EEN STAD
Het particulier autobusbedrijf
Wie met klokken schiet
wint den oorlog niet!"
onder den grond
PAGINA 4
WOENSDAG 6 NOVEMBER 1946
'~N
.J
xn-
GODSD1ENSTOEFENING
REPUBLIKEINSCHE
KIJK
GRENSCORRECTIES
België's verlangens
Russen geven goederen terug
ONDERNEMERS OP
AUDIËNTIE BIJ DE
KONINGIN
Een ongewone scheeps
lading te Antwerpen
Het was er tot in de
puntjes afgewerkt
Li».
S* iiPWwMIM
§!r Hf -1 8
De gekste verrassingen
komt men tegen
De redder van de W aal*
brug onderscheiden
De hitte en de ellende van de „pa
tio" werden niet d°or alle gevange
nen gedeeld De Fhaiangisten, die
een moord, begaan hadden, of ande
re net—gekleede personen waren ge-
pri-viiegeerd. Zij mochten in hun cel
wlijven tijdens den luchttijd. Na en
kele dagen deed Fred maar net, ais-
of hij tot de bevoorrechten behoorde
en bleef in zijn cel. Anderen bekort
ten den tijd door een bezoek aan den
kapper, een gevangene, die voor figa
H> speelde.
Het avondmaal werd weer met *a-
liaties op de trompet ingeblazen.
Onmiddellijk daarop voiigde het
avondappèl Alle gevangenen moes
ten zich buiten de cellen opstellen
en de Spanjaarden onder hen moes
ten met luider stemme het Falangis-
tisohe Voliksilied zingen, terwijl zij den
rechterarm strekten. Hoe mooi de
melodie ervan ook moge klinken, de
paedagogische methode was niet ver
heffend.
Dit volkslied was ook een der voor.
geschreven gezangen van den Spaan.
Bchen ritus, waarin 's Zondags de
H. Mis werd opgedragen. Een groot
lawaai ging aan het begin van de
plechtigheden vooraf. Alle Spaansche
gevangenen moesten zich buiten de
cellen op de galerij opstellen. In het
hart van het kruis, dat de vleugels
vormden stond het altaar opgesleid
met links daarvan een piano
Onder trompetgeschal, treedt de ge
Yangenisdirecteur, rijk gedecoreerd,
binnen tezamen met de bewakers. Een
koortje van gevangenen, die een 10
voor gedrag hebben, zingt gedurende
de H Mis Spaansche gezangen De
preek looft de grootheid van Franco
en de weldaden, die hij over het Va
derland brengt. Als allen maar weer
tot de Kerk terugkeeren wordt ai-
les weer goed Met een Viva Fran
co'', „Arriba f&pana" besluit de pas
toor de preek, terwijl het grootste
deel van de gevangenen is inge
sluimerd. Automatisch zakken zij op
hun knieën, als de trompet het oogen
blik van de Consecratie aankondigt
Na de H. Mis moet door allen wee;
het „Arriba Esipana" worden gezon
gen, de handen geheven in den Ro-
meinschen groet Daarna onderhoudt
de geestelijke zich met »de gevange
nen. Alleen de armen zoeken nem
op, want zij krijgen bij ieder bezoek
1 peseta, het eenige geld, waarover
zij gedurende een week kunnen be.
schikken.
De Noorderling kan dit alles moei_
lijk verwerken, al is hij levend lid
maat van de Ailgemeene, de Katho
lieke Kerk
In het licht vap deze praotijken kon
het weinig verwondering wekken, dat
in den tijd, waarin hetzelfde Spaan.
BOhe volk soortgelijke manieren in de
lage landen bij de zee wilde intro
duce eren, de gemoederen zich keerden
tegen deze vereenzelvigende ten-
denz van staatsvorm en godsdienst,
en het protesteerende volk ten
onrechte als reactie de Room-
schc Kerk met den Spaanschen over-
heerscher over één kling wilde jagen.
