HERINNERINGEN
- RADIO
„Kunst geen regeeringszaak"
MAANDAG 6 MEI
PAGINA 4
PUBLIEKE DANK AAN
GERBRANDY
Weet je het nog? Die vliegmachien
Weet je nog hoe we zwaaiden?
Weet je het nog? Die eerste vlag
Die lier van een gevel waaide!
Hoor je het eerste Wilhelmuslied
In die benarde uren
En in onze honger in ons verdriet
De vlam van de vreugdevuren
O weet je het nog, hoe de winkels weer
Met oude portretten stonden
En triomphant was het aangeplakt
Dat we weer pratenkonden!
Weet je het nog die oranje strik?
Waar we juichend elkaar op wezen
En die eerste auto's in onze stad
Met de eerste Canadeezen!
O weet je het nog, die blijde dag
Dat we naast elkander stonden
Eén In ons lied en één om onze vlag?
O weet je het nog die eerste dag
Dat de menschen weer lachen konden?!
ANNIE KOLB.
3 Mei 1946.
richtten. Ken hoor van 500 man,
ringt o.l.v. J. Schreura ,„men brandt,
men braeckt". Dan dag het het in 't
Zuiden. Door de poorten van de
eeretribune komen in looppas onze
everzeesche bevrijders, Amerikanen,
Engelschen, Canadeezen, Polen en
ook Nederlanders, soldaten en ma
riniers, die een applaus krijgen. Zy
dragen de vlaggen van hun naties.
Langzaam maar zeker bezetten zy
geheel Nederland. De zware ge
vechten gevoerd in het Oosten des
lands, worden door groote donkere
rookwolken uitgebeeld. De menigte
Is enthousiast. Duitschland heeft
zich overgegeven aan de 21e Leger
groep. De capitulatie-overeenkomst
van veldmaarschalk Gen. B. L.
Montgomery wordt voorgelezen.
Door de radio galmt het*; „Neder
land Vr\j lDe zwarte vlaggen
Zijn binnengehaald en de verkenners
hijschen de oranje- en de Ned. drie-
kleurvlaggenZwaaiend komt het
volk van Nederland te voorschijn.
Men host en danst. Het: „Wien
Neer lands bloed" klinkt weer vrij
Doch vergeet ook niet de dooden
de Joden, die in kampen zijn ge
storven, vergast en doodgemarteld;
de illegale werkers, die zijn gepakt;
de gijzelaars, die het leven hebben
moeten geven, onze gevallen jon
gens aan de Grebbelinie, in Zeeland
en aan den afsluitdijk en overal in
de Meidagen van 1940, en onze Hol-
landsche jongens die elders in de
wereld te land en te zee tijdens de
vijf oorlogsjaren het leven gegeven
hebben. Achter de vlaggen der elf
provincies wordt door militairen
een met de rood-wit-blauwe vlag be
dekte katafalk binnengedragen en
in 't midden van 't terrein neerge
zet. Klokken luiden. Driemaal drie
vliegtuigen brengen eerbiedige hulde
De bevolking brengt een bloemen
hulde. Terwijl de bevrijders zich m
een groot kruis opstellen rond de
katafalk, spreekt op ontroerende
wijze Den Doolaard, dat wij vooral
het verleden niet mogen vergeten.
Het koor zingt hierna „Ecce quo
in odo moritur justus". De bevrijders
worden hierna bedankt voor al het
lekkers aan chocolade en sigaretten,
die ze gebracht hebben. Nederland
brengt ze een bloemenhulde. Alle
soldaten marcheeren nu met bloe
men In de knoopsgaten en aan de
bajonetten in een vrooltjken marsch
huiswaarts. „Goede reis en behou
den thuiskomst" zegt de radio „En
fcü?, nü moeten we aan het werk!"
DINSDAG 1 MJSl.
