IN DE CABINE TIJDENS EEN LANDING iVAN MOOK over het bestand PUNTEN voor een ACCOORD Op een vliegend toovertapijt WOENSDAG 16 OCTOBER 1946 PAGINA 4 OP WEG NAAR NED.-INDIE Bliksemsnelle vingers bespelen een heel toetsenbord Een groote stap, misschien de grootste, naar over- t eenstemming BRAND IN DE K.V.W.- FABRIEKEN VERKLARING VAN SJAHRIR De verklaring der Comm-gen. Arrestatie aanvoerders van ongeregelde Indon. troepen Lord Killearn terug naar Singapore MODERN SPROOKJE ACCOORD BIJ HOTEL. STAKING TE LONDEN COURANTEN NAAR INDIE Is een lager luchtrecht mogelijk? NED. MAR1NEVLIEGTUIG IN ZEE GESTORT „Wordt nu het vliegen zoo lang zamerhand niet te mechanisch f' ,tNeen, toch nietals ik zoo des morgens naar het vliegtuig toe loop, ach, dan hen }e toch eigen, tyk wel gelukkig en trotsch, dat je vliegen mag en heusch, je moet toch altijd nog tamelijk wat kracht zetten bij het opstijgen en landen. Je doet zelf heusch nog wel wat- En toen we een mijl of dertig van Basra verwijderd waren, mocht ik heele hooge uitzondering naar voren komen om de landing mee te maken, vanuit een hoekje, waar lk veel zag en niemand in den weg stond. Links vooraan, achter een drie-kwart stuurwiel, zat die gezag, voerder zelf ,aan den rechterkant, in eenzeifdien eenvoudigen vlieger, stoel, de eerste officier en tusschen hen in de werktuigkundige. Zij, en vooral de gezagvoerder, hebben een tamelijk ruim uitzicht, omdat alles, wat niej instrumentenbord is uit helder, gebogen plexiglas bestaat, Het enorme aantal knoppen, wijzer tjes, manettes, trek-druk.duw- schuif en weet-ik.wat-voor.dingen, doet Je werkelijk allen lust vergaan om te vragen: „En als lk nou hier op douw, meneermaar boven. dien interesseerdie mij 'het meest de aanstaande landing. Ik kreeg een kop-telefoon op en zag gezagvoerder van ITlsen de mi. crofoon opnemen, nadat die R(adio) T(eiegraphle) was ingeschakeld. Het geluid hagelde in mijn ooren, tot plotseling keihard de gezagvoer der in het Engelsch den controle, toren in Basra opriep: „Hallo, hallo Skymaster Ph. Able Love, Ontvangt u mij goed? Over". En meteen in voor mij onverstaan baar Engelsch het antwoord van Basra, dat Inhoudt dat de verbin. dling goed is. Opnieuw de stem van den gezagvoerder: „Wij bevinden ons ongeveer tien mijl van 't vlieg veld, op 2000 voet, dalend. Vraag Instructies voor mijn landing. Over" Basra meldt zich, „Maak 'n bocht op 1000 voet. Startbaan 296 wind N N. W., 5 mijl". We dalen, de neus zakt iets en nu komt langs de groote ruit plot. sellng een ongelooflijk helder beeld van duizenden palmboomen, lucifer houtjes met een kwastje van een stoffig grijs groen, en de hulzen, geel.bruin en zoo vreemd helder van kleur en iets verderop de Euphraat, een schip aan de kade, en zeil bootjes met de typische vlerkzeilen, maar het geheel dor geblakerd on der een helsehe zon, en zoo heldler en duidelijk ligt daar een van de warmste plaatsen der aarde, dat 't juist ls of ïe met 3e neus vlak op een miniatuurwereld neerkijkt. Hallo, hier Skymaster P.H. Able Love", begint de gezagvoerder weer. .Down wind (bepaalde sector t. o. fan dien wind), klaar om te landen". Basra antwoordt: „Alles vrij", maar dit Clear final" is een ver. gissing van den operator in den controletoren, die slecht Engelsch spreekt en had moeten antwoordien: „U is vrij om te landen". Gezagvoerder: „Wij komen bin. nen". Basra: „Volledig vriji' En dieper zakt de neus, wij van gen verder af, komen in het ver lengde van de aangewezen start, baan aanrazen, die plotseling in witte bloklijnen naar ons opspringt en ik hou m'n hart vast omdat het nog zoo razend snel gaat en het einde dier startbaan reeds heel ver... maar de gezagvoerder heeft geen oog meer van den weg voor hem af gewend en nu bespelen bliksem. snelle vingers een