SCAPA FLOW EN FIRTH OF FORTH Een volk van vier millioen en een met 70.000 meren. OPNIEUW IN DE VERDRUKKING. Hoe admiraal Jellicoe aan de Duitschers een wenk gaf, die hen in staat stelde, om de „Royal Oak" te torpedeeren. MAANDAG 4 DECEMBER 1939 Finsche militie, met haar typische vlaggen. i R zijn velen, die bij het hooren van Finland het eerst denken aan Nurmi, den wereldberoemden hardlooper. Anderen krijgen Sibelius in de gedachten, den grooten componist. Tusschen deze twee namen ligt de beteekenis van een klein volk, dat zich een welverdiende reputatie heeft weten te verwerven. In deze verwarde wereld mocht volmaaktste bewijzen, dat de democratie onder alle omstandigheden bloeien kan en goede bestaansvoorwaarden vermag te scheppen voor alle lagen der bevol king, indien er slechts naar behooren wordt samengewerkt. Ofschoon Finland onder de bolschewistische heerschappij zuchtte en later fascistisch getinte reactionnairen er probeerden, de regee ring omver te werpen, nam het nimmer zijn toevlucht tot de dictatuur. ET maritieme hart van Enge land klopt ergens in een kleine groep eilanden ten Noorden van Schotland. Daar liggen de Orkney-eilanden, gegroepeerd rond de baai van Scapa Flow. Scapa Flow, het is een naam, die schier iederen dag in de oorlogsberich ten voorkomt. Het Duitsche Nieuws bureau proclameerde voor kort den duikbootcommandant Gunther Prien, die de voor anker liggende „Royal Oak tot zinken wist te brengen, tot „held van Scapa Flow". Cjp drama, van Finland m Finland worden beschouwd als een der De rechtsche reactionnairen, die in 1930 hun staatsgreep zagen mislukken, werden veroordeeld en gevonnist volgens dezelfde wet, die ze tegen de communisten hadden doen aannemen. De wet maakte geen onder scheid. Het staatsbelang en daarmede het volksbelang eischte de onderdrukking van alle geweld. De Finnen zijn van huis uit democraten en daarom pasten ze zi h zoo gemakkelijk aan bij de ideeën der to'estersche democra tieën. Alhoewel lang deel uitgemaakt heb bend van Rusland, bleef het land ook onder het half-Aziatische regiem der Russen een Europeesch land. Zijn cultuur, nauw ver want met de Zweedsche, sluit ziph als het ware aan bij de Scandinaafsche en lijkt ons volkomen vertrouwd toe. Talrijke Finsche boeken zijn in het Nederlandsch vertaald, vele Nederlanders hebben als toeristen het merenrijke Finland bereisd en lnnig was altijd het contact van Suomi, zooals het land in de Finsche taal heet, met de bakermat der Europeesche beschaving, het zonnige Italië, waar zoovele Pinnen zich, laafden aan de bronnen van kunst en wetenschap- Op het gebied der moderne kunst hebben de Finnen heel wat gepresteerd. Enkele groo- te gebouwen in hun fraaie hoofdstad Helsinki dat door velen nog steeds hardnekkig met Helsingfors wordt aangeduid, gelden als voorbeelden van goede, hedendaagsche ar chitectuur, met name het station. Op alle Olympische Spelen verwierven de Finnen zich een uitstekende reputatie voor hun sportiviteit, die de vrucht is van een ge zond leven met een geestelijk evenwicht. Hun beteekenis voor de gemeenschap der Euro peesche volken gaat ver uit boven de be langrijkheid van het aantal. De eerlijkheid waardoor ze zich in de sport kenmerkten, is een nationale eigenschap en die deed zich ook gelden in de internationale betrekkingen. En wat is daarin van grooter gewicht dan juist eerlijkheid? Door een ieder te geven, wat hem toe kwam, verwierf Finland zich allerwegen sympathieën. Het is het eenigste land dat zijn oorlogsschulden betaalde. In de Vereenigde Staten verschafte het elk jaar weer een groote voldoening, dat te Washington rente en aflossing werden betaald. Het was uiter aard slechts een klein bedrag, zeker in ver gelijking met de enorme sommen, die de ge allieerden schuldig bleven. Finland werd zoo wel aan Engeland en aan Frankrijk en feitelijk aan heel de wereld ten voorbeeld gesteld. Het hield zijn woord, kwam zijn verplichtingen na. Men kan er inkomen, dat een man als president Roosevelt voor het kleine, eerlijke Finland een bijzondere