R.K. Universiteit in herstel
Tusschen arrestatie en executie
Kunstvaria
DRIE STUIVERS-OPERA"
Kath. Economische Hoogeschool
Varia Binnenland
DINSDAG 17 SEPTEMBER 1946
PAGINA
ARTHUR KOESTLER'S
NACHT IN DEN MIDDAG
Pleidooi voor menschelijke
ucaarden
De herdenking van den
slag om Arnhem
99
Nederlandsche première
in den Kon. Schouwburg
OPGEWEKT LEVEN EN
GROOTE PLANNEN
Bibliotheek van geeste
lijke lectuur
DE TAAK VAN DEN
HOOGLEERAAR
Het geval Hazelhof
Roelfsema
Bioscoopbond aanvaardt
accoord met M.P.E.A.
Arthur Koestier, een Hongaar,
sche Jood heeft in het Engelsch
een roman geschreven over Rus
land, Darkness at Noon. Het boek
heeft stormenderhand Amerika en
Engeland veroverd, en later
Erankrifk, waar het echter door
de communisten verboden werd
Thans is het in het Nederlandsch
vertaald
».Het leven van den man N. S.
Roebasjow is de synthese van de
levens van een aantal mannen die
slachtoffer waren van de Moskou-
sehe processen'*, zegt Koestier in de
zeer korte inleiding.
Het boek is méér. Het is de
synthese van den stryd van den
mensch tegen een syfeteem. Tegen
een keihard en redeloos systeem dat
de menschelijke waarden minacht.
Het neo-Machiavellistiseh systeem
in den ban waarvan een fanatieke
deugd Europa in een chaos stortte.
In litterai.
ren vorm
doet Koestier
hetzelfde
wat Rausch-
ning in meer
wetenschap-
pelijken vorm
heeft £e'
daande
diagnose
geven van
de crisis der
dertiger
jaren in
Europa.
Dat dit
boek over de
Moskou sche
processen
koestleb
handelt, kan men alleen lezen m de
reeds genoemde inleiding; het woord
Rusiand wordt verder niet vermeld.
Het doet er ook niet toe: het con
flict van den mensch met een ziel
tegen het systeem van de ijskoude
rede en het schot in den nek. dat
hier verhaald wordt, kon evengoed
in Duitschland, ofin Nederland
hebben plaatsgehad.
Terreur, onrecht en G. F. U-
xnethodes in dienst van een idee,
heerschten in heel Europa, en daar
om heeft Koestiers boek, hoewei in
1940 geschreven over het Rusia,nd
van 1937, ook aan ons land thans
nog iets te zeggen.
Met een volstrekt minimum aan
materiaal is deze strakke vertel.ing
opgebouwd. Roebasjow, een ïntel-
leetuee-le voorman uit de beginda:
tren van de revolutie, wordt gearres
teerd, driemaal verhoord eerst door
zjin vroegeren vriend Iwanow dan
door Gletkin. het prototype van den
gevoelloozen, tot het uiterste conse
quenter revolutionnair, tenslotte
veroordeeld en doodgeschoten.
Koestier gebruikt heelemaal geen
mooie woorden Zijn taal is koe', en
groot als de gebeurtenissen. Maar
wat een gruwelijk beeld van werke
lijkheid weet hij bij den lezer op te
roepen,
In vrijiwei ieder boek dat het le-
en in een cel beschrijft, wordt in
een bepaalde code op de muren ge-
t'kt. Tusschen Roebasjow en zijn
ugenoemden buur no. 402 wordt dit.
ikken tot een aangrijpende conver
satie. Soms hartstochtelijk, soms
cynisch steeds scherp de psyche van
uen gevangene weergevend, in kleine
ruzies, grappen of manneiyken steun
in de laatste oogenblikken. Alleen
al om dezen meesterlijken dialoog
via den celmuur ts dit boek het le
zen waard.
Deze kleine belevenissen in de
cel vormen echter siechts eoni-
positioneel zeer krap aangebracht
detailwerk, evenals de voorgeschie
denis van Roetoasjows arrestatie,
die, even knap van compositie, ver
haald wordt in afzonderlijke episo
den welke Roebasjow zich in de stil
te van de gevangenis voor der, geest
roept.