heel toetsenbord vutn knoppen (eenigste knop djie ik begreep: „Maak stoelriemen vast", omdat het er onder stond), en dan komen we met een lichten bons aan den grond. Remkleppen zorgen, dlat de snelheid waarmee we binnenko men, getemd wordt, lang voor de palmboomen nog ver weg drei. geneen rood wagentje met 'n mannetje met groene vlag er op rtjdt ineens voor ons uit en wijst ons den weg en dian worden we af- gevlagd. Basraeen gloeiende oven, zwarte gieren, die trage cirkels trekkenin de schaduw dier vleu gels, recht onder de machine, hur. ken twee Iraqueezen, terwijl wij binnen onder de koelte van diraaien- den fans uit een lunch krachten putten. Het is momenteel 4.45 GMT, by u in Nederland is het een uur later, maar wij vliegen al bijna twee uur in het donker! Misschien vertel ik u een anderen keer over den sprong van 6% uur Basra—Karachidat we over 'n kwartier hopen te bereiken. Er was een oogenblik kans, dat we in Jodpur zouden landen, omdat vroegere weerberichten uit Karachi zwaren grondmist meldden, maar toen de radio-telegrafist even na Jiwanj. het eerste station met r I .1 staand morse-telegram opving en het aan den gezagvoerder doorgaf, was Jodpur van de baan. Vóór in den neus-koepel hangt de fosforiseerende schemering van het instrumentenbord. Het is er duister, de bemanning, ingesloten binnen haar eigen voorpost-een zaamheid, controleert de tientallen groen oplichtende wijzers, die tril len en als de geleede pootjes van vreemde insecten over cijfers rond scharrelen. En in dezen nacht, drie duizend meter boven Britsch-Indië, eenzaam tusschen de sterren en vliegend boven blauwige wolken eilanden, drijvend in een inktzwart niet, tast de radio-telegrafist de stations af, onzichtbare, maar vei lige bakens, wier roepletters in hooge, snelle morsetonen, enorme afstanden overbruggen: de aarde, die ons niet in den steek laat, zooals ook wq de aarde niet in den steek laten. De passagiersruimte lijkt een huis kamer vol groote menschen. Boven alle zetels branden de ingebouwde leeslampjes en de vier groote lam pen boven den middengang maken de ruimte besloten en gezellig. Hier en daar ritselt „La Bourse Egyptienne", Cairosche editie, die met vette koppen over de heele pagina-breedte de „12 condem nations mort 3- Nurenberg" aan kondigt. Men leest, slaapt, praat, anderen schrijven brieven. Terwijl we over onafzienbare een tonige vlakten vliegen, nu in den regentijd, bedekt met een groenig waas, en reeds uren de Indus ge passeerd zijn en later de zout- vlakten, verblindend als sneeuw velden, peilt onze radio-telegrafist een „tegenligger", een collega op thuisreis en boven de eenzaam witte Poolzee, waarin hoog als ijsbergen de cumulus-wolken drijven, klinkt plotseling het volgende gesprek, metalig luid, maar duidelijk als een interloeaaltje RotterdamAmster dam „Hallo van Rees, dit is van Ulsen. Mijn bemanning bestaat uiten een reeks namen volgtIk wou graag het weer weten vanaf Bang kok tot hier. Over". Gezagvoerder van Rees: „Hallo van Ulsen. Van Bangkok naar Cal cutta is het weer vrij bedonderd. Cumulus tot 5000 meter, met plaatse- l Dinsdagmiddag- heeft dr. Van i Mook een radiorede gehouden, naar 1 aanleiding van den wapenstilstand i tn Indonesië. Spreker noemde dezen stap een 4 grooten stap, misschien den groot st sten stap op den weg naar over eenstemming en bevrediging, waar langs wü nu een jaar lang voetje voor voetje en met veel onzeker heid en tegenslag zgn voortge schreden. Wij hebben voortdurend getracht den brand in het schip in bedwang te houden en zgn uitbreiding naar vitale deelen te verhinderen. Onze atrgdkrachten hebben daarbij soms uiterst provoceerende omstandighè- den in aanmerking genomen, een ïelfbeheersching en een menschelijk- heid aan den dag gelegd, die allen taf