GROEIENDE ANIMO
voor zelf musiceeren.
De Fransche kunst
Veiling Aquarellen
van de Haagsche School.
Van muziek hooren naar
muziek beoefenen.
ingezonden.
magazijnbediende
een flink meisje
huishouding
DONDERP \G 12 OCTOBER 1939
Prachtige verzameling bij
Fred. Muller.
PRODUCTIE VAN ELECTRICITEIT
IN ONS LAND.
NOTARIS J. K. C. MATTHIJS. f
BEDRIJFSREGLEMENTEERING IN
DEN BIOSCOOPBOND.
AANWIJZING VAN GOEDEREN ALS
CRISISPRODUCT.
Op afdoende wijze is ze
beschermd.
DE „INDRA" IN AMSTERDAM
AANGEKOMEN.
Onderzoek naar de schade.
ONTSPANNING VOOR
GEMOBILISEERD EN.
de WOUWSCHE plantage.
OPZICHT VOOR HUIZEN
PLAATSING
KOKIN
BESCHAAFDE, FLINKE
MEISJES EN JONGENS
FRITUURINST ALL ATIE
SALONKASTMEUBEL
MODERNE PIANO
NIJMEGEN
KERKORGEL
HAARLEM - TE HUUR
NIJMEGEN. TE HUUR
GELDBELEGGING
TE KOOP
R-K. PENSION
WINTERPENSION
IVERSE
HAARDPLATEN
MOSSELEN
jjnnpsu3A3| uaj pjaA Mn ueg
jnn uaa uep J3A3!| psjjo
U8Z9!>| jooa iqst-l n ug l-jêT
U8Z3I|J3A jsoui S}3| pool n sjy
Bij Frederik Muller is dezer dagen een
van de laatste groote portefeuille-collecties
te zien, die ontstonden in den tijd, waarin
de schilders van de „Haagsche School" in
onbekommerde uitbundigheid ons land over
stroomden met hun prachtige aquarellen.
Uit deze aquarellen bouwde de heer J.
Verstolk-Völker een verzameling vén onge
veer twee honderd exemplaren op die hij
voor het grootste deel van de kunstenaars
zelf kocht. Slechts een klein gedeelte werd
aan de collectie toegevoegd door bemidde
ling van een gerenommeerd kunsthandelaar.
Na den dood van dezen verzamelaar werd
de geheele collectie opgeborgen in een groot
buitenhuis te Eefde. Er werd weinig meer
aan toegevoegd, maar er ging ook niets van
verloren. Niemand vermoedde intusschen
welke kostbare bewijzen van de grootheid
van deze gouden eeuw voor onze schilder
kunst daar verborgen lagen. Een enkele
maal kwam een van de meest beroemde
aquarellen eens op een tentoonstelling te
recht, totdat thans plotseling de geheele
verzameling als een doos van Pandora voor
ons zal worden geopend, waaruit de goede
gaven bij de aanstaande veiling op 17 Oot.
naar alle windrichtingen verspreid zullen
worden. Dit is wellicht te betreuren, maar
het is van den anderen kant een uitnemende
gelegenheid voor particulieren en musea om
enkele verstandige aankoopen te doen.
„Herfstlandschap" van Mauve.
Dr. van Gelder, de directeur van het
Haagsch gemeentemuseum, schrijft in een
voorwoord tot den catalogus, welke bij ge
legenheid van deze veiling werd uitgegeven,
dat deze verzameling ten van de zeldzaam
heden is, waarin de geheele Haagsche
school, ook de minder beroemde meesters,
vertegenwoordigd is. Z-ij levert ons het be
wijs, dat de aquarelkunst bij deze Haagsche
meesters hoog in eere stond en dat zij op
dit terrein verschillende werken schiepen
van een onvergankelijke schoonheid en zulks
vaak onbewust, terwijl zij schetsen in water
verf ontwierpen voor grootere concepties,
waaruit de evolutie biiikt van deze natura
listische en tegelijk dichterlijke kunst, die
een vernieuwing beteekent van den roem
der Nederlandsche Schildersschool.
Wanneer wij met dr van Gelder van na
turalisme spreken bij de Haagsche school
dan versta men daaronder een naturalisme
in den besten zin van het woord: ontroerend
door den zuiveren kijk op de dingen om
ons heen, op de kleuren en de vormen, zooals
een schilder die alleen maar ziet en die hij
zonder veel bijgedachten als directe impres
sies op het papier brengt.
Van deze heerlijke natuurlijkheid, d|t
open oog voor de kleur in de eenvoudigste
dingen, vooral in het landschap om ons heen,
is in deze collectie menig staaltje te vinden.
Bijzonder mooi en doorwerkt zijn de ge-
wasschen kleuren van de groote meesters:
Bosboom, die hier met enkele groote kerk
interieurs vertegenwoordigd is, imponee
rend door hun prachtigen lichtval, Jacob
Maris met zijn gezicht op de Prins Hendrik
kade en Schreierstoren te Amsterdam, Mes
dag met zijn zee, die hem steeds weer trof,
ook al was zij grijs en eentonig, Mauve met
zijn herfstlandschappen, waaronder er een
is, dat onmiddellijk opvalt door de prachtige
tegenstelling van de stilte in de natuur en
het leven der menschen. Een boom wordt
geveld, er blinkt versch hout daar waar zijn
atam wordt aangetast en een kleine figuur
staat daar te hakken in een kuil. Boven hem
vliegt een klad vogels in de lucht en daar
achter is de stilte van den herfst.