HILVERSUM I (301 M.) AVBO.-
uitz. 7.00 Nieuws, gymn. en gram.,
10.35 Zang en piano, 11.00 Voordr.,
11.15 Kwintet, 11.45 Ber. krijgsgev.,
12.00 Lichte muz., (11.30 Causerie,
13.00 nieuws), 14.00 Knipcursus,
14.20 Kamerork.. 15.00 V. d. vrouw.
15.15 Concert, 16.00 Reportage v. .e
tentoon,t„ 16.15 Gram., 16.30 V. d.
kinderen, 17.30 Septet, 18.00 Nieuws,
gram., 18.30 V. d. Ned. strijdkr.,
19.05 flver Indië, 19.20 Concert,
19.45 C ,user!e, 20.06 Verklezingstoe-
spraa» Kath. Volkspartij, 20.35 B.
Dinst? jgavond, 22.00 Voordr., 22.20
Viool fn plano, 22.45 Buitenl. overz.,
23.00 Nieuws, 23.15—24.00 Omroep-
ork ei t.
HILVERSUM II (415 M.) KRO.-
Iiitz., 7.00 Nieuws en gymn., 7.30
Morgengebed, 8.00 Nieuws en gram.,
11.00 Pikno, 11.15 V. d. zieken, 11.30
Piano, 11.45 Orgel, 12.15 Voordr.,
12.30 Lichte muz., (13.00 nieuws),
14.00 Gram,, 14.15 Solisten en gram.,
16.00 V. d. vrouw, 16.00 V. d. zieken,
16.30 Over muziek, 17.00 Kamer-
fc»uz„ 17.30 Ork. (18.15 over de ver
kiezingen), 19.00 Nieuws en gram.,
10.30 Verklezlngsprop. Commun.
Fartg, 19.50 Gram., 20.05 Causerie.
20.20 Philh. ork„ 21.00 Filmpr., 21.15
Viool, 21.45 Causerie, ,,'t Genade
beeld V. Renkum", 22.00 Nieuws,
22.16 Avondgebed, 22.30 Ork., 23.00
—34.00 Gram.
„Commissies verrijzen! Collobora-
teurs worden opgeborgen op een
enkele naaldus de radiostem
Luid gelach en groot applaus! En
zoo wordt alles opgesomd wat ge
daan moet worden en wat gedaan
wordt.
In vlot tempo met goede actie en
aangrijpende momenten, met vele
hoogtepunten werd dit eerste ge
deelte afgewerkt. Nu wordt er ge
werkt in Nederland. Nederland
werkte in het afgeloopen jaar hard!
De dijk van Walcheren kwam tot
stand; de boerenstand ta-mt te
herleven, de mijnen werken weer.
Na de groote spoorwegstaking heeft
Nederland het gepresteerd eveneens
het snelst het bedrijf te reorganl-
seeren. Kerken worden gerestau
reerd; kranen weer opgebouwd;
fabrieken gaan weer werken; spoor
bruggen worden weer ingebruikge-
nomen, enz. enz. En dat alles in één
jaar tijd.
Interessant was dezen opbouw
ln het stadion te volgen, doch het
gii g te langzaam, er zat te weinig
actie inOok kon het Intermezzo
van pl.m. 350 kinderen ln oranje en
in roode en witte en blauwe jur
ken, de kinderen die weer vrij z>Jn,
die defileerden voor de koninklijke
gasten en een boeiend ballet op 't
middenveld te zien gaven en de
vele vendelzwaaiers van de diverse
gilden en het intermezzo van de
viering van de bevrijding in den
zomer, het spel niet meer zoo doen
boeien. Van hoogtepunten was geen
sprake meer. Hierna stelden zich
de Kon. Militaire Kapel en de
marinierskapel op voor de eere
tribune waarna 2000 man van het
Ned. leger defileerden voor den
Prins en de Prinses. Hierna was een
kleurige vlaggenparade door de
ruiterij o.l.v. F. J. Bushoff. Met
het Lied op den Vrede en een
Smeekbede van Franklin D. Roo
sevelt, dat staande werd aange
hoord, met op den achtergrond
stemmige orgelmuziek eindigde deze
grootsche manifestatie waaraan
ruim 5000 personen hun medewer
king hebben verleend. Carel Brieis
was wederom de regisseur van dit
zware werk. W(j mogen hem weer
felieiteeren met deze groote pres
tatie, al is dan ook dit jaar het spel
niet zoo geslaagd te noemen als in
Augustus vorig Jaar, maar dit komt
speciaal, doordat er tenslotte geen
voldoende opgevoerde finale was.
