m
REVOLUTIE
in Joego-Slavië
HESS' ROL ONTSLUIERD
Met „De Valk" over de puinen
NIEUWE SCHIEDAMSCHE COURANT
DINSDAG 26 MAART 1946
PAGINA 2
DEMOCRATIE OF
DICTATUUR?
Volksrechtbanken
De menigte juicht....
Eed of belofte onnoodig
„Modelstaat"
Wet op de tweede plaats
Staatsindustrie
Hoover bij den Paus
Hoe hij Engeland poogde
he intimideeren
Een pikant geval, dat
dra luguber werd
4, ïïi.
Feuilletonnette
Daisy en de jeep
Mijn tweeden middag in Bel
grado heb ik doorgebracht in de
Cültuur-hal van het Zevende Dis
trict. Ik ben er heen gegaan, om
dat daar door een volksrechtbank
een proces werd gevoerd tegen
-een bekende brouwerij, die werd
beschuldigd van het maken van
oorlogswinst en omdat ik uit er
varing weet, dat een van de bes
te manieren, om een volk te leeren
kennen is, na te gaan, hoe het zich
'Sn zijn gerechtszalen gedraagt.
Van de galerij, waar ik stond,
leek net tooneel, dat zich aan mijn
oogen vertoonde, precies op een
oude gravure van een volksrecht
bank tijdens de Fransche revolutie
Aan het einde van de groote hal
tegenover mij, recht beneden een
reusachtige roode vlag en de por
tretten van maarschalk Stalin en
maarschalk Tito, stonden vier klei
ne houten keukentafels met den
rechter en zijn bij fitters er om-
been, gehuld in overjassen en
dassen.
Rond den rechter verdrong zich
een bonte menigte, hoofdzakelijk
arbeiders van de brouwerij. Ach
ter hem, stonden zij, vóór hem, in
dichte rijen door de heele hal
heen, langs de wanden, in de ven-
eternissen, met hun beenen ben
gelend langs de muren van de Cul
tuurhal. op de trannen naar de
galerij.
Toen ik de zaal binnenkwam,
was juist een financieele deskun
dige bezig een rapport voor te le-
ten betreffende de financieele po-
■itie van de brouwerij. Het was
een vervelend, eentonig stuk, dat
hij zo snel mogelijk opdreunde.
t>e menigte luisterde echter vol
•andaoht.
Tenslotte kwam de financieele
desKundige aan het einde van zijn
rapport. Blijkbaar was hij een
eooTt officier van justitie en ge
tuige tegelijk, want hij besloot met
de verklaring: „Ik ben van mee
ning, dat door het hof een boete
van dertig millioen dinars dient
te worden opgelegd
Eerst brak er een gebrul van in
stemming en geestdrift los. Maar
«en man op de galerij, dicht bij
Maarschalk Tilo
me, met een bril op en gekleed in
een leeren jas, maakte daaraan
spoedig een einde.
„Dat is niet genoeg," schreeuw
de hij met heldere stem, die bo
ven het tumult uitklonk. „Dertig
millioen is lang niet genoeg".
De menigte nam zijn roep direct
over. „Meer, meer", schreeuwde
gij. „Dertig millioen is te weinig".
Een man in een der venstemissen
gilde: „Ze leverden bier aan de
Organisation Todt".
De man op de galerij leunde op
hieuw naar voren. „Die kerels heb
ben millioenen verdiend, terwijl
wij honger leden. Geef terug aan
het volk, wat van het volk is".
Dit duurde zoo ongeveer vier
minuten, terwijl de financieele
deskundige, die slechts een boete
van een ongelukkige dertig mil
lioen had geëischt, er steeds min
der op zijn gemak begon uit te
Zien. Zenuwachtig glimlachend
keek hij op naar de galerij, ter
wijl hij een cigaret aanstak.
En toen begon in mijn oog het
meest interessante gedeelte van dit
buitengewone proces, dat echter in
het tegenwoordige Joego-Slavië
doodgewoon is.
De rechter vroeg, misschien wel
wat overbodig: „Heeft iemand iets
op te merken?"