En zoo zouden we kunnen doorgaan en er
zou aan deze beschrijving, die alleen maar
onvolledig kan zijn, geen eind kwam. Maar
enkele namen mogen we toch niet vergeten:
Matthijs Maris van wien er de welhaast be
roemd geworden „Doop te Lausanne" te
vinden is, Josef Israels die hier met vier
aquarellen vertegenwoardigd is, Rochussen,
Weissenbruch, David Bles, van dien wij een
geestig interieurtje in een pastorie aantrof
fen, Klinkenberg met enkele stadsgezichten,
Hoynck van Papendrecht, van de Sande
Bakhuijzen, Albert Neuhuys. En daarmede
hebben wij nog niet de helft gezegd van wat
we zouden kunnen zeggen.
De opening van deze doos van Pandora,
waaraan morgen nog een officieele kijk
dag voorafgaat, mag den serieuzen kleinen
verzamelaar, die misschien den moed op
geeft in een tijd als deze, niet ontgaan.
Volgens het centraal bureau voor de sta
tistiek bedroeg de productie van electriciteit
door de openbare centrales in de maand
September 204 millioen K.W.H., d.i. 13 mil-
lioen K.W.H. bijna 7 pet. meer dan in
de overeenkomstige maand van 1938 (191
millioen K.W.H.) Deze toeneming is gerin
ger dan in Augustus, toen zij 11 pet. bedroeg.
In den ouderdom van 54 jaar is gisteren
ln het Diaconessenhuis te Leiden overleden
de heer J. K. C. Matthijs, notaris te Katwijk.
Notaris Matthijs was vele jaren werkzaam
op het kantoor van notaris Coebergh te Lei
den, was daarna gedurende tien jaar notaris
te Kortgene in Zeeland en van 1935 te Kat
wijk als opvolger van notaris Eerdbeek.
OOK het muzikaal gebeuren der laatste
jaren werpt zijn schaduw vooruit
in de toekomstige muziekwereld.
Daar is n.l. een reeds meerdere malen hier
gesignaleerde strooming om van het „luiste
ren naar" over te gaan naar het „beoefenen
van". M.a.w. de passieve houding van den
muziekliefhebber, wiens genoegens zich be
palen tot het aanhooren van muziek "in
concertzalen, kerken, of via den mechani-
schen weg van gramofoon of radio, wordt
door velen niet meer als een voldoend con
tact met de toonkunst gevoeld. Men wil n.l-
zelf musiceeren, actief deelnemen aan het
klankgebeuren, hoe bescheiden dat musicee
ren ook aanvankelijk zijn moge. Iedere vogel
zingt n.l. zooals hij gebekt is, zegt het spreek
woord, en ieder instrumentalist speelt zoover
zijn geoefendheid hem daartoe in staat stelt.
Deze richting van muziekbeoefening breekt
steeds meer baan, het meest in de Germaan-
sche, ook wel in de Angel-Saksische landen,
het minst in het Zuiden.
En hiermede is, zooals bekend mag worden
verondersteld, niets nieuws in het zicht. Het
is een hèr-leven van het muziekleven zooals
dat zich in de 17e en *8e eeuw voordeed.
Musiceeren in huiselijken kring: het samen
spel als organisch deel van het gezinsleven
zo'owel als van het lever, der gemeenschap,
dat was de kern van de muziekbeoefening
in die tijden.
De muziek zelf was minder gecompliceerd
dan zij sinds de 19e eeu'., is geworden; zij
was vóór alles speelbaar voor degenen, die
over 'n middelmatige techniek beschikken.
Parallel aan het streve? om de muziek
nader tot de gemeenschap te brengen, zien
we allerwegen uitgevers zich beijveren om
in aantrekkelijke uitgaven die muziek te
publiceeren, welke zich wederom kan leenen
tot eenvoudig muziek-maken. Vooral Duitsche
uitgeverijen als von Schott en Barenreiter
zijn in dit opzicht zeer actief.
Voor de in zwang komende blokfluit is bij
ieder een speciale catalogus verschenen. Bij
zondere aandacht hiervan verdienen de uit
gaven door F. J. Giesbert bij Schott's Söhne
te Mainz verzorgd.
Men kent diens activiteit voor de huis
muziek ook hier te lande door de meerdere
zomercursussen, door hem op even vakkun
dige als aangename wijze geleid. Bijzonder
vermelding verdient hier de opgewekte ga
lante muziek van Jean Hotteterre (±1700):
„Die landliche Hochzeit" genaamd. Dan: „Ein
alten Spielbuch", waarin niet minder dan 51
stukken van oud-Nederlandsche meesters
rond 1500 voorkomen. Zij zijn ontleend aan
het „Liber Fridolini Sicherij" uit de univer
siteitsbibliotheek te Sint-Pollen en afwisse
lend voor 3, 4 en 5 fluiten in c- en f- stem
ming gecomponeerd.