waardeering koestert. Uit Amerika kwam dan ook het eerste woord fan aanmoediging en steun, toen de Russische stoom wals zich in beweging zette. Roo sevelt liet zijn gezant in Moskou tot matiging aansporen en hij volgde en volgt nog steeds de ont wikkeling der gebeurtenissen met de grootste belangstelling. En hij betreurt het, samen met alle weldenkende menschen, dat het kleine, betrekkelijk weerlooze Finland als het zooveelste slacht offer is uitgekozen en Hitler's overeenkomst met het Kremlin duur moet betalen. Hoewel betrekkelijk weerloos, is Finland als kleine natie wel bijzonder sterk. Het heeft een bui tengewoon goed geoefend leger, waartoe elke burger 't zijne bij draagt, terwijl de vrouwen in tal van hulpdiensten georganiseerd Elke Fin is om zoo te zeggen weer- En tevens bereid, alles voor zijn onafhankelijkheid op het spel te zetten. Maar wat baat dat alles tegenover zulk een overmacht. Het Finsche volk is een krachtig en gehard volk. Wanneer men bedenkt, dat de barre winter er zoo lang duurt, verbaast men zich over het cultureele peil, waarop het staat. Maar men moest zich er eigenlijk nog meer over verbazen, dat deze midden in een ruwe natuur levende menschen zooveel be langstelling koesteren voor de hoogere waar den van het leven. Ze zijn diep religieus. De Finsche bevolking omvat vier millioen zielen. Vóór de Russische revolutie beheersch- ten de groote landeigenaren de samenleving. Ze vormden de heerschende klasse. Hun zo nen dienden in het leger van den tsaar, wat niet wegnam, dat Finland over een eigen le ger beschikte. Toen de bolschjewistische vloedgolf ook Finland dreigde te verzwei- gen, verzamelde de landeigehaar en voorma lige garde-officier van den tsaar, Baron von Mannerheim een legertje van vrijwilligers om zich heen. Hij trok er eerst mee naar het zijn. baar. H Finsche meisjes in de nationale kleeder dracht, die eenigszins aan de Ziveedsche doet denken. Inmiddels heeft dit stoute stukje nog meer dan ooit de aandacht gevestigd op dit bol werk van de Britsche vloot, waar men de geweldige dreadnoughts volkomen veilig waande. Ze leken er werkelijk niets te vree zen te hebben. Desondanks werd een kostbaar schip het slachtoffer van de verraderlijke torpedo's. Wat is Scapa Flow eigenlijk.zal menigeen zich toen hebben afgevraagd. Een natuurlijke vesting in de zee, zou gevoegelijk het ant woord kunnen luiden. Immers, de door rots achtige eilanden ingesloten baai is slechts toegankelijk door nauwe, met klippen bezaai de en verder met mijnen en stalen netten afgesloten vaargeulen, die z'ch in *lle rlch" tingen kronkelen en vroeger reeds voor de scheepvaart zóó gevaarlijk waren, dat een der smalste vaargeulen als het ware opgevuld zit met wrakken van verongelukte schepen De verschillende eilanden vormen gewel dige borstweringen van basalt en graniet. De Orknéy-eilanden lagen eens onder de glet- schers van het ijstijdperk bedolven, toen half Europa het aanzien had van Groenland. De gletschermassa's strekten zich tot ons land uit. Op de Orkney-eilanden hebben de glet- schers de rotsen op- de meest grillige manie ren vervormd, de kusten scherp afgebroken zoodat ze hier en daar loodrecht uit de zee oprijzen. Waar eeps de strijd woedde tusschen het ijs en de langzaam maar zeker mildei wordende natuur, vestigde Engeland zijn Noorden, oefende daar zijn mannetjes, be trok uit Zweden de noodige wapenen en opereerde zoo succesvol, mede na uit Duitsch- land eenige hulp te hebben ontvangen, dat hij in een meesterzet zijn land veilig stelde. Hij sloot zich bij de traditie aan. Met zijn instemming ging een flink gedeelte van het groot grondbezit in handen van kleine boe ren en pachters over. De landeigenaren stem den vrijwillig in dezen afstand toe. Het re sultaat was een sterke klasse van meer dan twee millioen onafhankelijke boeren die als het ware de ruggegraat van het nieuwe Fin land vormden en aan het land op elk gebied tal van verdienstelijke mannen en vrouwen schonk. Deze boerenstand kon bogen op 500.000 weerbare mannen en die vormden de kern van het