Een opzienbarende roman
troef
Kunstvaria
De Staar" naar het Noorden
DE SLAG OM ARNHEM
CAIRO, EEN REUSACHTIGE
JUWELIERS-ETALAGE
RUITEN
Op weg naar Ned.-Indië
ZATERDAG 12 OCTOBER 1946
PAGINA 4
Van een Katholieken
Engelschen schrijver
BEZOEK AAN AMSTERDAM
DEN HAAG en ROTTERDAM
POSTHUME HULDE
DE VLIEGRAMPEN.
REEKS
Moeilijkheden met
de piasters
In heel Nederland
(Van ïfcizen Londenschen
correspondent)
Men had mij gevraagd te schrij
ven over Evelyn Waugh3 s nieuw-
êten roman Brideshead Revisited
the Sacred Profane Memories
of Ctiptain Charles Ryder'3, Dit
werk van den Katholieken schrij
ver heeft veel opgang gemaakt
dermate zelfs dat het geruimen
tijd duurde aleer ik erin slaagde
beslag te leggen op een exemplaar.
Ik heb het gelezenen zelfs iets
meer dan gelezent gedurende een
vacantie, en genoten van een ro
man die door stijl en dialoog be
antwoordt aan de hoogste verwach
tingen, die de naam "van Evelyn
Waugh ons doet koesteren een
literair meesterwerk.
Maar een meesterwerk, uitslui
tend bezien van het standpunt van
literaire kunst en literaire techniek.
De schr. zelf legt er den nadruk op
dat „Brideshead Revisited" niet
beoogt ^grappig" te zijn, al bevat
fcet grappige passages. Het is het
•eer zeker niet: het is deprimeerend
en pessimistisch en hierdoor, on
danks de Katholiciteit van den
«chryver, on-Katholiek, ofschoon er
tegen het slot één passage in voor
komt, prachtig en diep-ontroerend
van eenvoud, die een heerlijke
triomf ió van Katholiek opti-
misme# dat wil zeggen van Ka.
tholiek geloof in de steeds zegevie
rende goedheid van God. Terwijl
dit boek in zijn pr'"
geheel juist den
Katholiek schok
ken zal, is die
ééne passage,
■welke alles goed
maakt, alleen
^roor den Katho
liek begrijpelijk.
Maar ik be
twijfel of op
grond hiervan
een geestelijke
de lezing van
Brideshead Re
visited" zou
aanbevelen.
waar in de eerste jaren na
1923 kapt. Ryder en Lord Sebas
tian studenten zflfln, is prachtig
weergegeven, maar meesterlyker nog
in haar soort is de manier, waarop
de schrijver het 18de eeuwsche huis
van Brideshead maakt tot een be.
zield wezen, bijna tot den ^hoofd
persoon" van zijn boek. Het' is mis
schien menschelijker dan één van de
menschen, die hij geschetst heeft.
Zijn neiging, nagenoeg uitsluitend
hoogst excentrieke personen ten too.
neele te voeren, geeft aijn ernstig-
bedoeld werk een onnoodig bur
lesk karakter dat des te stuitender
wordt omdat het niet grappig, doch
bitter is.
Alles wat van eenig werkelijk be
lang is, loopt mis in dit boek.
Eén man mislukt nie^ en dat is
de schuldige en zonderlinge Lord
Marchmain die, als zonder zijn toe
stemming een priester tot zijn sterf,
bed toegelaten wordt, na buiten ken
nis bediend te zyn, het teeken des
JECruises maakt.
En dit is de hoop voor alle on
ontwarbare geestelijke misère in dit
boek en in het leven.
O P. G. Wodehouse, de Engelsche
schrijver van humoristische ro
mans, hoopt Dinsdag a.s. zijn
65sten verjaardag te vieren. Zoo
als men weet, sprak Wodehouse
in Duitsche gevangenschap voor
de Duitsche radio. Hij werd van
wege dit feit na de bevrijding
door de Franschen gearresteerd,
doch later weer vrijgelaten.
