SCAPA FLOW EN
FIRTH OF FORTH
Een volk van
vier millioen
en een
met 70.000
meren.
OPNIEUW IN DE
VERDRUKKING.
Hoe admiraal Jellicoe aan de Duitschers
een wenk gaf, die hen in staat stelde,
om de „Royal Oak" te torpedeeren.
MAANDAG 4 DECEMBER 1939
Finsche militie, met haar typische vlaggen.
i R zijn velen, die bij het hooren
van Finland het eerst denken aan
Nurmi, den wereldberoemden
hardlooper. Anderen krijgen Sibelius in
de gedachten, den grooten componist.
Tusschen deze twee namen ligt de
beteekenis van een klein volk, dat zich
een welverdiende reputatie heeft weten
te verwerven.
In deze verwarde wereld mocht
volmaaktste bewijzen, dat de democratie
onder alle omstandigheden bloeien kan
en goede bestaansvoorwaarden vermag
te scheppen voor alle lagen der bevol
king, indien er slechts naar behooren
wordt samengewerkt. Ofschoon Finland
onder de bolschewistische heerschappij
zuchtte en later fascistisch getinte
reactionnairen er probeerden, de regee
ring omver te werpen, nam het nimmer
zijn toevlucht tot de dictatuur.
ET maritieme hart van Enge
land klopt ergens in een kleine
groep eilanden ten Noorden
van Schotland. Daar liggen de
Orkney-eilanden, gegroepeerd rond de
baai van Scapa Flow.
Scapa Flow, het is een naam, die
schier iederen dag in de oorlogsberich
ten voorkomt. Het Duitsche Nieuws
bureau proclameerde voor kort den
duikbootcommandant Gunther Prien,
die de voor anker liggende „Royal Oak
tot zinken wist te brengen, tot „held van
Scapa Flow".
Cjp
drama, van Finland
m
Finland worden beschouwd als een der
De rechtsche reactionnairen, die in 1930
hun staatsgreep zagen mislukken, werden
veroordeeld en gevonnist volgens dezelfde
wet, die ze tegen de communisten hadden
doen aannemen. De wet maakte geen onder
scheid. Het staatsbelang en daarmede het
volksbelang eischte de onderdrukking van
alle geweld.
De Finnen zijn van huis uit democraten
en daarom pasten ze zi h zoo gemakkelijk
aan bij de ideeën der to'estersche democra
tieën. Alhoewel lang deel uitgemaakt heb
bend van Rusland, bleef het land ook onder
het half-Aziatische regiem der Russen een
Europeesch land. Zijn cultuur, nauw ver
want met de Zweedsche, sluit ziph als het
ware aan bij de Scandinaafsche en lijkt ons
volkomen vertrouwd toe. Talrijke Finsche
boeken zijn in het Nederlandsch vertaald,
vele Nederlanders hebben als toeristen het
merenrijke Finland bereisd en lnnig was
altijd het contact van Suomi, zooals het land
in de Finsche taal heet, met de bakermat der
Europeesche beschaving, het zonnige Italië,
waar zoovele Pinnen zich, laafden aan de
bronnen van kunst en wetenschap-
Op het gebied der moderne kunst hebben
de Finnen heel wat gepresteerd. Enkele groo-
te gebouwen in hun fraaie hoofdstad Helsinki
dat door velen nog steeds hardnekkig met
Helsingfors wordt aangeduid, gelden als
voorbeelden van goede, hedendaagsche ar
chitectuur, met name het station.
Op alle Olympische Spelen verwierven de
Finnen zich een uitstekende reputatie voor
hun sportiviteit, die de vrucht is van een ge
zond leven met een geestelijk evenwicht. Hun
beteekenis voor de gemeenschap der Euro
peesche volken gaat ver uit boven de be
langrijkheid van het aantal. De eerlijkheid
waardoor ze zich in de sport kenmerkten, is
een nationale eigenschap en die deed zich ook
gelden in de internationale betrekkingen. En
wat is daarin van grooter gewicht dan juist
eerlijkheid?