Het spel ging uit als een nacht
kaars.
Na het zingen van het Wilhelmus
was er in de koffiekamer een re
ceptie, waar het Prinselijk paar de
groote figuren die de leiding had
den, heeft ontvangen. Tenslotte
heeft prof. W. J. M. A. Assel bergs
ie medewerkers gehuldigd.
Grootkruis Ned. Leeuw
Ter gelegenheid van den eer
sten verjaardag der bevrijding
heeft H.M. de Koningin oud-minis
ter president Gerbrandy begiftigd
met de hoogste Nederlandsche
onderscheiding, het grootkruis van
de Orde van den Ned. Leeuw.
In een Vrijdagmiddag gehouden
byzonderen ministerraad, waarby
prof. Gerbrandy tegenwoordig was,
heeft prof. Schermerhorn hem deze
onderscheiding overhandigd.
Het geheele werk der huidige re
geering aldus zeide de minister
president daarbij o.m. zou ondenk
baar zijn geweest zonder de belelds-
daden van U en Uw medewerkers
in Engeland. Dank zij uw kabinet en
in de eerste plaats dank zij u per
soonlijk heeft ons land een plaats
behouden en welk een roemrijke
plaats!) te midden van de strijden
de volken. De geest van moedeloos
heid en defaitisme beperkte zich niet
tot den heer De Geer.
Gij hebt het vertrouwen gewonnen
van onze geallieerde vrienden en In
bet bijzonder van den grooten inspi
rator tot den stryd, van Winston
Churchill. Gy hebt weten te hande
len en snel te handelen in de oogen-
blikken, dat het moest. Voor een
niet gering deel is het uw verdienste
geweest, dat wy aan het Japansche
Keizerryk den oorlog hebben ver
klaard, op een moment dat het nog
geen strikte, tormeele noodzaak was.
Onder uw leiding heeft Van Klef-
iens ertoe kunnen overgaan, de di
plomatieke betrekkingen te herstel
len met het Vaticaan en met de
öowjet-Unie.
Beide beslissingen zyn van zeer
ver strekkende beteekenis geweest.
U hebt begrepen, dat Nederland
aan het Pauselyk hof eén luister
post noodig had. Gij, de geloovige
calvinist, hebt begrepen, dat een
land als het onze, waarvan een
derde edel der burgers het Katho
lieke geloof belydt, geaccrediteerd
moest zijn by een zeer groote mo
gendheid, wier geestelyk gezag zich
uitstrekt over tientallen mlilioenen
christenen.
En dan verder onze relaties met
het nieuwe Rusland.
Jn de eerste jaren van revoiution-
nairen chaos had Nederland zich af-
gjwend van zyn traditioneele
vrendschap met het Russische ryk.
Ook thans nog zyn er diepgaande
verschillen tusschen hen en ons,
zoowel in onze maatschappelyke or
ganisatie, als ook, vooral, in onze
geesteiyke grondslagen. Maar ten
slotte hleef daar de werkeiykneid
bestaan van de groote volkeren-
federatie, die met groote energie en
vaderlandsliefde den stryd voerde,
samen met ons, tegen agressie en
fascistische tyrannie. En bovenal
het bewustzijn was levendig in u,
evenals het zoo sterk is in ons van
daag, dat het onmogelyk is, een
vreedzame wereld te bouwen, die
niet haar vaste basis vindt in de
erkenning van ieders eigen karak
ter, van ieders recht op eigen vorm
geving. Niet slechts een tydeiyke
solidariteit en oorlogsgemeenschap
bond ons aan de Russen, maar te
vens een aanvaarding van de col
lectieve taak tot stichting van In
ternationaal recht en internationale
orde. Het is mede uw werk geweest,
ook hier de deur naar de toekomst
te openen.
