BUITENZORG BEZET
Scherper Brif-sch optreden
Waf ran Mook
verklaarde
Britsch-Indië en de
opstand in Indonesië
Werk in de havens van
Londen en New York
hervat
Britsche versterkingen
naar Ned.-Indië
bataljons bestemde troepen er
nooit gekomen is. Uiteraard kon
het Nederlandsche Zuiden slechts
een deel van deze mannen leve
ren en naarmate de oorlog tegen
Duatsehland ten einde spoedde,
■werd het duidelijk, dat in de stra
tegische plannen van de Combi
ned Chieffs of Staff voor het
transport van onze ongeoefende
manschappen naar Australië niet
of nauwelijks ruimte was. Pijnlij-
ker dan de voor ons onbegrijpe
lijke en waardeerbare overNveging
dat de toevoer vo~- den strijd in
Europa en daarna tegen Japan alle
scheepsruimte opeischte, was de
ervaring, dat ook de demonilisa.
tie voorrang bleek te krijgen bo
ven de bevrijdingsmaatregelen
voor ons gebied in het Oosten. De
vorige en deze Nederl. regeerin
hebben aanhoudend en op alle
militaire en diplomatieke niveaux
de uitzending van deze troepen
bepleit.
Een beslissing op ons in Mei
1945 ingediende concreet transport-
schema is zelfs nooit genomen.
Na de teleurstelling van acht
maanden ten aanzien van de be
vrijding van Nederland, kwam de
ineenstorting van Japan medio
Augustus organisatorisch te vroeg.
De vraag werd niet meer hoe
Nederland troepen voor den dienst
in het Oosten kon opleiden, maar
hoe het onverwijld een bijdrage
zou kunnen leveren voor een taak,
die vroeger over het bondgenoot
schappelijk leger Cinel. onze expe-
ditionnaire macht) en gezagsbatal-
jons verdeeld mocht worden ge
dacht en waarbij nu als bittere
verrassing, kwam de weerstand, te
verwachten van de in de laatste
drie a vier maanden door de
Japanners in elkaar gezette repu
bliek Indonesia.
Hoe kort geléden nog. kon ik in
een radiotoespraak met oprechtheid
zeggen, dat onze jóngens niet uit
trokken tot herstel van de koloniale
verhoudingen, zullen zij nu moeten
gaan om onze Indische Nederlan
ders veiligheid te waarborgen in
hun eigen huis?
Het zal de Kamer duidelijk zijn,
dat er bij de capitulatie van Japan
in het Oosten buiten onze geringe
marinemacht en de enkele compag
nieën infanterie van het Kon. Ned.
Indische Leger, die tijdig uit Indië
konden worden teruggetrokken dan
wel nieuw gevormd werden uit
bevrijde krijgsgevangenen, geen
machtsmiddelen aanwezig waren.
De minister van marine zorgt
door het uitzenden van oorlogs
schepen en het met spoed mobili-
seeren der in de V.S. in opleiding
zijnde mariniersbrigade voor de
versterking van onze maritieme
machtsmiddelen.
De minister van oorlog heeft
aanstonds maatregelen getroffen
om uit de in Nederland beschik
bare strijdkrachten en de in Enge
land voor de expeditionnaire macht
nog in opleiding zijnde troepen alles
voor Indië te mobiliseeren, wat kon
worden gemist en voldoende ge
traind was.
Evenwel ook het Nederlandsche
leger is nog pas sedert de bevrij
ding in opbouw. Wij zijn voor trai
ning, uitrusting, bewapening en tpn
deele ->ok kampruimte en dan ten
slotte weer voor het vervoeren naar
het Oosten opnieuw afhankelijk
van de geallieerde bevelvoering.
Ik wil niet ontkennen, dat wij
ook hier moeilijkheden te over
winnen hebben gehad en dat de
eerste zending bataljons enkele
kostbare weken later scheep is
gegaan dan wij hadden mogen
hopen, maar ik mag tevens wel
de gegronde verwachting uitspre
ken, dat nu verder het versche
pingsprogram vlot zal verloopen.
Intusschen waren wij dus niet
gereed konden wij nog niet
gereed zijn om onze taak in
Indië te hervatten, om ook daar
„herstel en vernieuwing" te oren-
Ven toen Japan de wapens neer
legde. Maar, let wel, daar lag en
ligt niet alleen een taak voor ons,
maar allereerst een taak voor de
bondgenootschappelijke oorlogvoe
ring, het ontwapenen en evacuee-
l*n van de Japansche bezettings
macht en het herstel van het wet
tig gezag van den bondgenoot.
denwereld als stepping stones zijn
bezet.
