HEM
VERKENNING IN STEEN
Oostenrijk en Hongarije
Onze Groote Kerk
Kunstgeschiedenis ennoq
wat
BIOSCOPEN
Distributienieuws
Expositie G. Batelaan
De doodstraf voor
verraders
Klantenbinding voor
groenten en fruit
Herplaatsing van
arbeiders
Belangrijke bepalingen
Vraagt ons prospectus
Middenstandsdiploma
UW VULPEH DEFECT?
HET
VULPENHUIS
TIMMERLIEDEN
en METSELAARS
Bevin spreekt in het
Lagerhuis
Hitiers politiek drukt nog
op Europa's ontwikkeling
Hierstel en bezetting
Fiets, schoenen en boter
gestolen
Jongemannen-club van
de Havenparochie
UisschendeJvSf 2rjaa?a?,°e^
feiLen'?,l °f varf'hem' verwacht'hadden kunnen
Binnenland in 't kort
Van welken kant we Schiedam
oo'k benaderen, altijd treft de to
ren van de Groote Kerk den blik.
r risch, bijna nieuw, staat daar de
wachter te midden van zijn be
schermelingen en hij herinnert me
door die centrale ligging aan die
gothische zuil, die uit bet hart v
de lagen landen omhoog torent.
Dom van Utrecht.
Het is nog niet zoolang gel^eij,
dat de toren van de Groote Kerk
onder de handen van de restaura
teurs vandaan kwam en hij moet
zich wel onwennig voelen met zijn
nieuwe pak, geleund te staan tegen
zoo'n vervallen vuilbruine kerk.
Maar dat zal niet lang 'meer duren,
want de kerk is nu aan de beurt
en onze belofte getrouw, gaan we nu
meenemen rond en in de 'kerk om
eens iets meer over haar te weten
te komen.
Voor we dat gaan doen, moeten
we ons eerst even oriënteeren. De
Groote Kerk ligt in de klassieke
richting Oost-West. Aan den kant
van de Oude Kerckhof ligt de Zuid
zijde, aan dien van de Nieuwstraat
de Westzijde, de Lange Kerkstraat
loopt langs de Noordzijde en de
Oostzijde wordt aangegeven d.oor
de groote open ruimte. Aan deze
zijde ligt het koor. Het koor is in
de bouwkunde, de plaats, waar het
altaar staat (stond). Het koor be
gint achter de communiebank, of
de plaats daarvoor. Nu hebben we
ons dus georiënteerd en we kun
nen onzen tocht beginnen. Als we
op de open plek achter de kerk
gaan staan en we kijken naar den
toren, dan zien we duidelijk drie,
ongeveer gelijke deelen.
Alleen het middelste heeft een
uitbouw. Dit type kerk noemen we
een hallenkerk. Het ontstond door
het probleem van de overwelving.
immers, de bouwtechniek van die
dagen was meer gebaseerd op vroe.
eer opgedane ervaring dan op theo
retische kennis en het overkappen
rl f?£°'n groote ruimte was in
een groot probleem. Bij
nallenkerk werden de zijbeuken
zoo hoog opgetrokken, dat haar
gewelven die van de hoofdbeuk
onmiddellijk steunden. In het mid
denschip verviel dan wel het bo
venlicht, dat we zoo goed van de
kathedralen en baselieken kennen,
maar breede hooge ramen in de
zijbeuken zorgden voor indirecte
verlichting. De constructie van een
hallenkerk was uiterst eenvoudig
en daarom minder kostbaar dan
andere. Bovendien veranderde het
ruimtegevoel in de tweede helft
van de 15e eeuw. De menschen
gingen meer voelen voor de ééne
ongedeelde ruimte, dan voor de
krachtige onder verdeeling, zooals
die in de kathedralen en base
lieken te zien is. Vele bestaande
kerken werden in hallenkerken
veranderd, zoo oo'k de Groote
Kerk.
Het is zeker, dat aanvankelijk
alleen het middenschip en koor en
het noorderschip en koor, dus die
aan den kant van het raadhuis
bestonden. De steensoort, die ge
bruikt werd en de detailleering
bewijzen dat. Het Zuiderschip is
er na 1434 aangebouwd. Behalve
de aanbouwen van het Zuiderpand
muur van het Noor
derschip naar buiten verplaatst.