Door een ieder te geven, wat hem toe
kwam, verwierf Finland zich allerwegen
sympathieën. Het is het eenigste land dat zijn
oorlogsschulden betaalde. In de Vereenigde
Staten verschafte het elk jaar weer een
groote voldoening, dat te Washington rente
en aflossing werden betaald. Het was uiter
aard slechts een klein bedrag, zeker in ver
gelijking met de enorme sommen, die de ge
allieerden schuldig bleven. Finland werd zoo
wel aan Engeland en aan Frankrijk
en feitelijk aan heel de wereld ten
voorbeeld gesteld. Het hield zijn
woord, kwam zijn verplichtingen
na.
Men kan er inkomen, dat een
man als president Roosevelt voor
het kleine, eerlijke Finland een
bijzondere waardeering koestert.
Uit Amerika kwam dan ook het
eerste woord fan aanmoediging en
steun, toen de Russische stoom
wals zich in beweging zette. Roo
sevelt liet zijn gezant in Moskou
tot matiging aansporen en hij
volgde en volgt nog steeds de ont
wikkeling der gebeurtenissen met
de grootste belangstelling.
En hij betreurt het, samen met
alle weldenkende menschen, dat
het kleine, betrekkelijk weerlooze
Finland als het zooveelste slacht
offer is uitgekozen en Hitler's
overeenkomst met het Kremlin
duur moet betalen.
Hoewel betrekkelijk weerloos,
is Finland als kleine natie wel
bijzonder sterk. Het heeft een bui
tengewoon goed geoefend leger,
waartoe elke burger 't zijne bij
draagt, terwijl de vrouwen in tal
van hulpdiensten georganiseerd
Elke Fin is om zoo te zeggen weer-
En tevens bereid, alles voor zijn
onafhankelijkheid op het spel te zetten.
Maar wat baat dat alles tegenover zulk een
overmacht.
Het Finsche volk is een krachtig en gehard
volk. Wanneer men bedenkt, dat de barre
winter er zoo lang duurt, verbaast men zich
over het cultureele peil, waarop het staat.
Maar men moest zich er eigenlijk nog meer
over verbazen, dat deze midden in een
ruwe natuur levende menschen zooveel be
langstelling koesteren voor de hoogere waar
den van het leven. Ze zijn diep religieus.
De Finsche bevolking omvat vier millioen
zielen. Vóór de Russische revolutie beheersch-
ten de groote landeigenaren de samenleving.
Ze vormden de heerschende klasse. Hun zo
nen dienden in het leger van den tsaar, wat
niet wegnam, dat Finland over een eigen le
ger beschikte. Toen de bolschjewistische
vloedgolf ook Finland dreigde te verzwei-
gen, verzamelde de landeigehaar en voorma
lige garde-officier van den tsaar, Baron von
Mannerheim een legertje van vrijwilligers
om zich heen. Hij trok er eerst mee naar het
zijn.
baar.
H
Finsche meisjes in de nationale kleeder
dracht, die eenigszins aan de Ziveedsche
doet denken.
Inmiddels heeft dit stoute stukje nog meer
dan ooit de aandacht gevestigd op dit bol
werk van de Britsche vloot, waar men de
geweldige dreadnoughts volkomen veilig
waande. Ze leken er werkelijk niets te vree
zen te hebben. Desondanks werd een kostbaar
schip het slachtoffer van de verraderlijke
torpedo's.
Wat is Scapa Flow eigenlijk.zal menigeen
zich toen hebben afgevraagd. Een natuurlijke
vesting in de zee, zou gevoegelijk het ant
woord kunnen luiden. Immers, de door rots
achtige eilanden ingesloten baai is slechts
toegankelijk door nauwe, met klippen bezaai
de en verder met mijnen en stalen netten
afgesloten vaargeulen, die z'ch in *lle rlch"
tingen kronkelen en vroeger reeds voor de
scheepvaart zóó gevaarlijk waren, dat een der
smalste vaargeulen als het ware opgevuld
zit met wrakken van verongelukte schepen
De verschillende eilanden vormen gewel
dige borstweringen van basalt en graniet. De
Orknéy-eilanden lagen eens onder de glet-
schers van het ijstijdperk bedolven, toen half
Europa het aanzien had van Groenland. De
gletschermassa's strekten zich tot ons land
uit.
