beenen
Olie op de Indische
golve
n
De roofbouw von het N.A.F.
Engeland in gebreke
De regeerings
verklaring over Indië
De toekomstige rol van Frankrijk
DE GAULLE IS WAAK
Heeft Utc slager
ZAAM
800 Organisaties op zoek
naar haar bezittingen
MILLIOENEN
VERLOREN
Bezoldiging burg.
rijksambtenaren
Verhooging van het
electric if eitsrantsoen
De eerste '00 nieuw
geld
Weer petroleum
(Van onzen parlementairen
redacteur).
DRIE kwartier heeft minister
Logemann noodig gehad voor her
afleggen van een verklaring nopens
het beleid, dat de Regeering ten aan
zien van Nederlandsch-Indië heeft
gevoerd. Drie kwartier, dicht saamge
#roepeerd in het midden van de zaal.
gespannen geluisterd naar zijn woor
den. Drie kwartier zaten alle tribunes
over- en over-vol van belangstellen
den. die zich geen syllabe van de
ammsterieele rede lieten ontgaan.
Wat hoopten deze vele luisterenden
eigenlijk te hoor en?
Wie zal het zeggen?
De drukte op het Binnenhof veel
grooter dan op den dag toen de
Kamer voor het eerst weer bijeen
kwam wees er wel op, dat buiten
de Kamer velen opzienbarende mede-
deelingen en een historische of
mogelijk zelfs een lichtelijk bewogen
zitting verwachtten.
Die verwachting is n*et in vervul
ling gegaan
Behoudens de mededeeling. dat
Hare Majesteit de Koningin het ge-o
vraagde o-ntslag van den onlangs
onde^ «rooten uibel t*»m«*s*»keer-
den Gouverneur-Generaal van Neder
lands, c, hteiv ou.i- «a. je-
vatte at Regeeringsverklaring geen
opzienbarende onthullingen, geen
nieuwe feiten nopens den toestand »n
den indischen Archipel Een bondige
en welsprekende samenvatting: .,Een
heele maatschappelijke laag is van
alles beroofd, tot op het naakte be
staan". „De tragische doodenlijst ont
rolt zich voor ons verbijsterd ver
driet langer en langer". Daarbij bleef
het. Ook over den opstand geen
nieuwe feiten. ..Practisch in het heele
eiland Java buiten Batavia en Bui
tenzorg zijn de Japanners uit het be
stuur en het beheer der verkeers
middelen verdrongen en de pefs-
berichten stroomen binnen, die van
de rampzalige gevolgen van de ver
zorging en de veiligheid van de Ne
derlanders getuigen". Allemaal din
gen. die bekend waren, angstvallxg
van iedere overdrijving gespaard en
zorgvuldig vrij gehouden van al wat
itaar sensatie zweemt.
Neen: aan den nieuwsstroom uit
iTKfië heeft de Regeering niets van
«enige beteekenis toegevoegd.
Kamerleden plegen echter niet
in de eerste plaats naar nieuws
te vragen: belangrijker is voor hen
de samenhang van het nieuws. Zi]
verlangen naaj eed helder mzicht in
de feiten A
Aan dit verlangen nu komt de ne-
geeringsverklaring ruimschoots tege
moet. Zij geeft een helder overzicht
van de gebeurtenissen, in het bijzon
der voor zoover zij zich in de sfeer
der geallieerde samenwerking hebben
afgespeeld Kort saamgevat luidt dit
overz cht aldus: De oorspronkelijke
bedoeling van de Nederlandsche Re
geering was om met een
naire Macht in divisie-verband deel
te nemen aan den bondgenootschap-
peltiken oorlog tegen Japan. Daar
naast wilde men ruim 20,000 man
gezagsbataljons, te vormen in Aus
tralië gereed houden voor het over
nemen van het gezag uit de handen
van de Jappen, aanstonds na de be-
vrijdir# van Incf.ë. Deze plannen zijn
echter door de geallieerde oorlog
voering doorkruist. In de strategi
sche plannen der gealleierden was
voor het transport van onze geoéfen-
de manschappen naar Australië nau
welijks ruimte. Tijd en materiaal om
in eigen land troepen te lichten en te
scholen ontbraken doordat de neder-
laa" van Japan zoo snel op debevrp-
«nl van Nederland volgde. Op den
dag van Japan's capitulatie werd eerst
bekend gemaakt, dat Nederlandsch
Ind.ë, als behoorentï tot een reeds
eerder afgesneden oorlogsgebied
onder het Britsche oppercommando
zon ressorteeren. De Britten nu wa
ren voor de taak, die hun daar
wachtte, de ontwapening der Japan
ners over dit heele gebied .niet ge
reed Voor het weinige, dat zij er
tot dusverre aan deden, moesten zu
nog ten deele de hulp der Australiërs
inroepen. En nu vinden zij behalve
de Jappen ook nog de beweging van
S'oekarno tegenover zich Geen won
der, dat zij pog.ngen hebben aange
wend om de Soekarno-beweging als
een binnenlandsch-politieke aange
legenheid van Nederland terzijde te
schuiven. Wat zij intusschen niet is.
