I
BANKETBAKKERIJ „HET WESTËN" N.V.
KERSTRINGEN van 25 voor 20 ct.
DLTMPIA
De Ex-Kampioen
'JS&jSi.
'►ïïsg:
iwJOUVET
2&&}FRAN(EH
LEVE Hf
AVO MD
ONOPOLE
I
w U Jj/^G
■uononainaiini
1
'T ZIT IN DE
LUCHT
PASSAGE
benjamino gigu
KOOPT BIJ ONZE
MARIONETTEN
- -v Su
/f^OZERfly
NA
A T) Tl 17,
"w -
DftVEBtHD
DE GEHEIMZINNIGE
RIUTER
vanaf VRIJDAG 22 t/m DONDERDAG 28 Dec
EEN KNAL KERST PROGRAMMA
ADVERTEEREN
IJSCOTOERISTE
LACH BOM
Jexxgct'-
KOMT
ZONNESCHIJN
GEPROLONGEERD
GEORGE F0RMBY
KERSTPROGRAMMA
JOE E. BROWN
DONDERDAG 21 DEGEMRER 1939
r
P
1
-m i
y^r'~
:T W'- -
ALBERT KUYLE ALS
VERTELLER.
KERSTGRATIFICATIE VOOR
MIJNWERKERS.
NEDERLANDSCHE SPOORWEGEN
PASTOOR FR. v. d. LOOVEREN. t
a\s
w. van NOORTwiJK, ^Léé»
Aanbevelend, St. Lidumastraat 49 Telefoon 6758b
ESENlÜn KtRSTPW>GR*MW*
De ENGELSCHE KOMIEK
ré
SCHATERLACH-FILM
GEWELDIG PROGRAMMA
VOOR DE FEESTDAGEN
VICTOR MAC LAGLEN
Een ONVERGETELIJKE
film, die UITBLINKT
door INHOUD
SPEL en REGIE
SCHIEDA
Bestaat deze week ÉiN JAAR
En brengt naar aanleiding daarvan
STAM LAUREL en Oliver HARDY
nnste
VOOR DE 20' WEEK
De bekende Engelsche
komiek
I1/,
UUR LACHEN
DE DRIE RITZ BROTHERS in
U ZUUT LACHEN. U ZULT BRULLEN.
B—I IHBI
SCHIEDAM - TEL. 69563
PRESENTEERT een SCHITTEREND
Van VRIJDAG tot en met DONDERDAG
ELKEN AVOND - ZONDAG en BEIDE
KERSTDAGEN 3 uur
HOU JE ROER RECHT
De „t
enige;
eugd tt
aar de
En o<
_ste F
je met
lange j
bonte 1
waara
het he
dat me.
rijk'
doe
een
en
roe:
hij
met
gchs
naai
Z<
dam
volle
sym
Wan
der
ruis»
de s
M
kim
ber
E
bot
de
riji-
is
he
01
ef
u
ae
be
de
m
ei
ir
o
d
k
b<
h<
P
v
t
t
s
Zb
ve.
km
nee
een'
vef
de
ane
ge
ne
re
i
1
rr
i
me
dat
laa
lac
he
0
t
ho<
op
k W -
S /Xt, w v
V i, aA. Y
KERSTMARKT TE ZONDEN. Zooals ieder jaar verdringen zich ook dit jaar
weer weer honderden op de bekende markt te Petticoat lane. In tegenstelling
met de eerste oorlogsweken is het opvallend te zien hoe weinigen thans nog het
gasmasker bij zich dragen.
Harmonika, door Albert
Kuyle. Het Spectrum, Utrecht
1939.
L
Na
voor q
eerzorg
Albert Kuyle weet, dat hij zijn lezers
allereerst iets moet laten zienmenschen,
dieren, een woud, een bergdorp, een rivier,
een 'nevel, die optrekt. Hij weet, dat het
"iet zijn eerste taak als kunstenaar is zijn
lezers te laten denken wat hij gedacht heeft,
maar te laten zien wat hij gezien heeft in
de werkelijkheid, of in die veel schoonere
werkelijkheid, die de verbeelding heet.