De kern van het verhaal vormt
de oplossing van Roebasjows .poli
tieke meeningsverschil" met de
Hartij. De Partij die slechts één mis
daad kent; afdiivalen au den koers
dien zy had bepaald, en slechts één
straf: den dood.
Aanvankelijk wil Roebasjow zich
rechtvaardigen.: hij had het goed
bedoeld, de Party beter willen ma
ken. Maar voor de Partij is het niet
van belang of iemand die een fout
maakt het goed bedoelt. Subjectieve
go-ede trouw doet niet ter zake. ..Hij
die ongeiyk heeft moet betalen en
hy die geiyk heeft* zal worden vrij
gesproken. Dat is de wet van bet
historisch vertrouwen en dat was
onze wet" schryft Roebasjow in zijn
dagboek.
Het is dan ook niet alleen door
physieke verslapping wanneer Roe
basjow tijdens het eindelooze derde
verhoor, mét een felle gloeiende lamp
recht op zijn oogen gericht, beken
tenis op bekentenis doet. Reeds voor
hij Gletkin ontmoette was hy ge.
zwicht voor de koele logica van het
systeem.
In het conflict tusschen den geest
en 't geloof in de materieele macht,
tusschen gevoel en rede schijnt
Koestier geen duidelijk standpunt in
te nemen. Het is niet noodig: het
boek in zijn soberen vormis, ook
zonder dat de schrijver partij kiest
een pleidooi voor de menschelyke
waarden. En het is daardoor een
boek geworden van veel grc.otyr be
lang dan de schryver in 1940 kon
voorzien. Nacht in den middag is,
hoewel voor den oorlog geschreven
een van de belangrijkste oorlogsboe
ken.
Arthur Koestier. Nacht in den
middag, vert. Koos Schuur. Uitg.
de Beizige By Amsterdam.
De Britsche deelnemers aan de
eerste jaarlijksche pelgrimage naar
de jfraven van de gevallenen in den
slag om Arnhem werden gisteren,
toen zü in de historische landings-
zone arriveerden, met hetzelfde
enthousiasme ontvangen als hun zo
nen en mannen, die hier voor twee
jaar vochten en stierven In elk
dorp, dat de bussen passeerden,
juichten de bewoners de Britsche
gasten toe, waaronder zich 50 offi
cieren, onderofficieren en manschap-
Pen van de Iste British airborne
division bevonden. In Heelsum werd
een thee' aangeboden in het hotel
-„Klein Zwitserland", een van de
eerste huizen, die de Engelschen na
hun landing hadden bezet.
Hun gastvrouw was hier, de 32-
jarige mevr B Wilde, wier echt
genoot een der leiders van de Oos-
terbeeksche ondergrondsche was.
Toen de Engelschen gedwongen wa
ren terug te trekken en de Duit-
schers het hotel heroverden, slaag
de zij er in, de telefoon-leiding on
der den neus van de Duitschers te
repareeren Zij gaf gedurende ver
schillende dagen aan de Engelschen
belangrijke gegevens door over Duit-
sche troepenbewegingen
Tegen den avond ontmoetten de
Britten hun gastheeren uit Arnhem
en Oosterbeek, die verscheidene uren
geduldig op hen hadden gewacht.
En later zag men vele parachutisten
in de straten met hun Hollandsche
vrienden wandelen,, sprekend over
de gedenkwaardige dagen van Sep
tember 1944.
In Oosterbeek hebben de ouders
en vrouwen hun eerste bezoek ge
bracht aan het kleine kerkhof in
het Wolfhezerbosch
De New-Yorksche Zondagsbladen,
die anders den omvang hebben van
een boekdeel, moesten het Zondag
vanwege de transportstaking, die de
papierbevoorrading belemmert, met
het vierde van het aantal pagina's
van anders stellen, wat niet weg
neemt, dat de „New York Sunday
Times" toch nog- altijd 22 pagina's
telde en hierop kwamen geen adver
tenties voor.
Het monument ter herdenking van
den slag om Arnhemvervaardigd
uit de resten van een vernield
gebouw.
<J> De Engelsche filmversie van
Shaw's „Caesar and Cleopatra"
is in de V. S. zeer goed ontvangen.