Zij is en blijft een aanhangsel van
bet Japansche bewind en moet als
zoodanig- worden opgeruimd. Dat de
Japansche admiraal Terauchi met bu
machte bleek de verantwoordelijkheid
van het handhaven van orde en rust
op zich te nemen, wie kan van zoo n
stuk Jappengespuis anders verwach
ten Maar ,,dat wij, die in dezen oor
log gegeven hebben wat wij konden
de bondgenooten voor dien gemeen
schappelijken plicht niet gereed en
zelfs niet dan aarzelend bereid heb
ben gevonden" dat »s een ernstige
griel
De punt van de Regeenngsverkla-
ring is dus ondanks het zorgvuldig
vermijden van iedere scherpe opmer
king aan het adres van bepaalde
generaals of van de Australische sta
kers ondanks de woorden van groote
waardeering, aan de oorlogsinspan
ning van het Engelsche volk gewijd,
duidelijk tegen Engeland gericht. En
geland heeft zijs verplichtingen in den
Indischen archipel te veel en baga
telle genomen, gelijk het zoo gemak
kelijk de dingen en bagatelle neemt,
wanneer ze Engeland zelf niet aan het
naakte lijf komen.
BH dat al echter Is de Regeering
ook wel Ietwat en bagatelle heen-
geloopen over de oorzaken aer ont
stane moeilijkheden voor zoover die
in Nederland zelf liggen Zij beroept
zich op overmacht en nog eens over
macht. Dfcch juist dat gedeelte zal de
Kamer het meest .nteresseeren op
de vraag of in Nederland voldoende
voortvarendheid is betracht met het
vormen van troepen, voor Indië be
stemd, zal zij stellig een meer ge
preciseerd antwoord uitlokken.
WAT heeft tenslotte Indië zelf van
deze Regeeringsverklaring ver
wacht? Een honoreering van de be
loften. op 7 December 1942 door
Hare Majesteit de Koningin tn een
radiorede uitgesproken? Een hono-
reerinig Viel redelijkerwijs niet te
verwachten. De Regeering heeft niets
te honoreeren, niets toe te zeggen
omtrent den opbouw van het Rijk in
de toekomst en omtrent het zelfbe
stuur van wa* ook zij zelf'het liefst
Indonesië zou noemen. Zij kan alleen
toezeggen, dat er een Rijksconferentie
zal worden gehouden, waarop deze
zaken ter tafel zullen komen, dat zij
zelf een vooruitstrevende oplossing
Is toegedaan, geheel in den geest van
de Koninklijke radiorede, maar dat
zij de besliissing dienaangaande
overeenkomstig den geest onzer de
mocratische staatsinstellingen. ge
heel moet overlaten aan de beslis
sing der tot wetgeving geroepen
rganen. De volken van Nederland en
Inlië zelf zullen middels hun ver
tegenwoordigers de beslissing in de
hand heljben. Een andere bedoeling
heeft de Koninklijke rede ook niet
gehad.
Als blijk van haar goeden wil om
de Indonesische bevolking haar volle
vertrouwen te schenken en in over
eenstemming met de goedwillende
leiders dezer bevoUking den econo-
mischen en staatkundigen wederop
bouw van hun land ter hand te
nemen, heeft de regeering bovendien
een daad gesteld van verstrekkende
beteekenis. In lijnrechten strijd met
het advies van den Gouverneur-
Generaal heeft zij zich bereid ver
klaard in dit stadium, dus nog eer-
het gezag onaantastbaar is hersteld.
