Faber, de potlood-baron
Amerika toenemend bezorgd
Churchill van dicht bij
Neurenbeigei Filmjournaal
Een monument van
Duitsche „kultur"
REIZEN NAAR HET
BUITENLAND
Geen visa meer
Vervallen paspoorten
Over ontwikkeling in Indonesië
Washington bepaalt zijn
standpunt
Ned. Middenstands Bank
Een geschreven portret
Hoe een man een oorlog
won
Prinses Irene-brigade
opgeheven
Ministers en Van Mook
naar Londen
Geen Kerst-amnestie?
Die rare wereld
door
Mr. A. J. M. VAN DAL
Neurenberg, December 1945.
He leven Is arm geworden aan
romantiek. Vocht men zich vroe
ger in den adelstand met de scherp
gepunte lans in de tournooien der
minne, tegenwoordig verovert men
zijn plaats in den adel met het
ongepunte potlood in de tournooien
van het dividend.
Ik heb nooit geweten, dat men
niet potlooden zooveel geld kan
verdienen als Herr Eberhard Faber
klaarblijkelijk heeft gedaan. Mijn
fout zal wel zijn. dat ik een pot
lood steeds beschouwd heb als een
ding om mee te schrijven, terwijl
Herr Faber het beschouwt als een
ding om van de hand te doen. Dat
kost minder inspanning, maar het
levert meer winst op, getuige het
kasteel, dat Herr Faber zich ge
kocht heeft in het dorpje Stein
op eenigen afstand van Neuren
berg en dat nu „Faber-Schloss"
genoemd wordt.
Ik zal dit kasteel, waartoe ik.
met Faber-potlooden schrijvende,
mijn bescheiden steentje heb bij
gedragen, nooit meer kunnen ver
geten: het is van een leelijkheid,
die ontroerend is en ontzagwek
kend, omdat zij uit de kostbaarste
materialen is samengesteld.
Aan deze giganteske zonde tegen
den goeden smaak van het men-
schelijk geslacht sta ik als potlood
gebruiker eigenlijk een beetje me
deschuldig en ik weet nog niet
zeker, of mij dit een nieuwen kijk
moet geven op mijn eigen verant
woordelijkheden, dan wel op
de verantwoordelijkheden van klei
ne en simpele partijleden voor de
politieke bouwsels hunner bonzen.
Het is een groot kasteel, grooter
dan gij in Uw stoutste kinder-
droomen U ooit een kasteel ver
beeld kunt hebben. Het is dan ook
geen kasteel voor droomen. doch
voor nachtmerries, een kasteel dat
mij nog jaren ,in den onrustigen
slaap na een te laten en te zwaren
maaltijd zal achtervolgen door de
groteske vormen aan te nemen van
een levend geworden spookslot uit
een teekenfilm van Walt Disney.
Alles aan dit kasteel is gewel
dig, de bazaltblokken, de marmer-
trappen, de zalen, de beelden, de
muurschilderingen, de smakeloos
heid
Voor een zoo onoplosbaar psy
chologisch raadsel als de vraag,
waarvoor Herr Eberhard Faber
dit kasteel nu precies gebruikt kan
hebben, heb ik nog nimmer ge
staan
Voor het eerst moet het zijn be
stemming gevonden hebben, toen
de Amerikaansche organisatie
commissie van het Internationale
Militaire Tribunaal te Neurenberg
het gevorderd heeft om er een
„Press-Camp" van te maken en
het uit te rusten met alle comfort
en gemakken, die een „kamp"
voor journalisten naar Amerikaan
sche begrippen behoeft
Thans wonen wij er. driehonderd
schrijvende zwervers en zwerfsters
van zesentwintig naties uit alle
deelen der wereld, die door het
historisch gebeuren van het Neu-
renbergsche proces werden aange
trokken. Driehonderd gasten gaan
zelfs aan de ruimten van een Fa-
berkasteel niet ongemerkt voortui,
maar gelukkig is er toch nog plaats
genoeg over voor een werkzaal
voor eenige honderden personen,
een bar met danszaal, twee mach
tige eetzalen, een postkantoor, een
leeszaal met bibliotheek van de
nieuwste Amerikaansche boeken
voorzien, een medische kliniek met
apotheek, een billard-annex speel
zaal. een lounge, een hal. een ka
pel voor de kerkdiensten en ette
lijke twintigtallen dienstvertrek
ken, zoodat ik maar zeggen wil,
dat Herr Eberhard Faber, hoe be
scheiden van aard overigens ook,
toch nauwelijks last gehad kan
hebben van een te bekrompen be
huizing.