Kluyle is begenadigd met een wonderbaar
visueel vermogen, dat scherp en oorspronke
lijk waarneemt wat zich aan hem vertoont.
Hij ziet de dingen alsof hij ze voor het eerst
ziethij merkt op waar anderen achteloos
met het oog overheen glijden en hij kiest,
met feillooze zekerheid, uit de vele objecten,
die hij ziet, juist diegene, welke hij noodig
heeft ter bereiking van het door hem beoogde
effect. Het vroegere naturalisme, dat
overigens nog geenszins een zachten dood
gestorven is, meende door het opmaken van
de complete inventaris van bijvoorbeeld een
huiskamer den lezer een „beeld" van die
huiskamer voor den geest te roepen. Het
bleek een principieele misvatting, die
Bommige tooneelschrijvers nog niet hebben
afgezworen er zijn er nog altijd, die den
regisseur een overmatige hoeveelheid
aanwijzingen verstrekken, welke hij naar
hun meening maar op te volgen heeft om
de sfeer te scheppen, die gewenscht wordt.
Kuyle weet beter hij weet, dat niet een
massa aan details het beoogde effect bereikt,
maar het welgekozen, typische, markante,
suggestieve detail. Uit de veelheid dingen,
die in een kamer aanwezig zijn, kiest hij
er enkele uit, maar juist die, welke de
suggestie geven van de sfeer dier kamer. Het
is er mee als met de op den kop na
uitmuntende omslagteekening, die Thole voor
dit boek vervaardigdemet enkele uiterst
simpele lijnen, met een minimum schakeering
van licht en schaduw bereikt Thole de
suggestie van een harmonikaspeler, de
typische houding van dien vent, het brani-
achtige dat op het poenige af is. Deze enkele
lijnen suggereeren oneindig meer dan een
„natuurgetrouwe", uitgewerkte nateekening
van de werkelijkheid doen zou. Kuyle
verstaat uitmuntend deze kunst van het
karakteristieke, het suggestieve, van de keuze
van het juiste ding uit de veelheid.
Daarnaast is hij begenadigd met het
vermogen met groote zekerheid het juiste
woord en beeld te treffen. Kuyle's woorden
roepen door hun keus, hun klank, hun
rhythmische golving bij den lezer de
suggestie op van een zuiver en strikt bepaalde
werkelijkheid. Kuyle kent de dingen en de
namen voor de dingen hij kent de eigen
schappen der dingen en vindt ook yoor de
niet alledaagsche eigenschappen treffende
adjectieven hij voelt de sfeer van een land,
van een streek zuiver aan, en weet door een
paar markante woorden, door een even
voorbij-flitsend beeld die sfeer te doen leven.
Men kan verschillende van Kuyle's vertel
lingen zonder veel bezwaar proza-gedichten
noemen. Het eenige bezwaar is, dat de meeste
lezers bij dit woord denken aan een aantal
korte proza-schetsen uit den eersten tijd der
„Nieuwe-Gidsers" van Van Deyssel, Frans
Erena, Delang en dergelijke schrijvers die
luitmuntten door een uiterste verzorging van
taal en rhythme, maar waarvan de „inhoud"
ofwel vrij onbelangrijk was, ofwel zulke
subjectieve ervaringen betrof, dat zij den
niet als vakman geboeiden lezer nog maar
matig interesseeren.
Bij Kuyle daarentegen staat de artistieke
vormgeving in dienst van het geheel. Het
geheel is voor hem het verhaal, al bestaat
dit verhaal tot op zekere hoogte alleen dóór
de volmaakte artistieke vormgeving. En
doordat alles in functie staat van dit geheel,
overtreft het verschillende vroegere proza
gedichten, waarbij de vormgeving op en om
zichzelf bestond.
Deze vormgeving bereikt bij Kuyle een
zoo groote zuiverheid en perfectie, dat men
daarvan ook op en om zich genieten kan.
Een enkele passage als voorbeeld.
Een jonge Italiaan wordt ingescheept voor
Afrika.
