KATH. MIDDENSTAND
I
DE NOTA VAN GERBRANDY
Het Episcopaat over den
Schacht „getuigt" tegen Hitier
NIEUWE SCHTEDAMSCHE COURANT
WOENSDAG 1 MEI
PAGINA 2
HET HEENGAAN VAN
I Steenberghe en Weiter
EEN
BEYRUD
VAN 1
MATER/EELE 10R6EN
Overzicht Ttveede Kamer
GRONDWETSHERZIENING
De verkiezingspropaganda
HET NEDERL. El l <vL
In het tweede hoofdstuk wordt Dy
zonder in den breede aandacht be
steed aan het heengaan van de
heeren Weiter en Steenberghe uit
het kabinet. Terwijl het heengaan
van andere ministers met enkele
regels wordt afgedaan, publiceert
prof. Gerbrandy hierover z&er lange
documenten, die bovenal in het licht
stellen, dat de aanleiding tot de
ontslagaanvrage der beide katho
lieke ministers gelukkiger gekozen
had kunnen worden.
In de volgende hoofdstukken be
handelt Prof. Gerbrandy verschillen
de maatregelen, door de Nederland-
sche Regeering in Londen getroffen
Eerst den maatregel tot behoud van
het Nederlandsch vermogen, dan
een monetair accoord met Enge
land. vervolgens de beschikbaarstei
ling van de Nederlandsche hande's-
vloot ten bate van de geallieerde
oorlogvoering en de wijze, arop
onze militaire macht, met name de
Koninklflke Marine, tot de oorlog
voering werd aangewend.
NEDERLAND ALS
GEALLIEERDE
In het achtste hoofdstuk ontwerpt
Prof. Gerbrandy een beeld van de
positie van Nederland cemidden der
overige staten van de wereld. Daar
bij schetst h(j de kern van het bul-
tenlandscb beleid als volgt:
„In daad en woord steeds tot
uiting brengen, dat de strijd gewon
nen zou worden, omdat hij niet
verloren mocht worden, In de oor
logvoering loyaal en welbewust als
gelijkgerechtigde alle krachten ter
beschikking stellen tegen den ge-
meenschappeiijken vijand, daarom
alle medewerking verleenen in de
militaire, maar ook ln de econo
mische en psychologische oorlog
voering. Tegenover andere Staten
cte consequenties van het staan aan
de zijde der geallieerden beslist,
maar beleidvol trekken. Medewerken
aan die maatregelen, welke ln den
loop van den gemeenschappeiyken
strijd het onderling overleg als nut
tig en noodzakelijk erkent. Helpen
bevorderen een na-oorlogsch herstel
der internationale samenleving, met
open oog voor de eigen plaats van
het Koninkrijk der Nederlanden
voor de grenzen, aan een universeele
Internationale organisatie eigen,
voor het permanente Duitsche en
Japansche gevaar en voor de nood
zaak, vast te houden aan beginse
len van moraal en recht.*'
HET GEZANTSCHAP BIJ DEN
PAUS
Het tiende hoofdstuk, dat slechts
twee bladzijden beslaat, behandelt
het herstel van bet gezantschap bij
bel Vaticaan. Het luidt als volgt:
„Vóór het aftreden van minister
De Geer was door mi) ln den minis
terraad een voorstel gedaan tot het
wederinstellen van een Neder
landsch gezantschap bij het Vati
caan. Het algemeen gevoelen, ook
dat van den minister van Buiten
landsche Zaken, was vóór dit
herstel. Het was n.L te voorzien
de aanwijzingen daartoe waren
reeds aanwezig dat het Vaticaan
zou worden een der meest belang
rijke waarnemingsposten in Europa
By de discussie ln 1940 woog tntus-
schen nogal de overweging, dat het
hier gold een post, waartegen
Indertijd door het Nederlandsche
parlement bezwaar was gemaakt
Deze overweging leidde er toe.
dat van het nemen van een positieve
beslissing werd afgezien, te meer,
wijl de toenmalige minister-president
met grooten nadruk dezen kant der
zaak naar voren bracht.