Het was juist 15 Augustus,
tegelijk met de Japansche capitu
latie, dat de beslissing viel, dat
Nederiandsch-Indië voortaan zou
ressorteeren onder het Britsche
oppercommando in de South East
Asia Command.
Hadde Japan langer stand ge
houden, wij zouden" hebben moeten
ervaren in welk tempo het Neder-
landsch-Indische grondgebied bin
nen de militaire actie van het
S.E.A.C. zou zijn getrokken. Zeker
is, dat het voor de plotselinge
opdracht om over het geheele ge
bied de Japanners te ontwapenen
niet gereeo was. Vandaar, dat in
het Oostelijk deel van den Archi
pel de bezetting Van een aantal
eilanden en plaatsen voorloopig
is geschied door het Australische
leger.
Geleidelijk zal de S.E.A.C. deze
streken overnemen. Maar ook van
het westelijk deel van den Archipel
met name Java en Sumatra, blijkt,
dat óf troepen óf scheepsruimte en
vermoedelijk beide niet aanstonds
in voldoende mate beschikbaar ge
steld zijn, terwijl het politieke ver
raad der Japanners toch dringend
een onverwijld optreden vorderde.
Wij kunnen niet aanvaarden, dat
men ons tegemoet voert, dat het
conflict met de republiek Indonesië
een interne aangelegenheid is, wel
ker beslechting ligt buiten de taak
van het geallieerd militair gezag.
Wij ontkennen geen oogenblik, dat
er een probleem is in ons konink
rijk van het Indonesisch natio
nalisme.
Maar wij waren gereed en
bereid en wij z ijn dat nog,
om dit probleem op te lossen
langs den koninklijken weg
van overleg in wederkeerig
begrip en waardeering met be
houd van alle zedelijke waar
den, die de historische ver
bondenheid voor beide naties,
de Nederlandsche en de Indo
nesische, heeft opgeleverd
Wij zouden ten volle in staat
zijn geweest dit probleem in
vrede op te lossen, indien uiel
datgene, wat ik zooeven be
stempelde als Japansch poli
tiek verraad, de nationalis
tische leiders op Java verleid
had een blinden weg in te
slaan.
Een U.P.-telegram uit Bandoeng
meldt, dat de geallieerde troepen
gisteren Buitenzorg (45 km. ten Z.
van de hoofdstad) hebben bezet.
Een periode van onzekerheid
De onmiddellijke bevrijding van
geheel Indië stond niet op het pro
gramma en toen het geallieerde
front voldoende noordwaarts was
opgeschoven, werd in de combined
chiefs of staff, zonder ons te raad
plegen, als militaire vraag aan de
erde gesteld, wie t.z.t. met de
©pruimingstaak in dit afgesneden
deel van het oorlogsterrein zou
worden belast. Een periode trad in
van onzekerheid, die onze belan
gen vooral met het oog op onze
herstelwerkzaamheden onder de
werking der lend lease overeen
komst met de U.S A, ernstig heeft
geschaad.
Het was een zeer ernstige zaak,
dat wij. die in dezen oorlog gege
ven hebben wat wij konden helaas
uit moeten spreken, dat wij de
bondgenooten voor dien gemeen-
schappeüjken plicht niefr gereed
hebben gevonden en zelfs niet dan
aarzelend bereid.
Ned Indië behoorde aanvanke
lijk tot het oorlogsterrein, bekend
onder den naam van South West
Pacific Area, waar generaal Mac
Arthur het opperbevel voerde. De
strategische opzet van den strijd
tegen Japan heeft er toe gevoerd,
dat in den veldtocht van Mac Ar
thur slechts enkele onderling ge-
Isoleerde plekken van onze eilan-
Tusschen 15 Augustus en het
verschijnen ter reede van Batavia
van admiraal Patterson op den
Britschen- kruiser Cumberland
(tezamen met Hr. Ms. Tromp) lig*
een volle maand. Vandaar tot de
eerste landing van niet meer dan
2000 man troepen op 29 September
nogmaals twee kostbare weken. Ge
durende dien tijd kon de opstande-
lingenregeering Soekarno zich ver
sterken, ondanks de waarschuwing
van Lord Louis Mount'oatten aan
den Japanschen opperbevelhebber
Terauchi, dat de verantwoordelijk
heid voor het bestuur op hem
bleef rusten en ondanks diens be
tuiging, dat het Japansch militair
bestuur gehandhaafd bleef. Maar
als onze adviseur bij den staf van
Admiraal Patterson, de heer Van
der Plas, op 16 September aan den
wal gaat, vindt hij geen Japansche
bezetting en de overheidsgebouwen
in handen der Soekarnisten. Hij
vindt ook, hoewel er nog heele-
maal geen Nederlandsche en geen
Britsche troepen geland zijn, een
Batavia vol politieke opwinding
en, vooral 's avonds, vol onveilig
heid.