Eberhard Faber. dit zal U inmid
dels wel duidelijk geworden zijn,
is de bekende Duitsche potlood
koning in het dagelijksche le
ven echter slechts baron, een soort
potlood-baron dus en het is
een merkwaardige coïncidentie, dat
zijn kasteel thans de grootste pot
loodkoningen en baronnen ter
wereld herbergt, maar dan in on
zen zin, niet in den zijne. Want
in dit Faberkasteel logeert thans de
bloem der wereldpers en zijn mare
wordt buiten alle potloodrecla
me om verspreid naar alle wind
streken, tot in de verste uithoeken
der aarde. In China, in Mexico, in
San Domingo, in Rusland, in alle
dorpen van Amerika, overal kent
men voortaan het Faberkasteel uit
Stein.
Zal dit de levensvreugde van
Herr Eberhard Faber verhoogen?
Nauwelijks dunkt mij, want over
al weet men ook, dat dit kasteel
is ingericht met een pompeuze prot-
seeringheid en een wanstaltige
smaak, die zoomin bijdragen tot
onze achting voor Herr Faber, als
tot die. voor de Duitsche .Kul
tur"
Dit kasteel ritselt van de mar
merzuilen en marmertrappen, het
is vol muurschilderingen van sui
kerwater met zuurtjeskleursels, vol
gebeeldhouwde stoelen, waar de
Rijn-meermmnij tegenop klauteren,
elke van zijn zalen kan gemakke
lijk twee burgermanshuizen bevat-
'en. maar de Schoonheid heeft hier
nimmer een klein hoekje gevon
den om in te wonen. Zoodat Herr
Eberhard Faber eigenlijk een arm
man is gebleven, dien men eerder
beklagen dan benijden moet
Zijn huis, dat de Schoonheid
weerde, biedt hem nu tenminste
den troost, dat het den géést on
derdak verleent, maar ik betwijfel,
of hij dezen troost voldoende be
seffen zal.
Want met potlooden van de hand
te doen kan men wel namaak-kas-
teelen van leelijk marmer koopen,
maar in de nog ruimere kasteelen
van den geest en der verbeelding
kan alleen hij vertoeven, die zijn
potlooden behoudt om ze zelf te
gebruiken. -
P.S InmiddSs wordt mij zoo
juist met den meesten nadruk ver
zekerd, dat Herr Faber nog vijf
tien andere kasteelen in Duitsch-
land bezit, zoodat ik neiging krijg worden mijn leven lang in
mijne zinsnede over de nog ruime-zestien kasteelen door te brengen
Naar wij vernemen, is in over
weging, de visa voor hei reizen
naar het buitenland ie doen ver
vallen. Een beslissing is ten deze
nog niet genomen, behalve voor
hei reizen van en naar België.
In hei verkeer tuschen België
en Nederland zullen wederzijds
de visa worden afgeschaft.
Nederlanders, die naar België
gaan zullen daar met een geldi-
gen pas kunnen volstaan.
Ook van reizigers, die van
België naar Nederland komen,
zal waarschijnlijk alleen een pas
worden verlangd Geruchten als
zouden de Belgen hier op een
eenzei vigfceidskaart" kunnen
binnenkomen zijn niet juist
Met ingang van 1 Januari
1346 zullen de paspoorten
welke tusschen 10 Mei 1940 en
5 Mei 1945 zijn uitgereikt of
verlengd, hun geldigheid ver
liezen. Passen, welke tusschen
genoemde data zijn uitgegeven
maar na 5 Mei 1945 zijn ver
lengd, blijven echter geldig.
Wanneer men voorzien is van
een geldig pas. zal men toch
nog niet naar het buitenland
kunnen reizen ook niet naar
België zonder een zoogenaam
de „ordre de mission,' welke
wordt afgegeven door het devie-
zeninstituut van de Ned. Bank te
Amsterdam. Deze ordre de mis
sion wordt alleen in geval van
dringende noodzaak verstrekt.