Eenlge maanden na het aftreden
Van minister De Geer, toen de
minister van Bultenlandsche Zaken
in Ned.-Indië vertoefde, heb ik
contact gezocht met den Brltscben
Pause lijken Delegaat, Mgr. Godfrey.
Ik wenschte n.l. zekerheid te heb
ben. dat, Ingeval van Nederlandsche
zijde het herstel van het gezantschap
zou worden bevorderd, van de zyde
van het Vaticaan de noodige mede
werking zou worden verleend. Ik
heb Mgr. Godfrey geheel officieus
gevraagd my te dezer zake te willen
Inlichten. Na enkele weken ont
ving ik van Mgr. Godfrey de mede-
deeling, dat hem gebleken was. dat
het herstel van het gezantschap
van de zyde van het Vaticaan zeer
®P prys werd gesteld, maar dat de
verkeersmoeilykheden zoo groot
dat het effectueeren van het her
stel practische moeilijkheden zon
Te8el«kertUd verklaarde
Mgr. Godfrey zich bereid feitelijk
alle tusschenkomst te verleenen
welke voor de Ned. regeering van
belang kon zfln. Dit ls ook geschied
Ik heb vanzelfsprekend de zaak van
gezantschap
voorstel van Buitenlandsche Zaken
de goedkeuring van H. M. de Ko
ningin te vragen op het herstel van
het Nederlandsche gezantschap by
het Vaticaan. H. M. de Koningin
bevond zich ten tijde der beslissing
in de Vereenigde Staten van Noord
Amerika. De goedkeuring door H. M.
de Koningin is daardoor vertraagd
geworden, maar na terugkomst
verleend. De minister van Buiten
landsche Zaken regelde vervolgen.-
iiet aanstellen van den Ned- 'ana
schen gezant met het Vaticaan
Italië's capitulatie en de bezetting
van Rome brachten lntusschen een
andere vertraging, zoodat de aan
gewezen Nederlandsche gezant. Jhr
Van Weede, pas in den zomer van
1944 naar zijn standplaats is vertrok
ken. Van de zijde van het Vaticaan
was, ook na de beslissing van het
Nederlandsche Parlement, een In
ternuntius bij de Nederlandsche
R ing gehandhaafd. De Inter
nuntius gedurende den oorlog, Mgr
Giobbe, is pas eenigen tyd na het
het herstel van het Nederlandsche
gezantschap naar Londen overge
komen.
De overwegingen, welke de
Nederlandsche Regeering in Lon
den er toe brachten het herstei
van het gezantschap by den Paus
te bevorderen, ondanks de vroe
gere afwyzende houding van het
Parlement, mogen hier nog even
in het kort worden samengevat
Ten eerste: Het Vaticaan werd
ln den oorlog een waarnemings
post van (root belang op diploma
tlek gebied.
Ten tweede: Verscheldenen onzer
bondgenooten onderhielden nor
male betrekkingen met het Vati
caan; geiykheld van politiek ln
dezen zin was gewenscht.
Ten derdq: De versterking van
de diplomatieke relaties tusschen
het Vaticaan en Japan in 1942
maakte het temeer gewenscht, dat
de daarvoor in aanmerking komen
de geallieerden, die tegen Japan
levensbelangen hadden te verdedi
gen, In de representatie op Bet
Vaticaan niet ontbraken.
Ten vierde: De houding van de
Roomsch-Katholleke geesteiykheid
en van het Roomsch-Katholleke
volksdeel ln Nederland, voor wie
destyds het verwerpen van de voor
het gezantschap op de begrooting
aangevraagde gelden toch een
teleurstelling had beteekend, ver
diende ln de behandeling van deze
zaak emstgie overweging.
Daarrmast ls getracht zooveel
mogeiyk te peilen, welke de reactie
van Protestantsche zyde ln Neder
land zou zyn. Op grond van de
hem door zyn ambtegenooten ver
strekte Inlichtingen kon de minis
ter van Buitenlandsche Zaken con-
LA GUARD1A OOGST
De stryd om het graan ls
ln een dorpje van 300 zielen
u den Amerikaanschen staat
Minnesota, het centrum der
^raanproductie begonnen.