Wij kunnen dat duidelijk zien aan
ae steunberen de kolommen, die
de ihuren en het dak schragen
want die van het schip staan ver
tier naar buiten dan die van het
De' vormgeving van de N en
Z.-zijde zijn dus geheel verschil
lend en we mogen dus, ondanks
het gebrek aan geschreven stukken
daaromtrent, rustig aannemen, dat
de kerk bij stukken is gegroeid.
Aan den Zuidkant zien we een
uitbouw, met pannendak en drie
groote ramen. Oorspronkelijk was
dit een Gothische kapel met twee
ramen, misschien gewijd aan onze
groote heilige Liduina van Schie
dam. Op dit oogenblik is er niets
meer, dat verraadt, dat hier een
mooie Gothische kapel stond. Wij
zouden eerder denken te doen te
hebben met -een later aangebouwd
mïfhaksel Die opmerking is nog
nogai200 gek- want er is inderdaad
hezen uith™ omgesprongen met
riekamer Hi ^1' nu tot consisto-
binnen gaan -, we straks naar
over spreken D»en we daar n°S
deze consistoriekiT>ffstauratie van
den, dat één 1!?^ ^ou-
wordt, dat in den zgf^eid
muur een raam weer wordt i=!;n
gebracht en dat het dak met lei?n
zal worden belegd. Er is nog j<pK
vreemds in den hoek bij de con
sistoriekamer. Men vond daar
namelijk een fundeering, die ner
gens bij aansloot en die waar
schijnlijk het begin is geweest van
dlngs® verwezenlijkt uitbret-
Een van de dingen, die het meest
opvalt bij de restauratie, is het ver
vangen van de blauwe ronde ban
den door natuursteen van driehoe
kig profiel. De ïeden daarvan is
dat, de laatste oorspronkelijk is'
terwijl de ardumsche of blauwe
Solmsche steen is aangebracht hii
„,-noto beurt r)i„ Jl crn 01.)
resolutie van den kerkeraad, dat
er ojjdracht werd -gegeven: „de
buytenmuren met pilaren en stij
len van de glazen, zoverre de mu
ren van buiten strekken van boven
af rondomme af te schrappen er
schoonmaken, bemetselen voegen,
volzette» en met verf afzetten. De
stenen panden uitbreken en ver
nieuwen in arduinsche of blauwe
Solmsche steen, alle pilaren op de
zelfde blauwe stenen te leggen"
De historische cirkel is nu geslo
ten, want de blauwe steen wordt
weer uitgebroken en vervangen
door de Gothisch geprofileerde
natuursteen. Tegelijkertijd wordt
de phntrand veel lager aange
bracht, zoodat we een mooiere ver
houding van de deelen onderling
krijgen. De hooge plintrand van
het oogenblik zit halverwege de
ramen en de straat. Dat is in
strijd met het goede vormgevoel
van den Middeleeuwer. Het is in-
tusschen tijd om onze verkenning
te staken. Volgende week zullen
wij trachten om meer over onze
Groote Kerk te weten te komen,
ERGENS IN NEDERLAND,
(Passage).
Eerlijk gezegd, vinden wij dit
een van de beste films, die we na
den oorlog gezien hebben. Hier is
door Ludwig Berger een ernstige
poging 'gedaan om een „f i 1 m" te
maken en niet een verfilmd too
neelstuk. Dat is alleen maar te zien
aan kleine trekjes zooals het over-
blenden, de close-up enz., maar
het is te zien en te waardeeren
Ook het gebruik van onze vader-
landsche liederen in de muzikale
omlijsting is magistraal. Als we
aanmerkingen hebben is het niet
op de film. maar op enkele spelers
en die zijn niet het voornaamste
in een rolprent. Het is n.l.tè dui
delijk, dat hier tooneelspelers als
filmacteurs optreden. Max Croiset
heeft niet de stem van een Amers-
foortschen plattelander en Fientje
de la Mar is als altijd de radde
van.tong van de planken.
Maar Jan de Hartog en Mathieu
van Eysden, zijn beter op hun
plaats. Lily Bouwmeester is goed
zooals ze in Pygmalion goed was.