üi overleg te treden met die leiders,
die den band met Nederland erken
nen en wenschen te bestendigen.
Deze daad kost haar den steun van
den heer Tjarda van Starkenborgh.
Laten wij het enkennen: dat is een
zeer dure prijs.
De G. G. heeft zich door zijn vrij
willig gaan in Japansche krijgsgevan
genschap, door vrijwillig het leed der
Indonesische bevolking te deelen. een
persoonlijk aanzien verworven, dat
zich nauwelijks laat overschatten Dit
enorme kapitaal werpt de regeering
voetstoots weg Is zij zoo zeker van
haar zaak? Is zij er zoo zeker van.
dat haar winst aan vertrouwen in
Indonesië daar tegenop weegt? Is
zij er zoo zeker van dat overleg in
dit stadium niet als zwakheid zal
worden beschouwd? Of kan zii niet
anders?
Meent zij op deze manier de Engel-
schen tegemoet te moeten komen
Olie-problemen hebben de politiek
in Indië vaak beheerscht en moeilijk
gemaakt. Maar het moeilijkste olie-
probleem is thans gerezen: zal de re
geering in staat zijn olie te werpen op
de golven van het jarenlang aange
wakkerd nationa-lisme
Het vervolg van de verklaring
door minister Logemann gisteren
voor de Kamer afgelegd, luidt al
dus:
Zij heeft de loyale uitvoering
van de verklaring der Koningin
van 6 December 1942 tot grond
slag van haar program gemaakt.
Zij houdt daaraan ook onder de
huidige omstandigheden vast en
zij stelt er prijs op in deze verga
dering duidelijk uiteen te zetten
hoe zij die declaratie verstaat.
Een rijkshervorming, voor te
bereiden op een rijksconferentie,
was reeds eerder aangekondigd in
de verklaringen, die ik in den
aanvang van mijn rede heb ver
meld.
Het doel van die riiksconferen-
tie wordt thans in de December-
rede nauwkeurig aangegeven „om
gezamenlijk te overleggen over een
voor de veranderde omstandighe
den passenden bouw van het Ko
ninkrijk en zijn deelen".
Die zelfstandigheid in inwendige
aangelegenheden zal voorts moeten
medebrengen, dat als tegenspeelster
van de volksvertegenwoordiging
optreedt een regeering, die niet is
samengesteld uit de ambtelijke
hoofden der administratie, maar uil
bewuste dragers van een bepaald
regeerbeleid een kabinet dus.
Ten aanzien van de rijksstructuur
spreekt Hare Majesteit zich in Haar
radiorede uit voor een volledig
deelgenootschap van alle rijksdee-
len. Evenals bij de regionale staats
structuur dier deelen past hier geen
vooruitloopen op het overleg in
deze zeer moeilijke zaak. Ook hier
gaat het niet om schabionen, maar
om vormgeving overeenkomstig de
onderliggende sociale structuur van
ons Koninkrijk. Maar negatief heeft
hier de formuleering van de radio
rede belangrijke beteekenis, name-
Lijk döze, dat die oude koloniale
figuur niet in de vermomming van
de rijksstructuur mag terugkeeren.
Ten slotte over de radiorede nog
een enkel punt. Op één plaats in
den tekst wordt niet gesproken
van Ned. Indie maar van Indone
sië. Ik zelf gebruikte heden dit
laatse woord niet. Daarom niet
omdat de grondwettige naam van
dit rijksdeel nog steeds Neder
landsch Indië luidt.
Maar dit beteekent niet, dat de
regeering afwijzend zou staan tegen
een voorstel, den naam Indonesië
te aanvaarden. Zij is van oordeel,
dat een snel rijpende natie prijs
stelt op eigen naam, als uitdruk
king van eigen persoonlijkheid.
Men zal na deze uiteenzetting
toch moeilijk kunnen volhouden,
dat de regeering slechts met vage
woorden de Indonesische nationale
beweging tegemoet treedt.