Op 16 Oct. a.s. zal het Schotsch
B.B.C.-orkest voor de eerste maal
de derde symphonie van Willem
Pijper uitvoeren. Tevens zal dan
„Overture" van den jeugdigen
Nederlandschen componist Ger-
brand Schurmann ten gehoore
worden gebracht.
A De opening van de Van Gogh-
tentoonstellingte Luik, welke
heden plaats vindt, wordt bijge
woond door den wethouder van
onderwijs te Amsterdam, mr. A.
de Hoos.
A In Vaticaanstad heeft van 7 tot
12 October een congres plaats
gehad van het Intern. Kath. Bu
reau voor Cinematografie. Ver.
tegenwoordigers uit België, Ca
nada, U.S.A., Mexico, Nederland
en Zwitserland waren aanwezig.
Na afloop werden de congressisten
door Z. H. den Paus ontvangen.
Evelyn Waugh.
De opzet van het boek is onwaar,
of op z'n best misleidend. De schrij
ver zelf zegt niets meer of minder
te beoogen dan de werking van de
goddelijke beschikking op te sporen
Jn een heidensche wereld, in het le
ven van een Engelsche Katholieke
famjlie, die zelf half-verheidenscht
Ijs, in de wereld van 19231939". En
ofschoon hij die Engelsche Katholie
ke familie (die veel meer paganis-
tisch dan Katholiek is) schildert op
meesterlijke wijze, laat hij ons niets
zien van die „heidensche wereld".
Zelfs niet van een half-heidensche
Katholieke wereld. De Katholieke
familie die hlij ongetwijfeld met al
lijn machtig schrijverstalent voor
ons tot iets zeer levends en wezen
lijks maakt, is in ieder opzicht zoo
uitzonderlijk, dat zij niets vertegen
woordigt.
Daarom is de pretentie dat dit
koek den geest van een tüjdvak zou
schilderen, volkomen valsch. Het
analyseert en beschrijft en dan
op meesterlijke wijze een van de
ontelbare aspecten van dien geest,
maar ook dan nog met het voorbe
houd dat het, met wijzigingen van
betrekkelijk ondergeschikten aard,
in tal van andere tijdvakken ge
plaatst had kunnen worden. Maar
één ding moet erkend worden: de
atmosfeer is door-en-door Katho
liek. De oppervlakkige lezer, zal ge.
neigd zijn Evelyn Waugh ervan te
betichten dat hij zijn eigen geloof er
met de haren bijgesleept heeft, maar
dat het verhaal zich evengoed rond
om een slecht-Anglikaansche of
andere slecht-Protestantsche als om
een slecht-Katholieke familie had
hunnen afspelen. Maar dit zou on
juist zijn. De afgevallen, de dwa.
lende, de weerbarstige, de onver
schillige Katholiek is afgevallen,
«walend, weerbarstig of onverschil
lig op Katholieke mapier. Op de
Subtielste wijze geeft de schrijver
voortdurend het verschil aan tus.
schen de slecht-Katholieke hoofd-
eersonen (de leden van een Katho.
Bek adelijk geslacht) en de meeren-
deels slecht-Protestantsche of no.
minaal-Protestantsche bijpersonen,
waartoe ook Kapt.Charles Ryder,
de „ego" van het boek, gerekend
moet worden.
De atmosfeer van Oxford,
Het fameuze mannenkoor „De
Staar" uit Maastricht komt in ons
Noorden te gast. Zondag en Maan
dag zingt het koor resp. te Den
Haag in het Gebouw van K. en W.
en te Amsterdam in het Concert-
gebouw, terwijl Maandagochtend
een bezoek zal worden gebracht aan
Rotterdam, waar het koor officiéél
zal worden ontvangen.