Molestaties, aanhoudingen van
blanken in auto's, invallen in hui
zen o.a. van ons welgezinde Indo
nesiërs, zijn dan reeds aan de orde
van den dag. Reeds toen, en dus
met door het laten optreden van
Nederlanders, liep het gezag over
de jeugdige vrijscharen uit de hand.
Dit mogen zij bedenken, die van
oordeel zijn, dat Nederlandsche
troepenzendmgen achterwege be
hoorden te blijven. Ons wettig
gezag gelooft in zijn recht en zijn
plicht en het zou die laatste em
stig verzuimen, indien het zich niet
van de middelen voorzag tot ves
tiging van orde en veiligheid.
Buiten Batavia, met name in Ban
doeng, was de toestand aanvanke
lijk gunstiger en de verzorging van
krijgsgevangenen en geïnterneerde
kon aanvankelijk tamelijk onge
stoord voortgang hebben. Later
voortgezette agitatie ook
in het binnenland een toestand van
terreur en pijnlijke onveiligheid
voor de Nederlanders veroorzaakt.
Van den aanvang af is deze deli
cate situatie niet behandeld zooals
wij zouden hebben gewenscht. Ver
meld werd reeds, dat de Supreme
Commander den maarscjjalk Te
rauchi verantwoordelijk heeft ge
steld voor het geheele bestuur, maar
dat desondanks er in i9 berust dat
het Soekarno-bewïnd bleef voort
bestaan.
Nopens de door de Britsche be
velhebbers zelf aan te nemen hou
ding tegenover dat bewind meende
de Supreme Commander nadere
instructies aan zijn regeering te
moeten vragen, omdat hij zich niet
gerechtigd achtte de Britsche bezet
tingsmacht te mengen in interne
Ned. Indische conflicten. Dezerzijds
is de Britsche regeering onmiddel
lijk gewezen op den onverbreke-
lijken samenhang van het Soekarno-
bewind met de Japansche occupatie
en is bij herhaling aangedrongen op
nadere instructies terzake aan den
den opperbevelhebber. De regeering
constateert, dat in de laatste dagen
een meer bevredigende opvatting
zich gaat afteekenen.
Ik zal niet lang blijven stilstaan
bij de verwarrende en intens be
denkelijke uitlatingen die integen
deel door de pers aan den bevel
hebber dor landingstroepen, den
1.-generaal Christison, en zelfs aan
den Secretary of War, den heer
Lawson, in den mond zijn gelegd.
Die uitlatingen immers zijn met
stelligheid gedesavoueerd. Nadat
het Sookarno-regime het heeft
doen voorkomen, als ware net
door de Engelsche autoriteiten als
de facto regeering erkend, bezitten
wij thans gelukkig de openbare
verklaring van den opperbevel
hebber, dat de Nederlandsch-lndi-
sche regeering als het eenige
wettige gouvernement wordt
erkend.
De zonderlinge toestand is even
wel gebleven, dat zelfs in dè stad
Batavia de Britten noch de Japan
ners in hun opdracht, de orde
handhaafden en dat op korten af
stand van de door de Nederlanders
en de Britten in gebruik genomen
gebouwen Soekarno's departe
mentshoofden hun kantoor hielden.
Eerst na 6 October zou. na de aan
komst van versterkingen, de Engel
sche bezetting overgaan tot de be#
veiliging van civiele personen,
maar zij rekende zich nog niet
sterk genoeg om ook de openbare
gebouwen te bezetten. Zondag
avond 14 October meldde de radio,
dat de Britsche bevelhebber het
militair bestuur over Batavia zou
hebben aanvaard.