Zij blijft vertrouwen, dat de af
schuwelijke impasse, waarin Indië
is geraakt, zich laat openen, zoodat
de weg vrij komt voor leniging van
de ellende, waarin ontredderd Java
meer en meer verzinkt en voor
staatkundigen opbouw, welke de
menschen verzoent, die kinderen
van één land, thans in blinde wrok
hopeloos uit elkaar dreigen te
dwalen.
Er is zwaar werk fe doen
om vooral de geestelijke schade
ie herstellen, die door hel
onberaden avontuur van de
republiek Indonesia is aange
bracht. Maar Nederland wil en
mag zich het werk niet ontijdig
uif handen laten nemen. Het
voelt in zich de kracht om zijn
historische taak te vervolgen
om orde, veiligheid en welvaart
te herstellen, om Indië te doen
ervaren, dat hel een zegen is
deel uit te maken van het
koninkrijk der Nederlanden.
Gedurende het uitspreken van
deze verklaring waren tevens ach
ter de regeeringstafel gezeten de
Minister-President, de ministers
van Buitenlandsohc Zaken en van
Oorlog en eerdge andere leden van
het Kabinet.
Op voorstel van den voorzitter
werd besloten de gedachtenwisse-
ling over deze regeeringsverklaring
aan de orde te stellen morgen,
Woensdag te één uur.
De vergadering werd hierop ge
sloten.
Twee Nederlandsche vliegdekschepen zijn uit de West met benzine
en voedselpakketten te R'dam aangekomen, de „Gadilla" en de
zijn verbouwde tankschepen, die vier vliegtuigen
runnen medenemen. De „Cadilla aan den steiger van de Bataafsche,
Ja, hij zal wel kunnen loopen,
inaar of hij soepbeentjes heeft,
die bedoelen wij namelijk
dat staat te bezien.
Daarom is het zoo prettig, dat
Honig's Vermicelli-fabriek vol
op draait om U weer de ver
pakte Honig's vermicellisoep
te leveren.
Dan hebt U op
één vermicelli-
bon voor ieder
een een bord
krachtige, sma
kelijke soep.
Het groote ideaal van het regee-
ringshoofd van Frankrijk, generaal
de Gaulle, is ongetwijfeld Frank
rijk weer tot een eerste rangs-
mogendheid te maken, welke een
geheel bijzondere rol in het tus-
schen die twee groote blokken
vastgeklemde „Westen" zal kunnen
spelen. Om voor Frankrijk deze
positie te verwerven, richtte hij zich
met een zekere rancune tegen
Engeland en vooral tegen Amerika,
die zoo lang geweigerd hadden
zijn in Frankrijk gevestigde voor-
loopige regeering de jure te er
kennen aanvankelijk bovenal op
Rusland. Al spoedig echter bleek,
dat hij van die zijde weinig effec
tieven steun had te verwachten:
Moskou heeft alleen belangstelling
voor zijn eigen invloedssfeer, en
voor de Westelijke landen slechts
in zooverre het die in zijn macht
kan krijgen.
De Gaulle keerde zich toen weer
naar Londen en Washington. Het
bezoek aan de Ver. Staten bracht
Frankrijk niet alle gewenschte
resultaten, verre vandaar, maar
het ijs was gebroken, al was het
nog zoo dik geweest. In elk geval
bewerkten Byrnes en Bevan, dat
Frankrijk in den raad van minis
ters van buitenlandsche zaken te
Londen een goede plaats kreeg, al
wierp Molotoff op bet einde roet
in het toch al niet te smakelijke
maal der conferentie.
Tijdens de te Londen gehouden
besprekingen van meer particu
lieren aard heeft De Gaulle de
kwestie van een Fransch-Britsch
bondgenootschap als kader van
een Westelijk pact herhaalde ma
len naar voren gebracht en hij
vond daarbij van verschillende in
vloedrijke Britsche organen een
meer dan loutere sympathiesteun.
De labourregeering echter houdt
zich nog steeds officieel op den
achtergrond; er blijkt iets te wrin
gen tusschen Londen en Washing
ton eener- en Parijs anderzijds, ge
lijk ook tusschen Washington en
Londen, juister misschien tusschen
de Britsche labourregeering en het
Amerikaansche grootkapitaal, een
tegenstelling beslaat, welke de
hartelijke vriendschap uit den oor
log schade doet.