Afgezien, nu van het blokfluit-repertoire,
dat hier geheele kolommen zou kunnen
vullen, is er haast geen gebied in de instru
mentale muziek waaruit niet gemakkelijk
speelbare stukken zijn opgediept en in een
nieuw, frisch kleed zijn gestoken.
Voor vierhandig pianospel verscheen bij
Schott een tweedeelig „Vierhandiger Tanz-
büchlein", bewerkt door Heinz Kaestner en
Helmut Spittler. Wat moeilijkheidsgraad
betreft loopen deze stukjes van het moment
af, dat in den omvang van vijf tonen eenige
vaardigheid verkregen is.
Eenerzij ds treffen we bewerkingen van
oud-Duitsche volksliederen, anderszijds van
dansvormen meer aan de oude volksmuziek
dan aan de hofdansen ontleend. In dit op
zicht wordt het universeel karakter der toon
kunst geaccentueerd doordat oude dansvor
men uit Duitschland evenzeer als uit Frank
rijk, Polen, Engeland, Hongarije, Portugal en
Bohemen hier broederlijk zijn vereenigd.
Doordat nu de linker partij niet zwaarder
is gezet dan de andere helft van het klavier,
heeft men hier de mogelijkheid om den
speler afwisselend „primo" of „secundo" te
laten vervullen. Wat overdreven lijkt ons
de bemerking, dat deze muziek „zoowel door
één paar musiceerenden als door groepen"
zal kunnen uitgevoerd worden.
Tegen het voorgestelde meespelen door een
„melodie-instrument" als de sopraan- of
tenor-blokfluit lijkt ons minder bezwaar te
bestaan.
„Aus Alt-England" (uitg*. Schott) is een
bundel van stukken en dansen van oud-
Engelsche meesters, door voornoemde musici
bewerkt, voor alt-blokfluit in f en klavier
of cembalo. Zij zijn ontleend aan een bundel,
die Alfred Moffat destijds voor viool en
klavier reeds heeft samengesteld, ofschoon
hierbij vermeld moet worden, dat de oor
spronkelijke zetting grootendeels voor blok
fluit was, 'n instrument, dat in de 17e eeuw
veel in Engeland werd beoefend. Evenzeer
was het toen gebruikelijk om te zijner tijd
een melodie met versieringen op te smukken
en wel naar eigen believen. Hier staan slechts
kruisjes, waar de mogelijkheid tot versieren
wordt verondersteld.
Een groot deel der danswijze is ontleend
aan de muziek van Henry Purcell en we
worden zelfs bij deze eenvoudige melodieën
gewaar welk een groot meester daar geleefd
heeft.
Dit bewijst nog eens te meer de „Spiel-
musik zum Sommernachtstraum" voor vier
strijk- of blaasinstrumenten en generale bas
van denzelfden componist, welke muziek
door de zorgen van Hilmar Höckner en Fr.
W. Lothar bij BarenreiterVerslag te Kassei
verschenen is.
De naam „Sommernachtstraum" houdt hier
inderdaad verband met Shakespeare's toe-
neelwerk. In 1692 n.l. schreef Henry Purcell
zijn opera „The Fairy Queen", door kenners
en liefhebbers als zijn meesterwerk betiteld,
zijnde een bewerking van het befaamde
tooneelstuk. Wijl nu de vroegere operavorm
uit een reeks op zichzelf staande vormen
bestond, was er dan ook de mogelijkheid
meerdere deelen uit zulk een opera te lichten
er ze te plaatsen in het kader van een „Suite"
b v, die geheel los van de dramatische han
deling gespeeld kon worden.
Hiervan is deze „Spielmusik" een typisch
voorbeeld. Het geheel is n.l. een opeenvolging
van oude dansvormen: Prelude, Hornpipe,
Air, Rondeau, Entry Dance, Chacone, enz.,
die gemakkelijk voor eenigszins geoefende
leeken zijn uit te voeren, en wel voor twee
violen, alt en een bas, of één fluit, een
hobo, één clarinet en één viool, alt fagot,
of bas-clarinet, enz., zulks naar gelang de
instrumenten in den bepaalden vriendenkring
o* gezelschap of familie worden beoefend
Nog een andere mogelijkheid dan „gezellig
musiceeren" brengt deze muziek. Zij kan
n.l. dienen bij uitvoeringen van Shakespeare's
i werk zelf. Daartoe zou dan het Prelude als
openingsmuziek kunnen fungeeren, de Hor-
ltpipe bij de opkomst van de handwerkslui,
de „Dance for the fairies" als elfendans, de
„Entry-Dance" als Hochzeitsmarsch, de Cha
conne als pompeus besluit, enz. Hiermede
is geen tekort gedaan aan Mendelssohn's
weergalooze tooneelmuziek, maar alleen
aangetoond, hoe door leeken een passende
muziek is uit te voeren.
„Musik um Shakespeare" luidt de titel van
een verzameling oud-Kngelsche virginal-
muziek door Hans F. Redlich in de Universal-
Edition A. G. gepubliceerd.