Boeren met door weer en
wind gebruinde gezichten
mylen ver uit de omgeving,
luisterden aandachtig naar
Fiorello La Guardia, 't noofd
van de U.N.R.R.A. en naar
Clinton Anderson, den Ame
rikaanschen staatssecretaris
van landbouw, die hun ver
zochten hun graanvoorraad
af te staan, welke wordt ge
schat op 125.000.000 schepels.
La Guardia, wien door drie
schoolorkesten een serenade
werd gebracht, klom op een
boerenwagen en verklaarde,
dat er een einde moest
komen aan de graanspecu-
latie. Vervolgens verzocht hy
den boeren om Iedere korrel
graan, welke zy bezaten, naar
de markt te brengen. Daarna
klom hy weer van den wagen
af en at een broodje.
Tegen den tyd, dat hy dit had
opgegeten, kwamen reeds,
naar de „Daily Express'
meldt, talryke vrachtauto's
naar hel station ryden. Bin
nen een half uur was een
trein van 25 wagons, met een
laadvermogen van 50.000 sche
pels graan, gevuld.
La Guardia liet daarop een
groot bord oprichten met de
woorden: „Meer voedsel voor
de U.N.R.R.A. hongerssnood-
bestryding" en ging vervol
gens zitten wachten op de
millioenen schepels graan die
cludeeren, dat het herstel meer
toegejuicht dan becritiseerd zou
worden."
De hoofdstukken XI en XII han
delen over de oorlogsverklaring aan
en de oorlogvoering tegen Japan
zy bevatten geen schokkende mede-
deelingen. Dan komen aan de orde
de maatregelen in verband met de
bevryding van Nederland en het
herstel, het financieel beheer, den
voorlichtingsdienst en de verhouding
tot de overzeesche gebiedsdeelen.
Prof. Gerbrandy besluit zyn boek
met eenige beschouwingen, waarin
hy nog eens de zwaarte van de
oorlogstaak deed uitkomen en de
laatste doeleinden samenvat, waar
het om ging. Als goed christen ein
digt hij met den dank aan God.
het herstel van het
laten rusten.
In het voorjaar 1943 kregen wy
van Mgr. Godfrey de mededeeling
dat de faatische bezwaren tot her
stel van het gezantschap niet meer
zoodanig waren, dat de practische
uitvoerbaarheid dubieus was. De
mir tor van Bultenlandsche Zaken
heett daarna het herstel van het
gezantschap ln den Ministerraad
°rd® gesteld. Het kabinet
vereenigde zich unaniem met het
t Van K. N. B.
Laguayra 330 ton cacao
fn koffie, welke voor Nederland
hmi.i 11*1.1 jȟd, aan boord genomen.
„HIJ BEDROOG DE WERELD,
HIJ BEDROOG DUITSCH
LAND. HIJ BEDROOG MIJ"
Schacht heeft gisteren voor het
tribunaal te Neurenberg .getuigd
tegen Hitier.
De eerste ontmoeting van Schach'
en Hitier vond ten huize van Goe
ring plaats, kort na Schacht's terug
keer uit Amerika. Na een diner in
Goering's bescheiden appartement
(met at boonensoep, spek en aard
appelen, klaargemaakt door de eerste
vrouw van Goering). kwam Hitler
en monopoliseerde vijfennegentig
procent van de conversatie. Hij hield
een pleidooi voor steun van econo
mische deskundigen aan zfln inzich
ten ten einde uit d»* Duitsche moei
lijkheden te ge»*'
Schacht zen» oorts „Me in
ampff" ged een transatlan
tische vlucht na zfln aftreden als
president van de Reichsbank te heb
ben gelezen. „Het was op de
slechtste manier van Duitsche pro
paganda geschreven door een man
die politiek. fanatiek en semi
intellectueel was. zooals Hitier
bewees te zijn. fk was getroffen
door het volkomen gebrek aan be
grip van economische vraagstuk
ken."