We kunnen dit 250 man-sterk-
muziekgezelschap niet anders dan
een hartelijk welkom toeroepen.
Het is nu bijna dertig jaar geleden
dat men dit wijdvermaarde koor
in onze concertzalen heeft beluis
terd, en hiermede zeggen we met
een welk eer span"
oen is en welke evoluties de man
nenkoorzang heeft doorgemaakt.
Want niet zooals destijds zal men
nu genoegen nemen met het nol
pathos van den Liedertafelstijl, met
het mannenkoor-effectbejag: men
luistert thans gelukkig meer
naar wat een melodie, of meerdere
melodieën tegen elkander gevoerd
te zeggen hebben; men vraagt in
een woord meer, naar muziek.
Het zal een ieder wel opvallen
dat het programma een geheel
anderen stijl verraadt als men des
tijds van mannenkoren gewend was.
Het zijn nu geen zegepralen meer,
noch veldslagen, noch stormge-
druisch, noch windgefluisterde
teksten spreken een zuiver-men-
schelijke of geestelijke taal gelijk
hier 't geval is met. Diepenbrock s
Stabat Mater", met d® ,,Psaume
van M^haud. ..O hone Je.su" van
Palestrina, de Russische volks
liederen, e.a
Deze vernieuwing danken we
sinds het jaar dat Paul Hupperts
van dit koor de leiding heeft, na
dat Peter Gielen 45 jaar er de
stuwkracht van is geweest.
Hupperts die naar we ver
namen de meest verleidelijke aan
biedingen van een radio-orkest van
de hand heeft gewezen wyl hij te
zeep verknocht is aan zijn geboorte
grond Limburg, heeft van stonde
af aan een radicalen ommekeer
willen brengen in den mannenkoor
zang. Hij is een kind van dezen tijd
en weet dat we op den koekoek-
eemzang uit den tijd van Hilde-
brand's Camera Obscura niet kun
nen voortbouwen
Hij brak dan ook op besliste
wijze met den parade.stijl van de
Liedertafel en streeft naar een al-
geheele repertoire-vernieuwing, die
duidelijk reeds uit het te brengen
programma spreekt.
Het koor komt onder auspiciën
van de Stichting '40'45 ten bate
van herstellingsoorden van oud
illegalen en het laat zich aanzien
dat vele autoriteiten bij dit-concert
zullen tegenwoordig zijn. Men weet
overigens dat „De Staar" nog
steeds onder het hooge bescherm-
schap staat van H.M de Koningin.
Zondagochtend wordt den Zuider
lingen ter eere de Missa van Die
penbrock in Den Haag
straat), uitgevoerd.
55
Een scène uil „De Slag om Arnhem33, de filmt gewijd aan de helden
van de Britsche Luchtlanding8„divisie.
Kunnen ooit die moed en offers
op den filmband worden
vastgelegde
De slag om Arnhem. Negen dagen
van onverschrokken moed en zelf
verloochenende opoffering. Negen
dagen zonder slaap, zonder rust,
zonder voedsel bijna en zonder de
noodige middelen om den &tr\jd te
gen een overmachtigen en steeds
sterker wordenden vijand met kans
op succes voort te zetten. Negen
dagen afzondering in een wereld,
die dood en verderf spuwde, die vuur
en staal braakte tot vernietiging van
hen, die den euvelen moed hadden
gehad, er in door te dringen en die
den nog onbegrypelijker moed had
den, er te blyven tot het zwarte,
bittere einde van ontgoocheling en
mislukking.
A'
Nog een kiekje van het herlevende „Italiaansche Stalingrad33s Monte
Cassino. Men is er alweer zooverdat de Zaterdagsche markt geregeld
gehouden wordt op het oude marktplein.