Al met al een film, die het zien
overwaard is en die ons doet vra»
gen naar meer Nederlandsche films,
meer en beter, maar voor alles
„film s". In het voorprogramma
o.a. opnamen van Belsen.
Verder Jopie de Haan als croo-
nette. En tenslotte Joop Walvis
z,V,n ,buitengewoon kleurrijke
gehoon "°fi "ft* zó0
gezien) °e niet 200
ONTSNAPPING VAN DUIVELS
EILAND (MONOPOLE)
Een avonturenfilm die als thema
heeft het helpen om te ontsnap
pen van een spion, die tot 20 jaar
dwangarbeid op het Duivels-eiiand
is veroordeeld door een collega,
die als bewaker optreedt. Een on
schuldig veroordeelde, die vriend
schap met den spion heeftgeslo
ten, ontvlucht mee. We zien de
jacht op de vluchtelingen door de
bloedhonden, de veroordeelde
spion wordt daarbij gedood, zijn
collega 'bewaker en de onschul
dige weten te ontsnappen. Natuur,
lijk komt er ook een meisje in het
spel en het kan niet anders of
beide ontsnapten zijn verliefd op
haar. Wij willen niet verraden hoe
alles afloopt, maar de slotsom is,
dat er eigenlijk niemand ontsnapt,
die schuldig is.
Tom Kennedy en zijn maat
spelen het weer klaar ons onbe
daarlijk te doen lachen in de
voorfilm: „De Hoteldetectives" Er
filmnn°ii een Nederlandsch voor-
b„
nogal ver beneden het peil van
datgene, wat we de laatste weken
in Monopole zagen.
VASTE BRANDSTOFFEN VOOR
KAMERHUURDERS EN
PENSIONGASTEN
De Distributiedienst Schiedam
maakt bekend, dat aan het Bureau
Broersvest UI formulieren ver
krijgbaar zijn voor het aanvragen
van vaste brandstoffen voor
kamerhuurders en pensiongasten.
Ingevulde formulieren moeten
zoo spoedig mogelijk aan hetzelf
de adres worden teruggebracht.
In de toonkamers van De
Beiaard, Oranjestraat 2, wordt tot
5 November a.s. een expositie ge
houden van schilderijen en terra
cotta's van Gerard Batelaan.
„U zit hier aldus mr. Sik
kei, de, procureur-fiscaal, tot de
leden van het Bijz. Gerechtshof te
Amsterdam, dat gisteren zijn eerste
verraderszaak behandelde om
trouw te zijn aan Haar, die trouw
was aan ons en die aian on ae
trouwe jongens uit het verzet de
Koninklijke belofte deed, dat er
voor verraders geen plaats meer
zal zijn in ons volksbestaan."
Geen wonder, dat mr Sikkel,
zelf 'n prominente figuur uit de
verzetsbeweging, na deze inleiding
de doodstraf vorderde tegen het
echtpaar S. Bakker en P. M. Bak
ker-Kooiman uit Purmerend, die
als eersten voor het Hof terecht
stonden als verraders van hun
medeburgers. In onderling overleg
hadden zij aan den S.D. de namen
opgegeven van enkele medeburgers
waarvan er één, zekere H. Kolijn,
kort daarop in zijn woning door
twee S.S.-manmen werd doodge
schoten. Op 'n vraag van den pre
sident, prof. v. Hamel, waarom
verd. den naam van Kolijn opge
geven had, zei verd., dat hij dit
gedaan had, omdat K. hem in geen
twee jaar had aangekeken, omdat
verd. N.S.B.-er was. Het teulaste
gelegde werd bevestigd door drie
getuigen, den voorm. rechercheur
der Staatspolitie, M. Kuiper en
twee Duitschers, leden van den
S.D., d'ie in hun sjofele, onttakelde
uniform geboeid door de veldwach
ters werden binnengeleid.