De première van deze film in ons
land is vastgesteld op 8 Nov.
O Willem Ravelli is met ingang van
1 October benoemd tot zangleeraar
aan het Kon, Vlaamseh Conser
vatorium te Antwerpen.
Van regisseur Joh. de Meester
zijn wij gewoon, dat hij zijn naam
eer aandoet en zoo mag van zijn
nieuwste proefstuk de Beggars-
opera, al stammend uit de vorige
eeuw, toen zij te Londen hevige
sensatie verwekte en waarop later
artisten uit het Dyitscne vooroor-
logsche communisme beslag legden
om de verbitterde accenten ervan
nog extra aan te zetten, getuigd
worden, dat deze ,,Bajes-4bailade"
in alleszins bevredigenden vorm
voor net voetlicht kwam, al moest
het geheel ook achterblijven bü
de indertijd vervaardigde, door
het Derde Rijk, vernielde film, die
aan het werk zulk een bijzondere
populariteit heeft verleend.
Het is meest wrange en ontoe-
heerschte opstandigheid die uit den
tekst den „betere standen»' en de
.corrupte overheid" tegentreedt.
maar in haar oorspronkelijke ge
stalte althans verraadt deze .opera",
bedoeld als parodie op de Italiaan-
sche haar Engelsche afkomst
want het verzet mist zekere
gemoedelijkheid met, kiest als
uitingsvorm veeleer den humor mei
sarcasme en kan het tenslotte bui
ten de Voorzienigheid, die het iot
der menschen schurken allemaal
C?) en toch niet sluw génoeg
bestiert, niet stellen
Volle nadruk viei bü de vertol
king wel op de dramatische
kwaliteiten. Het Residentietooneel
beschikt nu eenmaal niet over uit
gelezen zangstemmen en al heeft,
om de primadonna te noemen, Eri
Rouché, pas tot het gezelschap toe
getreden, een lieve maar kleine so
praan, voor 't zeerooverslied lykt me
nu eenmaal een donkerder getim_
breerd geluid aangewezen De uit
voering van de sterk gerhythmeerde
muziek van Kurt Weill liet intus-
schen weinig te wenschen
Uit de lange lijst van medewer
kers treden als meest markante
figuren naar voren: Jonathan Pea-
chum, de ongekroonde tiran der
Londensphe bedelaarskolonie, prach
tig getypeerd door den jongen
Hans Kaart, die onherkenbaar
schuil ging achter hét masker van
een afgeleefden vrek alsmede zijn
waardige echtgenoote, als een tote
bel uitgebeeld door Coba Kelling,
die juist, maar dan niet als mrs,
Peachum, haar zilveren bruiloft
vierde en voor het eerst na een
ziekte van maanden weer op de
planken stond; voorts Paul Steen
bergen, die als hoofd van een die
venbende luisterde naar den naam
van Mack de Mepper en deze figuur
een tikje te geciviliseerd naar onzen
smaak op het tooneel zette
Over het algemeen trouwens mag
men deze aanklacht tegen het quasi-
fatsoen niet verwijten, dat zij oo
dit stuk zelf over de schreef ging,
behalve een paar maal als de niet
overal in even onberispelijk
Nederlandsch vertaalde en soms
moeilijk hanteerbare tekst tofc
grove platheden verviel Daar
om en mede wegens het hier e»
daar precaire gegeven kunnen wft
de vertooning slechts den levens-
ervaren schouwburgbezoeker aan
bevelen.
Mooie staaltjes van ensemblespet
gaven de bruiloftscène en de te
rechtstelling te zien
Een tot den nok gevulde Kon.
Schouwburg beloonde elk der acht
tafereelen met gullen bijval aan het
slot een grootsche bloemenhulde.
L H.
In de Maandagmiddag, ter gele
genheid van de Rectoraatsoverdracfrt
gehouden plechtige zitting van den
Senaat der Kath Economische Hoo
geschool te Tilburg, bracht de schei
dende rector-magnificus, prof dr. M.
J. H. Cobbenhagen, verslag uit van
dé lotgevallen der Hoogeschool ge
durende het studiejaar 1945-1946.