Tot slot wydde spr. een enkel
woord aan prof. Gerbrandy's werk
voor de hulpverleening van ons uit
gehongerd volk.
MANIFEST VAN DE G.A.C.
De Groote adviescommissie der il
legaliteit heeft een manifest gericht
tot het Ned. volk, waarin er o.m. op
gewezen wordt dat, toen de vijand
ons naar het leven stond, het Ned.
volk zich als één man verzette om
zijn mannen en jongens, zijn vrou
wen en kinderen, zijn kracht en zyn
hoop, te vrijwaren voor den onder
gang. Nog steeds staan dezelfde waar
den en werkelijkheden op het spel,
thans niet bedreigd van buitenaf,
maar van binnenuit. Het is ditmaal
niet de baatzucht van een vreemden
overheerscher, het is het toomeloos
verlangen naar het behoud of de ver
werving van machtsposities ten eigen
bate, een slechts rechten opeischend,
maar plichten schuwend eigen-be
lang. Het is noodzakelijk dat iedere
burger van Nederland in zichzelve
aankweekt en versterkt het ook in
hem geschonden besef en begrip voor
orde, recht en waarheid, op welker
eerbiediging elke samenleving be
hoort te zijn gegrondvest.
HET PARTICULIER VERVOER
DEMONSTREERT
Op den verjaardag van onze be-
vryding heeft het georganiseerde
particuliere wegvervoer op spreken
de en doeltreffende wijze laten zien
tot welke prestaties het na een jaar
weer in staat is. Uit Zeeland, Lim
burg, Brabant, Zuid-Holland en
Utrecht waren tal van expediteurs
met hun opgetuigde wagens naar
de havenstad Rotterdam getogen
om daar waardig te demonstreeren.
Een demonstratie, al werd het niet
met zooveel woorden gezegd, gericht
tegen een monopolistisch vervoer-
t rijf. Speciaal werd daarby de
aandacht gevestigd op het van
„huis tot huis" vervoer, zonder
overlading, dat veilig aan het par
ticulier initiatief overgelaten kan
worden.
Zaterdag 11 Mei zal dezelfde tocht
gemaakt worden naar Amsterdam,
waaraan dan de districten Gronin-
Igeu,Friesland, Drenthe, Overijssel,
jeen gedeelte van Gelderland en
Noord-Holland van de Vakgroep
{„Goederenvervoer langs den weg"
zullen deelnemen.
TRUMAN en de ILLEGALITEIT
Uit Nederland, België» Frankrijk
en Denemarken zal een vertegen,
woordiger uit de illegal© beweging
door president Truman ontvangen
worden. Voor Nederland is dit de
luitenant-adjudant van II 1 R. I. in
het garnizoen te Bloemendaal, eer
ste luitenant P. J. van de Hurk,
die momenteel in Parijs vertoeft op
het Amerikaansche hoofdkwartier.
Luitenant van de Hurk dankt de
ze onderscheiding aan de groote
hulp, di<" hy aan neergekomen ge
allieerde piloten heeft verleend in
samenwerking o.a. met zyn echtge-
noote. Beiden waren door de bezet
ters ter dood veroordeeld, do"-h zy
wérden door hun kameraden uit het
politiebureau te Meppel bevrijd.
ONBEHOORLIJK GEDRAG
VAN STUDENTEN.
Verwildering uit zich door
vernielzucht.