Maar de Gaulle geeft zijn stre
ven niet op; en tijdens het staats
bezoek, dat hij de vorige week
aan Brussel heeft gebracht en dat
van den kant der Belgen een
ovationeel karakter droeg, heeft hij
weer een steentje gelegd voor het
monument, dat hij wil optrekken:
een groot en grootsch Frankrijk.
Want voor den generaal is het
minder West-Europa dan Frank
rijk, dat het doel van zijn werken
is; maar voor Frankrijk is een
Dr. Ir. A. H. W. Hacke, Directeur-
Generaal van den arbeid, heeft in
zijn hoedanigheid van liquideur
van het N.A.F. op een gistermiddag
te Amsterdam gehouden perscon
ferentie een indruk gegeven van de
moeitevolle werkzaamheden, waar
voor hij en zijn staf zich geplaatst
zien.
De bedoeling is alle achterhaalde
en achterhaalbare roerende en on
roerende bezittingen van het N.A.F.,
die, zooals bekend is, zijn geroofd
van de oorspronkelijke werknemers
organisaties op staat te brengen
en deze tenslotte perentsgewijze
aan deze organisaties terug te
geven. Wanneer men ho®rt, dat
.ongeveer 800 vereenigingen en or
ganisaties door Woudenberg werden
geliquideerd en met haar geheele
vermogens in het N.A.F. werden
opgenomen, waarmede een vermo
gen van bijna f 70 millioen gemoeid
is, dan begrijpt men, dat Dr. Hacke
ongeveer twee jaar denkt noodig
te hebben, voor hij met zijn werk
gereed is. Vier rechercheurs zijn
landelijk werkzaam, in elke pro
vincie is voorts een vertegenwoor
diger met de opsporing en centra
liseering van alle voorkomende
N.A.F.-bezittingen belast.
Het wanbeheer na „dollen Dins
dag", de meer dan de zotte spil
zucht van de N.A.F.-bonzen en de
merkwaardige verantwoording daar
van, plaatste den liquideur voor
een chaos.
Aan de oorspronkelijke eigenaars
wordt het teruggevondene en als
hun eigendom herkende in beginsel
aanstonds in bruikleen met lusten
en lasten afgestaan. Dit is ook ge
beurd met het bruikbare deel, van
wat in 18 pakhuizen in de hoofdstad
werd gevonden. Dat het N.V.V
hier vrijelijk kon beschikken over
wat het graag in gebruik nam,
met voorbijzien van de belangen
van de evenzeer gedupeerde orga
nisaties in de provincie, zooals een
R.K.W.V .-bestuurder uit Breda
dezer dagen verklaarde, is niet
waar.
De sleutels berusten bij het M.G
en niemand kon, of kan buiten de
bevoegde helpers van Dr. Hacke
over het grootste deel waardelooze
meubilair uit deze opslagplaatsen
IjGSchikkfiH
Schuldeisdhers, behalve utiliteits-
bedrijven, pensioengerechtigd per
soneel van herrezen organisaties of
sanatoria, worden niet meer be
taald.
Hoe groot het thans aanwezige
vermogen van het N.A.F. geacht
kan worden te zijn, is bij geen
benadering vast te stellen. Gevon
den balans-cijfers hebben aange
toond, dat over de periode Mei—
December 1942 een verlies vaD
1.100.000 en over het jaar 1943
een verlies van fl.760.000 werd ge
leden (terwijl de inkomsten toch
enorm hoog moeten zijn geweest).
De balanswaarde van het totale
N.A.F.-vermogen bedroeg per einde
1943 ca. t 42.5 millioen. Het uitein
delijke vermogen is nadien aan
zienlijk vergroot, omdat nog een
aantal bonden na dien datum ls
geliquideerd.
Het opmaken van het totaal der
vorderingen van alle bij het N.A.F.
ingebrachte vereenigingen wordt
zeer bemoeilijkt, doordat niet alle
organisaties nauwkeurig kunnen
opgeven, wat door hen is in
gebracht. De plotselinge overval
stelde hen buiten staat tijdig te
inventariseeren.