Met ingang van 11 Nov. zal ln he
geheels Noorden des lands klanten
binding voor fruit worden Ingevoerd
Ten einde van 11 Nov. t/in 8 Dec
voor de verstrekking van fruit in
aanmerking te komen, moet men bon-
F 01 de,- f ruilkaart uiterlijk 3 Nov.
bij een handelaar in groente of frurt
mieveren. Voor het betrekken van
groente zal nader een bon worden
aangewezen. Teneinde tot 11 Nov in
ïtaat te zijn, groente en fruit te be
trekken, wordt de geldigheidsduur
van bon 639 (fruit) verlengd tot en
met 10 Nov. en die van bon 638
(groente) tot een nader aan te geven
datum.
Met ingang van 15 October 1945
is een nieuwe regeling van de
arbeidsverhoudingen in .werking
getreden: het Buitengewoon Be
sluit Arbeidsverhoudingen.
Krachtens artikel 4 van dat Be
sluit hebben werknemers, wier
arbeidsverhouding door toedoen
van den bezetter of in verband met
de onder de bezetting heersohende
omstandigheden, anders dan uit
vrijen wil, is beëindigd, recht op
herplaatsing. Dit geldt dus b.VL
voor o-ntslagen Joden, maar ook
voor hen, die door Verwalters e.d.
uit hun betrekking zij.n verwijderd
Ook zij, die geëvacueerd werden
en daardoor hun dienstbetrekking
verbroken zagen, komen in aan
merking voor herplaatsing op den
voet van de nieuwe regeling, even
als onderduikers. Ten aanzien van
de laatsten is uitdrukkelijk be
paald, dat zij in elk geval gerekend
moeten worden, hun a rbei-dsvor -
houding anders dan uit vrijen wil
te hebben beëindigd.
Degene, die van dit herplaat
singsrecht gebruik wil maken, moei
zich daartoe bij zijn vroegeren
werkgever aanmelden binnen een
maand, nadat de gelegenheid daar
toe voor hem ontstond. In de
meeste gevallen ontstaat die ge
legenheid door het in werking tre
den van het Besluit. De aanmelding
bij den ouden werkgever dient dus
uiterlijk op 14 November 1945 te
geschieden.
De wederindienstneming moet
geschieden binnen twee dagen na
de aanmelding en wel op de voor
waarden, zooals die thans in het
bedrijf geldien.
De werknemer, die in een andere
dienstbetrekking werkzaam is, doch
die weder bij zijn vroegeren werk
gever wensoht terug te keeren, kan
met het oog daarop ontslag nemen,
zonder dat hij daarvoor toestem
ming behoeft van den DirecteuT
van het Gewestelijk Arbeidsbureau.
Er is hem echter geen vrijstelling
toegekend van de verplichting, den
gewonen termijn van opzegging in
acht te nemen of anders schade
loosstelling te betalen.
Ook de werknemer, die ziek is,
kan zich voor herplaatsing aan
melden. Hij heeft dan aanspraak
op ziekengeld van den dag der her
plaatsing af.
De werkgever is niet verplicht
tot herplaatsing óver te gaan, wan
neer de werknemer aangesloten is
geweest bij de N.S.B. of een daar
aan verwante fascistische organisa
tie of instelling, daarvoor is
werkzaam geweest, propaganda
heeft gemaakt e.d.
BRENG HEM
DIRECT
.SCHIEDAM"
HOOGSTRAAT 176
GEVRAAGD voor Zeeuws-Vlaanderen.
Aanmelden bij: D. Moerman's
Bouw- en Aannemingsbedrijf,
's-Gravendijkwal 59 - Rotterdam.
De Britsche minister van buiten-
vandsche zaken, Bevin, heeft giste
ren in het Lagerhuis het woord
gevoerd. Hitiers politiek, zoo zeide
hij o.a., heeft zijn stempel gedrukt
op de ontwikkeling van Europa.
Tsjecho-SlowaKije b.v. zou thans
een democratische staat zijn. irdien
Hitiers agenten er den democrati-
schen geest niet hadden gebroken.
Over Duitschiands bezetting zeide
hij, dat het misschien beter ware
geweest, indien Duitschland niet
in zones was verdeeld, maar hier
hadden belangrijke politieke over
wegingen den doorslag gegeven,
redenen, „welke ik heden niet in
de discussie oetrokken wil zien."
Bevin weidde voorts uit over
den lichamelijken en den geeste
lijken honger, ri'e Europa kwellen.