Een typisch intermezzo ln zljr
antl-Hilter-requlsitoir was Schacht'--
verklaring, dat hfl van de rassen
theorie niets had moeten hebben
Hfl stond op de bres voor het ..heb
uw naaste lief", ongeacht ras of
geloof Het gepraat van „Herren"
ras werd tot iets belachelijks ge
maakt door het publiek, want de
meeste nazi-leiders waren niet
precies ideale typen van „Nordische"
schoonheid. De kleine Goebbels b.v
stond bfl het volk bekend als
Schrumpf germane" dwerg-Ger
maan.)
Schacht gaf vervolgens een karak
terbeschrflving van. Hitler, van
wien hfl zeide, dat deze ongetwijfeld
in zeker opzicht een geniaal man
was. „Hfl had Ideeën, die iemand
anders nooit had en die hem soms
met een verbazingwekkenden een
voud uit groote moeltflkheden hiel
pon. Hfl v$aa een massapsycholoog
en werkelijk een diabolische geest
Schacht «prak dan zfln privé
aanklacht tegen Hitier uit! „Hfl
bedroog de wereld, hfl bedroog
Duitschiand. hfl bedroog mfl. Hfl
brak zfln belofte, dat alle burgers
gelijke rechten wouden hebben. Hfl
bracht schade aan kerken toe en
beleedigde ze. Hfl beroofde de Joden
van bescherming. Hfl zeide. dat hfl
nooit op twee fronten sou vechten.
maar hfl deed het desondanks. Hfl
brak alle wetten van de republiek
van Weimar, nadat hfl had beloofd,
dat hfl ze in acht zou nemen. Hfl
mobiliseerde de Gestapo tegen per
soonlijke vrijheid en bevrijdde mis
dadigers, opdat zfl in zfln dienst
konden treden. Hfl was een man met
een eindelooze energie en macht
welke alle belemmeringen te boven
kwamen."
Schacht zeide tenslotte, dat hfl
zich bfl Hitler had aangesloten
teneinde ln de gelegenheid te zfln
zfln land en volk te dienen.
„GEEN NEUTRALE EENHEIDS
VAKORGANISATIE"
Het Reconstructie-congres, dat de
Ned. Kath Middenstandsbond de
eerste drie dagen van deze week
houdt op „Drakenburg", bereikte
gistermiddag ongetwijfeld 'n hoogte
punt door het bezoek van den
vicaris-generaal van het aartsbis
dom, mgr. D. Huurdeman als ver
tegenwoordiger van Kardinaal De
Jong.
Vooral door Hetgeen mgr. Huur
deman meedeelde omtrent de wen-
schen van het Episcopaat inzake
de organisatie van den katholieken
middenstand.
De voorzitter, de heer J. A. Koops
uit Venlo, sprak een hartelijk wel
komstwoord en begroette op deze
bijeenkomst ook drs. Albrechts
secretaris van dè Kath. Werk
geversvereeniging, den heer Jong-
bloet, die namens de Stichting van
den Arbeid aanwezig was en den
eere-voorzitter, den heer Struycken.
Met intense belangstelling luister
den de congressisten allereerst naar
de rede van dr. A. A. Olierook, die
een heldere uiteenzetting gaf van
de verhouding tusschen de K. A
en de bestaande Kath. sociale orga
nisaties. Zfln algemeène conclusie
was, dat ten aanzien van het
apostolaatswerk, dat zfl verrichten
coördineerend moet worden opge
treden, waarbfl het vanzelf spreekt,
dat de K A., die een zending van
de Kerk heeft, leidend optreedt.
ft.gr. Huurdeman spreekt
congres toe.
Daarna sprak mgr. Huurdeman,
die de hartelijke proeten en beste
wenschen van Z. E. overbracht, om
daarna namens hem enkele belang
rijke dingen te zeggen, die tot
richtsnoer bij den verderen arbeid
mogen dienen.
In hun jongsten vastenbrief, al-
d s mgr., hebben de bisschoppen
van Nederland uitvoerig uiteen
gezet, dat en waarom zfl de Katho
lieke stands- en vakorganisaties
ook en vooral thans, onmisbaar ach
ten voor den opbouw van een ge-
GEZOND
GEZIN
(Van onzen parlementairen
redacteur).