Het was wellicht een manier om den
Mooren mores te leeren. maar te
HolJandsche geest kwam in verzet
Typisch, dat 350 jaar weinig hadden
vetianderd en, Philips II komng of
Franco CaudiUo, één regeermgs.
eysteem bleef gehandhaafd. Was het
voor Spanje het eenige juiste?
De vele „vrije" tijd, wonderlijke
irotnie van moeders taal, gaf volop
gelegenheid om te spreken met de
andersdenkenden in de prison Het
meest betrouwbare scheen een dok
ter-, die wegens zijn Republikeinsche
theorieën opgesloten zat. Deze ver
telde, dat in de gevangenis het meest
witeenloopende politieke allegaartje
zat, dat men zich kon denken Er
waren communisten maar ook anti-
communisten, er waren zich noemen,
dende democraten en anarchisten, er
waren menschen, die hun Zondags
plichten niet meer vervulden en pi ao_
tiseerende Katholieken. De clerus was
in twee kampen verdeeld Het groot.
ste deed der orde-geeste]ijiken vorm
de den agnhang van Francode
zelfstandige saeculiere zielzorgers wa
ren girootendeels aanhangers van de
Republikeinen. De Raskische geeste
lijkheid, voortgekomen uit den klei
nen man had een groot deel van haar
aaiihang moeten laten, in de repre
sailles, die de Phalanx bij de verove
ring van de Noordelijke provincies
gen-omen had; zij waren staatsgevaar
lijk geweest.
Omdat het te moeilijk was, om aan
de gevangenen een passende reden
voor hun opsluitng te geven, werden
zij samengevat onder den verzamel
naam: Communisten.. Er zat een bur
gemeester van een opstandige plaats,
die juistt irt de dagen, dat deze no
tities gemaakt werden, gefusilleerd
%rerd, na 3 jaar op leven te hebben
Eoopt Een andere gevangene was
vertegenwoordiger van Philips in
ida Tous, die een Nederlander ge
holpen had te ontsnappen. Een ande
re „Communist" was aanvankelijk
tot 30 jaar en 1 dag veroordeeld,
maar zag deze straf veranderd in
een ter dood veroordeeling, terwijl
een andere ter dood veroordeelde
plotseling op vrije voeten werd ge
steld De stemming in de gevangenis
werd optimistischer, toen de Geal
lieerden in Normandië waren gelan-d.
Iedereen verwachtte, dat dit het
einde van Franco zou bet eekenen en
de Spaansche regeering zelf trok voor
het voedsel der gevangenen 3 in
plaats van- 2 peseta's per dag uit,
iets wat alleen de directeur merkte
aan zijn dikkere beuirs.
In verband met de Nederlandsche
claims by de Uno kan gemeld
worden, dat van Belgische zijde op
grenscorrecties zoo goed als geen
aanspraak wordt gemaakt. De ver
langens der regeering gaan daar
niet verder dan één enkel spoorlijn
tje, bij welke „annexatie" ongeveer
180 Duitschers zijn betrokken,
Luxemburg eischt afstand van
wat meer gebied; daar zullen enkele
duizenden Duitschers van kunnen
prof ite eren".
Van de 56.620 door de Amerik.
militaire autoriteiten in Duitsch.
land ontvangen verzoeken tot
vrijlating van burger-geinter-
neerden zijn er 43.024 ingewilligd.
Autoriteiten in Oostenrijk hebben
besloten, een aantal goederen en
industrieele ondernemingen, die d^or
de nati onaajl -s ocialisten in beslag
waren genomen, aan de oude eige
naren terug te geven. Mien zegt, dat
hiertoe o.m. de landgoederen behoo-
ren, welke door hertog Frederik in
1222 aan een Duitsche orde zijn ge
schonken en die weer aan de Katho
lieke Kerk zouden komen
De autobus-ondernemers, die zich
nog steeds gedupeerd voelen door
het onrechtmatig afnemen van de
concessies tijdens de bezetting, zit
ten niet stil. Op een vergadering
van den vorig jaar opgerichten Lan.
delijken Bond, die gisteren onder
leiding van den heer D. J. Boekema
uit Wartena (Fr.) te Veenendaal
gehouden is, zijn nog eens verschil,
lende punten van actie besproken.