Bij de uitreiking van deze
„ordres" wordt ook een zeker
bedrag aan deviezen voor het land
waarheen men mag reizen, be
schikbaar gesteld.
DE LUCHTDIENST NAAR INDIE.
De NL 301" (vlucht 8). gezag
voerder Hakkenberg van Gaesbeek
(uitgaand) is 19 Dec. 0 u. 15 uit
Caïro vertrokken naar Sheiba
"De „NL 305" (vlucht 6) gezag
voerder Brinkhuis (inkomend). 18
Dec. uit Batavia vertrokken, za]
vermoedelijk 22 Dec. op Schiphol
arriveeren.
SCHOENREPARATIE
Bon ..03 Leder" van de lederkaart
is aangewezen voor het doen repa-
reeren van schoenen met een hoe
veelheid van 25 gram leder en/of
rubber zolen- en hakkenmateriaal
re kasteelen der verbeelding terug
te trekken.
Erger is. dat ik thans echter ook
vrijwel geen potlood meer ter hand
durf te nemen uit vrees op de dag
der wrake als collaborateur onder
de puinen der zestien Faberkas-
teelen bedolven te worden of
wat erger zou zijn verplicht te
leven lang in die
Uitdrukking gevend aan de „toe
nemende bezorgdheid" van de
Amerikaansche regeering over de
recente ontwikkeling in Indonesië,
heeft het departement van buiten-
landsche zaken te Washington,
volgens Reuter, het volgende ver
klaard:
„De Vereenigde Staten hopen
ernstig, dat alle partijen in Neder-
landsch-Indië de noodzaak zullen
inzien van een spoedig wederop
vatten der besprekingen, die leiden
zullen naar een vreedzame oplos-
sing van het geschil, in overeen
stemming met de principes en
idealen van het handvest en de ver
klaring van de vereenigde volkeren,
waaronder de overwinning op de
as werd behaald.
Het is onze eenige wensch, een
regeling tot stand te zien komen,
die zoo goed mogelijk zal bijdragen
tot herstel van het evenwicht in
de wereld en de weivaart en het
geluk van de menschheid Zoo'n
regeling kan alleen bereikt worden
door een wederzijdsche toenadering
op breedere basis van alle betrok
kenen en den wil. geschillen te be
slechten met vreedzame middelen
Extremisme of onverantwoorde
lijke daden of het het achterwege
blijven van het aanbieden of net
beschouwen van bepaalde voorstel
len kunnen slechts tot een ramp
zalige situatie leiden
De Ver Staten erkennen, dat tn
de eerste plaats de verantwoorde
lijkheid voor het bereiken van een
overeenkomst bij de Nederl autorl
teiten. als de vertegenwoordigers
van het territoriale gezag. en de
Indonesische leiders ligt"
De verklaring brengt m herinne
ring. dat de aansprakelijkheid vooi
het accepteeren van de Japanscne
overgave in Nederl.-Indië ven het
ontwapenen en wegvoeren der Ja
pansche strijdkrachten en van de
bevrijding der geallieerde krijgsge
vangenen en de beveiliging van
meer dan 100.000 geïnterneerde our
gers. na onderling geallieerd over
leg. aan het South East Asia Com
mand van Lord Louis Mountbatten
was toegewezen
Het uitvoeren van deze opdra.cn t
is bemoeilijkt door de geschillen
tusschen de Indonesische en de
Ned autoriteiten zoo zeide de ver
klaring verder, „maar voor zoover
de Vereenigde Staten er bij betrok
ken zijn, denkt men er niet aan.
het geallieerd mandaat uit te brei
den voor zaken buiten> deze bepaal
de aansprakelijkheden"
Het ministerie van buitenlandsche
zaken drukte de hoop uit. dat een
vreedzame reveling van het geschil
tusschen de Nederl autoriteiten er.
de Indonesiërs, zoowel een erken
ning zou beteekenen van de na
tuurlijke aspiraties van het Indo-
in bt jaarverslag van de Neder
landsche Middenstandsbank N V. over
het boekjaar 1944 wordt een kleine
beschouwing gewijd aan de moeilijk
heden gedurende de vijf bezettings
jaren Voorts wordt gewezen op den
geldstroom nswr de banken hetgeen
hieruit blijkt, dat het tegoed vsn re
keninghouders en deposanten van
19.000.000 per 31 December 1939
steeg tot t 114.000,000 op 31 Decem
ber 1944 Deze stijging zette zich m
1945 nog in versterkte mate voort.