Finsche leger, dat in waarheid een volksleger is, geen proletarisch leger, zooals het Russische, dat ondanks zijn geweldige uitrusting inferieur is, speciaal ten aanzien van de hoogere leiding. Maar het is, helaas met zijn millioenen dommekrachten en tech nische uitrusting overmachtig De Finnen zijn in pre-historische tijden samen met volken als de Hongaren en Roe menen van Azië uit Europa binnengekomen. In het Oostzeegebied leven een aantal stam verwante volken als de Kareliërs, de Est- landers, de Lijflanders etc. Ook in het hart van Rusland, langs de Wolga, woont nog een oorspronkelijk Finsch volk. In wat thans Finland heet vestigde zich een groep ondernemende stammen. Ze waren even ondernemend als de Vikingers. Maar, terwijl de „Noormannen" naar het Zuiden trokken, togen de Finnen naar het Westen en wel naar Zweden, het vaderland van vele Vikingers. Ze werden op den duur zoo lastig, plunderden de Zweedsche landen zoo gron dig, dat de Zweden besloten, de Finnen in hun eigen land aan te vallen. Aldus kwam de Zweedsche invasie en Finland geraakte onder de heerschappij van den Zweedschen koning. Er ontstond echter een uiterst gelukkige ver binding tusschen de typisch-democratische denkbeelden der Zweden en de doortastend heid der Finnen. Vele Zweden vestigden zich in Finland. Onder hen bevond zich ook de voorvader van maarschalk Baron von Man nerheim. De president van Fin land, Kyosti Kallio en zijn vrouw, zijn typische vertegen- woordigers vin hel Finsche menschen- slag. De Zweden gaven Finland in 1640 het recht een eigen universiteit te stichten, tot instandhouding van de Finsche cultuur. In 1581 was het reeds een op zich zelf staand hertogdom geworden en duizenden Finnen hebben deelgenomen aan de groote krijgs tochten der Zweedsche koningen tegen Rus land en Duitschland. In 1809 moest een door vele oorlogen uit geput Zweden zich buigen voor den Russi- schen tsaar en dezen o.a. Finland afstaan. Dit bleef een hertogdom, maar de Russen gingen Finland heeft meer dan zeventig duizend meren. Hier ziet menhoe ze bezaaid zijn met boschrijke eilandjes. er spoedig toe over, het land zooveel mogelijk te russificeeren. Hier te lande is men tegen, het einde van de vorige eeuw en in het begin van de huidige ten behoeve van Finland heel actief geweest en men heeft herhaaldelijk de Finsche zaak bij den tsaar bepleit. Prof. van Vloten te Leiden was in die dagen een waar kampioen voor de cultureele onafhankelijk heid van het land der tien duizend meren. (Het zijn er in werkelijkheid ongeveer zeven tig duizend Van grooter beteekenis voor de geestelijke ontwikkeling en groei van Finland zijn nog de Nederlandsche missionarissen geweest, die in dat land werkten en nog werken. En on der hen valt vooral te noemen mgr. dr. J. M. Buckx S.C.J, oud-apostolisch-vicaris van Finland. Finland's inkomsten hangen voor 75 pro cent van den houtuitvoer af. In de hout- en papierindustrie is 40 procent der arbeiders werkzaam. Bijna drie millioen inwoners heb ben het Finsch tot moedertaal, ongeveer 400.000 zijn van Zweedschen oorsprong en verder telt Finland nog enkele tien-duizenden Russen, Duitschers en Lappen. Elf procent van het land bestaat uit meren van verschil lende grootte, twee en zestig procent is met bosschen bedekt. De Finsche handelsvloot is vrij groot en de Finsche driemasters vormen op zich iets unieks. Finland voelde zich bijzonder uitver koren, toen het zich voor 1940 de Olympische Spelen toegewezen zag. De oorlog maakte hieraan een eind. En thans beleeft het een uiterst bewogen tijd, waarin de Olympische Spelen reeds lang vergeten zijn, ten spijt van het prachtige sta dion, dat door Helsinki werd gebouwd „Och, waren alle menschen wijs..'' (Dat is heelemaal niet ooodig, als ze achter het stuur maar 'a klein beetje beter wilden opletten, dan konden we al héél tevreden zijn I) voornaamste vlootbasis, als het ware ver van de bewoonde wereld en met als reserve voor zijn vloot de geharde visschers, die als lood sen en verkenners dienst doen. De Orkney-eilanden kunnen bogen op een