Al datgene, wat buiten het be
heer van het N.A.F. is gebleven,
zooals in het buitenland belegde
gelden, blijven buiten den boe dei-
Dus ook dit deel van haar bez
dat de vereenigingen "tijdig konden
doen onderduiken.
machtig West-Europa een nood
zakelijkheid, vooral na het affront,
dat Bidault op de Londensche con
ferentie van Molotoff moest onder
gaan. De Russische stap. welke
Frankrijk een eindiweegs terug
drong, moet in evenwicht worden
gebracht door een verhooging van
het I ransche prestige in het Wes
ten
Daarvoor moet ook Duitschland
klein worden gehouden en heel
duidelijk was in dit opzicht de
verklaring welke de generaal dezer
dagen resoluut aflegde: „Wij wen
schen nooit weer een Duitsch
Reich te zien". Nu Frankrijk een
belangrijk deel van het Rijnland
bezet en beheerscht. wil het de
daar wonende Duitschers een kans
geven. „Frankrijk is niet van plan
dit gebied te annexeeren". Maar
het zal ook zorg dragen, dat het
niet weer bij het Duitsche Rijk
wordt ingelijfd. Het is de oude
Fransche Rijnlandpolitiek, die, zij
het in verschillende vormen, steeds
weer aan de orde komt. En daar
bij heeft ook Nederland zijn be
langen, zijn groote belangen, want
een gewichtig deel van dit gebied
strekt zich langs onze Limburg-
scne grens udt. Daarop wenschen
wij zelf de volle controle te
houden.
De Min. van binnenl. zaken heeft
nu de commissie benoemd, welke
tot taak zal hebben hem op korten
termijn van advies te dienen, welke
voorloopige maatregelen ter ver
betering der financieele positie van
het burgerlijk rijkspersoneel, met
name van het lager bezoldigd per
soneel, aanbeveling verdienen. Voor
zitter der commissie is de heer L.
Neher dir. een PTT
Als leden fungheren o.a. de hee-
ren H. A. Vulink en Dr. W. J. J.
Dijsselbloem resp. voorzitter en
secrt. van de R. K. Centrale van
overheidspersoneel.
De vele moeilijkheden op het gebied
van de kolenvoorziening vormen een
beletsel om nog in den loop van dit
jaar tot een algemeene verhooging
van de gas- en electriciteitsrantsoe-
nen voor particuliere verbruikers over
te gaan. Ten einde evenwel aan de
ergste moeilijkheden tegemoet te
komen, heeft de minister van handel
en nijverheid besloten de gas-
en electriciteitsrantsoeneeringSTegeling
1945 in zooverre te wijzigen, dat het
electriciteitsrantsoen voor verlichting
en huishoudelijk gebruik gedurende
de wintermaanden wordt verhoogd.
Voor de 5e en 6e periode bedraagt
die verhooging 8. resp 12 kwh en voor
de le en 2e periode 12, resp. 8 kwh
por periode van ongeveer 60 dagen.
Al naar gelang de 5e periode in Aug.
dan wel in September is ingegaan,
bedragen de nieuwe rantsoenen dus
achtereenvolgens 20 35 38 en 27 kwh
of 26 38, 34 en 24 kwh.
Tegelijkertijd zijn de kookrantsoe-
nen voor alleen wonende personen
met ingang van 16 October verhoogd:
voor gas van 17 m3 tot 28 m3 en voor
electriciteit van 42.5 kwh tot 70 kwh
per periode van ongeveer 60 dagen.
De termijn van 8 t./m. 13 October,
waarin gelegenheid bestond bij de
inr'chtingen der poster ij en nieuw
geld op de teldkaart af te halen,
werd, zooals bekend, om aan de
groote drukte het hoofd te kunnen
bieden, met een week verlengd.
De directeur-generaal der F-Tijt
vestigt er thans de aandacht op. °en
het met in de bedoeling Vf* post-
uitbetalingstermijn voor plengen,
inrichtingen nogmaals t® dt dan ook
Den belanghebbendenuiterlijk in
aangeraden de geldKaweek VOQr
den loop van deze f 100 in
SIlSto-ganatedehS%e"' aangezien na
f aterda? 20 October a.s. de uitbeta-
nng hie?van tot nader ber.cht wordt
gestaakt
m het noorden des lands, dus
boven Haringvliet en Waal, wordt
van 17 Oct. tjn. 20 Nov. op de bon
nen a, b, c, en d 781 der bonkaarten
511 drie liter petroleum beschik
baar gesteld.