verdient. Zij hebben er toe bij gedragen, niet alleen- een onge- wenscht# «itbreiding of intensivee. ring van hefc conflict te voorkomen, terwijl zij tegfcltjkertgd bescherming aan de hen toevertrouwde menschen en belangen verleenden, maar zij hebben ook krachtig er toe bijgedra. gen, het vertrouwen in onze bedoe lingen te versterken. Maar ook aan Indonesische zijde Is de stryd niet als een regelrechte oorlog gezien of gevoeld. Wij zijn Wel eens geneigd geweest dit te ont kennen. Het simpele feit, dat wij hier in Batavia steeds gas en water hebben uit republikeinsch gebied, geeft een veel beter beeld van de situatie, dan de opwindende radio verslagen uit het binnenland. In de verwarring, die na 15 Aug. 1945 ontstaan is, is de plicht van Nederland geweest zoo snel en zoo goed als het kon die kracht te ont. wikkelen, welke ons in staat zou derden op te zeggen en welke den op zichzelf gewaardeerden bijstand van onze geallieerden zoo spoedig mogelijk overbodig zou maken. Maar de troepen, die daartoe noodig wa ren en uit Nederland gekomen zijn of komen zullen, zijn zeker niet be stemd om een vrijheid weg te ne men, die voor den Indonesiër van een ideaal is geworden tot een be reikbare werkelijkheid. De heer Sjahrir en de zgnen heb ben begrepen, dat het leger niet gereed staat om de jonge republiek te bespringen en weg te vagen van het wereldrond, doch om tezamen met haar direct te strijden voor een leven, waarin vrijheid en zelfstan digheid haar duurzamen waarborg zullen vinden. Onder deze omstan. digheden hebben zij den moed en de overtuiging gehad om tegen wan trouwen, misverstanden en mis schien kwaden wil in, 't besluit mede te onderteekenen, op te houden met vuren. De beteekenis van het getroffen bestand ligt slechts ten deele in het ophouden van schermutselingen en strijd, hoe belangrijk dit ook op zich zelf zal mogen zijn. Het ligt vooral ook in het scheppen van een atmosfeer, waarin het wantrouwen kan worden opzij gezet. „Laat ons trachten als eerlijke menschen tegenover elkander te staan en het staken van de vijan delijkheden tot uitgangspunt te ma ken van een duurzaam samengaan tusscherm Indonesië en Nederland", zoo eindigde dr. Van Mook zijn rede, die met het Wilhelmus besloten werd. In den afgeloopen nacht zijn de Kaveeweeusigajrenfabrieken te Roo sendaal door brand verwoest, hoofd zakelijk kantoor en opslagplaatsen De plaatselijke brandweer moest as- «tenen in Indonesië 'bijsïa"nd vin Vlned^6" lijk hevig onweer. Het weer bij de landing in Calcutta is zeer matig, bewolkt op 200 meter met hevigen regen; van Calcutta tot hier op klarend weer. Over". Gezagvoerder van Ulsen: Hallo van Rees. Ik heb plannen om van nacht door te vliegen naar Bang kok; wat denk jij er van? Over". Gezagv. van Rees: ,,Ik raad het je beslist af. Over". Gezagv. van Ulsen: ,,Nou kerel, goeie reis en hou je maar aan de wolken vast. Over". Gezagv. van Rees: Goeie trip en tot kijk. Over". Vijf minuten later komt links vooruit een kleine zwarte stip op dagen, die snel grooter, plotseling een glanzend snel vliegtuig wordt. We passeeren elkaar en de Hertog krijgt bericht, dat ze ons ook ge zien hebben. Amsterdam Batavia, zilveren dubbelspoor van snelle machines. Eén dag achter ons zit Sillevis ook op weg naar Indië, en anderhalf uur voor ons vertrok Scholtmeijer, de eenige, die aanzienlijke vertra- jng heeft. Hij is echter al binnen, vvanneer wij Calcutta naderen. Het wordt vochtig benauwd en we hobbelen over de ,,Hoogly", de Ganges, de heilige rivier van Cal cutta ,,and very dirty too", zegt m'n Zwitsersche buurman, die hier over zal stappen. Sawah^i blinken als spiegelruiten, een witte moskee, gemeerde sche pen, onder ons wankelen gore stads wijken, de morsige regenhorizont springt plotseling scheef omhoog