Deze klaviermuziek, die een ietwat hooger
technische ontwikkeling eischt, in ontleend
aan twee klassieke werken der Engelsche
toonkunst, n.l. het Fitzwilliam Virginal Book
een kostbaar handschrift, tusschen 1564 en
1624 verschenen, dat een 300-tal stukken
van meer dan 20 Engelsche componisten
bevat, en het „Lady Nevill's Book" („My
Ladye Nevells booke") dat 42 werken van
Engeland's grootmeester William Byrd bevat.
Het „virginal", een soort spinet of clavi
chord en behoorend met deze laatsten tot de
voorloopers van het klavier, was in het
Shakespeare's tijdperk het geliefde instru
ment der Engelsche aristocratie, speciaal van
het vrouwelijk („virginal") deel daarvan. De
hoogbloei dateert uit den tijd van de zeer
muzikale vorstin, koningin Elisabeth, voor
wier muzikale ambities een legio composities
ontstonden.
We treffen dan in deze verzameling 25
stukken van Byrd, Buil, Farnaby, Gibbons,
Munday en Philips, die in de toenmalig ge
bruikelijke vormen van volkslied-variatie,
de typisch Engelsche „ground", de dansvor
men: Povane en Gaillarde (karakteristieke
hofdansen) geschreven zijn.
Ook hier dan weer zien we de muziek
als uiting van een gemeenschap, van een
aristocratisch deel der gemeenschap welis
waar, doch in ieder geval in een sociale,
functiorreele beteekenis.
We zien in deze voorname muziek, die
steeds met een verheven glimlach en een
wereldsch, vorstelijk gebaar vergezeld schijnt,
als in een spiegel, die met dieper psycho
logische inslag dan nuchter-hystorische fei
ten ons den aard van een volk en van een
cultuurtijdperk leert kennen.
De mogelijkheid is althans nu geschapen
voor onze tijdgenooten ons middels dergelijke
niet genoeg te apprecieeren uitgaven, den
muzischen geest van vroegere geslachten
weer in zich op te nemen.
Dat men nu spele
MARIUS MONNIKENDAM.
Onder voorzitterschap van den heer D.
Hamburger Jr. uit Utrecht is Dinsdag op het
bureau van den Nederlandschen Bioscoop
bond de ledenraad in voltallige vergadering
bijeengekomen teneinde met zijn werkzaam
heden een aanvang te maken.
Deze raad, waarin de onderscheidene groe
pen van 't Nederlandsche film- en bioscoop
bedrijf evenredig vertegenwoordigd zijn,
treedt in de plaats van de algemeene ver
gadering en heeft o.a. tot taak het vaststellen
van bedrijfsreglementen en het uitvaardigen
van bedrijfsbesluiten.
Na uitvoerige behandeling heeft de leden
raad een zoogenaamd algemeen bedrijfsre-
glement vastgesteld, waarmede de regelingen
geconsolideerd zijn, welke sedert 1935 in den
vorm van verschillende besluiten waren ge
troffen, teneinde organisatorisch toezicht uit
te oefenen op het vestigen van nieuwe za
ken op het gebied van het film- en bioscoop
bedrijf.
Volgens het thans vastgestelde algemeen
bedrijfsreglement, dat o.a. ook een bedrijfs-
register invoert, waarin wordt vastgelegd,
welke bedrijven resp. bedrijfstakken door de
leden van den bond worden geëxploiteerd,
zulks ter beveiliging van de rechtspositie der
leden individueel, kunnen nieuwe zaken in
eiken tak van het Nederlandsche film- en
bioscoopbedrijf, dus zoowel bioscopen als
verhuurkantoren, filmfabrieken, etc., worden
opgericht, mits de aanvragers voldoen aan
bepaalde normen.
Deze normen komen in het algemeen hier
op neer, dat de aanvrager voldoet aan de
eischen van credietwaardigheid, handelsken
nis, vakbekwaamheid en fatsoen en een
gunstige reputatie geniet; dat voorts de be
staande bedrijven of bedrijfstakken niet in
de behoefte voorzien van de exploitatie van
het bedrijf of den bedrijfstak, waarvoor de
aanvrage wordt gedaan; geen overproductie,
excessen op concurrentiegebied, monopolisti
sche positie, speculatie of dergelijken te duch
ten zijn, en dat de aanvrage, wanneer zij
o.a. betreft een nieuwe permanente bioscoop,
voldoet aan door het hoofdbestuur van den
bond te stellen eischen op het gebied van
ligging, outillage, inrichting, veiligheid, e.d.
Zij nog vermeld, dat aanvragen om toe
stemming tot het vestigen van nieuwe zaken
schriftelijk en gemotiveerd moeten worden
ingediend bij het hoofdbestuur, dat verplicht
is schriftelijk en gemotiveerd binnen drie
maanden na de indiening der aanvrage te
beslissen. Van de beslissingen van het hoofd
bestuur staat beroep open bij den ledenraad.