Op de Orkney-eilanden hebben de glet-
schers de rotsen op- de meest grillige manie
ren vervormd, de kusten scherp afgebroken
zoodat ze hier en daar loodrecht uit de zee
oprijzen. Waar eeps de strijd woedde tusschen
het ijs en de langzaam maar zeker mildei
wordende natuur, vestigde Engeland zijn
Noorden, oefende daar zijn mannetjes, be
trok uit Zweden de noodige wapenen en
opereerde zoo succesvol, mede na uit Duitsch-
land eenige hulp te hebben ontvangen, dat
hij in een meesterzet zijn land veilig stelde.
Hij sloot zich bij de traditie aan. Met zijn
instemming ging een flink gedeelte van het
groot grondbezit in handen van kleine boe
ren en pachters over. De landeigenaren stem
den vrijwillig in dezen afstand toe. Het re
sultaat was een sterke klasse van meer dan
twee millioen onafhankelijke boeren die als
het ware de ruggegraat van het nieuwe Fin
land vormden en aan het land op elk gebied
tal van verdienstelijke mannen en vrouwen
schonk.
Deze boerenstand kon bogen op 500.000
weerbare mannen en die vormden de kern
van het Finsche leger, dat in waarheid een
volksleger is, geen proletarisch leger, zooals
het Russische, dat ondanks zijn geweldige
uitrusting inferieur is, speciaal ten aanzien
van de hoogere leiding. Maar het is, helaas
met zijn millioenen dommekrachten en tech
nische uitrusting overmachtig
De Finnen zijn in pre-historische tijden
samen met volken als de Hongaren en Roe
menen van Azië uit Europa binnengekomen.
In het Oostzeegebied leven een aantal stam
verwante volken als de Kareliërs, de Est-
landers, de Lijflanders etc. Ook in het hart
van Rusland, langs de Wolga, woont nog een
oorspronkelijk Finsch volk.
In wat thans Finland heet vestigde zich
een groep ondernemende stammen. Ze waren
even ondernemend als de Vikingers. Maar,
terwijl de „Noormannen" naar het Zuiden
trokken, togen de Finnen naar het Westen en
wel naar Zweden, het vaderland van vele
Vikingers. Ze werden op den duur zoo lastig,
plunderden de Zweedsche landen zoo gron
dig, dat de Zweden besloten, de Finnen in
hun eigen land aan te vallen. Aldus kwam de
Zweedsche invasie en Finland geraakte onder
de heerschappij van den Zweedschen koning.
Er ontstond echter een uiterst gelukkige ver
binding tusschen de typisch-democratische
denkbeelden der Zweden en de doortastend
heid der Finnen. Vele Zweden vestigden zich
in Finland. Onder hen bevond zich ook de
voorvader van maarschalk Baron von Man
nerheim.
De president van Fin
land, Kyosti Kallio
en zijn vrouw, zijn
typische vertegen-
woordigers vin hel
Finsche menschen-
slag.
De Zweden gaven Finland in 1640 het
recht een eigen universiteit te stichten, tot
instandhouding van de Finsche cultuur. In
1581 was het reeds een op zich zelf staand
hertogdom geworden en duizenden Finnen
hebben deelgenomen aan de groote krijgs
tochten der Zweedsche koningen tegen Rus
land en Duitschland.