„Pas op de boot kwam de bezinning. In Napels
was er eigenlijk nog volop tijd geweest om
na te denken, maar Caspar was nooit eerder
zoo ver van Rome geweest, en alleen al in het
aquarium had hij een middag zoek gebracht.
Er was volop plezier en muziek, en waar hij ook
met de vrienden binnen kwam, gingen de armen
in de hoogte en begon de muziek te spelen en
stopte men de gramofoon om de Giovmezza
op te zetten.
In de krant kon hij zich zelf met terug
vinden, maar hij moest er toch op staan. Half
achter de laadboom, maar de boerenjongens
uit de Campagna hadden hem weggedrongen
van zijn plaats en waren schreeuwend en wild
van wijn en overmoed tot voor de reeling
gedrongen.
Hij had op de krant naar huis een kruisje
gezet op de foto, en op de rand geschreven
ik sta achter die lange vent met zijn twee armen
in de lucht".
gehalte, die een warm onthaal bij het Katho
lieke lezerspubliek behooren te ontvangen.
Men kan ze en dat is toch waarlijk geen
geringe lof! naast de novellen van
Couperus zetten, en er dan bovendien den
lof aan toekennen de gemaniëreerdheid van
diens proza te missen, al missen zij soms
de gaafheid van Couperus' compositie.
De (katholieke en niet-katholieke) lezer
zal op den koop toe moeten nemen een paar
onbeduidende parabels en ongezellige ver
halen als „Werkverschaffing", „Zomeravond"
en „Drie woorden". Het verhaal van Vrouw
Veenendaal is gebaseerd op een sociologie
van den Siberisch kouden grond. De primi
tieve tegenstelling tusschen kapitaal en
arbeid in den zin van den klassenstrijd speelt
op den achtergrond ook een rol in het verhaal
„Harmonika". Een schildersknecht valt dood,
'als hij het huis van „Mijnheer Dumeir"
opschildert. Mijnheer Dumeir „geeft ook de
doode stof wat de doode stof toekomthet
huis wordt om de twee jaar van buiten en
om de drie jaar van binnen geschilderd",
maar de knecht, de levende mensch, valt
er bij dood en zijn moeder wordt gek. De
suggestie, die Kuyle bedoelt, is duidelijk.
Maar hoe door en door valsch en scheef
getrokken, hoe demagogisch is dit alles Moet
mijnheer Dumier zijn huis soms niet laten
opschilderen Hij bewijst daarmee het doode
hout de eer, die het toekomt, maar het is
dank zij deze eer, alom aan het doode hout
bewezen, dat alle levende schildersknechten
der wereld hun bestaan vinddh. Als mijnheer
Dumeir zijn huis niet opschilderde en de
gespaarde duiten in de oude kous of onder
den grond stopte, zou de woede van Kuyle
over zijn arme hoofd toornen als over een
woekeraar, een ouden vrek, en misdadiger,
die het opgepotte geld aan de circulatie
onttrok, en die daardoor oorzaak werd van
het ontslag van dezen braven schildersknecht.
Dat de schildersknecht dood valt is een
ongeluk, de risico van het vak, zooals het
sneuvelen van generaal Von Fritsch voor
Warschau de risico van het soldaterivak is,
een mijnwerker onder vallend gesteente
bedolven kan worden, en Kuyle achter zijn
bureau kan sneuvelen van opwinding, met
de pen in de vingers strijdend voor meer
sociale gerechtigheid.
Iedereen zal instemmen met elke daad, die
beoogt de maatschappelijke en arbeids
omstandigheden zóó te regelen, dat een
menschwaardig bestaan naar staat en stand
verzekerd is en geen noodelooze risico's
geloopen worden, maar het ongeluk van den
schildersgezel is een ongeluk, en heeft met
sociale gerechtigheid niets van doen. Ik vrees,
dat voor den Kuyle-van-Werkverschaffing en
dergelijke verhalen een bevredigende
toestand nimmer bereikt zal Zijn, omdat hij
geen houdbare norm heeft, waarnaar hij de
maatschappelijke samenleving wil ordenen.