Ingediend is een wetsontwerp, houdende
uitvoering van artikel 37 der landbouw-crisis-
wet 1933 ten aanzien van het bepaalde in het
koninklijk besluit van 28 Augustus 1939,
no. 38.
Bij de wet van 30 September 1938 werd
machtiging verleend tot het gebruik maken
van de bevoegdheden, voortvloeiende uit de
landbouw-crisiswet 1933, ten behoeve van de
voedselvoorziening in tijden van oorlog, oor
logsgevaar en andere buitengewone omstan
digheden.
De huidige omstandigheden hebben de re
geering genoopt met ingang van 28 Augustus
j.l. krachtens vorenbedoelde machtiging, ten
aanzien van een groot aantal crisisproduc
ten regelen te stellen, o.m. met betrekking
tot den in- en uitvoer, het vervoer en de be
werking, alsmede van het voorhanden en in
voorraad hebben.
Ten einde eveneens met betrekking tot
eenige producten, welke niet waren crisispro
ducten in den zin van artikel 1, onder 5, van
de landbouw-crisiswet 1933, doch welke, wat
betreft hun aard en hoedanigheid, geheel pas
ten in dit kader, analoge regelen te kunnen
stellen, werden bij koninklijk besluit van 28
Augustus 1939 honing en andere producten
van de bijenteelt, cacaoboor^en en cacaopit-
ten, hooi, stroo, thee, koffie, stremsel en ca-
seine krachtens het bepaalde in artikel 1, on
der 5, c. van genoemde wet, als crisisproduct
in den zin dezer wet aangewezen.
(Van onzen correspondent)
PARIJS, 6 October.
De hooge pyramiden en stapels van zand
zakken, die de Parijsche pleinen en boule
vards „versieren", zooals Aalsmeersche snoei-
boompjes een tuin, overtuigen het publiek,
dat de kunst goed bewaard is. De Fransche
kathedralen, anders zoo rijk aan kostbare
kleurvensters, zijn nu zeer licht en van een
enkelvoudigen toon; portieken en beeld
houwwerken, evenals waardevolle gevels van
andere monumenten, verdwijnen achter dik
wijls zeer hooge verschansingen. De musea
worden langzamerhand weer geopend, maar
de kostbare schilderijen en kunstvoorwerpen
zijn vervangen door de magazijn-collecties,
die soms wat al te spoedig als van twijfel
achtige waarde werden beschouwd- Wat voor
het nageslacht dient bewaard te worden,
als legaat van kunst en beschaving van het
verleden, is bewaaard, is netjes ingepakt.
Frankrijk heeft den inventaris van zijn
kunstschatten uitstekend in orde. De dienst
van monumentenzorg ls zeer uitgebreid. En
die dienst heeft vooral de ervaringen van
den vorigen oorlog niet vergeten. Toen
moest geïmproviseerd worden, vooral nadat
betrekkelijk spoedig uit het beschieten van
de kathedraal van Reims bleek, dat het oor
logsgeweld de kunstschatten niet spaarde.
Men bepaalde zich toen tot zandzakken, trou
wens de eenige beveiliging, die gemakkelijk
uitvoerbaar was, als het kunstwerk op zijn
plaats moet blijven. Nieuwe methoden zijn
ook nu toegepast, maar de uitvoering is veel
meer methodisch geworden. Er had een ware
mobilisatie plaats gehad niet alleen van de
personeelen van den dienst van schoone
kunsten, van de musea, van de kunstenaars
en technici, maar ook van vakploegen, zoo
dat het werk toevertrouwd bleef aan des
kundige hand. Wat dezen keer dan ook ge
troffen heeft is de alagemeenheid en de
snelheid van uitvoering en de ontzaglijke
omvang van het beschermingswerk over het
geheele land.
Frankrijk ls zeer rijk aan monumenten en
kunstschatten en ze zijn over het geheele
land verspreid. Men heeft het opbergen en
beveiligen der kunstwerken niet tot bijzon
der geëxposeerde plaatsen beperkt.
Alleen heeft men met die plaatsen, de
groote steden, en in het algemeen groote
bebouwingen, de verkeerswegen, de plaat
sen met militaire bezettingen enz. in zoo
verre rekening gehouden, dat ze niet als
bergplaats voor de kunstvoorwerpen wer
den gekozen.
Wat geborgen kon worden moest met bij
na absolute veiligheidskans worden onder
gebracht en daarbij had men niet alleen re
kening te houden met het gevaar van aan
vallen, maar ook met de andere gevaren
voor de kunstwerken, als vochtigheid en be-
derf-brengende invloeden. Daarom kon met
de keuze der schuilplaatsen niet tot het laat
ste oogenblik gewacht worden.