DEN RAAG, 30 April
Toen de heer Schouten zich enkele
weken geleden verzette tegen een
spoedbehandeling van de voorstel
len tot herziening van hoofdstuk
XIII der Grondwet, baseerde -hy
zyn oppositie o.a. op de opvatting
dat hoofdstuk XIII - nopens de
herzieningsprocedure niet zóó
bulten de belangstelling staat als
men zou denken en zyn wyziging
dus terdege een ampele voorberei
ding eischte. De debatten van van
daag hebben voor die belangstelling
zelfs binnen de Kamer geen be
paald treffend bewys geleverd, zy
waren 'onduit gezegd saai. Nu de
Regeering het voorstel om over
een grondwetsherziening ln eerste
lezing niet de twee Kamers der
Staten-Generaal afzonderiyk maar
in vereenigde vergadering te laten
beslissen, heeft laten vallen, had
den de meeste leden geen bezwaar
meer en werd slechts een beetje
nagepraat over de schriftelyke
stukken. Tenslotte zullen de nieuwe
Staten-Generaal het laatste woord
tóch moeten spreken.
Alleen de heer Schouten vond het
noodlg, zich nog over deze zaak op
te winden. Van bet begin af heeft
de Regeerlng duidelijk te verstaan
gegeven, en dat lag ook In den
aard van haar voorstellen opge
sloten, dat het erom ging, den
normalen wetgevenden arbeid niet
meer d-or een grondwetsherziening
te doorbreken. Vandaar de verkte
zing van een aparte kamer.
De heer Schouten ontdekte dit nu
en meende daarom dat de
Kegeering het argument nu eerst
te berde bracht -Iet zat hem
dwars, dat de Regeering de u r-
g e nt i e van haar voorstel liet
je motieven - aantoonde met
een beroep op de Grondwetsher
ziening, die eventueel in verband
met de Indonesische kwestie noodig
zal blyken. Dat was gelegenheids
argumentatie, meende de heer
Schouten. Natuurlijk Acht de
heer Schouten het mogelijk ooit de
urgentie van iets met andere dan
gelegenheids-argumenten' aan te
(nonen
Dc minister antwoordde naar
kor
Toch werd de zaak niet afgehan
eld. n den loop der discussies
gaven verschillende leden te ken
nen, dat zy de gelegenheid van een
kleine grondwetsherziening wel,wil
den aangegrepen zien om ook die
bepaling in de Grondwet kwyt te
raken, die de Regeering verhindert
dienstplichtigen naar Indië te zen
den. Een amendement in dien geest
we niet ingediend en de Regeering
wilde zich nog niet uitspreken
Minister Beel vroeg beraad tot Don
derdag. Zulks biykbaar In overleg
met den minister-president, die
naast hem zat. De afhandeling der
voorstellen werd dus tot Donder
dag uitgesteld.
Dan zal de Kamer ook beslissen
over een verzoek van den heer
Wende laar, om de Regeering vra
gen te mogen stellen over de wyze
waarop de voor de verkiezingen
beschikbare hoeveelheid papier over
de verschillende partijen wordt ver
deeld, over het aantal zenduren
voor verkiezingspropaganda toe
gestaan en over de wyze, waaroi
de Regeering denkt te verhinderen
dat meer zendtyd voor politieke
propaganda wordt uitgetrokken.
Donderdag komen mogelijk ook
de Indische en de financieels poli
tlek aan de orde.
zond maatschappelyk bestel. Dit
geldt ook voor den middenstand ln
kleinhandel en ambacht.
Gedurende de bezetting zyn op
aanwyzing van den bezetter ook
voor het terrein van den midden
stand de gedwongen vakorganisa
ties van ondernemers tot stand ge
bracht, welke door de Ned. over
heid by wyze van overgangsmaat
regel nog voorloopig zyn gehand
haafd.
De vraag ls gesteld, ui oei lid
maatschap van deze vakgroepen-
Woltersom gedurende dezen over-
gangstyd ln stryd moet worden ge
acht met de bedoelim den
jongsten vastenbrief.