Het studiejaar begon met een on
gekend aantal van 242 voor de eerste
maal ingeschreven studenten en
met een totaal van 617 Niet alleen
valt op, dat 't aantal Brabanders en
Limburgers zeer sterk is toegenomen,
maar ook valt een spreiding over
het geheele land te constateeren.
Deze differentiatie noemde spr. een
zeer gelukkige.
Aan den senaat van Sint Olof, aan
alle stuwers en werkers, aan alle
medewerkende studenten, bracht
pr grooten dank voor de wijze, waar
op zij dit jaar de hoogeschoolge-
meenschap hebben hersteld en be
leefd
Wat de studieresultaten betreft
acht promoties hadden plaats en het
diploma voor accountancy werd drie
maal uitgereikt Het doctoraal exa
men werd door 30 candidaten afge
legd van wie 28 slaagden, van de
47 candidaatsexamens hadden 44 een
gunstig resultaat
Deze gunstige percentages zijn te
verklaren uit de schiftende werking
van 't propaedeutisch examen, dat
tot nu toe alleen aan deze hooge-
scihool bestaat. Aan het prop.
examen onderwierpen zich 115 can
didaten, van wie 75 bij de eerste
poging en 9 na herhaalde poging
het diploma verwierven.
Vervolgens werd in het verslag
stilgestaan bij de door ons reeds
vermelde uitbreiding der sociale
studie aan de Hoogeschool. In den
loop van het komende jaar zal de
jhoogeschool in twee afdeelingen
worden onderscheiden, een afdeeling
voor de economische en een voor de
sociale wetenschappen met een
eigen candidaats- en doctoraal
examen. Een tweede zeer belang
rijke en zeer gewenschte uitbreiding
van het onderwijs is mogelijk ge
maakt door het besluit vah den 50-
jarigen N.C.B. om aan de, hooge
school een bijzondere leerstoel voor
de studie van economische en
sociale vraagstukken van den land
en tuinbouw te stichten.
Een derde belangrijk punt is het
besluit van den Senaat om onder
zijn auspiciën in den zomer van het
volgend jaar een aanvang te maken
met de jaarlijksche organisatie va.n«
academische sociale en economische
studiedagen met de bedoeling, door
middel van voordrachten en daaraan
aansluitende studiebijeenkomsten op
academisch plan voorlichting te ge
ven over de moderne sociale en
economische problemen, waarbij be_
langstelling wordt verwacht van de
afgestudeerden niet al.'een, maar ook
van allen, die leiding geven op de
verschillende posten van het maat
schappelijk en staatkundig leven in
ons vaderland.
Aan het einde van zijn verslagrede
droeg prof Cobbenhagen niet de ge
bruikelijke plichtplegingen het rec
toraat over aan zijn opvolger, prof.
dr. P. P. van Berkum.
O lu het vervolg kunnen gewone,
code, uitgestelde en perstelegram
men naar Indië worden gezonden.
Zij moeten gesteld zijn in het
Nederlandsch, Maleisch, Engelsch
of Fransch.
<0 Aangezien de K. V. P. en de
P. v. d. A# hun standpunt hand
haafden is besloten den vierden
wethouderszetel te Breda voojv
loopig open te laten.
Benoemd tot adviseur voor de
volkshuisvesting bij het dept. van
openb, werken de heer J. Bom-
nier óud-wethouder van Amstc
dam.
Benoemd tot ridder in de Ome
van Oranje-Nassau de eerw*
zuster Clementine (mej. M. E. v
Roermond.) van de congregatie
van J. M. J. te Berkel.
De nieuwe Zweedsche gezant, dm
heer G. Lager berg, is Maandag
in Nederland aangekomen.
Drie leden der Silbertanegroejr
K. Larsen, A. Smit en H. Jebbink
te Groningen zijn ter dood ver
oordeeld met recht yan cassatie
Prof. ir. W. Schermerhorn heeft
bedankt als lid der Tweede K»-
mer. Zijn opvolger op de lyst i»
de heer F. Goedhart (P.v.d.A.)
De bijz. raad van cassatie heeft
het beroep van D. M. Franken tm
Amsterdam, die door het bijz. ga«
rechtshof te Leeuwarden wegenm
verraad, den dood ten gevolg»;
hebbende, en hulpverleening aan
den vyand ter dood veroordeeld
was, verwarpen.