Heeds bij bet onraad van verleden jaar
September was men methodisch te werk ge
gaan en men heeft toen de groote proef
kunnen nemen. Sindsdien heeft men ook niet
stil gezeten en de opgedane ervaringen ver
werkt. De monumentenzorg heeft dan ook
prachtig de taak volbracht de methodische
evacuatie der kunstwerken voor te berei
den: bergings-, vervoer- en conserveerings-
materiaal was op zijn plaats, de schuilplaat
sen waren voorbereid. Nog vóór de strijd
uitbrak, waren de schatten der musea in vei
ligheid en ongelukken hebben zich daarbij
niet voorgedaan. Elk schilderij of voorwerp
had zijn kist, was toevertrouwd aan den aan
gewezen man, elke groep had zijn vervoer
middel en zijn plaats van bestemming. De
kunstschatten in particulier bezit kregen
dezelfde verzorging als de staatscollecties-
Juist ook voor het transport, waren de
meest uitgebreide voorzorgen genomen. De
aard van tal van kunstschatten eischt nu
eenmaal de uiterste voorzichtigheid. Voor
oude werken uit een grijs verleden, kon elke
verplaatsing een noodlottig avontuur wor
den. Men kan zich dus voorstellen hoeveel
hoofdbreken alleen die prachtige voorberei
ding van het transport al heeft gekost.
Van welken omvang dat bergingswerk is
geweest, daarvan geeft het wegnemen der
kleurvensters der kathedralen eenig denk
beeld. Er is vroeger heftig gediscussieerd
over de beste methoden om snel de glas-in-
loodramen in veiligheid te brengen. Het was
een strijd tusschen verschillende onderne
mers, die een bepaald stelsel aanbevolen.
De dienst van monumentenzorg werkte in
tusschen stil voort en zoo konden de raam-
kunstenaars en de vaklieden overal snel
de hooge vensters en roosvensters bereiken
en op een gemakkelijke manier de glaspa-
neelen uitlichten en in te voren pasklaar
gemaakte en gecatalogiseerde kisten bergen.
Nauwelijks dreunden de eerste schoten aan
dc grens, of vijftienduizend vierkante meters
kostbare kleurramen waren geborgen.
Alleen de antieke ramen werden geborgen;
de moderne kwamen slechts bij uitzondering
aan de beurt als het werkelijk ramen van
kunstwaarde gold. De open ramen werden
afgesloten door met licht ijzerdraad gewa
pend vitrophaan, dat uitstekend licht door
laat en goed afsluit. De ontzaglijke massa
kleurramen is geborgen, zonder dat ook maar
een enkel paneel de geringste beschadiging
onderging. Heel die rijke schat van middel-
eeuwsch- kunst is nu veilig geborgen, de on
geëvenaarde juweelen van de Sainte Cha-
pelle, de beroemde glasramen van Chartees,
van de kathedraal zoowel als die van Saint-
Pierre die van Reims, Amiens Bourges,
Rouaan, Straatsburg om slechts de voornaam
ste te nemen. Dank zij het zoo ernstig-
voorbereide en vlot-uitgevoerde werk, waar
over bekende conservators als Trouvelot,
Chauvel, Huegnard, Pontaraud, de directeu
ren der groote musea de leiding voerden.
Ook menige kostbare kerkeschat is op
gelijke wijze in veiligheid gebracht, terwijl
hetzelfde gebeurd is voor de bibliotheken-
De schatten aan miniaturen, incunabelen,
perkamenten, manuscripten, enz. zijn aan
alle gevaar onttrokken. Historische docu
menten maakten dezelfde reis. Men kan dan
ook wel zeggen, dat wat het verplaatsbare
deel betreft het Fransche erfdeel van kunst
en historie in veiligheid is gebracht.
Maar een zeer aanzienlijk deel van de
schatten van het verleden kan niet ver
plaatst worden. Men denke slechts aan de
middeleeuwsche kathedralen met hun aan
beeldhouwkunst zoo rijke portieken, of de
beeldhouwwerken binnen. Voor die kunst
werken had men ook reeds lang te voren
een klassificatie opgemaakt om vast te stel
len wat beschermd moest worden en welke
bescherming uitvoerbaar was. Tegen een
welgericht direct projectiel is geen kunst
werk te beschermen. Maar de directe
trefkans is maar betrekkelijk en het ver-
nielvermogen niet onbeperkt. De enva-
ring heeft geleerd, dat het groote gevaar
voor de kunstwerken voornamelijk is gele
gen in het inhlaan van de scherven, Een
ander gevaar is het brandgevaar Men zal
zich herinneren hoe voor de linkerportiek
van Reims de aanwezigheid van de houten
stelling voor de restauratie noodlottig is ge
worden.
Men heeft dan ook de kunstwerken be
vrijd var wat de omgeving aan brandgevaar
kon ople eren. Voor de bekleeding der kunst
werken die ,.en wil beschermen, worden ook
nu weer zandzakken gebruikt. Maar op ge
heel andere manier. Men vermijdt r -.melijk
de volkomen afsluiting van de kunstvoor
werpen van de lucht. Men bedekt ze door
een zwaar houten gebint waarvoor vrij zwa
re balken worden gebruikt van ingespoten
hout, dat zóó gelascht is, dat het een zeer groot
draag en weerstandsvermogen heeft. Tegen
die houten stellages komen de zandzakken,
die het hout. voor vuur onbereikbaar ma
ken. Aan die zandzakken zijn ook groote
zorgen besteed. De zak zelf is met een be
derfwerende stof gedrenkt, terwijl het zand
zorgvuldig gezeefd is, zoodat zelfs bij uit
eenspatten kiezeltjes niet als projectielen
kunnen werken.