gematigd klimaat. Maar het regent er vaak en het mist er bijzonder veel, zoodat het van zee uit niet gemakkelijk is, er te komen. Al les vormt er een natuurlijke verdediging. Was het wonder, dat heel Engeland ver baasd en verontwaardigd was over het feit, dat de „Royal Oak", in het maritieme hart van Engeland kon getorpedeerd worden? Het was nog erger, dan dat het schip langs een Londensche kade tot zinken werd gebracht. De manier, waarop de Duitsche duikboot- commandant vermoedelijk zijn waagstuk vol bracht, werpt eenig licht op de structuur der natuurlijke vesting, die Scapa Flow heet. Ze bestaat uit de groote eilanden Pomona, Hoy, Holm, South Ronaldsay, Switha en een aan tal kleinere, waartusschen tal van schierei landen en nauwe landtongen naar voren ste ken. Er is slechts één ingang, de z.g. Hoxa Sound, welke tot dusver als doordringbaar werd beschouwd. Hierom hield men er steeds met de grootste nauwkeurigheid wacht en de Engelsche oorlogsschepen kunnen er slechts door, nadat vooraf afgesproken signalen ge wisseld zijn. De daad van commandant Prien bewees de mogelijkheid, door één der minder goed bewaakte ingangen te glippen. Daarnaast blijft inmiddels de waarschijnlijkheid be staan, dat hij zijn schip als een Engelsche onderzeeër camoufleerde en na achter de sig nalen gekomen te zijn, kalm naar binnen is gevaren. Het is echter een veronderstelling, niets meer. Maar de Engelschen konden zich eenvoudig niet voorstellen, dat ze in Scapa Flow konden worden belaagd. De opvarenden van de Royal Oak" dachten aanvankelijk aan een 'ontploffing en doordat er verkeerde maat regelen gecommandeerd werden, verdronken er zooveel. De 120 vierkante mijlen oppervlakte van diep water, met slechts vier nauwe toegangen, aan alle kanten ingesloten, werden als een afdoende bescherming beschouwd, zulks te meer na de verbeteringen, tijdens den we reldoorlog aangebracht. In 1914 werd de Hoy Sound nog gebruikt, zoowel door transportschepen als door krui sers. Maar toen de „Hampshire" even buiten deze vaargeul op een mijn liep zooals men zich wellicht herinneren zal, ging Lord Kit chener er mee ten onder legde men hier eveneens afdoende versperringen en ver trouwde nog slechts op de Hoxa Sound als ingang, waarvan de toegang en de omgeving het best verdedigd kan worden. Er bevinden zich stalen netten-en honderden mijnen, die van den wal af tot ontploffing kunnen wor de gebracht. De Engelschen pasten bij de nettenversperring twee systemen toe, het z.g. guardian en het z.g. protector systeem. Ook hierin bestaan nog verschillen. Zoo zijn er netten, die waarschuwen, wanneer ze door een onderzeeboot geraakt worden, zoodat men van den wal af de boven aan een net gemon teerde mijnen kan doen ontploffen en netten, die los hangen en samen met stalen kabels zich om de schroef van een onderzeeboot moeten woelen. Verder is de Hoxa Sound be zaaid met z.g. electrische oogen, waardoor in het duister varende schepen ontdekt kun nen worden. Het is zelfs voor de Engelsche oorlogs schepen geen gemakkelijk karwei door deze versperringen heen te komen, alhoewel de gezagvoerders de ligging der netten en mijnen natuurlijk precies kennen. En toch.... Een Duitsche onderzeeboot sloop binnen. Zooals gezegd, kon dit gebeuren, doordat ze misschien achter Engelsche schepen aan voer. Maar waarschijnlijker is, dat ze haar weg langs de kust zocht en wel door de Holm Sound. Achteraf vertelde de Duitsche duik bootcommandant, te zijn gezien door een automobilist, toen hij vlak langs de kust voer. Hij moet zijn weg hebben gezocht door de enge ruimten, die open gebleven waren tus schen de kust en de mijnenvelden. De Duitsche vlootcommandant, die Prien uitzond, moet wel de memoires van admiraal Jellicoe hebben gelezen. Deze uitte in zijn boek van oorlogsherinneringen zijn verbazing over de omstandigheid, dat de Duitscners in het begin van den oorlog nooit geprobeerd hadden, een verrassenden aanval op Scapa Flow te doen. „Ze beschikten", aldus de En gelsche zeerob, over een groot aantal torpe dobooten en onderzeeërs. Eigenlijk