Gisteravond zijn in de buurt van
Alexandria in de V S. twee Ameri-
kaansche vliegtuigen met elkaar m
botsing gekomen. Het eene vliegtuig,
een vliegend fort, explodeerde in de
lucht en viel nadien m een dicht
toosch; hierbij kwamen minstens drie
personen om het leven. Het andere
vliegtuig, een DC 4 Skymaster smak
te tegen den grond. Van dit ongeittk
zijn nog geen nadere bijzonderheden
bekend. Echter is een lijntoestel van
het Zuiden der V. S naar Washing-
t0Een0 Beachcraft-vliegtuig van de
Amerikaansche ambassade in Bra
zilië is nabij Matas Tijuca neerge
stort. Het lijk van den piloot werd
in hét wrak gevonden.
De Dakota „Lone Sequence" is
neergestort in den Stillen Oceaan.
De piloot telegrafeerde, dat hy het
'iegtuig moest laten neerstrijken
•^gena onvoldoend® brandstof. Er
ln ook drie passagiers aan boord,
Tader wordt gemeld, dat te Lone
y juence veilig te San Erancisco
'eland.
Toen we de reusachtige juwe
lier stoontafel, die Cairo bij avond
is met robijn-rood en smaragd
groen van honderden licfttrecla.
mes, waren overgevlogen en onze
landings schijnwerper de lange be
tonnen startbaan van het vlieg
veld Almazza aftasttewas t iets
vóór half negen Egyptische tijden
om precies half negen sloeg de
deur open en werden we verwel
komd door een Nederlandsch of
ficier. We waren weer eens best
op tijd en naar wij hoorden heeft
Mohamed bey Farid, in de rue
Youssef el Gaindide gewoonte
zijn horloge gelijk te zetten wan
neer hii de Nederlandsche^ K. D.
M Skymaster hoort overkomen
en hij Kan dit met haast even groo-
te zekerheid doen als het Etm-
burgsche boertje u«t ScfwK«cn d
om de paar uur den trein
Heerlen voorbij ziet zeulen
Soms voelt men zich in zvjn ro
mantiek te kort gedaan door deze
strikte gebondenheid aan kalender
en klok en toen het reisschema zoo
precies klopte moesten wy aan IAng
Yu Tan denken, die in zyn „ine
Importance of Living" deze gebon
denheid aan tijd en uur een der
grootste kwalen vanonzen tijd
noemt.
Maar de warme woestijnwind_
bracht zoo vreemde geuren met
zich mee en de magere bruine
Egyptenaar, die in zyn lange, vuil
witte nachtpon (ik had me die bur-
noezen alt\jd veel „duurder" voor
gesteld maar later zagen we ze in
betere uitvoering) hoven aan het
trapje stond, was gelukkig wel zoo
anachronistisch, da* we in het zoete
romantische zelfbedrog van ontdek
kingsreizigers langs een uitgebreide
douane naar den uitgang schuifel
den.
Een bus bracht ons naar het He-
liopolis Palace hotel, waar op dat
moment ook juist het groote inter
nationale Luchtvaartcongres gehou
den werd. Inderdaad was het een
zonnestadpaleis, waar in de lauwe
warmte van ruime Moorsche gaan
derijen crèmekleurige binnenmuren
waren opengewerkt tot fraaie rpzeJ-
ten van steen en zeer kunstig hout
snijwerk op donker eikenhouten
meubels aan het ryk bewerkte en
gedreven koper van luchters en ta
felbladen een geheel apart cachet
gaf.
Wa hielden er enorme palavers
met de boys o boy, dkt waren
boysover het betalen van con
sumpties. Nee, met die piasters
vlotte 't niet zoo best en zelfs op
straat werden we voor een monetair
probleem gesteld, waarover minister
Lief tin ck ons voor zoover wy we
ten, nooit heeft voorgelicht.