Natuuriyk is dit niet ue. geval,
ur durende den overgangstyd waar
in c Ned. overheid het gedwongen
lidmaatschap dezer vakgroepen
handhaaft, behoeft geei. enkele
katholiek zich door dat -<imaat
schap bezwaard te gevoelen
Een andere en verder gaande
i kking mag echter aan dit ant-
oord niet gegeven worden
Het antwoord beteekent vooral
niet, dat zy het streven goedkeuren,
deze vakgroepen te doen voort
bestaan als neutrale eenheidsvak
organisaties, al of niet met in-
directen steun van de overheid
Integendeel. Ook voor den mid
denstand achten zy katholieke vak
organisaties noodzakeiyk, opdat er
in organisatie van den katholie
ken middenstand geen schelding zty
tusschen die der economische en
sociale belangen, maar vooral om-
d. - zy overeenkomstig de histori
sche en feitelijke ontwikkeling nier
te lande de vrye vakorganisaties
ook aan de werkgevers- er onder-
nemerszyde, ook dus voor den mid
denstand thans de aangewezen
grondslagen achten voor de tot
standbrenging en bestuur dei pu-
Wiekrechteiyke bedryfsoreanen
Het ls de uitdrukkeiyke wensen
der bisschoppen, dat niet al
leen de standsorganisatie maar
ook de vakorganisaties var den
katholieken middenstand vol
ledig en volwaardig haai ar
beid hervatten, niet alleen up
het gebied der arbeidsverhou
dingen, maar ook or econo
misch terrein
Dat zy hier nogmaait au ideiyk
uitgesproken, omdat blijkbaar de
vorige uitingen der bisschoppen te
dezer zake door sommigen niet vol
doende duidelijk werden geacht en
werden misverstaan of misduid. On
der de „sociale" organisaties, waar
over de jongste vastenbrief handelt,
zyn mede begrepen de vakorganisa
ties van werkgevers en onderne
mers, ook indien deze zich in da
eerste en voornaamste plaats rich
ten op de behandeling van econo
mische bedryfsaangelegen heden
-gr. eindigde met God.- zegen
over den arbeid der katholieke mid
denstandsbeweging af te smeeken.
De voorzitter noemde deze woor
den, namens den Kardinaa> espro
ken, een „pak van het hart Nu
weten w|j, aldus spr., dat wy recht
door zee gaan indien wy dot" at
we tot heden gedaan hebber,
Drs. Albrechts heeft hierin, oog
ewezen op het gemeenschappeiyke
dat de Kath. Werkgeverevereeni-
g.-ig en den Kath. Middenstands
bond bindt, omdat belde de katho
lieke ondernemerswereld vertegen
woordigen. In het Katholiek Bureau
waarvoor de plannen op stapel
staan, zullen straks alle katholieke
standsorganisaties elkaar vinden
ïaer deze twee organisaties zullen
zeer bijzonder elkaar treffen
De officieels samensteimit au
het Ned. elftal dat Zondag li Mei
In Amsterdam tegen België zaj op.
treden zal eerst Zondag oi Maan.
dag a.s. worden bekend gemaakt.
Naar alle waarschyn'lykiheid zaï bet
er als volgt uitzien:
Doel: Kraak (Stormv.).
Achter: Pothaxst (AJax), v d. Lin
den (AJax).
Midden: Bas Paauwe i key en)
Kuppeo (Sitt Boys), De Vroet
(Feyen.).
Voor: Holleman (V.U.C.j, Wilkes
Xerxes), Roozen (Haarlem i, Ry_
vers (N.A.C.), Smit (Haarlem
Reserves Van der Vliet iOD.S.),
Caldenhove (D.W.S.), Van Buitenen
H.D.V.S. i en Drager (Ajaxi
BROODBAKKERS EN NAT.
FEESTDAG
De minister van Sociale Zaken
teeft toegestaan, dat op Vt-ydag 3
Mel ln de broodbakkeryen gewerkt
kan worden voor de volgende dagen,
zoodat op Zaterdag de bakkers-
arbeid kan stilstaan. De regeling is
geiyk aan die tydens de Paasch-
dagen. Op Vrydag 3 Mei en Maan
dag 6 Mei Is de verkoop van versch
brood van acht uur af geoorloofd.