Van alle kanten uit de hal be
gonnen vrijwilligers getuigenissen
i»f te leggen, de eigenaars en de
.directie van de brouwerij aan te
.vallen, de aandeelhouders te be
schuldigen en te eischen. dat de
;heele brouwerij onder toezicht van
■den staat zou worden gesteld
Zij spraken van hun plaats i'n de
Ital af. Een getuigenbank was er
jjiiet. Een eed of belofte werd niet
^Igflggd, Piaatjeg en geruchten
Belgrado, de hoofdstad van
Joego-Slavië, zetel van de
regeering van maarschalk
Tito. Belgrado, bijna een jaar
na de capitulatie van Duitsch-
land. Een sluier van geheim
zinnigheid hangt er over
deze hoofdstad. Joego-Slavië
immers behoort tot de invloeds
sfeer van Moskou en de be
richten, die vandaar naar
Westelijk Europa doordringen,
zijn schaarsch en verward.
De geallieerde volken heb
ben zes jaren bloedigen strijd
gevoerd, om de democratie tot
de overwinning te voeren. De
dictatuur van den eenling is
verslagen, maar is de dicta
tuur van de massa, de dictatuur
van het volk, niet even ver
werpelijk? Kan er in het
Joego-Slavië van na den oorlog
nog gesproken worden van
democratie in den waren zin
van het woord?
Sefton Delmer, een der
meest bekende Engelsche jour
nalisten, heeft onlangs een be
zoek gebracht aan Belgrado
en beschrijft zijn ervaringen
in de Daily Express", waar
aan wij tal van interessante
bijzonderheden hebben ont
leend.
werden door den rechte» als ge
tuigenverklaringen aanvaard.
De getuigen werden niet ver
hoord. Er was geen verdediging,
hetgeen als heel gewoon werd be
schouwd.
De rechter en ziin hof trokken
zich gedurende ongeveer tien mi
nuten terug, voordat zij hun vonnis
uitspraken: De Weiffert Brouwerij
werd schuldig bevonden aan het
maken van ongeoorloofde winsten
gedurende de bezetting en veroor
deeld tot'een boete van 46 millioe».
dinars.
De man op de galerii had zijn
zin.
Sefton Delmer verklaart het ver.
loop van dit proces uitvoerig te
hebben beschreven, allereerst om
dat het typeerend is voor veel. wat
op het oogenblik in het revolu.
tionnaire Joego-Slavië gebeurt en
vervolgens omdat Joego-Slavië in
de oogen van de Zuid-Europeesche
communisten een modelstaat is,
waar reeds het meeste is bereikt,
wat zij in de toekomst hopen te
verwezenlijken
Voor het Joego-Slavische regiem
was het proces van de volksrecht,
bank niet een poging tot eerlijke,
onpartijdige rechtspraak. Het was
oorlog een onderdeel van den revo-
lutionnairen oorlog, eerst gevoerd
tegen de Duitsehe bezetters, daar
na tegen de collaborateurs en nu
tegen de middelklasse.
En diezelfde oorlog wordt door
de communisten gevoerd in alle
staten van Centraal en Zuidoost-
Europa. Het doel van dien oorlog
is het scheppen van een comma,
nistischen staat, waarin maar één
klasse bestaat. De prijs van dien
oorlog is de verbanning of ont
eigening van vijf a zes millioen
rrfcnschen.
De regeering van maarschalk
Tito geeft ronduit toe, dat bij haar
gerechtshoven de revolutie op de
eerste en de wet pas op de tweede
plaats komt. Generaal Djilas, de
jeugdige communistische minister
zonder portefeuille en een van de
knapste en meest invloedrijke
personen in Joego-Slavië, zeide
het in een op 14 Januari j.l. gepu
bliceerd artikel aldus:
„Wij moeien er ons klaar
van bewust zijn, dat slechts
die gerechtshoven goed zijn,
welke de belangen van het
volk verdedigen en vonnissen
vellen, niet volgens de for-
meele letter van de wet,
doch op de eerste plaats in den
geest en in overeenstemming
met den nationalen strijd en
de nationale revolutie."
Door middel van processen als
dat in de Cultuurhal te Belgrado,
is 78 procent van de Servische en
84 procent van de Kroatische in
dustrie aan de eigenaars ontnomen
en door den staat in bezit genomen.
Aan boeren wordt hun land ont
nomen, als zjj schuldig worden
bevonden, dat zij het niet zelf be
werken.
Omdat het Joego-Slavische re
giem een revolutionnairen oorlog
voert, weigert het oppositie te
dulden of stakingen toe te saan.
Beide zijn illegaal.
De adjunct-officier van justitie
voor Kroatië verklaarde op 21
October j.l. te Zagreb onomwon
den:
„Alle daden van de - reac-
tionnairen en van de oppesi-
tie. d.w.z. van den vijand, zijn
misdadig volgens de wel. Wal
zij doen. is anli-nalionaal en
we dienen dienovereenkomstig
le handelen".