en het gehobbel wordt zoo erg, dat deze nijdige remoustikken het eer ste slachtoffer maken Bij „the debriefing" het zich melden van onzen gezagvoerder in de contrólekamer van het vlieg veld „Dum-Dum", hoort hg, dat we niet mogen vertrekken voor het den anderen dag weer licht is. In Calcutta wandelen nl. ontelbare heilige koeien rond en een van deze dieren presteerde het laatst om rustig de startbaan op te kuieren, juist op het moment, dat een machine vertrok. De „aangetaxiede" heilige koe werd bijna een nieuwe reden tot een heiligen oorlog, want de Hindoes durven deze beesten niet dooden, en bovendien strui kelde het vliegtuig zichzelf in de prak. Dergelijke dingen gebeuren in Cal cutta. Andere belevenissen: Er was een enorm feest met lawaai van bellen en gongs en geschreeuw en „botsingen", waarbij weer enkele inwoners het leven lieten. Er wordt zeer streng gepatrouilleerd en overal staan gewapende posten, terwijl zelfs de autobus, die ons naar de stad reed, beschermd werd. Huisvesting - problemen in Cal cutta, zooals overigens ook in Karachi,, zijn onbekend: 's avonds struikelt men er over allerlei vorme- looze gestalten, die weggekropen onder een hoop vodden, op het trottoir slapen. Stap in een Skymas ter en leer, dat zelfs het begrip „crepeer-gevallen" betrekkelijk is. Overigens voelden vele reizigers zich, ondanks alle goede zorgen, op weg naar Bangkok niet al te zeer op hun gemakWe raakten in een onweer, hadden behoorlijke gs- afzetting en werden in enkele oogenblikken een paar honderd meter naar beneden gesmeten. De meeste passagiers waren in- tusschen reeds lang weer ingedut, toen we Bangkok naderden. Op het vliegveld wrakken van Jappen-toe stellen en belangrijker: een lunch van nasi-goreng met bananen en geurige mandarijntjes na. Een uur later kijken we met groote kinderlijk verbaasde oogen naar het meest fantastische speel goed in de Siameesche hoofdstad, waar het leven minuscuul dooreen krioelt: honderden sampa's, een oneindig lange sleep van woon arken, die een soort varende huif karren lijken, oorlogsschepen en motorbootjes als kleine watertorren, dit alles krioelt dooreen op de gele Mekongrivier. En dèar, de gouden pagode, en het wit-marmeren paleis en tempels, en, wanneer we over een der hoofdstraten „vliegen", wordt je plotseling zoo overmoedig, dat je met één hand de heele avenue zoudt willen leegscheppen, om auto's en rickshaw's en menschjes te voelen krioelen in de holte van je handZoo ziet de wereld er uit op een paar honderd meter hoog teEn te bedenken, hoe belang rijk zich dit „menschen-kriei" vindt Maar gelukkig herinneren wij ons, dat de machtige Skymaster, waar naar zij opstaren, voor hen Or' k geen musch groot is J. W. HOFWIJK In een onderhoud met Aneta heeft de Indonesische premier Sjahrir verklaard, dat, zoodra men zou zijn gekomen tot een principieele politieke overeen stemming, alle niet-Indonesi- sche bezittingen terstond aan haar vroegere eigenaars zouden worden teruggegeven. Toen hem gevraagd werd, welke punten van overeenstemming hij noodzakelijk achtte voor het sluiten van een politieke overeenkomst, somde Sjahrir de volg^ide op: a. Bepaling van het territorium der republiek. b. De betrekkingen tusschen de republiek en het overige deel van Indonesië en bijgevolg de betrekkin gen tusschen de republiek en Ne derland. c. Militaire regelingen, zooals ge talsterkte der Nederlandsche troe pen in Indonesië en een preciese omschrijving van hun taak. b. De beginselen voor de toe komstige economische en finan- cieele betrekkingen. e. De vertegenwoordiging van de republiek in het buitenland. f. Cultureele aangelegenheden, in het bijzonder het taalprobleem. Sjahrir zeide te verwachten, dat de Nederlanders, wanneer men het eenmaal eens zou zijn geworden over de