In 1809 moest een door vele oorlogen uit
geput Zweden zich buigen voor den Russi-
schen tsaar en dezen o.a. Finland afstaan. Dit
bleef een hertogdom, maar de Russen gingen
Finland heeft meer dan zeventig duizend meren. Hier ziet menhoe ze bezaaid
zijn met boschrijke eilandjes.
er spoedig toe over, het land zooveel mogelijk
te russificeeren. Hier te lande is men tegen,
het einde van de vorige eeuw en in het begin
van de huidige ten behoeve van Finland heel
actief geweest en men heeft herhaaldelijk de
Finsche zaak bij den tsaar bepleit. Prof. van
Vloten te Leiden was in die dagen een waar
kampioen voor de cultureele onafhankelijk
heid van het land der tien duizend meren.
(Het zijn er in werkelijkheid ongeveer zeven
tig duizend
Van grooter beteekenis voor de geestelijke
ontwikkeling en groei van Finland zijn nog
de Nederlandsche missionarissen geweest, die
in dat land werkten en nog werken. En on
der hen valt vooral te noemen mgr. dr. J. M.
Buckx S.C.J, oud-apostolisch-vicaris van
Finland.
Finland's inkomsten hangen voor 75 pro
cent van den houtuitvoer af. In de hout- en
papierindustrie is 40 procent der arbeiders
werkzaam. Bijna drie millioen inwoners heb
ben het Finsch tot moedertaal, ongeveer
400.000 zijn van Zweedschen oorsprong en
verder telt Finland nog enkele tien-duizenden
Russen, Duitschers en Lappen. Elf procent
van het land bestaat uit meren van verschil
lende grootte, twee en zestig procent is met
bosschen bedekt.
De Finsche handelsvloot is vrij groot en de
Finsche driemasters vormen op zich iets
unieks. Finland voelde zich bijzonder uitver
koren, toen het zich voor 1940 de Olympische
Spelen toegewezen zag. De oorlog maakte
hieraan een eind.
En thans beleeft het een uiterst bewogen
tijd, waarin de Olympische Spelen reeds lang
vergeten zijn, ten spijt van het prachtige sta
dion, dat door Helsinki werd gebouwd
„Och, waren alle menschen wijs..''
(Dat is heelemaal niet ooodig, als
ze achter het stuur maar 'a klein
beetje beter wilden opletten, dan
konden we al héél tevreden zijn I)
voornaamste vlootbasis, als het ware ver van
de bewoonde wereld en met als reserve voor
zijn vloot de geharde visschers, die als lood
sen en verkenners dienst doen.
De Orkney-eilanden kunnen bogen op een
gematigd klimaat. Maar het regent er vaak
en het mist er bijzonder veel, zoodat het van
zee uit niet gemakkelijk is, er te komen. Al
les vormt er een natuurlijke verdediging.
Was het wonder, dat heel Engeland ver
baasd en verontwaardigd was over het feit,
dat de „Royal Oak", in het maritieme hart
van Engeland kon getorpedeerd worden? Het
was nog erger, dan dat het schip langs een
Londensche kade tot zinken werd gebracht.
De manier, waarop de Duitsche duikboot-
commandant vermoedelijk zijn waagstuk vol
bracht, werpt eenig licht op de structuur der
natuurlijke vesting, die Scapa Flow heet. Ze
bestaat uit de groote eilanden Pomona, Hoy,
Holm, South Ronaldsay, Switha en een aan
tal kleinere, waartusschen tal van schierei
landen en nauwe landtongen naar voren ste
ken. Er is slechts één ingang, de z.g. Hoxa
Sound, welke tot dusver als doordringbaar
werd beschouwd. Hierom hield men er steeds
met de grootste nauwkeurigheid wacht en de
Engelsche oorlogsschepen kunnen er slechts
door, nadat vooraf afgesproken signalen ge
wisseld zijn.
De daad van commandant Prien bewees
de mogelijkheid, door één der minder goed
bewaakte ingangen te glippen. Daarnaast
blijft inmiddels de waarschijnlijkheid be
staan, dat hij zijn schip als een Engelsche
onderzeeër camoufleerde en na achter de sig
nalen gekomen te zijn, kalm naar binnen is
gevaren. Het is echter een veronderstelling,
niets meer.