Reeds voor den oorlog plachten de
studenten, die de varsity gingen be
zoeken, zich nogal luidruchtig te ge
dragen. Met name in de openbare
vervoermiddelen, die hen naar de
plaats van varsity vervoeren. Thans
schynen zij het rumoer, dat zij vijf
jaar hebben moeten missen ruim te
willen inhalen. De extra-trein, die
de sportieve hope des vaderlands gis
termorgen uit Den Haag naar Utrecht
voerde, moest onderweg vier maal
stoppen, tengevolge van onnoodig ge
bruik maken van de noodrem. In
Gouda hebben de heeren kans gezien,
het laatste rijtuig af te koppelen, zoo
dat de trein zonder sluitstuk ver
trok en met 15 minuten vertraging in
Utrecht aankwam. Daar probeerden
de jongelui langs andere dan de aan
gegeven uitgangen het station te ver
laten, hetgeen de politie aanleiding
„IKE" EISENHOWER
Karei van den Belg heeft van wat
hij „een boekske over Eisenhower"
noemt, een voortreffelijk product
gemaakt. Na een hartelijke inlei
ding van Prins Bemhard ontwerpt
de schrijver van den grooten Ame-
rikaanschen militair en hoogst
eenvoudigen mensch in krachtige
flitsen, de onderscheiden levens
gestalten: Jeugd, jong militair,
strateeg, overwinnaar.
De voortreffelijke tekst geniet
bovendien een fraaie encadreering
door een serie schitterende foto's.
De uitgeefster, de Boekerij te
Baam, schonk dit ongetwijfeld ge
wilde geschrift over de populaire
figuur een uitmuntend technisch
uiterlijk.
„YPENBURG" (Onze strijd
tegen de parachutisten).
De uitgevers Brandenburgh en
Co. te Sneek verzorgden de im
pressies van H. Kuiper, een een
voudig Friesch soldaat, over de
oorlogsdagen Van Mei 1940. De
schrijver vocht tusschen Den Haag
en Rotterdam. De weergave van
zijn belevenissen en gedachten-
gang is nog al eens erg simplistisch,
ofschoon menschelijk, de feiten
boeien. Een aantal foto's illustree-
ren den tekst. De prijs van de
uitgave bedraagt 1.90.
gaf er op in te slaan. De nota voor
het viermaal misbruiken van de nood
rem en het vernielen van ongeveer
gen dozijn ruiten van den trein zal
de heeren door de Spoorwegen wor
den gepresenteerd. Bij het vertrek
van de gewone avondtreinen uit
Utrecht naar Den Haag was het op
het station zoo rumoerig, dat van de
zijde der Spoorwegen de politie in
Gouda maar vast tevoren werd ge
alarmeerd.
Tüdens de herdenkingsplechtigheid te Vught werd door H.M. de Kónnigm
een krans aan den voet van het kruis neergelegd.
Maar van een „geleid too-
neel" blijkt men niet
afkeerig
Dit opschrift is niet zoo on
deugend bedoeld als het er mis
schien uit ziet; doch ligt het enke)
aan ons. dat bij de samenspreking
van dr. B. Hunningher, re-
geeringsadviseur ad hoe, dezer da
gen met een aantal tooneelcritici
in het Rijksmuseum gehouden, de
tegenstelling ons af en toe door
den geest flitste?
Er is sinds de bevrijding al vee
gedokterd aan het tooneel; plannen
ln bezettingstijd ontworpen werden
op hun practische waarde getoetst er
langzamerhand schynen ze, zij het
dan ten deele, een meer concreten
vorm te zullen aannemen, waarbij
de bemoeienis van de Rijksoverheid
sterk naar den voorgrond dringt.
Deze vindt haar uitgangspunt in
de overweging, dat het niet aangaat
aan de gemeenten Amsterdam en
's-Gravenhage de verzorging van de
dramatische kunst over te laten,
terwijl verder alle cultuur-centra
des lands daarvan op een koopje
profit eeren. Haar deel (de helft
van de toe te kennen garantie-by-
dragen) wil de regeering via s lands
kas voor haar rekening nemen.