Allen zijn het er over eens, aldus
de heer Boekema, dat wy onze
concessies weer terug moeten heb
ben. Het gaat om een millioenen-
zaak. De verkoop van de conces.
sies is destijds afgedwongen, waar
van nu de Ned. Spoorwegen óf doch
terondernemingen profiteeren. Het
publiek is daarbij niet gebaat, want
het zal uitdraaien op hoogere belas
tingen. By den raad van rechts
herstel is de zaak reeds aanhangig
gemaakt, doch intusschen doen zich
allerlei moeilijkheden voor. Zoo zijn
er ondernemers, die een aanslag
ontvangen voor vermogensaanwas.
heffing en heffing ineens voor het
bedrag, dat destijds bij den verkoopnen.
werd ontvangen. Besloten werd een
verzoekschrift by den minister van
Financiën in te dienen om hangen
de deze kwestie, den aanslag uit te
stellen.
Gewezen werd nog eens op het
immoreele van de destijds aange
gane overeenkomst, omdat deze
onder pressie gesloten was. Een
beroep op de rede van H. M. de
Koningin voor de Londensche radio
in 1941 uitgesproken, dat de tydens
de bezetting aangegane contracten
herzien of ongeldig verklaard zou
den worden, werd afgewezen, om
dat een der partijen een publiek.
rechteiyk lichaam is. Besloten werd
een audiëntie by H. M. de Konin
gin aan te vragen, waartoe een
deputatie uit de vergadering werd
benoemd, en contact te zoeken met
de verschillende Kamerfracties, om
te bestemder plaatse een uiteenzet
ting te geven van den onbillijken
toestand, waarin het particuliere
autobusbedrüf verkeert. Verder zal
bij de commissie vergunningen per
sonenvervoer verzocht worden om
teruggeven van de ingetrokken var.
gunningen.
Uitdrukkelijk werd bij een en
ander vastgesteld, dat^e autobus
ondernemers bereid zy'n aan coör
dinatie hun medewerking te verlee.
Van onzen Brusselschen
correspondent.
Een, zelf» voor een wereldha
ven ongewone scheepslading
kwam niet lang geleden Antwer
pen binnen: een schip vol klok
ken! Door de Duitschers tydens
den oorlog gestolen klokken^ Door
een Belgische commissie waren
ze op een kade van Hamburg ont
dekt en vandaar zUn ze nu naar
België, haar vaderland, gerepa
trieerd.
Toen een jaar vóór de bevrijding
in het katholieke België de mare
ging dat de Duitschers de kerk
klokken gingen opeischen, voer een
rilling van verontwaardiging door
het land Van verontwaardiging en
ook vanmatelooze droefheid.
België beleefde sombere uren,
toen het de werktuigen bij de to
rens zag aanschuiven en één voor
één de klokken naar beneden wer
den gehaald.
Klokken, die eeuwen lang over
het wel en het wee van geslachten
hadden geluid, zouden nu voor
eeuwig tot zwygen worden gebracht^
Haar mystieke stemmen werden ge.'
smoord. In het rhythme van ons
leven werd brutaal iets afgebroken,
dat er innig mee was vergroeid,
verweven was, zóó innig, dat zelfs
toen die klokken zwegen, haar klan
ken nog in ons bleven -natrillen. Zy
leefden zelfs nog, toen wij haar
zielloos in de kerkportalen zagen
liggen, om vandaar naar de smelt
ovens van het vijandelijke land te
worden gevoerd. Zij werden met
bloemen bedekt, zooals geliefde we.
zens, waarvan men voor altijd af
scheid neemt.
Tusschen die bloemen hebben wy
een papier gevonden met deze pro
fetische woorden: ,,Wie met klok
ken schiet, wint den oorlog niet."