O De nieuwe Grieksche gezant, de
heer C. Collas, heeft zyn geloofa^
brieven aan H. M. de Koningi®
overhandigd.
kroon te Nièuwkuy^^rt
lelijke plan opgevat om een^actiê
te beginnen teneinde de ieeken te
bewegen tot het lezen van boeken
op geesteiyk gebied. Om tot ait doel
te geraken is op 8 September, in
samenwerking met een kring- Van
leeken een zeer bescheiden begin
gemaakt met een Nederlandsche bi.
bliotheek van geesteiyke boeken, die
aan .alle belangstellenden in het ge
heele land gratis zullen worden uit
geleend. Onze katholieke openbare
leeszalen vertoonen op dit gebied
®en groote lacune.
Maar om de bibliotheek uit te
breiden is materiaal noodig. Het zal
dan ook op hoogen prys worden ge
steld, wanneer boeken worden toe.
gezonden, terwyi ook geldeiyke git1
ten voor dit prachtige werk zeer
°P prijs worden gesteld.
Inlichtingen worden aan belang
stellenden gaarne verstrekt door de
Cisterciënserpriory Mariënkroon te
Hieuwkuyk (N.Br.).
Onder groote belangstelling uit
universiteitskringen maar ook uit
de burgery o.m waren aanwezig
prof. dr. Woltjer uit Amsterdam,
de Deken van Nijmegen, de garni
zoenscommandant en verscheidene
burgerlijke autoriteiten heeft
gistermiddag de rector-magnificus
der R.K. Universiteit prof. dr J.
D. M. Cornelissen het rectoraat
overgedragen aan zijn opvolger. In
een zeer uitvoerige rede gaf hy
daarby een overzicht van het uni
versitaire leven in het afgeloopen
jaar, waarby hij kon gewagen van
een verbhjdende veelzijdigheid
Het voorbye jaar was voor de
universiteit wel een zeer byzonder,
het was een jaar van herstel en
wederopbouw, waarby zoowel uit
buiten- als binnenland overvloedige
hulp werd ondervonden.
Vooreerst was er het academische
hulp- en bemiddelingscomité van de
universiteit te Leuven dat op zeer
gewaardeerde wijze de jonge zuster
instelling te hulp kwam. Een hulp
dit Z6eJ §root was ondanks het feit,
dat ook de universiteit van Leuven
zware verliezen geleden heeft;
spreker memoreerde in dit verband
de schenking van boeken en de uit
wisseling van hoogleeraren en stu
denten.
Ook de Zwitsersche „Hilfsaktion
für auslandische Studenten" bracht
dankbaar aanvaarde hulp door aan
een aantal studenten de gelegen
heid te geven eenigen tijd op haar
kosten aan de R.K. universiteit te
Freiburg te studeeren.
Amerikaansche belangstelling ont
brak niet,
De Rockefeller Foundation zond
een bedrag ir. geld, d».t speciaal aan
de exacte wetenschappen ten goede
kwam.
De Nederlandsche regeering bleet
avei min achter dooi uit de uit het
buitel 'and verkregen boeken een
contingent aan de Nijmeegsche Uni
versiteitsbibliotheek af te staan. De
Tilburgsche Hoogeschool waarmee
een hartelijk contact bestaat droeg
eveneens op sympathieke wijze een
steentje by tot den heropbouw, ter-
wyi Haarlem, Nijmegens' adoptief-
stad, een geschenk in boeken op
bracht.
De Nymeegsche burgery werkte
mede door. ondanks de groote
sehaarschte aan woonruimte, tocb
voor onderdak der studenten te zor
gen Na deze opsomming wees prof
Cornelissen op het enorme verlies
dat de wereld mét de universiteit
leed door het overiyden van prof.
dr. as. van Ginneken S.J. en somde
verdere mutaties op.
Nog zijn er vacatures en het is
vaak moeilijk hier aanvulling te
vinden, omdat er een groot ge
brek is aan wetenschappelijke
krachten. Dit gebrek ligt bij de
universitaire opleiding en speciaal
by de docenten. De voornaamste
taak van een docent is de oplei
ding der jongeren, pas in de twee
de plaats komt de eigenlijke we
tenschappelijke arbeid.