De beschikbare middelen werden
grootendeels belegd in schatkistpapier
of andere overheidsleeningen op kor
ten termijn, terwijl groote bedragen
liquide werden gehouden, teneinde
ondanks de transportmoeilijkheden a«an
plotseling opkomende versterkte op
vragingen te kunnen voldoen De
vraag naar bankcrediet was zeer ge
ring. De aan de bank toevertrouwde
deposito's op langeren termijn stegen
v*m 1 8.517.141 tot 12.550,342 en
de korte deposito's en rekening-cou
rant saldi van 1 68.204.521 tot
f 99.109.668 De onkosten en salaris
lasten waren opnieuw hooger. daar
de bruto baten slechts weinig hooger
waren dan in het voorafgaande iaa-r.
bleef het netto-resultaat onder dat
van 1943. Het saldo der winst- en
verliesrekening bedraagt 354.948
(555,922). waarvan moet worden ge
reserveerd voor belastingen 190.000
(390,000). zoodat resteert 164,948
(165,922). Hiervan wordt f 100,000
(15,0.000) bestemd ter versterking der
alg. reserve, welke daardoor stijgt tot
950.000. Voorgesteld wordt uit het
restant een dividend uit te keeren van
5 pet. (onv.) op de preferente aan
deden en 3 pet. (nihil) over het op
de gewone aandeelen gestorte bedrag.
Deze uitkeering vereischt een bedrag
van 53,050; waarna een saldo van
11,898 (9,672) naar nieuwe rekening
overgaat.
Het was vlak na de tragedie van
Duinkerken. Engeland voelde zich
opgelucht, omdat zooveel menschen
gered hadden kunnen worden en
naar vaderiandschen bodem terug
gevoerd. Maar voor een stampvol
en ademloos-luisterend Lagerhuis
sprak Churchill over een kolossaie
militaire nederlaag, waarna die
vaderlandsche bodem zelf recht
streeks bedreigd was. En hij hield
die groote historische rede: ,We
zullen ons eiland verdedigen, wat
het ook mag kosten. We zullen op
het strand vechten, we zullen op
de vliegvelden vechten, we zuilen
vechten op de akkers en in de
straten.
Het huis is dien onder den in
druk en doodstil als de minister
gaat zitten. Churchill zegt iets te
gen iemand naast hem. en die
lacht. Hij lacht op zulk een oogen-
blik, in deze geladen atmosfeer, na
dergelijke onheilspellende woorden.
Wat had Churchill gezegd? „We
zuilen vechten op de velden, we
zullen vechten achter de heu
vels...." had hij gezegd. En tegen
zijn buurman voegde hij er zacht
jes aan toe: „Waarmee we het zul
len doen weet ik nietIk denk
met hakmessen!"
Het verhaal gaat in verschillen
de lezingen. De bovenstaande heeft
veel kans betrouwbaar te zijn Zij
is ontleend aan een onlangs ver
schenen boek: „Portrait of Chur
chill" door Guy Eden (Hutchinson
Co.). De schrijver is parlements-
joumalist en beschikte over de
beste bronnen van informatie. Hij
had ook gelegenheid Churchnl in
de oorlogsjaren van dichtbij gade
te slaan en ontwierp een levendig
beeld van den gigantischen arbeid,
waarmee deze politicus en soldaat
de overwinning verzekerde. Het is
een typisch-Engelsch nuchter en
onopgesmukt boek
Hoe ziet Churchill eruit op dit
portret? We kunnen slechts enkele
trekken releveeren en kiezen de
zulke uit, die de meest opmerke
lijke verschillen doen spreken met
zijn groote Duitsche tegenspelers.