De nrachtige koorbanken of kooromgan
gen in sommige kathedralen, als Amiens en
Ciiartres de hooge gebeeldhouwde grafmo
numenten alt in St- Denis, hebben behalve
de wandenbescherming ook nog zware be
schermingsplafonds.
Naast die materieele bescherming staat
het kunstwerk ook onder voortdurende be-
wakinv van „passieve verdediging", een uit
stekend-georganiseerde veiligheidsdienst voor
het geval van aanvallen of rampen. Men
krijgt dan ook den indruk, dat op zeer lof
waardige wijze, maar tevens ook op zeer af
doende wijze, voor de kunst is gezorgd.
Inbegrepen.
„En met welk inkomen dacht je m'n doch
ter te kunnen trouwen?"
„Vijfduizend gulden per jaar".
„Ja, dan met de vijfduizend, die ze dan van
mij nog krijgt
„Ja, die heb ik er al bij gerekend".
De professor.
De verstrooide professor ging een kapPeI^n
winkel binnen, ging in een stoel zitten
vroeg om z'n haar te knippen.
„Goed", zei de bediende, „maar w«
uw hoed afzetten?" s n
Pardon!" zei de professor verit, wn'r "-
wist niet, dat er hier dames wdren
Gisteravond omstreeks zes uur is de Fin-
sche houtboot „Indra" in de Amsterdamsche
haven aangekomen. De drie sleepbooten van
de reederij Goedkoop slaagden er ln het schip
zonder ongelukken langszij hët s.s. „Vul-
canus" te brengen, nabij de terreinen van de
Amsterdamsche Droogdok Maatschappij) waar
de houtboot heeft vastgemaakt.
Vannacht om vier uur zouden duikers een
voorloopig onderzoek instellen, waarna men
zal trachten het schip in het groote Hen
drikdok te krijgen. Gelukt dit, dan zal de
houtlading worden gelost en zal het mogelijk
zijn de schade, welke het schip door de
mijnontploffing heeft gekregen, vast te stel
len.
(Buiten verantwoordelijkheid van de Redactie).
Het behoeft geen betoog, dat onze militairen
in dezen moeilijken tijd het zwaarste deel te
dragen hebben, hoezeer ook op allerlei wijze
hierin wordt tegemoet gekomen-
De gedachte aan thuis, aan de zaak, aan vrouw
en kinderen blijft een voortdurende kwelling,
afgezien van de ongeriefelijkheden, welke de
diensttijd als vanzelf meebrengt.
Van hoogerhand treft men reeds alle mogelijke
maatregelen, om de diverse moeilijkheden te
ondervangen, door verlofregeling enz.
Maar ook de burgers hebben zich met onbe
tuigd gelaten. Allerwegen werden comité's opge
richt, om de ontspanning voor de militairen zoo
practisch mogelijk te regelen. Diverse muziek-
en tooneelgezelschappen bieden zich gratis aan
of vragen slechts een geringe vergoeding- Men
kan gerust zeggen, dat hier een vrij algemeene
belangstelling bestaat. Er zijn ook comité's ge
vormd om de soldaten een of meer avonden bij
particulieren onder te brengen.
Het is misschien niet aan iedereen bekend,
maar in alle garnizoensplaatsen zijn een of meer
dere katholieke militaire tehuizen ingericht,
waar de militairen te allen tijde nuttige en
aangename ontspanning kunnen vinden.
Zij dragen den naam „tehuis" omdat er naar
gestreefd is daar een sfeer van huiselijkheid en
gemoedelijkheid te brengen, welke den dege-
lijken jongeman aantrekt Behalve ontspanning
vindt hij daar gelegenheid in rustige vertrek
ken zijn correspondentie te behandelen, waar
voor gratis de middelen verschaft worden. De
consumptie is zoo laag in prijs, dat hij het er
nergens anders voor krijgen kan.
Maar boven alles, hij vindt er een priester,
die met hem de moeilijkheden bespreekt en
hem in diverse toespraken wijst op de gevaren
van den diensttijd. Het avondgebed geschiedt
gezamenlijk, zooals men. dot thuis eewpnri i-i.
En hier worden tevens wekelijks BWfjiJÜi- JU
muziekavonden georganiseerd, welke of van be
vriende zijde aangeboden, of door de jongens
zelf verzorgd worden-
Het kan zijn nut hebben, dat alle katholieke
militairen op deze tehuizen gewezen worden,
waarvan de adressen in het bekende boekje:
Richt U, te vinden zijn. Er zijn nog vee' gemo-
biliseerden, die ze niet weten of niet willen we
ten. Maar ook wijzen wij de burgers op deze
tehuizen, omdat deze nu meer dan anders hun
steun noodig hebben. Hier is geleSenheid tot een
noodzakelijke liefdadigheid, waarvan de op
brengst nuttig besteed en °P de meest praeti-
sche wijze wordt geregf1
De directeuren der diverse militaire tehuizen
zullen u zeer dankbaar zijn voor uwe tegemoet
koming in hun zoraf voor dit door iedereen
erkend sympathiek
Haarlem- Pater DE WIT O.F.M.