Helaas wordt in vele gevallen J. M. Mukleis.
aan het laatste te veel aandacht
geschonken, waardoor aan de on
leiding schade wordt gedaan, om
nog niet te spreken van de neven
functies die hoogleeraren vaak
bekleeden. Men vergeet, dat het
slechts aan weinigen gegeven is,
door een cumulatie aan het onder
wijs geen schade te doen.
Ondanks de moeiiykheden kon in
alle vacatures worden voorzien. De
philosophische afdeeling onderging
zelfs een uitbreiding, waardoor Nij
megen op de andere Nederlandsche
zusterinstellingen vooruit zal komen.
De universiteit, in 1923 begonnen
met 27 hoogleeraren en 5 lectoren
telt thans 30 hoogleeraren 7 lectoren
en 4 privaat-docenten. De oude gar
de uit den senaat, die de opening
van de universiteit heeft medege
maakt ls voor het overgroote dee
verdwenen. In nog geen generatie
ls het professorencorps geheel ver
nieuwd moeten worden.
De student C. F. Ingen Housz werd
vervolgens gehuldigd om zqn com
positie van een nieuw universite ts
lied.
Hierna gaf de spreker een statis
tisch overzicht. Met 771 ingeschre
ven studenten is het hoogste eyfer
tot nu toe bereikt. Maar het getal
is zeker voor verbetering vatbaar
wanneer men nagaat dat ..Veritas
te Utrecht 1200 leden telt en de econ
hoogeschool te Tilburg ongeveer 700
ingeschrevenen.
Met een overzicht over het werk
der Universiteitsbibliotheek sloot
prof. Cornelissen zyn rede wasrna
hij zijn ambt overdroeg op den nieu
wen rector magnificus prof. dr. A.
Zooals men weet, heeft de hiee*
Hazelhof Roelfsema begin Juli I»
Montreal een rede gehouden, waari»
hij o.a. de figuur van Soekamo aan
scherpe critiek onderwierp.
Het gevolg daarvan was, dat h$
in zijn functie van leider van hel
Ned. informatiebureau aldaar, han
gende een in te stellen onderzoek,,
werd geschorst.
Naar thans wordt medegedeeld^
heeft bedoeld onderzoek naar den
inhoud van de rede en de reactl#
daarop van de pers tot resultaat
gehad, dat hij in zijn functie zou
/orden hersteld. Het optreden van
den heer Hazelhof Roelfsema echte*
gedurende den tijd van de tijdelyk»
ontheffing uit zijn functie, waarb^
hij zioh naar het* oordeel van het
ministerie van buitenlandsche zaken
niet genoegzaam rekenschap heeft
gegeven van zijn positie in over
heidsdienst, heeft het den minister
van buitenl. zaken onmogelijk ge
maakt uitvoering te geven aan zijn
voornemen hem in dienst van dit
ministerie te* doen terugkeeren.
Daarom is dé detacheering b§
den voorlichtingsdienst beëindigd ft®
komt de heer Roelfsema, die kapt»
tein-vlieger is, weer ter beschikking
van het ministerie van oorlog.
De algemeene vergadering van des
Ned. Bioscoopbond, waarvoor een
ongekend groote belangstelling be
stond, heeft gisterenmiddag met ai.
gemeene stemmen besloten het ao-
coord, dat het hoofdbestuur met ver
tegenwoordigers van de M, P. E. A.
heeft getroffen, te aanvaarden.
Voorts ls besloten een commissie
in te stellen, die op korten termy»
bindend advies zal uitbrengen aait
het hoofdbestuur nopens het treffen
van maatregelen van bondswege met
betrekking tot de filmvoorziening
van militairen. Aan militairen, oud_
illegale werkers en B. S.-leden, die
tengevolge van hun stryd tegen de»
vijand invalide zyn geworden, zal
op vertoon van een door het bonds,
bureau uitgereikt diploma gratis toe^
gang worden verleend tot de bios
copen.
De leiding van de M. P. E. A. in
Amerika heeft ten behoeve van het
Bio-vacantieoord een dollarcrediet
van 25.000 dollar geopend voor den
aankoop van goederen.