Churchill als staatsman vertrouw
de zijn volk en aarzelde niet dat
volk de waarheid te zeggen Niet
alleen dat hij onverbloemd sprak
over de hachelijke situaties waar
in het land was geraakt hij kon
vleugen van enthousiasme bi.1 de
eerste successen geducht den dom
per op zetten Hij zweepte op zijn
manier wel op („Wij zullen vech
ten op de akkers en ln de
straten..."), maar hij deed het
nimmer als een demagoog
Toch wist hij precies wat bluf
was Zijn Home Guard, die het
Britsche eiland moest verdedigen,
was bluf. want deze territoriale
troepen hadden geen wapens i "an
daar de hakmessen!) Duinkerken
had Engeland's militaire kracht
gebroken Deze bluf was een export
artikel Berlijn moest in den waan
•gebracht worden, dat Engeland rot
sterken weerstand in staat was
Berlijn geloofde het en schrok voor
de ondei-nemine terug De Britten
zelf liepen er niet in De versen-
eebakken landsverdedigers van de
Home Goard wisten trouwens heel
goed dat zij met houten geweren
oefenden
Het snoeven behoort bij den
oorlog: het is er een spel-element
van. zou Huizinga zeesen Maar het
mist zijn werking als de vijand het
doorziet en het eigen volk erdoor
misleid wordt Churchill misleidde
er den vijand mee
Goebbels riep voortdurend de
historie tot getuiee op Het heden
mocht doen twijfelen, hij drong
wankelmoedigen het denkbeeld op.
dat de geschiedenis steeds weer
p'.e'tte ten gunste van de Duitsche
zaak. Langs dien weg kwam hij tot
"fsisohe volk, als van de wettelijk»
r\ï,ten en belangen van Nederland,
ternf woordvoerder van het depar-
7fvTvilt .voeede er aan toe. dat voor
toestanden te vergelijken
der Vereem'^?e P°Iltieke Principes
sine ziltfor» rt staten 5 n toepas"
Ch~na Problemen van Tndo-
Dezè verklaring aan ae Brit-
sche en Nederlandsche autoriteiten
overhandigd, voordat zlj uitee-
geven.
Bij Kon- besluit is de Kon. Ned.
Brigade „Prinses Irene" met ingang
van 24 December opgeheven
Ten einde de traditie der brigade
voor de Kon. landmacht te bewa
ren, is bepaald, dat de naam der
brigade onder nadere Kon. goed-
„,e"r'n§ Z?1 worden gedragen door
iifl anteriek°rps1 dat deel uit-
Y?n de vredessamenstelling
dd v3nï,pa?dmacht- Het vaan
del van de „Prinses Irene'-brigade
zal worden ingenomen, om t z t te
worden overgedragen aan bedoeld
korps.
volslagen onzinnige thesen als D.v
de bekende: Duitschland moet win
nen anders zou de geschiedenis
haar zin verliezen De geschiedenis
trok er zich natuurli.ike niets van
aan
Churchill is ook „history-minded".
maar hij roept de geschiedenis met
op errkel om haar te laten verzeke
ren. dat hij gelijk heeft Hij doe'
het anders Op een zeer donkei
oogenblik voor Engeland zegt hij
„Laten wij onzen plicht doen en
ons zoo gedragen, dat als het Brit
sche Imperium zoo lang blijft be
staan. nog over duizend jaar
menschen zullen zee-en- D't was
hun schoonste uur!"
We zouden zoo de vergelijkingen
voort kunnen zetten Alle tezamen
maken zij duidelijk, hoe een man
een oorlog wint. En een oorlog ver
liest.
tb
Het zou verleidelijk zijn aan dit
boeiende boek een reeks anecdoten
te ontleenen Churchill is een figuur
om voort te leven in verhalen
historische en gefantaseerde
Een man is maar voor de neift
wat hij is. De andere helft
Frankrijk brak ineen: Churchill
moest dringend naar den reeds haiL
bezweken bondgenoot voc"l_t-_n
laatste poging om den weerstan
gaande te houden
Hbt was hondenweer: de mannen
van de Air Staff waarschuwden:
niet vliegen De gevaren waren te
groot
Churchill wilde niet luisteren Een
beroep werd gedaan op Chamber
lain, opdat hij een poging zou doen
den Premier te weerhouden Cham
berlain wendde zich tot mevrouw
Churchill, hopend op haar invloed
bij haar man
Zij luisterde naar het vertoog en
antwoordde: „Massa's jonge men
schen zetten op dit oogenblik hun
leven op het spel voor onze zaak
Winston zal zijnv plicht doen. wat
er ook gebeurt. Hét ligt niet op mijn
weg te pogen hem tot andere ge
dachten fe brengen."