Maar de Engelschen konden zich eenvoudig
niet voorstellen, dat ze in Scapa Flow konden
worden belaagd. De opvarenden van de
Royal Oak" dachten aanvankelijk aan een
'ontploffing en doordat er verkeerde maat
regelen gecommandeerd werden, verdronken
er zooveel.
De 120 vierkante mijlen oppervlakte van
diep water, met slechts vier nauwe toegangen,
aan alle kanten ingesloten, werden als een
afdoende bescherming beschouwd, zulks te
meer na de verbeteringen, tijdens den we
reldoorlog aangebracht.
In 1914 werd de Hoy Sound nog gebruikt,
zoowel door transportschepen als door krui
sers. Maar toen de „Hampshire" even buiten
deze vaargeul op een mijn liep zooals men
zich wellicht herinneren zal, ging Lord Kit
chener er mee ten onder legde men hier
eveneens afdoende versperringen en ver
trouwde nog slechts op de Hoxa Sound als
ingang, waarvan de toegang en de omgeving
het best verdedigd kan worden. Er bevinden
zich stalen netten-en honderden mijnen, die
van den wal af tot ontploffing kunnen wor
de gebracht. De Engelschen pasten bij de
nettenversperring twee systemen toe, het z.g.
guardian en het z.g. protector systeem. Ook
hierin bestaan nog verschillen. Zoo zijn er
netten, die waarschuwen, wanneer ze door
een onderzeeboot geraakt worden, zoodat men
van den wal af de boven aan een net gemon
teerde mijnen kan doen ontploffen en netten,
die los hangen en samen met stalen kabels
zich om de schroef van een onderzeeboot
moeten woelen. Verder is de Hoxa Sound be
zaaid met z.g. electrische oogen, waardoor
in het duister varende schepen ontdekt kun
nen worden.
Het is zelfs voor de Engelsche oorlogs
schepen geen gemakkelijk karwei door deze
versperringen heen te komen, alhoewel de
gezagvoerders de ligging der netten en
mijnen natuurlijk precies kennen. En toch....
Een Duitsche onderzeeboot sloop binnen.
Zooals gezegd, kon dit gebeuren, doordat
ze misschien achter Engelsche schepen aan
voer. Maar waarschijnlijker is, dat ze haar
weg langs de kust zocht en wel door de Holm
Sound. Achteraf vertelde de Duitsche duik
bootcommandant, te zijn gezien door een
automobilist, toen hij vlak langs de kust voer.
Hij moet zijn weg hebben gezocht door de
enge ruimten, die open gebleven waren tus
schen de kust en de mijnenvelden.
De Duitsche vlootcommandant, die Prien
uitzond, moet wel de memoires van admiraal
Jellicoe hebben gelezen. Deze uitte in zijn
boek van oorlogsherinneringen zijn verbazing
over de omstandigheid, dat de Duitscners in
het begin van den oorlog nooit geprobeerd
hadden, een verrassenden aanval op Scapa
Flow te doen. „Ze beschikten", aldus de En
gelsche zeerob, over een groot aantal torpe
dobooten en onderzeeërs. Eigenlijk bezaten ze
er een teveel van, dat ze gevoegelijk aan een
gewaagden aanval hadden kunnen opofferen.
Ze hadden in den winter van 1914-18 werke
lijk niets beters kunnen doen, dan onze vloot-
bases aan te vallen".
Naar het schijnt, heeft men in Duitschland
deze waarschuwing ter harte genomen en on
middellijk na het uitbreken van den oorlog
werden aanvallen ondernomen, zoowel op
Scapa Flow als op de Firth of Forth. Ook deze
vlootbasis komt herhaaldelijk in de oorlogs-
communiqué's voor. Duitsche vliegtuigen
hebben er meermalen stoutmoedige raids op
beproefd, met het speciale doel, de beroemde
brug over de Firth of Forth te vernielen. In
October werden de kruisers Southampton en
Edinburgh met bommen bestookt en bescha
digd, waarbij 15 man gedood en 35 gewond
werden. Ook de torpedoboot „Mohawk" werd
gebombardeerd, ten spijt van haar bewape
ning met een z.g. Chicago-piano, een acht-
loopig kanon, dat uit iederen loop elke twee
seconden een granaat van 37 m.m. kan af
schieten en als buitengewoon doelmatig tegen
duikende vliegtuigen wordt beschouwd.