Een „standenlooze" maatschappij is onzin,
waarmee niet is goedgepraat wat heden ten
dage feitelijk bestaatzie daórover, alsook
over behoorlijke ordening, Quadragesimo
Anno
Knap-geschreven, behooren verhalen als
„Werkverschaffing" en dergelijke toch niet
tot de belangrijkste van dezen bundel: het
demagogisch sentiment, rauw geuit, is voor
de kunst altijd waardeloos gebleken. En
naast dit demogagisch sentiment stuit de
lezer enkele malen op doodgewone senti
mentaliteit (het slot van „Zomeravond",
„Drie woorden"), die in .volkslectuur
„normaal" moge zijn, maar in de letterkunde
valsch effect teweeg brengt en een verhaal
volmaakt den grond inboort.
Aan alle mijnwerkers in Limburg zal deze
week een Kerstgratificatie worden toegekend.
De mijnwerkers, die voor 1939 in dienst
traden bij de mijnbedrijven en op 25 Decem
ber nog in dienst zijn, ontvangen, voor zoover
ze 23 jaar zijn en ouder, een bedrag van 10
de arbeiders van 18 tot 23 jaar krijgen 8
en zij, die jonger zijn dan 18 jaar, 4.
Bovendien ontvangen alle gehuwden voor
ieder kind, waarvoor uit hoofde van de loon-
overeenkomst kindertoeslag wordt berekend,
een bedrag van 2.50.
De ontvangsten van de Nederlandsche
spoorwegen over de maand October 1939
bedroegen: reizigers en bagage 5.005.580
(v.j. 4.397.609); brief- en pakketpost
245.000 (v.j. 205.000); goederee en le
vende dieren ƒ4.346.687 (v.j. 3.710.057);
diversen ƒ265.225 (v.j. 312.835); totaal
9.862.492 (.v.j. 8.625.501.)
Geen
zorg.
Mevrouw Jansen had de gewoonte haar
echtgenoot er steeds aan te herinneren, dat
eigenlijk alles voor haar was gekomen, het
zilver, de piano, de meubels, de schilde
rijen, en dat hij er zoo maar was ingetrok
ken.
Op een nacht werd mevrouw Jansen wak
ker door verdacht leven beneden. Zij stoot
te haar man aan. en fluisterde „daar zijn in
brekers beneden".
„Inbrekers", zei Jansen, „mij 'n zorg. Be
neden is er niets, dat mij toebehoort".
En nu het volgende als tegenhanger
dezelfde jongeman is in Afrika en trekt
mee op door Abessynië.
„Daarna waren het auto's en autowegen,
nachten van drie uur rust en dagen van twintig
uur afwachten op het plein voor een stafgebouw.
En reizen in de nacht met een zwarte wereld
aan vier kanten en boven en beneden zich. De
dorpen waren dan kenbaar aan het woedende
blaffen van de honden en het angstig, hoef-
klikkend wegrennen van een ezel, die te slapen
stond langs de weg. Niemand had zijn land
kaarten mogen behouden. Maar een enkel maal
werd de avond mooi en groot, toen hij de naam
Adoea hoorde, en terug dacht aan het boek
dat in het kamp werd voorgelezen: de leeuw
van Adoea. Hoe Marotti eerst met het geweer,
toen met de bajonet, toen met de sabel en
tenslotte met zijn zakmes gevochten had.
Niemand kon hem redden, toen hij door drie
man besprongen werd, maar die later getuigen
konden, zij wisten hoe zijn ooren waren
afgesneden en zijn neus
In enkele trekken is hier de sfeer van het
duistere land getroffen, zoodat deze sfeer voor
den lezer onverwisselbaar is met die van
bijvoorbeeld Napels met zijn aquarium en
muziek, de boot met de luidruchtige boeren
jongens uit de Campagna, waarvan er een
die lange vent zijn twee armen in de
lucht steekt, waarvan hij daarvóór vertelt.