kwestie van de erkenning der republiek, den republikeinen weldra de voorstellen van Malino zouden voorleggen. „Zuiver per soonlijk ga ik in beginsel accoord met een federatief systeem voor In donesië, hoewel ik van gevoelen ben, dat men bg deze federatie ver der moet gaan dan op dit moment voorzien wordt, teneinde aan alle autonome deelen meer kansen te geven". Wat betreft het optreden naar buiten: Indonesië wil natuurlijk zeer gaarne lid van de Vereenigde Naties worden. Met het oog op het economische en financieele apparaat in de toe komst zullen alle particuliere econo mische krachten zich moeten in spannen ten behoeve van 's lands herstel. Aan de verklaring van de Com. missie_Generaaly welke gedeeltelijk werd gepubliceerd# is nog ontleend: „De wapenstilstandsonderhandelin, gen hebben dte Gommissie_Generaal ook in staat gesteld hare werkwijze kenbaar te maken, welke bestaat in een poging om langzamerhand tot nauwkeurig bepaalde overeenkom* sten betreffende bijzondere punten te komen en aldus een juiste at mosfeer te scheppen ,in welke dë volledige bepaling van de Ned.-In. dkmesische betrekkingen kan ge schieden Daar deze onderhandelingen voort_ gaan, zullen nog geen algemeenë formules bekend worden gemaakt. De bepaling omtrent de ,,stabilL satie en het evenwicht van geallieer de en Indonesische troepen" betee. kent #dat het totaal aantal Nedjerl* troepen in Ned.-Indië na 30 Novem ber niet he^ aantal van de op dit oogenblik aanwezige gecombineerde iNederl. en Britsche troepen zal overtreffen, mits de wapens ti'l- standsovereenkomst niet geschonden wordt. De geleidelijke demobilisatie aan beide kanten, zooals omschre. ven in de wapenstilstandsovereen komst, zal natuurlijk afhankelijk zijn van de politieke onderhandelin gen". Een hooge republikeinsche woord, voerder heeft tegenover Aneta ver klaard ,dat ongeveer 200 aanvoer, ders en leden van de ongeregelde Indonesische strijdkrachten, die ope. reeren langs Sumatra's Oostkust, onlangs zijn gearresteerd wegens het niet gehoorzamen van orders# die hun door officieele republikein sche aanvoerders waren gegeven. Hij voegde er aan toe, dat hg ver wachtte, dat andere leden van die ongeregelde troepen uit deze gebeur^ tenis een les zouden trekken en dat de overblijvende aanvoerdiers van deze formaties .waaronder ook het zoogenaamde „Laskar Rakjat" (volksleger), voortaan de gegeven orders zullen uitvoeren. De woord voerder achtte een en ander van zeer groot belang i. v. m. dien wa penstilstand. Lord Kiljearn zou heden Woens dag naar Singapore terugkeeren. Op Zaterdag 19 October zal hij op nieuw naar Batavia \komen ter voor bereiding van de plenaire zitting van Maandag 21 October. Er was eens, nog niet zoo heel lang geledent een vooruitstreven de werkgeverdie by zichzelf had uitgemaaktdat hij nu eens precies wilde wetenwaarom de meisjes in zijn fabriek eigenlijk werkten. Hij koos er twaalf uil en vertelde hundat hij met hen een proef \vilde nemen. Hij begon met de meisjes ge heel zelfstandig in een aparte kamer te laten werken. Zij pres. teerden tien procent meer dan zij tot dan toe onder gewone om standigheden hadden gedaan. Vervolgens gaf hij den meisjes iederen middag een gratis lunch. De arbeidsprestatie bleef gelijk. Daarop zorgde hij voor hun vervoer van en naar huis. De arbeidsprestatie ging weer met vijf procent omhoog. Daarop stond hij den meisjes toe, hun lunch in gezelschap van hun vrienden te gebruiken. De arbeidsprestatie daalde toen. Tenslotte ontnam hij hun al hun privileges en liet hen wer ken onder dezelfde omstandighe den als vóór het experiments De arbeidsprestatie bleef constant 10 procent boven normaal. Vol verbazing vroeg hij den meisjeswaarom zij thans harder werkten dan vroeger en wat daarvan de voornaamste oorzaak