En toen, gedurende de debatten
in het parlement te Belgrado over
de nieuwe constitutie op 17 Ja
nuari kolonel Vojin Petrovic voor
stelde, dat „het recht tot staken"
in de grondwet zou worden opge
nomen, werd dit voorstel door ge
neraal Djilas namens de regeering
zonder meer als „reactionnair in
de gegeven, omstandigheden" van
de hand gewezen.
Naar Reuter uit Vaticaanstad
meldt, heeft Z.H. de Paus Zaterdag
j.l. den voormaligen president der
Ver. Staten. Herbert Hoover, die
in verband met den dreigenden
hongersnood Europa bezoekt, in
audiëntie ontvangen,
De H. Vader verzekerde den
Amerikaanschen staatsman, dat Hij
volkomen instemde met ieder
initiatief, dat de verzachting der
gevolgen van den wereldoorlog ten
doel heeft.
Het koninklijk slot, waar het prinselijk paar bij zijn bezoek
te Stockholm zal vertoeven.
Een „streng geheim" document
van 70 pagina's, waarin een ge
sprek van 3 uur tusschen Vis-
count Simon, den loenmaligen
lord kanselier, en Rudolf Hess is
verval, is voor hel eerst aan de
openbaarheid, in tegenwoordig
heid van hel tribunaal le Neu
renberg, prijsgegeven.
Tijdens het onderhoud overhan
digde Hess de voorwaarden voor
„de basis voor een overeenkomst
tusschen Groot-Britannië en
Duitschland". In het document
komt lord Simon voor onder den
naam van „Dr. Guthrie" terwijl
Kirkpatrick van het Britsche minis
terie van buitenlandsche zaken,
die ook tijdens het onderhoud aan
wezig was, met ,Dr. Mackenzie"
werd aangeduid. Het onderhoud
vond plaats op 10 Juni 1941, 1
maand na de vlucht van Hess naar
Schotland en na zijn onderhoud
met den hertog van Hamilton en
Kirkpatrick.
Hess verklaarde, volgens ge
noemd document, o.m„ dat zijn
vlucht in hoofdzaak ondernomen
werd, omdat de Duitsehe leiders
er absoluut van overtuigd waren,
dat de positie van Engeland hope
loos was, Hess wees op de uit
breiding van de Luftwaffe, maar
toen lord Simon getallen wilde
hooren, ging Hess er niet op in.
Hij zeide echter: „Ik heb eenigs-
zins een denkbeeld van hetgeen
vroeg of laat met Engeland zal
gebeuren. Zonder overdrijving kan
ik verklaren, dat het verschrikke
lijk zal zijn".
Over den duikbootoorlog zeide
Hess: „drie kwart van Europa
neemt deel aan den bouw van
duikbooten".
Lord Simon merkte op: „De
Duitsehe cijfers betreffende het
tot zinken brengen van Britsche
schepen wekken den lachlust van
ons volk o-p. Wij zitten nog niet
zoo aan den grond".
Hess was echter van meening,
dat het Engelsche volk het lachen
zou vergaan. Hij sprak toen over
de mogelijkheid van een Britsche
Er hing verleden Zondag een pi
kant geval in de lucht. De
„Valk" was een der K.L.M.-vlieg-
tuigen, die in Mei 1940 door de
Duitschers werden geroofd en in
dienst gesteld op Lissabon. Reeds
meermalen hadden de K.L.M.-
piloten, die uit Engeland op Lissa
bon vlogen met verbeten woede
staan turen op dat sterk gecamouf-
fleerde, maar nog sterker door
Duitschers bewaakte vliegtuig, dat
wel De Mees of De Valk moest zijn.
Het bleek De Valk. Maar deze
was eerst terug te voeren naar zijn
oude nest, toen hij na den oorlog
te Barcelona werd ontdekt. De heer
J. C. van der Kloot, chef van de
afdeeling Europa, van de K.L.M.,
trok er heen en voerde De Valk
hersteld door leden van de Luft
waffe zelf. die nog in Barcelona
rondliepen, met wielen van een
Junker 88, een Russischen starter,
een Italiaanschen automatischen pi
loot en verschillende Duitsehe in
strumenten in triomf naar het
vaderland terug, waar Fokker voor
de rest zorgde.