En wie de verhalen uit dezen bundel van
Kuyle leest, staat erover verwonderd met
welke simpele middelen hij den lezer over
brengt in het fascistisch Italië, het nationaal
socialistisch Duitschland, het Rome van ten
keizertijd of het verrukkelijk gebied van de
Riviera. En elk dier streken krijgt haar eigen
gelaat, wederom onverwisselbaar, bezit haar
eigen geur, heeft haar eigen kleur, ademt
geheel haar eigen leven.
En nog immer mag onze bewondering voor
een aantal dezer verhalen stijgen, nog is de
climax niet bereiktKuyle weet op het
moment, dat ae inspiratie over hem vaardig
is de geheel eigen sfeer van het Katho
licisme te geven, de sfeer van een levend
geloof hij gelooft dan met een kinderlijken
eenvoud in de wezenlijkheid van het boven
natuurlijke.
Kuyle spreekt ergens over de wonderlijke
wegen, die de aarde doorkruisen, op zoek
naar een Hemel, die van geen oud of nieuw
weet. Kuyle gelooft in de wegen van het
wonder, en weet in een verhaal als „Dieren
op de oevers" den lezer uitstekend de
realiteit van het wonder te suggereeren (met
de technische zuiverheid, waarover hiervoor
gesproken werd). De sfeer van het Katho
licisme met zijn geloof in de realiteit van
God en het bovennatuurlijke, een realiteit,
die het natuurlijke kruist, soms beheerscht,
soms volstrekt overwint, heeft Kuyle in
„Zwarte Kerstmis", „Madonna di Roccino
en „Dieren op de oevers" om enkele zeer
goede vertellingen te noemen op zichtbare
en voelbare wijze gerealiseerd. Het zijn vooral
de vertellingien, die spelen in Zuidelijke
landen, welke onze bewondering gaande
maken om hun warmte en levenssfeer. Het
zijn geen geniale kunstwerken als de Divina
Commedia, die den allesverslindenden tand
des tijds dreigen te gaan tartenhet zijn j
zuivere vertellingen van een hoog artistiek J
Het is misschien goed als ik zeg, dat ik
met weinig animo de lezing van „Harmonika"
ben begonnen. Wie in „Rond een blauw meer"
van 1936 een paar prachtige bladzijden ik
bedoel die over den tuin der liefde over
woekerd vond door tallooze pagina s „copie
en daarna op enkele korte heiligenverhalen
na weinig substantieels van Kuyle meer
te lezen kreeg, mocht met eenige gereser
veerdheid deze nieuwe publicatie ter hand
nemen.
Ik moet bekennen, dadelijk weer geboeid
te zijn door den knappen verteller Kuyle
in „Werkverschaffing" van 1931, maar de
„katholieke" vertellingen ronduit bewonderd
te hebben. Mag men verwachten, dat deze
bundel met twaalf verhalen, waaraan van
1931 tot 1938 gewerkt is, nog niet het hoogte
punt van Kuyle's kunnen beteekent? Er
liggen zuivere mogelijkheden in dit talent
het is te hopen, dat zij niet in demagogische
opwinding verloren gaan, maar zich verwer
kelijken in de eerlijke, door liefde geïnspi
reerde scheppingsdaad.
GERARD KNUVELDER.
In het ziekenhuis te Venlo, waar hij voor
eenige dagen was voorzien van de H. H.
Sacramenten der Stervenden, is overleden
de Zeereerw. heer Fr. v. d. Looveren, pas
toor van de parochie van den H. Cornelius
te Vortum en Mullem (N.B.).
De overledene werd geboren te Helmond
3 December 1855. Na enkele jaren gestu
deerd te hebben aan de Latijnsche School
in zijn geboorteplaats, ging hij naar het
klein Seminarie van het bisdom 's Bosch
te St. Michiels-Gestel, trad daarna in het
noviciaat der paters Jesuïeten (Mariendael),
volgde de studie der philosophic in het
klooster der Orde te Oudenbosch, de theo
logie te Maastricht en werd in laatstgenoem
de plaats priester gewijd 6 Sept. 1885. Ge
durende vier jaren van 1886 tot 1890 was
hij werkzaam als professor der mathesis en
operarius aan het college der paters Jesuïe
ten te Sittard, terwijl hij in die plaats mo
derator was van een tweetal congregaties.