Waarlijk, de regeering staat bij
niemand achter iri bewondering
voor de kranige houding van de
geheele Britsche natie in dezen
oorlog en zij zal evenmin als wie
ook hier te lande, ooit uit het oog
verliezen, dat het die houding is
geweest, tezamen met den moed
der Britsche strijdkrachten, waar
aan wij in aanzienlijke mate onze
bevrijding danken. Wanneer dan
ook in deze verklaring verschil van
inzicht tot uiting komt met onze
Britsche vrienden, dan moet die
uiteenloopende visie worden gezien
tegen dezen achtergrond van groote
waardeering. Dit zij duidelijk ge
zegd. Maar dan mogen wij toch
opmerken, hoe bedenkelijk het was,
dat het voornemen van de bezet
tende macht om zich te bepalen
to* bezetting der kuststeden Bata
via en Soerabaia (dit laatste is
nog steeds niet geschied) gepubli
ceerd is, waarmede aan het Soe-
karno-regime practisch onaantast
baarheid in heel de rest van Java
voor afzienbaren tijd gegarandeerd
scheen.
Het acute gevaar voor Nederland
sche levens heeft de Britten ge
dwongen deze beperking los te
laten maar haar kwaad heeft zij
gedaan.
Bedenkelijk is ten derde, dat voor
de ontwapening der Japanners en
hun wegvoering weinig is verricht,
dat anderzijds, zooals reeds opge
merkt, niet de hand is gehouden
aan de hun opgelegde verantwoor
delijkheid voor den goeden gang
van het bestuur en dat dientenge
volge een vrij plotselinge ineenstor
ting van hun discipline en hun ge-
kunstmatige scheiding der pro
blemen nog weer veel moei
lijker gemaakt. Practisch in het
geheele eiland buiten Batavia zijn
de Japanners uit het bestuur en
het beheer der verkeersmiddelen
verdrongen en de' persberichten
stroomen binnen, die van de ramp
zalige gevolgen voor de verzor
ging en de veiligheid van de Ne
derlanders getuigen.
Onzerzijds wordt, zooals ik reeds
vermeldde, alles gedaan om zoo
snel mogelijk een troepenmacht
naar Indië te dirigeeren, die in
samenwerking met de Engelsche
landingstroepen de Japanners zul
len ecarteeren, rust en orde zul
len herstellen en daarmede de
veiligheid van krijgsgevangenen
en geïnterneerden garandeeren.
Het behoeft geen betoog, dat
deze ernstige ontwikkeling aan
de Nederlandsche regeering aan
leiding heeft gegeven tot her
haalde krachtige vertoogen bij de
Britsche regeering, waarbij niet
nagelaten is te wijzen op de ver
antwoordelijkheid, die het gevolgde
beleid onzes inziens op hare
schouders laadt.
Ik mag niet zeggen, dat de regee
ring van onzen bondgenoot onge
voelig is gebleven voor die vertoo
gen, maar met bezorgdheid volgen
wij niettemin den zeer lanigzamen
voortgang van zaken.
Van den aanvang af is van En
gelsche zijde er op aangedrongen,
dat wij door contact te zoeken meft
leiders der Indonesische nationale
beweging de politieke situatie zou
den verlichten. Naar zulke contac
ten is ook van het allereerste begin
af uitgezien.
zag heeft plaats gehad.
Op tamelijk groote schaal zijn
daarbij wapens en verder zwaar
der oorlogstuig, (pantserwagens,
tanks, vliegtuigen) in handen ge
raakt van de vrijscharen en dien
tengevolge is de situatie weder
om als gevolg van aarzeling en
Soldaten van de Seaforth High
landers te Batavia houden thans
alle Indonesische personen- en
vrachtauto's aan, om de inzitten
den op wapens te onderzoeken.
Als de Indonesiërs protesteeren
tegen het fouilleeren, worden zij
door dreigen met de bajonet tot
rede gebracht.
Over het geheel wordt de con
trole van de geallieerden in Bata
via scherper, nu twee Ned. soldaten
en een Ned. vrouw gedood zijn en
ongeveer 10 Ned. soldaten en vrou
wen min of meer ernstig gewond
uit hinderlagen en met machine
geweren, die in boomtoppen ver
borgen waren. Tot nog toe zijn
nog slechts weinig Indonesiërs die
•wapens dragen, gearresteerd. Offi
cieel is verklaard, dat slechts de
soldaten der Vereenigde naties
wapens mogen dragen.
Kortgeleden rijn twee nieuwe
brigades in Ned.-Indië aange
komen, waarvan het grootste deel
in Batavia gestationneerd is en
een kleine eenheid in Buitenzorg.