Het was wel een pikant idee van
de K.L.M. om juist dezen Duit-
schen collaborateur onder de vlieg
tuigen het eenige dat uit Duit
sehe handen wederom in Neder-
landschen dienst kwam te be
stemmen voor een tocht met Neder-
landsche journalisten boven de
Duitsehe puinen. Dat was de eer
ste taak van de herstelde machine
Plm. 2 uur Zondagmiddag van
Schiphol vertrokken konden deze
passagiers al spoedig als 't wart
recht naar beneden kijken door het
gat in de St. Cunera van Rhenen.
in de trechtergaten en loopgraven
van het gevechtsterrein om Am-
hem en in de open wonden var
deze stad zelf. Om den Grebbeberg
had piloot Eilbers, die zich dr
UUdüte ©oeite gaf om de gasten
van de K.L.M. ten volle te laten
„profiteeren". als 't ware een soort
eereronde gevlogen voor onze ge
vallen en daar rustende nelden.
Nauwelijks waren we echter de
grens gepasseerd of het pikante ge
val werd meer dan luguber. Koos
Vorrlnk vertelde in zijn jongste
Rivièra-rede, dat, toen hij met zijn
vriend, den fel anti-Duitschen oud
minister Verschuur, naar een
Duitsch concentratiekamp werd ge
voerd, de verwoestingen aldaar hun
aanvankelijk mee- of liever tegen
vielen. In Hannover kwamen zij
reeds tot andere gedachten, maar
in Berlijn zei Verschuur diep on
der den indruk: Hier is het niet
mooi meer.
Hier is het niet mooi meer! Dat
is wel de eerste gedachte, ais men
,.Geef mij tien jaar, en ge
zult Berlijn (Duitschland) niet
terug kennenHitier.
bij het vernielde Emmerich in
Duitschland komt en via de Pla^"
sen Rees, Wesel, Xanten, de slacnt-
offers van Montgomery's over
tocht over den Rijn, alle totaal ver
woest, over het zwaar geschonden,
eertijds zoo riante Dusseldorf en
de groote martelares aan den Rijn
Keulen, naar het Zuiden vliegt om
over de slagvelden van Duren, enz.
bij Aken wederom het Hitler-land
te verlaten.
Een aanblik als van Keulen ron
dom den dom vergeet men z'n leven
niet meer. Men had zich geen
oogenblik kunnen indenken, dat
het zóó erg was, en ook niet dat
men vanuit een vliegtuig in een
paar uur tijd zulk een blijvenden,
overweldigenden indruk zou krij.
gen. Men zit voortdurend als 't
ware met ééne gedachte beladen:
hoe was zulk een radicale verwoes
ting mogelijk, en niet: hoe krijger
de Duitschers dat allemaal opge
bouwd. maar hoe krijgen zij het
opgenmnd Waarlijk, vanuit cic
iucht ziet men Hitler's doemvonins
in puin over zijn land geschreven.
Men ontkomt ook niet aan den
indruk, dat men er alles als wan
hopig maar voorloopig bij laat lig
gen.
Dan ons eigen landje!
Van Aken uit vlogen wij dwars
over het lachend Belgenland naar
Walcheren. Een immense "riestig-
heid om stil bij te worden. Wie
met één oogopslag een indruk wil
krijgen over een der aangrijpendste
episoden uit den tweeden wereld-
krijg, hij late vanuit een vliegtuig
zijn blik gaan over Walcheren
Maar hier is gewerkt. Hier is weer
leven: hier wenkt weer de toe
komst. Zoolang de geest over ons
vaardig blijft van hen, die in Wal
cheren leden en in Walcheren
werkten, is Nederland veilig.
Hetzelfde fiere idee beving ons.
toen wij, na een blik in dc
die weleer de binnenstad van kol
terdam Was, Schiphol wederom na
derden IRfat was ook dat zwaar
getroffen; uit de hoogte leek het
nóg ten deele een ruïne. En toch:
die herrijzende ruïne is door de
energie van heel het personeel van
heel de K.L.M. tot verbazing van
den buitenlander al weer geworden
tot een van de drukste vlieghavens
ter wereld. Al de routes zijn ge
regeld overboekt. Reeds rijpen
nieuwe plannen: 1 April heropent
de driemaal wekelijksche dienst op
Oslo; eind April begint de zomer
dienst met sterk verhoogde fre
quentie. In het binnenland komen
naast de kleine Havillands ook de
D.C. 3-vliegtuigen, die vroeger op
Indië vlogen, in gebruik, daar
onder ook onze Valk. En voor wij
in dit vliegtuig waren gestapt, had
den wij, heel klein, maar heel fier,
even gestaan in en bij de pas ge
arriveerde D.C. 4, die intusschen
reeds met een 40-tal passagiers
naar Lissabon vloog, nog vóór zij
in Twenthe tot „Twenthe" gedoopt
zal worden. En de tarieven gaan
omlaag!
