinoza", dat in 1910 ver
schenen is, en verdere studies over de P®"
50^-n en het denken van Spinoza had
hem in wetenschappelijk® kringen een
reldnaam bezorgd. Hij was dan ook
geziene spreker op de internationale s'
sen, die in 1927 en 1932 bij geleg®°heid van
Spionza-herdenkingen te 's-Grave»"aëe Wer
den gehouden, zoodat Léon '!CS i"
1932 bii de officieele ontvang?* aer congres
sisten door het Haagsche Gemeentebesti<u
mocht spreken van „la
oarmi nous du Père von Djmin Borkowsk
Zelf had hij bij het laa*st° eeuw lees *den
stand van de kwesties rond Spinoza op g ond
van een van een ongeëvenaarde kenms van
le betreffende literatuur samengevat m een
klein boekje. SeUte!cl; „Spin°za nach 300
Jahren". Dit boek]e Was bedoeW als voor-
looper van het vervolg 0p z'-in ..Der junge
De Spinoza". een werk van ®ven weeden op
zet, waarvan echter slechts een deel is ver-
De' praktijk van de zielzorg onder studen
ten bracht P. von Du"in Borkowski op rij
peren leeftijd tot een eveneens zeer vrucht
bare werkzaamheid °P het terrein der paeda-
gogiek. In zijn „Schópferische Liebe" (1923)
heeft hij 2ijn' paedagogische theorieën samen
gevat.
De fijne en beminnelijke figuur van dezen
aristocratische" priester zal bij allen, die met
hem in aanraking kwamen, in eerbiedige her
innering blijven.
Den katholiek Duitsch geneesheer ontving
dezer dagen een vragenlijst te beantwoorden,
waarop onder de rubriek: Lidmaatschap van
de Loge of „dergelijke organisaties", ook voor
kwam de „Action (sic) Catholica"
In verband hiermede mogen wij ten over
vloede opmerken, dat er op het oogenblik van
een georganiseerde Katholieke Actie in Duitsch
land nog geen sprake is, daar deze volgens de
voorschriften der bisschoppen nog in voorbe
reiding is.
HET BEGROOTINGSDEFICIT IN DEN
BELGISCHEN CONGO
BRUSSEL, 5 Mei. (V.D.) Het Belgische
ministerie van financiën heeft 70 millioen
francs beschikbaar gesteld, teneinde tegemoet
te komen aan het deficit van drie honderd mil
lioen francs op de begrooting voor den Bel
gischen Congo.
Aangezien geen verdere leeningen kunnen
worden aangegaan, hoewel de economische toe
stand in de kolonie verbeterd Is. en de uitvoe
ren beginnen te stijgen,.zal een koloniale lote
rij worden georganiseerd^ om ..de rest van.het
tekoïTop te brengen'.
Een systeem met bemoedigende
perspectieven
Het is niet gemakkelijk, om met juistheid vast
te stellen, wanneer de fabricatie van glas in
Europa ingang vond. Ongetwijield echter, is zij
een der oudste nijverheden" van het continent
en reeds in de Middeleeuwen schijnen de gil
den der glasblazers In Frankrijk tal van privi
leges bezeten te hebben, die hun door steden en
landheeren, die den bloei van deze industrie
bevorderen wilden, toegekend werden. Een
oude traditie getrouw, zouden in België, zooals
in andere landen trouwens, de meester-glasbla-
zers zelfs zekere adellijke prerogatieven hebben
genoten, doch zekerheid omtrent dit punt be
staat er bij de historici niet.
Wat vast sta^t jSj dat er van de dertiende
eeuw af in hel graafschap I.uik glazenmakers
woonden, wier rol echter nog zeer bescheiden
was, daar zij bestond uit het plaatsen en deco
reeren van ramen van Italiaanschen oorsprong.
De werkelijke fabricage van glas werd in Luik
ingevoerd door aan het einde der zestiende eeuw
uit Venetië en Verona gekomen ambachtslieden.
De Luiksche glasnijverheid ontwikkelde zich
vrij snel en kon na een eeuw, door de kwaliteit
van haar producten, als exportindustrie reeds
concurreeren tegen de beroemde Venetiaansche
glasnijverheid. Ij? dien tijd werden in België
vooral tafelglazelf en flesschc-n gefabriceerd,
welke naar het scnijnt bestemd waren voor de
mineraalbronnen van Spa, die toen reeds be
kendheid begonnen te krijgen
De glasnijverheid heeft bijna van haar oor
sprong af alles gedaan, nm haar producten te
perfectionneeren en reeds in 1643 werden voor
de stookplaatsen steenkolen gebruikt in plaats
van hout. Het was dan ook legen 1650, dat de
glasnijverheid zich verder uitstrekte tot in de
streek van Charleroi, waar toen reeds steen
koolmijnen geëxploiteerd werden. In het land
van Luik werd daarna do glasfabricage minder
florissant en het was te Charleroi, dat zich
aan het einde der 18de eeuw de drie voornaam
ste glasblazerijen bevonden.
Het lokaliseeren van de glasnijverheid in de
buurt van de steenkoollagen van Charleroi en
van de Borinage valt gemakkelijk te begrijpen
door het feit, dat de ovens der glasblazjMijisri
een enorme hoeveelheid steenkolen verwerken.
Bovendien is in de nabije Sambre-vallei over
vloed aan zand, kalksteen en vuurvaste gron
den. Fabriceerde men in den aanvang "slechts
glazen en flesschen, later volgden hierop kunst-
ramen, een branche, waarin de Belgische glas-
blazers een hoogen graad van artistieke per
fectie bereikten.