Aan het bombardement van de Firth of
Forth-brug zijn een paar Schotsche moppen
verbonden. Toen de Duitsche vliegtuigen er
over zwiepten, reed er een trein. Volgens het
zeggen weigerden de passagiers, uit te stap
pen en zich te voet in veiligheid te brengen,
aangezien ze dan misschien voor de tweede
maal de reiskosten, naar Edinburgh hadden
moeten betalen. Andere Schotten zetten boot
jes uit, om de visch te verzamelen, die door
de slechts het water rakende en daar ont
ploffende bommen gedood en aan de opper
vlakte waren gebracht
Diep in de Firth of Forth ligt de Rosyth
Naval Base, niet ver van de stad Edinburgh
vandaan. De Firth of Forth is er het smalst.
Ze is trouwens overal tamelijk smal en aan
weerskanten gemakkelijk te verdedigen, ter
wijl tegenover den ingang het eiland Ma^
ligt. Daar strekken zich ook de beschermen
de mijnenvelden uit.
Scapa Flow en Firth of Forth zijn de twee
groote Engelsche oorlogshavens, waarop de
activiteit der Duitsche luchtmacht vermoede
lijk wel steeds weer gericht zal worden. De
Duitschers zullen het vooral op Scapa Flow
gemunt hebben, want daaraan is verbonden
de herinnering aan de groote nederlaag der
Duitsche vloot, die bij het verdrag van Ver
sailles aan de Engelschen moest worden uit
geleverd. Ze stoomde aanvankelijk op naar
de Firth of Forth, waar de officieele overgave
plaats vond. Hierna werd ze te Scapa Flow
geïnterneerd. Toen de Engelsche vloot op ma
noeuvre ging, gaf de Duitsche admiraal von
Reuter bevel, de schepen te doen zinken. Dit
gebeurde op 21 Juni 1919. Vijftig van de vier
en zeventig Duitsche oorlogsbodems gingen,
DE ORKNEY
VW
SANDAY
ROUSAY
SHAPIN3H
NOORD
3906
aldshay
rfiet het admiraalschip „Friedrich der Grosze"
vooraan, in de diepe baai ten onder. Ten aan
zien van de rest konden de Engelschen dezen
merkwaardigen zelfmoord van een vloot ver
hinderen. Later is een ajmtal schepen gelicht.
De Duitsche vloot zonk ter hoogte van het
Cava-eiland, bij de z.g. Calves rotsen. Daar
lag ook de „Iron Duke", toen dit slagschip
kort geleden door Duitsche bommenwerpers
bestookt werd.
Elke slag, die aan Scapa Flow en de daar
liggende Engelsche vloot wordt toegebracht,
wordt in Duitschland gevierd als een vergel
ding voor den weinig roemrijken ondergang
van admiraal Von Reuter's schepen.
Intusschen verdiepen de maritieme experts
zich nog steeds in de manier, waarop Prien
Scapa Flow kon binnendringen. Volgens de
meening van Amerikaansche deskundigen
moeten de Duitschers van te voren de daar
liggende mijnenvelden en onderzeesche ver
sperringen gefotografeerd hebben. Ze achten
dit van de lucht uit met bijzonder sterke
camera's heel goed
mogelijk. Aan de
hand van de foto's
zou Prien zich een
koers hebben uit
gestippeld.
Wijs geworden
door een duur
betaalde ervaring,
hebben de Engel
schen thans eiken
vierkanten meter
van de kleinere
doorvaarten afge
sloten.
•lirW'lir'iP'W'IIP'