Er zijn namelijk in Cairo ontel
bare, ongelooflijk vasthoudende, al
lervervelendste straatventers, die
leeren tasschen en souvenirs aan
bieden en schreeuwend hun eigen
prijzen afpingelen tot ze een mini
mum hebben bereikt, dat ze aan
kondigen met een serie vloeken en
verwenschingen, in alle wereldta
len. Ons leerde dit interessante ver
schijnsel, dat hier reeds eerder
derlanders waren geweest, die hun
een repertoire hadden bygebracht
in het meest gezouten Hollandsche
iargon
Weliiu, een van die straatventers
hield ons aan en een paar Neder-
landsche bankbiljetten toonende,
vroeg hij ons wat ze waard waren.
We telden twee briefjes van tien
en een van één gulden, ..How
much, how much English taoney
„Two poundsschatte ik.
Meteen: „Taks it take it, two
pounds only
Koor der devies*?* schamele Ne-
derlanders: „No, no, no!"
Rn onmMdeliyk daalt de koers.
Die 2ï kunnen we overnemen voor
1% pond, voor één pond!
„Nog niet voor één pond}?*
wy zwakker „Nono.
Den een bruine hand met vijl
magere gejspreida knekelvingers
Five dollar?
„No no!"
„Vier dollarDrie dollar!"
Óndertusschen hadden we den
ingang van ons hotel bereikt en om
een of andere onberedeneerbare re
den, wilden we zelfs die 21 niet
voor drie heele Amerikaansche dol
lars.
Wy spoelden het geknaag van de
spijt weg met een yskoud glas Hol-
landsch bier en dronken er toen zui
nig nog een, want het Deviezen-
instituut was op het krenterige af
toen wy om reisgeld vroegen. En
tóch, indien wij toen hadden kunnen
bevroeden dat wy door het helpen
opmaken van Nederlandsch geëx
porteerd bier in Cairo, de aanvraag
naar dit bier zouden hebben helpen
vergrooten en daardoor al drinken
de eigenlijk als maar versche devie
zen verdienden voor (Kt zelfde De-
viezeninstituutsterker nog lou
ter en alleen om dezen deviezen-
slag te helpen winnen, hadden we
naast dat bier met een ware opof
feringsgezindheid ook nog geëxpor
teerde Bols willen drinken, edoch
onze aangeboren zin voor matigheid
en meergenoemde krenterigheid van
het instituut stelden ons niet in
staat ons verder op te offeren om
van remmende overwegingen van
hooger orde nog te zwygen
Om zes uur van morgen stoof
onze Skymaster de starthaan al
weer af en klom snel over den heu-
veligen horizon van paarsig grijze
duinen, die later rozig werden, tot
plotseling de zon haar licht open
waaierde en de duinkammen, achter
elkaar als golven op zee, zilverig
werden als schuimkoppen in de
branding.
Den geheelen langen ochtend
schoof een verweerd, eentonig
bruingeel landschap onder ons voor-
by en toen wy ten Noorden van
Suez het Groote en Kleine Bitter
meer hadden zien wegschuiven, lie
ten we de Syrische en Arabische
woestijn voor wat ze waren en be
klaagden alleen een zwarte auto
bus, die kleiner dan een zwarte
mier en zeker zoo nijver, over een
woestijnspoor voortkroop.
En we probeerden juist als de
meeste medepassagiers de paar uur
slaap in Cairo aan te vullen, toen
plotseling de gezagvoerder naast
ons zat en we maar weer eens over
de vliegerij begonnen te praten, die
voor leeken wel nooit het halo der
romantiek zal verliezen en dit zelfs
naar Capt. van Ulsen vertelde niet
voor de Ingewijden deed.
J. W. HOFWIJK
D&arvo-ji uc wüijï over de Noord
zee m zweefvliegtuigen, weerloos,
machteloos. -De barstende spanning,
de weemakende vrees, wélke ook
den meest onversaagde in de inge
wanden grijpt en het hartsamen
perst, vóór het oogenblik, waarop
het bevel tot springen wordt gege
ven.