Edochde staat kan niet zonder
meer geld van de gemeenschap
fonds perdu ter beschikking stellen.
Daarom is de regeering met de
gemeentebesturen van de hóofdstad
en de residentie, die beide sinds lang
een stedelijken schouwburg en een
daaraan verbonden gesubsidieerd ge
zelschap bezitten, alsmede met dat
van Rotterdam dat er energiek naar
streeft binnenkort op hetzelfde te
kunnen bogen, in bespreking getre
den om te komen tot de oprichting
van plaatselijke tooneelstichtingen.
Deze zullen dan de beschikking krij
gen over de bijdragen uit de ge
meente- en rijkskas; ze zullen sa-
hengesteld zijn uit vertegenwoordi
gers van gemeenten, rijk en burgerij
en opdracht geven tot formeering
van gezelschappen telkens aan twee
of meer artistieke leiders eener
zij ds en een zakelijken leider an
derzijds. (De artistieke leiders zullen
met de aan hun gezelschap verbon
den regisseurs een zgn. regie-raad
kunnen vormen).
Voor het moment beteekende dit,
dat men kon uitgaan van Amsterdam
en 's-Gravenhage, waarbij .direct ge
rekend moest worden met Rotter
dam, dat een eigen gezelschap
wenscht^n hiervoor zijn stichting ai
heeft opgericht. Om tot directe re
sultaten tc komen moest voorlooplg
een fusie worden aangegaan tus
schen Amsterdam en Rotterdam,
die voor twee seizoenen door één
groot gezelschap bediend zullen
worden. Nu kort geleden de Haag-
sche stichting werd opgericht mag
verwacht worden dat met September
a.s. cp z'n laatst een nieuw Resi
dent! etooneei den Koninklijken
Schouwburg tot werkplaats zal heb
ben.
Der regeering zweeft voor oogen
als einddoel de ook door de Fede
ratie van Beroepsvereenigingen van
Kunstenaars voorgestane ..tooneel-
totaliteit', waarbij de in ons (and
aanwezige acteurs in gez-. -chappen
als stijleenheden gegroepeerd wor
den, de drie gemeentelijke ensem
bles geregeld in de twee andere ste
den optreden en voor de rest van
het land een „rouleerings systeem"
wordt opgezet, waaraan zoowel de
gezelschappen als de publiekorgani-
saties zich hebben te onderwprpen
en ook niet bij de stichtingen aan
gesloten gezelschappen kunnen deel
nemen.
Hoofdmoment in deze stichtin
gen-figuur is wel dat de commer-
ciëele basis, waarbij de recette het
repertoire beheerscht, meestal tot
s-hade van de artistieke praestatie,
aan het tooneel wordt onttrokken
en aldus de directeur-theateronder
nemer geëlimineerd.
In hoeverre deze grootscheepsche
poging tot coördinatie op den duur
van de onontbeerlijke medewerking
der kunstenaarswereld verzekerd zal
zijn, moet de toekomst leeren. Ter
bijeenkomst hoorden we alleen ge
wagen van „Gomedia" dat zich voor
het experiment schijnt te interessee
ren alsmede van een stichting Het
Volks tooneel (buiten de regeerings-
bemoeiingen om), opgericht zoo het
heette „door vertegenwoordigers der
vooruitstrevende bevolkingsgroe
pen'^ f) en die als onderdeel van de
„tooneel-totaliteit" gezien wil wor
den. Andere kleinere gezelschappen
schijnen bet vooralsnog op prijs te
stellen zelf hun boontjes te blijven
doppen.
In elk geval zal or en dit geeft
de regeering ook volmondig toe
nog een lange weg moeten worden
afgelegd voor het eindpunt der be
oogde ontwikkeling bereikt is.
L. H.