was. ,fich"3 verklaarden de meis jesniet om al de prettige din gen, die u ons toestond. Maar toen u met uw proefneming be gon, maakte u3 dat. wy ons gin gen voelenU liet ons merken dat we iets te beteekenen had. den". Is dit niet een modern sprookje met een mor aalt Na een vergadering van vertegen woordigers van stakers en werkee veïklaHnff6 hotelbedrijven werd een hmw J gepubliceerd waarui. bond van hotel, en de betrokken vakvereenigmg erkent en dat deze vakvereeniging maatregelen zal tref- ten om te komen tot een hervatting van het werk. Er zullen geen repre saille.maatregelen tegen de stakers worden genomen. De bond van hotel- en restaurantbedrijven erkent, dat werknemers vrij zijn zich hij de vak vereeniging van hun keuze aan te sluiten. AARDAPPELEN NAAR BRAZILIë Naar het „Journal of Commerce" meldt heeft Brazilië in Nederland een grooten order voor aardappelen geplaatst. De bestelling werd niet in de V. S. gedaan omdat Nederland de aardappelen aanbood tegen een prijs, die lager was, dan de reeds lage prijs, welke door de V. S. werd gevraagd. Het groote belang, dat onze mi litairen in Indië o.m. door toezen ding van dagbladlectuur het con tact met Moederland behouden, wordt algemeen ingezien, óók door de couranten-administraties, welke ten behoeve van dit doel den abon nementsprijs halveerdentalrijk evenzeer zijn de particulieren, die door hunne giften den dagbladen de gelegenheid geven, een fonds te vormen, waaruit de abonnements, kosten bestreden kunnen worden. Ook „Het Katholieke Thuisfront" houdt zich met deze actie bezig. Wil de verzending der dagelgk- sche edities echter haar volle nut hebben, dan dient zij per luchtpost geregeld te worden Immers, do tijdrovende expeditie per zgn. zee mail heeft weinig zin. Maar nu is het zoo jammer, dat de luchtrechtkosten, zelfs bij den huldigen lilliputachtigen omvang der couranten (voor één enkel nummer niet minder dan 7% ets., 15 ets, per zgn. dubbel nummer) relatief zoo hoog zijn. Men komt dan op 60 ets. per week of 7.80 per kwartaal, een bedrag, dat niet voor de poes is. Wat moet dat wor den, als de couranten grooter, in gewicht zwaarder worden? Dankbaar zij genoteerd, dat het bedoelde luchtrecht voor 'militairen al reeds lager werd gesteld dan voor particulieren. De laatsten be_ talen voor hun luchtpostzendingen naar Indië nog veel meer Dat zal ook wel niet anders kunnen. Doch de vraag rijst, of de couranten zendingen aan onze militairen door de betrokken autoriteiten nog niet wat gemakkelijker resp. goedkoo- per kunnen worden gemaakt. Het zou prachtig zijn en tot meer en beter werk in staat stellen Ter hoogte van Perranporth (Cornwall) is gisteren een één-per- soonsvliegtuig, bemand door den tul- tenant G. Hoes van de Kon. Ned. Marine, ongeveer vier mijl uit de kust in zee gestort. Enkeie seconden voordat het vliegtuig te water raak. te wist de piloot er uit te springen. Op de klippen volgde een menigte menschen de sensatloneele pogingen om den drenkeling te redden, nadat de bestuurder van een ander vlieg tuig per radio hulp had ingeroepen. Binnen 35 minuten werd lqit. Hoes opgespoord door een amphibie ied- dingsvliegtuig, doch toen dit op zee landde werd het beschadigd met het gevolg, dat het niet meer kon op stijgen. Niettemin slaagde men erin den uitgeputten vlieger aan boord te nemen Daarop heeft de bestuurder van ét reddingsvliegtuig zijn toestel over hi-t zeeoppervlak naar de kust laten ..taxiën" en daar den geredde aan land gezet. Toeschouwers heb ben dev. luitenant vervolgens naar een nabijgelegen: huis gebracht van waar hii naar een ziekenhuis is ver voerd. Hij leed aan een zenuwschok en uitputting doch was niet gewond.

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Nieuwe Schiedamsche Courant | 1946 | | pagina 4