„Wij kunnen een betere wereld
opbouwen, indien ook andere lan
den
dpD°w»t-f J schoenwinkelier aan
hier tfrankelandsohestraat, al
hier, is aangifte gedaan van
nieling van een
ruit van zijn éta
lage. Uit de étalage werden eenige
paren schoenen ontvreemd
h- w- deed bij de politie aan
gifte van diefstal van zijn rijwiel
ontvreemd uit een schuur achter
zijn woning aan de Schiekade al
hier.
C. H.. filiaalhouder, deed aan
gifte van vermissing van een doos,
inhoudende 20 pakjes boter.
homit deQJontS ft October a.s.
de Havpn-r>„fL.Mannen Club van
haar
zeer goede opkomst"' 9
de Haven-Parochie
Ujke bijeenkomst om
zeer goede opkomst - -
kerke-
uur. De
de groote beurt die de kerk van
1759-1762 kreeg. Wij lezbn in de
ons Jeugd-Triduum dat momen
teel in de Havenkerk gehouden
wordt geeft de verwachting te
kennen dat nog meer jonge man
nen dan gewoonlijk dien Maan--
dagavond in de Havenkerk zullen Oostenrijk en Hongarije nog voor
Oostenrijk en Hongarije hebben
sinds 1914 niet veel anders dan
neergang en miserie gekend. Zoo
was het in de periode tusschen de
twee oorlogen en tijdens den
jongsten wereldoorlog, zoo is het
nog versleohter mate op dit
oogenblik, nu beide landen in een
volslagen chaos leven en op den
rand van den ondergang verkeeren.
Op de diepere oorzaken van
dezen lamentabelen toestand kun
nen we hier niet ingaan; wij con-
stateeren slechts het feit, dat de
beëindiging van den oorlog, welke
met de gruwelijkste verwoestingen
over dut centrale deel van Europa,
de grens tusscihen twee beschavin
gen, zijn gegaan, geen opluchting
heeft gebracht. Men kent daar, in
minstens even groote mate als in de
zwaarst getroffen gebieden van
ons werelddeel, alle materieele
noodën van den tijd: honger, ko-
lengebrek, tra nspo rtmo ei lijkhed en,
schaarschte aan kleedirag, dakloos
heid; men heeft er bovendien den
geestelijken chaos en alle bezwa
ren, welke aan de overschakeling
op een ander regiem noodzake
lijkerwijze zijn verbonden.
een vrij parlement hadden,
waarin het volk zijn wil tot uiting
Geschillen over de herplaatsings- kan brengen".
o-oiir-i rr *-■- Aangaande de voedselvoorziening
in Duitschland en in geheel Europa,
met inbegrip van Engeland, was'
Bevin niet optimistisch. Hij vond
het niet juist, dat men om politieke
redenen Argentinië niet van petro
leum wil voorzien. Zou men dit
wel doen. dan zou in dat land de
tarwe niet meer verbrand worden
en deze tarwe zou geëxporteerd
kunnen worden naar Noord-Ame-
rika en Europa zou de Noord-
Ameri-kaansche tarwe kunnen
krijgen.
Aangaande Joego-Slavië merkte
Bevin op, dat daar, om een reden,
die. hij niet begreep, een Russisch
leger van ongeveer 500.000 man op
de been werd gehouden, hetgeen,
regemvg kunnen worden voorge
legd aan. den Directeur van het
Gewestelijk Arbeidsbureau, die
een bindende beslissing geeft.
Ingevolge art. 8 is het den werk
gever verboden den werktijd van
den arbeider op minder dan 48 uur
per week te stellen of gesteld te
houden.
ge-
verre nog geen oplossing is
vonden: dat der bezetting.
Hongarije staat exclusief ondef
de Russen, en derhalve onder Rus
sische, d.w.z. communistische op-
perheerschajjpij, Oostenrijk staat
onder bezetting van de vier groote
Europeesche mogendheden, zelfs de
stad Weenen, welke toch reeds zoo
geteisterd is, telt vier zones, en al
is er dan één intergeallieerde con-
tróle-raad, zijn eeniheid kan Oosten
rijk nooit vinden, noch voor het
bestuur, noch voor zijn bevoor
rading, zoolang de territoriale on
geschondenheid niet is hersteld.