Het afschuweiyke gevóel van uit.
putting; de onweerstaanbare be
hoefte aan slaap, de sloopende,
steeds sterker wordende overtuiging,
dat alle moeite en inspanning, dat
alle offers aan bloed en bloeiende
levens vergeefsch zyn geweest, ge
voelens, die de mannen met de roode
baretten, ondanks alles, zelfs on
danks zichzelf, steeds weer op on-
begrüpeiyke wijze wisten te over
winnen.
Dat was de slag om Arnhem.
Hét is misschien te veel gevergd,
om te verlangen, dat dit alles ooit
op den filmband zal worden vast
gelegd, hoe voortreffelijk regie en
productie ook zouden zyn. En in
dit opzicht schiet ook „De Slag om
Arnhem" (Theirs is the glory), de
film, welke is gewijd aan de helden
van de Eerste Luchtlandingsdivisie,
te kort.
In deze film treedt geen enkele
beroepsacteur op. Men heeft geen
bepaalde personen op den voorgrond
willen stellen, maar hulde willen
brengen aan de divisie in haar ge
heel, aan de manschappen die met
onvergelijkeiyke dapperheid hun
plicht deden tot het uiterste. Mt^ar
dit heeft tegelijkertyd tot gevolg
gehad, dat de film onpersoonlijk ia
geworden, even onpersoonlik én, af
gezien van haar belang van het
oogenblik, even weinig aangrijpend
als de berichtgeving van een leger
bevelhebber
Toch is de film zeer zeker geen
documentaire. Zy is niet in haar ge
heel opgenomen in het heetst van
den strijd, al zyn er tal van tijdens
de gevechten gemaakte opnamen;
op voortreffelijke wijze gecombineerd
met de zij het volkomen authen
tieke gebeurtenissen, welke later
opnieuw in scène zyn gezet.
Niemand in een modern gevecht
ziet daarvan zooveel als de bioscoop,
bezoeker in zijn stoel. Het is nu
eenmaal niet gezond om van dicht
bij geweren en kanonnen te beky«
ken, die op je worden afgeschoten-
De gevechtsmomenten zyn dan ook
alle op eenigen afstand gefilmd en
gebeurtenissen, welke op verschillen
de plaatsen en op verschillende tijd
stippen hebben plaatsgehad, zyn tot
een geheel samengevoegd, evenwel
zonder dat de samenhang ervan den
toeschouwer steeds even duidelijk
wordt
Hoe bewonderenswaardig de toto
grafie overigens ook is, toch zyn de
montage en de beeldwisseling niet
van dien aard. dat daardoor ook
maar bij benadering de sfeer wordt
geschapen, welke die tot het uiterste
strijdende mannen moet hebben om.
geven. Hoe nader men bij den slag
om Arnhem betrokken is geweest
de weinige overlevenden en de
bewoners in en rond de stad des
te aangrijpender zal deze film zijn,
omdat zij die sfeer hebben beleefd.
Aan buitenstaanders evenwel geeft
de film niet veel meer dan een reeks
belangwekkende, soms adembene
mende beelden van heroïeke ge
vechtshandelingen, echter zonder
veel verband.
Slechtif enkele malen do opna
men van de gesneuvelden, als de
brug in handen van de Duitschera
is gevallen en daarbij de stem van
een ongezieneh Duitscher, die enkele
woorden spreekt, alsmede aan het
slot van de film, als de namen wor
den afgeroepen van de mannen, die
eens in de leege kribben hebben ge
slapen wordt een mef film-eigen
middelen de sfeer geschapen, die
leert, hoe groot en heldhaftig het
offer was, dat bij Arnhem werd ge
bracht.
Niettemin hebben de Engeischen
met „De Slag om Arnhem" ter eere
van de helden, die daar streden en
stierven, een film vervaardigd,
waarvan het publiek ongetwyfeld
met dankbaarheid en ontzag zal
kennisnemen.