De derde brigade zal hoogstwaar
schijnlijk binnen twee weken in
Soerabaja geland zijn Men ver
wacht dat ook Bandoeng spoedig
bezet zal worden, terwijl de kam
pen te Semarang en Ambarawa aan
de beurt komen als er meer troe
pen aangekomen zijn. Deze troepen
zijn reeds onderweg.
Volgens Reuters diplomatieken
correspondent heeft dr. van Mook
verklaard, dat de plannen voor de
toekomst van Indonesië, zooals
Koningin Wilhelmina deze uiteen
gezet heeft in 1942, niet konden
worden besproken als het geheele
land in staat van opwinding ver
keerde. Dr. van Mook verklaarde
verder, dat de grondstellingen uit
de rede der Koningin al in practijk
waren gebracht op Nieuw-Guinea,
Morotai. Tarakan en in Balik
Paoan, onmiddellijk na hun be
vrijding. In tegenstelling met Java
was er daar den eersten dag na
de bevrijding af samenwerking
tussohen de Nederlanders en de
Indonesiërs. In een beschouwing
over de situatie van Java waar de
regeering van Soekarno optreedt in
het grootste deel van het binnen
land. zei van Mook, dat de geheele
bevolking tegen de Nederlanders
was opgezet en dat vele duizenden
Nederlanders waren overgeleverd
aan hongersnoodbedreiging en nog
erger.
Pandit Jahawarlal Nehroe, de
aangewezen opvolger van Gandhi
in het Britsch-Indïsche congres,
heeft erop aangedrongen, dat er
geen Br.-Indische troepen gebruikt
zullen worden tegen de regeering
van de Indonesische republiek en
dat er geen oorlogstuig uit Britsch
Indië aan de Nederl. regeering tot
steun zouden worden gezonden
Nehroe, die verklaarde, dat er
groote strijdvragen waren betrok
ken in den tegenwoordigen strijd op
Java, heeft er bij het congres en
de vakbeweging óp aangedrongen
dat er „krachtdadige maatregelen"
zouden worden genomen in de rich
ting als die van de Australische
Chineesche en andere zeelieden, die
geweigerd hebben om voorraden te
laden, die ten doel hadden de Indo-
nessche republiek te onderdrukken
Reuter voegt hieraan toe, dat naar
vernomen wordt, weinig van de
goederen die op het oogenblik in
Britsch-Indische havens geladen
worden, voor Indonesië bestemd
zijn.
Er schijnt verbetering te zijn ge
komen in de groote havenstaking.
De havenarbeiders te Middles-
borough hervatten vandaag het
werk, terwijl er te Avonmouth
normaal gewerkt wordt. Vandaag
wordt tevens te Tilbury een be
sluit tot hervatting van het werk
verwacht. Bijna alle vaste em-
ployé's van de Port of London
Authority hebben het voornemen
te kennen gegeven, vandaag liet
werk te hervatten. De havenar
beiders te Londen zijn, met eenige
uitzonderingen, overeengekomen
op 18 Oct. weer aan het werk te
gaan.
Tijdens het weekend is de sta
king der New Yorksche haven
arbeiders, die 14 dagen heeft ge
duurd, gebroken- De bemiddelaar
heeft verklaard, dat de staking
geheel geëindigd is en eraan toe
gevoegd, dat het scheepvaartver
keer vandaag weer normaal zal
zijn. De havenarbeiders hebben de
voorstellen van den burgemeester
van New York, Laguardia, aan
genomen. Later verklaarde een
plaatselijke directeur van den* be
middelingsdienst, dat hij hoopte,
dat de meeste arbeiders vandaag
het werk zouden hervatten.
Er is nog steeds geen aanwij
zing. dat het geschil in de bruin-
koolindustrie geregeld zou zijn.
Hier zijn 188,000 personen werk
loos. De regeering van den staat
Massachusetts heeft den Oost-
Massachusetts-spoorweg overgeno
men in verband met een staking
van het personeel.
De Ford Motor Co, zal, naar
werd medegedeeld in alle Ameri-
kaansche fabrieken Maandag het
werk hervatten en 35.000 arbei
ders, die ontslagen werden toen
een maand geleden stakingen in
andere fabrieken de productie der
Ford Motor Co. stillegden, weer in
dienst nemen.