De kristalnijverheid deed hier pas haar In
trede in den loop van de 18de eeuw. De eerste
kristalfabriek, waar men ooit van behoord heef!
werd in 1764 te Namen opgericht. Daarna kwam
er nog een andere in de buurt van Givet, waar
uit tegen 1825 de beroemde Belgische kristal-
fabrieken van Val St. Lambert zouden voort
komen en de Fransche van Baccarat.
Nog later kwam in België de spiegelnljverheid
en wel pas in de 19de eeuw, daar de eerste spie-
gelfabriek in 1836 te Aiseau schijnt te zijn op
gericht.
Een der oorzaken van de hooge vlucht, welke
de glasnijverheid de geheele 19de eeuw door ge
nomen heeft, is de rol geweest, welke door de
bewerking gespeeld werd. De oude glasblaze
rijen konden alleen werklieden met een bijzon
der sterke constitutie gebruiken. In de gespecia
liseerde branches, zooals de kristal- en sier-
glas-fabricage, was bovendien een goede smaak
en een groote vingervaardighrd noodig en niet
zonder reden werden de Belgische glasblazers
buitengewoon gewaardeerd in liet falend
Sommige „nieuwe" landen, zooals de Verenigde
Staten, danken aan hen den oorsprong .-Van
hun glasnijverheid.
De reputatie van groote handigheid, welke 4e
Belgische glasblazers hadden, komt ook voort uj?
het feit, dat het ambacht van glasblazen in
van gezinnen van vade?' op zoon overging. Doch
met het uitkomen der lekmachmes veranderden
de werkomstandigheden geheel en boette dc
factor handenarbeid aan belang in, tenminste
in de voornaamste branches.
De glasnijverheid is altijd een der weinige in
dustrieën van het l£>nd geweest, die bijna uit
sluitend met grondstoffen van Belgischen oor
sprong werkte. De vette stcc' 'en. weIke
gebruikt, komen weliswaar slechts ten deele
voort uit de Borinage, en reeds voor den oorlog
werden Duitsche en Engelsche gaskolen inge
voerd maar het zand wordt uit de Kempen
eehaald de kalksteen voor hei allergrootste deel
uit de streek van Bergen en het sodasulfad,
wordt geleverd door de mbefnsche fabrieken
van chemische producten, slechts het inpakhout
is altijd ingevoerd geworden, voornamelijk uit
zweden en Noorwegf
Tegen het midde" der 19de eeuw had de Bel
gische glasnijverheid een der eerste plaatsen op
de Europeesche markt weten te veroveren, zoo-
we] voor wat betreft de kwantiteit als de kwa
liteit va° haar producten. Behalve voor de
flesschenfabricage, die minder goed ging, was
het toen voor alle glas- en spiegelfabrieken een
periode van grooten bloei.
In den aanvang van de 20ste eeuw expor
teerde België, dat na Duitsrhland de belang
rijkste producent van ruitenglas ter wereld was,
95 pet. van zijn productie, welke op 40 millioen
vierkante meter geschal werd
Het is tegen 1904—1905, dat de Belgische glas
nijverheid haar eerste ernst/ge crisis door te
maken had. Deze had een technischen onder
grond, wat werd veroorzaakt door het invoeren
van het mechanisch blazen in de Amerikaansche
fabrieken. De export hier in België ondervond
er dadelijk den weerslag van, want de Belgische
productie kon niet op tegen de machinaal ver
vaardigde Amerikaansche producten, die, veel
goedkooper waren. Het leek toen, alsof aan
België niets anders overbleef, dan zich te spe-
cialiseeren in fijn glaswerk, bekers en kristal.
Van dat oogenblik af spanden de Belgische
meester-glasblazers echter alle krachten in, cm
procedé's te vinden, die de exploitatie zouden
kunnen vergemakkelijken. In 1911 werd een
commissie van onderzoek naar de Vereenigde
Staten gezonden, teneinde de mogelijkheid on
der het oog te zien, in België de Amerikaanselie
methodes in te voeren.
Gezegd moet echter worden, dat de Belgische
technici niet gewacht hebben op hetgeen in
Amerika tot stand gebracht werd, om hun aan
dacht te besteden aan het pertectionnéeren van
de glasfabricage, door hel vervaardigen,, van
speciale machines. Nog véór 1910 vonden twee
ingenieurs uit de streek van „harier31 eer' me
chanisch procédé uit. dat de mdus.rie in staat
stelde, goedkooper glas te producéeieri. Dit. pro
cédé staat bekend onder den naam van „Four-
cault" en is gebaseerd op een systeem van ver
ticaal rekken van het glasblad. Aan den voor
avond van den oorlog werd in de fabriek van
Dampremy voor het eerst dit nieuwe systeem
toegepast, dat zeer bemoedigende perspectie
ven opende.
Na den wapenstilstand was deze uitvinding
het uitgangspunt voor een groote hervorming
in de Belgische glasindustrie, die thans om zoo
le zeggen geheel gemechaniseerd is.
RIGA, 7 Mei. (R.O.) De Duitsché gezant
alhier heeft formeel geprotesteerd bij dé Let-
landsche regeering tegen het feit, dat de so
cialisten op 1 Mei in een optocht een beeltenla
van rijkskanselier Hitler hebben meegevoerd,
met een reusachtige bijl .in de hand, waarme*
hij een slachtoffer het hoofd afsloeg,