Mijnheer de Redacteur,
Me' groote belangstelling heb ik het stuk
oVer de Wouwsche Plantage gelezen. Alles wat
daar in staat is me uit het hart gegrepen. Was
het intusschen nog maar waar, dat „de bijl
nog bij den voet van den stam rustte". Hon
derden boomen zijn, helaas, reeds gekapt en
ontschorst. Een paar boschgedeelten zijn reeds
verdwenen. Als er dus nog geen maatregelen
genomen zijn voor behoud, is het de aller
hoogste tijd en mag geen uur meer gewacht
Worden. Laten de bevoegde autoriteiten toch
ten spoedigste optreden.
U dankend voor de plaatsruimte.
V.
Bergen op Zoom.
kabouter-advertentien
De Kabouter-annonces verschijnen in De Maasbode, Het Nieuwe DafP13^ de Nieuwe Schiedamsche Courant, de der en
de Nieuwe Deutsche Courant.
Dame vraagt
Prima referenties. Billijke condi
tiën. Brieven onder no. 85144 Bur.
Maasbode, Rotterdam.
jongeman, 25 j. zoekt tegen vrije
kost en inwoning
ter opleid, v. banketbakker, zoo
mogel. tevens v. kok. Br. no. 85196-
Maasbode, R'dam.
Bek. Kokin gevr. v. Hotel-Rest. in
de provincie, v.z.g.get.schr. voorz
voor Nov. of later. Br. no. 851 is.
De Maasbode, Rotterdam.
Te Utrecht, in fijne zaak van
LUXE METAALWAREN
gevraagd een T,
leerl. verkoopster, 18 ]T-< BÜ ge
bleken geschiktheid goede vooruit
zichten Brieven no. 1693. Bijkant.
Maasbode, Utrecht. U 1693
Gevraagd voor direct „T/~'T,Tvro
fabrieks-
UAl iaar" ,voor capsuiefabriek
werkzaamheden. „v,i«Jnm
Holland, Schie 88. Scl»ed m^
Aangeboden geheel complete
4-pits fornuis, Toonbanken, weeg
schaal, stoelen en tafels. Brieven
onder no. 2928, bijk. Eindhoven.
Lingerie- en ^ende^ J" de
Aanmelden Prinsengracht 854, Am
sterdam. 85202
of hulp gevraagd, zelfst. kunn. w.
en eenv. koken. Voor d. en n. of v.
d. dag. Na 7 uur Mevr. C. de Jong,
Adrianalaan 169, Schiebroek.
31101
R.K. Dame, 33 j„ zoekt plaatsing ln
voor direct of later, liefst in Nrd.-
Holl., g. getuigsehr. en refer. Br. no.
85165, bur. Maasbode, Amsterdam.
Singer
Naaimachine a. n. spotprijs. Vene-
court, Javastraat 141 a, A dam.
kruissnarig, prijs 150.Kast
keurig onderhouden. Kleur Old Fi
nish. Tel. 40818, Bergweg 76 b, Rot
terdam-Noord
Te koop gebruikt pneumatisch
kerkorgel met één klavier vrij pe
daal en electrische windvoorzie-
ning. Geb. in 1924. Br. no. 85174
Maasbode, R'dam.
Gemeub. huis aangeb. N^V"alIes
eind April geschikt gr- ez a_'es
aanwezig, ook brandstof. Huurp
80.p. m. Br. no. 30ZU, bureau
Maasbode, Nijmegen.
Vriie Huizen met tuin en poort
aan de Friezenstraat, 6.50 per
week, en vrije Bovenhuizen aan de
C v. Noordestraat, 5.50 p. week.
Inlichtingen C. v. Noordestraat 30
en Wilhelminastraat 35, Tel 14365,
Haarlem. H 2143
aangeboden ruim huis, goede stand
huurpr. 450.- p. j. overname stoff.
lampen, geyster, gaskachels, haard
kachels, brandstof zeer billijk. Br.
no. 3021, Maasbode, Nijmegen.
Te koop direct van Bouwer op L.-
M., eenige portiek-panden, voor-
deelig Hypotheek aanwezig. Blie
ven no. 31099, Maasbode, R dam.
te Castricum mooi winkelhuis met
2 woonhuizen. Te bevr. W. van
Zanten, Scheldestr. 45 hs., A'dam-
Zuid. 85181
Nette Jongeman vraagt degelijk
voor 5 dagen in de week. Brieven
onder no. 31100, Maasbode, R'dam.
te Zandvoort, ook voor zwakken en
herstell. prijs buitengewoon bill,
gezonden of kind. spec. cond. Br.
KA 1241, Maasbode, A'dam. 85203
Moffelen. N. V. „RenataDijk-
straat 123 a, Rotterdam, Tel. 52054.
Spoedige aflevering. Alleen v. d.
handel, Loonzandstraal - Inrichting.
Dagel. versche mosselen. Speciaal
Vrijdags gestoofde mosselen. Het
oudste, ook het beste adres. Cool-
singel 20, R'dam, Aanbev. A. V. J.
den Ouden. 8520®