.U hebt volkomen gelijk ze)
Chamberlain ernstig. „Er valt
verder niets meer over te zeggen."
Den 26en Dec. zullen prof. Ir. W.
Schermerhom, prof, dr. J. H Al
Logemann, dr. H. J. van Mook en
vermoedelijk ook mr J. H van
Royen, minister zonder pc rte-
feuille, naar Londen vertrekken
voor het voeren van besprekingen
met den Britschen minister-presi
dent, den heer Attlee, en andere
leden der Britsche regeering.
Dr. H. J. van Mook heeft sinds
zijn aankomst in Nederland reeds
geconfereerd met leden van het
Nederlandsche kabinet. Van nu af
zal hij ook in contact treden met
verschillende groepen uit het par
lementaire en openbare leven. A.s.
Zaterdag zal dr. van Mook delega
ties ontvangen van het „Verbond
van Indonesische burgers", de
„Perhimpoenan Indonesia'' en de
Chineesche vereeniging „Chung
Hua Hui".
Onder dezen titel kregen wij een
sympathieke ontboezeming an
den eerw. heer Loerakker
Toch gelooven wij, dat net pro
test aan het adres van der. minis
ter, dat hij het vrijlaten van geïn
terneerden niet als Kerstamnes ie
wil beschouwen, niet gemotiveerd
is Als wij den minister goed be
grijpen, dan is zijn bedoeling, dat
hij aan eventueele vrijlating in het
algemeen niet het karakter van
amnestie wil zien toegekend. En
voor dit inzicht kunnen wii iets
voelen.
Gaarne steunen wij echter oen
aandrang van den eerw. heer
Loerakker om lichte gevallen zoo
spoedig mogelijk uit de kampen los
te laten. „Ik Zeg niet", aldus de
e£rw. heer Loerakker, „dat zij on
schuldig zijn; ik ga er dagelijks
ïïee OIA dus ik weet wel beter.
aaF. z'i hooren niet in die afschu
welijke kampen thuis. Er worden
communisten van gemaakt, vui'-
praters, nomosexueelen. Neen ik
overdrijf niet. Ik kom er nu vier
maanden lang, eiken dag er ik s»ta
in contact met andere aalmoe
zeniers".
R. K. WERKLIEDENVERBOND
Volgens ..Herstel" zal Mag dr-
S Stokman O.F.M. aftreden als
directeur van de ontwikkelings-
eentrale van het R.R. Werklie en-
verbond en vermoedelijk opge
volgd worden door dr. A Olierook.
Om dollars en ponden voor ons
te verdienen, zal de bekende Ne
derlandsche filmproducent de heer
R Olprent, naar Engelsch voor
beeld, een Nederlandsche film van
150 000 000 gaan vervaardigen, om
daarmee de Amerikaansche en En-
gelsche markt te veroveren
5? heer R. Olprent heeft reeds
2 006 echte rhinocerossen, 2.503
fraai gekleurde vogels uit Patago-
më, 3.457 Dajaks, 754 Japansche af
godsbeelden, een volledigen Chi
neesehen tempel. 197 tapirs en Q99
Oekrainsche danseressen ingevoerd.
Een groot gebied in de provincie
Utrecht is als jungle ingericht en
men heeft weer een stuk van de
Wieringermeer onder water laten
loopen, om een reusachtig zwem
bad te krijgen, waarin; behalve de
filmheldin, 2.300.000 Chineesche
goudvisscheh zullen zwemmen
Olprent heeft reeds 18 scenario's
aangekocht, die voor het doel ge
schikt lijken en de uiteindelijke
keus gaat nu tusschen „De klon op
de stalpoort" van mevrouw Hetty
Haché-Hessels en een oorspronke
lijk verhaal, getiteld „De stukge-
sprongen sokophouder"
De muziek voor de film is van
Beethoven, Brahms. Byrd, Dehussv.
Dvorak, Gounod. Gluck.
Mozart, Rossini, Louis Davids en
I Kees Pruis.