Na een drie-landentocht in drie
uur, zonder eenige controle, met
onuitwischbare indrukken, reikten
wij den charmanten gastheer, den
heer Van der Kloot, dankbaar df
hand fier en gerust op onze
capitulatie door gebrek aan ton
nage. Hij zeide: „Wij zouden er
niet aan denken, het 3-''-che
moederland te bezetten, om-lat wij
dan 't volk zouden moeten voeden.
Bij een eventueele capitulatie zou
den wij slechts een aantal belang
rijke luchtbases bezetten en ze van
de hongerende bevolking afsluren,
zoodat onze soldaten niets va,, den
hongersnood zouden merken"
Op dat oogenblik overhandigde
Hess de bovenvermelde voorwaar
den voor een overeenkomst tus
schen beide landen. De voorwaar
den luidden: „Duitschland krijgt
de vrije hand in Europa en Groot-
Britannië i'n het Britsche keizer
rijk; teruggave van de Dui'sohe
kolonies, ontruiming van Irak en
het sluiten van een wapenstilstand
en vrede met Italië".
Simon: „En wa: met
Nederland?
Toen lord Simon hierna vroeg,
wat er met Nederland zóu
gebeuren, antwoordde Hess: „Hit-
Ier heeft ten aanzien van de be
zette gebieden gezegd: „Er zijn
mensehen, die meenen, dat ik alles
zal houden, wat wij bezet hebben
ik ben niet van plan gek te
worden".
Lord Simon: „Indien Hitier
meent, dat hij Irak niet in den
steek kan laten, zou het kunnen
zijn, dat Engeland meent, dat het
Nederland niet in den steek
mag laten".
Hess: „Zoo weinig als wij ons
met aangelegenheden van het
Britsche keizerrijk zullen bemoeien,
zoo weinig moet Engeland ziob mei
Europeesche aangelegenheden be
moeien".
Aan het eind van het onderhoud
zeide Hess, dat indien Engeland!
niet op deze voorwaarden in zou
gaan, het vroeg of laat gedwongen
zou worden zulks te doen.
Simon repliceerde: „Ik denk niet,
dat dat argument zeer goed is,
omdat er nog heel wat moed in
dit land schuilt. Wij zijn niet erg
gesteld op dreigementen".
VOORWOORD I.
In het voorwoord, dat wij schre
ven op de eerste in ons blad ver
schenen „Feuilletonnette", zeiden
wij dat wij onze lezers „voor één
maal" ter wille wilden zijn
De weg naar een zeer bekende
en een zeer warme plaats is nu
eenmaal geplaveid met goede voor
nemens en ook in dit geval gevoe
len wij ons genoodzaakt op ons
oorspronkelijk voornemen terug te
komen, om, zwichtend vooi deil
aandrang, welken de lezers op ons
uitoefenen, opnieuw tot publicatie
van zeer kort verhaal, ditmaal
een roman, over te gaan
Was onze vorige feulletonnette
meer in het bijzonder bestemd voor
het mannelijke deel van onze lezers,
omdat de heeren nu eenmaal meer
voelen voor een detective-verhaal
dan de dames, ditmaal hebben wij
bij de keuze van ons onderwerp
meer speciaal aan de belangen
van de dames gedacht, hoewel ook
het sterke geslacht de geschiedenis
van Daisy, het mooie Brusselsche
meisje, ongetwijfeld met belangstel
ling zal lezen.
Het verhaal, dat wij in de vol
gende nummers van ons blaa als
Feuilletonnette gaan publiceeren,
is waar gebeurd en het wordt ver
teld door den Engelschen publicist
Paul Holt, die de geallieerde legers
op hun zegevierenden tocht door
Europa, na de landing in Norman-
dië, op den voet heeft gevolgd. Het
is de geschiedenis van een kapitein
in het Britsche leger, zoon van
een aristocratische familie, d:e zijn
hart verliest aan een eenvoudige
Brusselsche schoone: Daisy en van
Hey-Jim", den roekeloozen chauf
feur, die de jee-p van zijn kapitein
bestuurt.
Morgen verschijnt het eerste
hoofdstuk van onze nieuwe Feuil
letonnette. getiteld: „Daisy en de
jeep', of „De aristocraat, d'e den
raad van zijn moeder in den wind
sioeg",