Waarbij zich vooral moeilijk
heden met de Russen voordoen.
Dezen grijpen onophoudelijk in
in de binnenlandsehe aangelegen
heden, zooals bijv. in de verkie
zingen in Hongarije, of de geld-
zuivering in Oostenrijk, waar een
steeds berg afgaande inflatie de
arme bevolking tot wanhoop drijft;
terwijl zij eigenmachtig, buiten
medeweten en tegen den wil van
hun bondgenooten (mag men bij
de thans bestaande verhoudin-
naar hij geloofde, 's lands voedsel
voorziening niet ten goede kwam.
Met betrekking tot de eenheid
van Duitschland zette Bevin uit
een. dat hier niet zoozeer de terri
toriale kwestie van belang waren,
als wel de internationale controle.
v. d. LUGT-MELSERT VOOR
2 JAREN UITGESLOTEN
De eereraad voor het tooneel
heeft als zijn oordeel uitgesproken,
dat de heer Cor van der Lugt-
Melsert gedurende twee jaar zijn
beroep op geenerlei wijze in het
openbaar mag uitoefenen.
De eereraad constateert, dat hij
alles heeft nagelaten, wat had
kunnen bijdragen tot een geest van
verzet bij het tooneel, dat hij zeer
ernstig in zijn taak is tekortge
schoten en dat zijn houding weinig
moedig, stijlvol en karaktervast is
geweest. In den bezettingstijd heeft
*ein dezen term eieenliik''W"" wël hij zeer ernstig gefaald, en niet die
Oostenrijk werd in 1938 door
nazi -Dui tsch'l arnd overweldigd en
totaal in het rijk opgenomen;
Hongarije stelde zich meer vrij
willig onder Duitsche controle. Nu
moeten beide landen, nog steeds
door de geallieerde overwinnaars
of bevrijders bezet, zich opnieuw
oriënteeren. De bewoners moeten
nieuwe instellingen scheppen, zon
der dat ze werkelijk vrij in hun
'handelen zijn, terwijl zij boven
dien wel andere zorgen hebben
dan het vestigen van een politiek
regiem; het „eerst leven" doet zich
in deze landen, gelijk i,n. Duitsch
land, Oost- en Ziud-Oost-Europa
wel bijzonder sterk gelden.
Over al deze. bijna onoverko
melijke moeilijkheden heen staan
bij wonen.
leen probleem, waarvoor tot dus-
opleggen, welke zonder meer op
de vredesverdragen vooruitloo-
pen. Ook hier laten de Russen hun
beginsel gelden, dat alles .goe
deren en m-nschen wat zij in
een land vinden, hetwelk zij ver
overd of bevrijd hebben, oorlogs
buit is. Wat zij dan nog aan de be
volking willen laten zooals in
Hongarije de nominale helft van
de geiheele exploitatie, moet als
een gunst en een welwillendheid
gelden.
Met dit a. treedt echter geen ver
betering in den toestand in, en de
eenige uitweg schijnt, zooals de
Oostenrijkisbhe bondskanselieir
Renner dezer dagen verklaarde,
wel te zijn, dat de bezettingstroe
pen het land verlaten en het werk
van den heropbouw aan de regee-
ring overlaten. We vreezen echter,
dat het wantrouwen tusschen de
overwinnaars dit zoo gewenechte
tijdstip voorloopig meer en meer
zal verschuiven.
wowien.
SAM SWAAP TERECHT?
Het Roode Kruis ontving be
richt uit Boekarest, dat zich een
groot aantal Nederlandsche Joden
in een hospitaal te Auschwitz be
vindt. Bij de namen wordt Samuel
Swaap vermeld, wat vermoedelijk
de bekende Haagsche violist zal
zijn.
Als voorzitter van den raad van
bijstand van de stichting Toezicht
politieke delinquen'*<n zal oplreden
mr. A. baron van Toyli van Seroos-
kerken, proc.-fisc. bij den bijz raad
van cassatie
In Indië is overleden de heer A
J. M. Ledeboer een der laatste kof-
fie-pioniers van Java's Oosthoek
Duinhage in Bentveld en Wa
terland .'n Velsen zijn geopend als
herstellingsoorden voor o-ud-iilegale
werkers.