bezaten ze er een teveel van, dat ze gevoegelijk aan een gewaagden aanval hadden kunnen opofferen. Ze hadden in den winter van 1914-18 werke lijk niets beters kunnen doen, dan onze vloot- bases aan te vallen". Naar het schijnt, heeft men in Duitschland deze waarschuwing ter harte genomen en on middellijk na het uitbreken van den oorlog werden aanvallen ondernomen, zoowel op Scapa Flow als op de Firth of Forth. Ook deze vlootbasis komt herhaaldelijk in de oorlogs- communiqué's voor. Duitsche vliegtuigen hebben er meermalen stoutmoedige raids op beproefd, met het speciale doel, de beroemde brug over de Firth of Forth te vernielen. In October werden de kruisers Southampton en Edinburgh met bommen bestookt en bescha digd, waarbij 15 man gedood en 35 gewond werden. Ook de torpedoboot „Mohawk" werd gebombardeerd, ten spijt van haar bewape ning met een z.g. Chicago-piano, een acht- loopig kanon, dat uit iederen loop elke twee seconden een granaat van 37 m.m. kan af schieten en als buitengewoon doelmatig tegen duikende vliegtuigen wordt beschouwd. Aan het bombardement van de Firth of Forth-brug zijn een paar Schotsche moppen verbonden. Toen de Duitsche vliegtuigen er over zwiepten, reed er een trein. Volgens het zeggen weigerden de passagiers, uit te stap pen en zich te voet in veiligheid te brengen, aangezien ze dan misschien voor de tweede maal de reiskosten, naar Edinburgh hadden moeten betalen. Andere Schotten zetten boot jes uit, om de visch te verzamelen, die door de slechts het water rakende en daar ont ploffende bommen gedood en aan de opper vlakte waren gebracht Diep in de Firth of Forth ligt de Rosyth Naval Base, niet ver van de stad Edinburgh vandaan. De Firth of Forth is er het smalst. Ze is trouwens overal tamelijk smal en aan weerskanten gemakkelijk te verdedigen, ter wijl tegenover den ingang het eiland Ma^ ligt. Daar strekken zich ook de beschermen de mijnenvelden uit. Scapa Flow en Firth of Forth zijn de twee groote Engelsche oorlogshavens, waarop de activiteit der Duitsche luchtmacht vermoede lijk wel steeds weer gericht zal worden. De Duitschers zullen het vooral op Scapa Flow gemunt hebben, want daaraan is verbonden de herinnering aan de groote nederlaag der Duitsche vloot, die bij het verdrag van Ver sailles aan de Engelschen moest worden uit geleverd. Ze stoomde aanvankelijk op naar de Firth of Forth, waar de officieele overgave plaats vond. Hierna werd ze te Scapa Flow geïnterneerd. Toen de Engelsche vloot op ma noeuvre ging, gaf de Duitsche admiraal von Reuter bevel, de schepen te doen zinken. Dit gebeurde op 21 Juni 1919. Vijftig van de vier en zeventig Duitsche oorlogsbodems gingen, DE ORKNEY VW SANDAY ROUSAY SHAPIN3H NOORD 3906 aldshay rfiet het admiraalschip „Friedrich der Grosze" vooraan, in de diepe baai ten onder. Ten aan zien van de rest konden de Engelschen dezen merkwaardigen zelfmoord van een vloot ver hinderen. Later is een ajmtal schepen gelicht. De Duitsche vloot zonk ter hoogte van het Cava-eiland, bij de z.g. Calves rotsen. Daar lag ook de „Iron Duke", toen dit slagschip kort geleden door Duitsche bommenwerpers bestookt werd. Elke slag, die aan Scapa Flow en de daar liggende Engelsche vloot wordt toegebracht, wordt in Duitschland gevierd als een vergel ding voor den weinig roemrijken ondergang van admiraal Von Reuter's schepen. Intusschen verdiepen de maritieme experts zich nog steeds in de manier, waarop Prien Scapa Flow kon binnendringen. Volgens de meening van Amerikaansche deskundigen moeten de Duitschers van te voren de daar liggende mijnenvelden en onderzeesche ver sperringen gefotografeerd hebben. Ze achten dit van de lucht uit met bijzonder sterke camera's heel goed mogelijk. Aan de hand van de foto's zou Prien zich een koers hebben uit gestippeld. Wijs geworden door een duur betaalde ervaring, hebben de Engel schen thans eiken vierkanten meter van de kleinere doorvaarten afge sloten. •lirW'lir'iP'W'IIP'

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Nieuwe Schiedamsche Courant | 1939 | | pagina 1