Groote Britsche versterkingen
zullen spoedig in Ned.-Indië aan
komen, seint de Times-corresj on-
dent te Batavia. „Wij zullen spoe
dig de houding van non-interven
tie laten varen. Wii zullen de lei
ders der opstandelingen laten we
ten, dat wij niet van plan zijn nog
langer het leven van Britsche en
Britsch-Indische troepen in gevaar
te laten brengen", aldus de cor
respondent.
Ook de aankomst te Batavia
van lt—gen. Slim. den beroemden
commandant van het 14de leger in
Birma, heeft de hoop op een spoe
dige beëindiging van de moeilijk
heden op Java doen stijgen. Men
verwacht, dat een van zijn eerste
orders zal zijn den Japanschen
commandant, lt.-gen. L. Nagamo
Youshiuchi, te dwingen de capi
tulatievoorwaarden na te komen.
Maar de regeering heelt zich
toen ook van den aanvang af
voor oogen gesteld, daf praten
met hei Soekarno-regime even
onwaardig als onvruchtbaar
moest zijn.
Onwaardig, omdat ir. Soekarno
zich volledig geïdentificeerd heeft
met he| Japansche regime en vol
strekt vijandig staat tegenover Ne
derland. Onvruchtbaar, omdat met
dezen leider met niets minder
tevreden dan volstrekte onafhanke
lijkheid geen gemeenschappelijke
basis van bespreking te vinden kon
zijn. De Nederlandsche regeering
heeft dan ook, tegen den op onzen
vertegenwoordiger geoefenden aan
drang, duidelijk haar 'veto doen
klinken en aan de Britsche regee
ring dit haar standpunt duidelijk
verklaard.
Zij constateert met voldoening,
dat zij voor dat standpunt ook
volledig begrip heeft gevonden.
13e Nederlandsche regeering be
treurt reeds te levendig den funes-
ten terugslag., dien de agitatie tegen
de Nederlandsche ingezetenen in
en buiten de kampen, op de toe
komstige politieke verhoudingen
moet hebben, dan dat zij niet
oprecht zou begeeren gewapende
botsingen te voorkomen. Zij wil ook
even gaarne begrijpen als begrepen
worden. Zij heeft goedgevonden,
dat van het begin af aan naar
samenspreking met Indonesische
voormannen is gestreefd. Zij heeft
voor zooveel noodig den Luitenant
gouverneur-generaal, die sinds 4
October te Batavia vertoeft, op
nieuw daartoe gemachtigd met die
eene restrictie, welke ik reeds ver
meldde.
Zij heeft den luitenant-gouver
neur-generaal ook gemachtigd
eenigs concrete punten van her
vorming, die rechtstreeks voort
vloeien uit den geest van de radio
rede van December 1942, bij die
samensprekingen te ontwikkelen.
Maar de feiten hebben uitge
wezen, dat evenzeer van den
aanvang af het Soekarno-regime
om alleszins begrijpelijke redenen
zich letterlijk met geweld tegen
vrije samensprekingen keert en
de regeering heeft dan ook niet
nagelaten het Britsche gouverne
ment bij de bekendstelling van de
zoo juist bedoelde machtigingen
te doen weten, dat deze onver
brekelijk verbonden worden ge
acht aan door de bezettingstroe
pen te nemen maatregelen, die de
veiligheid effectief waarborgen.
Ik zeide, dat de regeering gaarne
begrijpt en gaarne begrepen wordt.
Het is daarom, dat zij bereid is
reeds in dit stadium besprekingen
te voeren met daarvoor in aan
merking komende Indonesische lei
ders, ter uiteenzetting van haaT
inzichten en voornemens. Deze
houding is tevens uitvloeisel van
haar bereidheid om met het In-
donsisch nationalisme binnen het
verband van het Koninkirrijk samen
te gaan.
Het is met zeer groot leedwe
zen., dat zij bevonden heeft, hoe
op dit punt haar inzichten ver
schillen van die van den gou
verneur-generaal, jhr. van Siar-
kenborgh.
Men mag gee*) oogenblik ir«-
nen, daal deze, indien hij op zl'n
post zou terugkeeren. tot het voe
ten van een progressief ï>ele,d met
zijn medewerking zou willen ver-
leenen.
Niet over aard en maat van de
uiteindelijk tot stand te brengen
hervormingen, die nog slechts in
algemeenen rin met den G.G. in
bespreking rijn geweest, loopt dit
geschil, maar over den te bewan
delen weg en, ik zou willen zeg
gen, over den toon van het te
voeren staatkundig beleid.
De Landvoogd is van mee
ning, dat de hervatting van
de normale functies van het