Gedurende een jaar stond hij daarna nog als
professor te Maastricht, bestuurde er ver
scheidene congregaties en trad in het land
als spreker op.
Om gezondheidsredenen vroeg hij ont
slag uit de orde der paters Jesuïeten en
werd den 16en October 1891 als seculier
priester overgeplaatst in het bisdom 's Bosch
en benoemd tot kapelaan te Megen. Dertien
jaar lang oefende hij daar de geestelijke be
diening uit, bestuurde de kapelanie en gaf
inmiddels tal van privaatlessen.
Bij den dood van pastoor F. J. Sweers
werd hij den 12en Augustus 1904 benoemd
als diens opvolger te Vortum-Mullem.
Pastoor van de Looveren was lange jaren
medewerker van het Maandschrift van O. L.
Vr. van het H. Hart te Sittard en het Zon
dagsblad voor Vrouwen, dat later werd om
gezet in het Zondagsblad voor het Kath.
Huisgezin van de paters Capucijnen te Hel
mond, terwijl hij voorts een vertaling uitgaf
der Apocaiiptische brieven en een werkje
over de Zevenjarige Heiligdomsvaart.
Voor de a.s. Kerstdagen bakken wij Opgem. Kerstkransen 1.10 p. P- Kerststaven
18 ct. p. ons. Kerstklokken en Fantasiegebak v.a. 40 ct. per stuk, Tulbanden, enz., enz.
A.S. VRIJDAG EN ZATERDAG GEVEN WIJ VOOR RECLAME een half pond
Nogmaals 5 CHOCOLADE BAKJES met slagroom voor 25 ct.
Nougatblaadjes 2 ons v. 25 ct. Chocolade Kransjes 2 ons v. 25 ct.WeihnachtsstolIen en Kersttimpen (z. voord.)
Zoute Krakelingen m. roomb. 2 ons v. 25 ct. Hoefjes en Wellingtons 2 ons v. 25 ct. Am. Kransjes 25 ct. p. l/j p.
Wij zijn ruim gesorteerd in koekjes van 18-20 en 25 ct. p. h. p.
6 GROOTE TOMPOUCEN voor 25 ct.
Onze opgemaakte koekjes zijn zeer fijn en kosten slechts 2 ons voor 25 ct.
p s Beste| vroegtijdig Tulband en Kerstgebak.
911S 81
ZIET ONZE ETALAGES.
QfIA
Bekend uit 'T ZIT IN DE LUCHT
IN ZON NIEUWSTE
VOORZIET U VOORAL TIJDIG VAN PLAATSEN
8y3ülMVS 94
vertoont een
in
Een kerel met stalen knuisten
Als 2e attractie
naar hetboek van
ZAN E GR EY
met
DOUGLASS DUMBRILLE
MONTE BLUE en
SIDNEY TOLER
Zondag en Beide Kerstdagen
doorloopend van 12 uur af.
8.298MVÖ <iü
FIN t)i/J0VR>
lh -
ALS
Als 2de HoofdCilm
na
De Bravourklucht met
1000 vondsten
(Babê-film)
DRIE MALLE INVALLERS
Vergeet alle narigheden en bezoek met uwe familie MONOPOLE.
OP HET TOONEEL:
als Variété-attractie THE RHYTHM SERENADERS
en een KERSTBOOM-
Zondag, Maandag le Kerstdag, Dinsdag 2e Kerstdag vanaf 1 uur
DOORI.OOPENDE VOORSTELLING met het geheele programma.
Woensdag- en Donderdagmiddag 2 uur FEEST-MATINéE met H
Ihet geheele a vond programma. Prijzen vanaf 15 cent.
In de GROOTE AMUSEMENTSFILM
(Nova-film)
met THEO LINGEN en PAUL KEMP
In het voorprogramma:
de bekende komiek
in de SCHATERLACHFILM
Op het toonerl: „TIIE KEA MAUNA's
HAWAIIAN SERENADERS".
<2. ",'i
,'J; I *UWM a
WOENSDAGMIDDAG 2 UUR MATINEE
met de film „MARIONETTEN"