Klonk het niet als het mane,
thekel, pharès van de geheimzinnige
hand in de zaal waarin Balthazar
zijn laatste orgiën vierde, op het
zelfde oogenblik, dat Cyrus Baby-
lonië binnendrong?
En de kerkplunderaars hebben den
oorlog niet gewonnen
Van al de Europèesche landen
waar klokkenroof is gepleegd, werd
trnsmm
De overblijfselen van den reusachtigen duikboot ounker aien men denkt
te verbouwen tot het grootste koelvrieshuis ter wereld.
tocht een kijkje mogen nemen in de
vermaarde, vrijwel intact gebleven
„Langerack-Stellung", aanvanke
lijk door de Duitschers „Tobroek-
Stellung" genaamd, doch, toen het
in Afrika misliep, ijlings omgedoopt!
In het daarbij behoorend voor
malig hoofdkwartier van den trot-
schen vestingscommandant, General-
Feldmarschall von Hüttner, „De
Olmen" genaamd, wonen thans
kapitein Barendrecht met zijn man
nen van de genie en de artillerie,
om een wakend oogje in het zeil te
houden en ,,den boel te beredderen".
Er is hier werk in overvloed voor
jaren, maar levensgevaarlijk w.erk
Den ganschen dag weerklinken in
deze duinterreinen en langs het
strand de donderende explosies der
tallooze land- en zeemijnen, der uit
elkaar barstende betonnen muren,
versterkingsdammen en bunkeron-
derdeelen
En ook een verblijf op „De Ol
men" is voor een niet-militair nogal
onbehagelijk, hetgeen men ervaart,
als kapitein Barendrecht onder een
kopje koffie zoo tusschen neus en
lippen zit te vertellen: ,,Weet je,
we zitten hier zoo'n beetje op een
doode vulkaan, die elk oogenblik in
een vuurspuwenden berg kan veran
deren In de diepe bunkers hierom
der liggen nog zeshonderdduizend
zware granatenplus de rest! Er
is tot nu toe niets gebeurd, doch we
zijn volkomen met het gevaar ver
trouwd en men went aan alles ten
slotte. In de duinen kun je minder
veilig loopen, dan dat je hier zit!"
Overigens is het in deze stellingen
best uit te .houden. De Duitschers
zorgden voo"r een geheel eigen elec_
trische licht- en stroomvoorziening,
die wordt opgewekt door uitstekend
onderhouden dieselmotoren. Het is
een voordeelige stroomvoorziening,
want zoo'n diesel gebruikt voor op-
Vusschen Geutermaiv. n wekking van een groote hoeveelheid
tetoopen. Ve aanJ^ntü ü/f - g^tJeren treinen op elkaar energie slechts.3% liter oJIe per uur
rouope. die eenter spotmig ivqtj opytrutTui. I yoor deze electrische centrale wordt"
Toen de capitulatie ©en feit
was, konden Engelschen en Ca-
nadeezen en later onze Neder
landsche soldaten de vesting
IJmuiden kant en klaar overne
men en naar behoefte verder
exploiteeren ofwel liquideeren.
Weliswaar hadden de bombar
dementen der R.A.F. hier en daar
flink schade aangericht, en ook
de reeds gemelde plunderingen
der burgery hadden menig mili
tair verbiyfsoord niet bepaald
comfortabeler gemaakt, doch met
man en macht wisten onze jon
gens weer alles In orde te krijgen
dat men zelf goed nog gebruiken
kon.
Zoo hebben we op onzen dwaal-
het koelwater eveneens met eigen
installaties opgepomptOveral be_
vinden zich prachtige hygiënisch©
ondergrondsche waterreservoirs
Voorts zagen we in de stellingen
uitgebreide ondergrondsche con
structiewerkplaatsen met draaiban
ken, etc.
Ingenieuze veiligheidsmaatregelen
werden allerwegen tegen vijandelijke
aanvallen getroffen. Zoo bijvoor
beeld loopt door heel die onder
grondsche stad een uitgebreid bui
zennet voor permanente luchtver-
versching, die ook electrisch wordt
geregeld. Allerwegen bevinden zich
prima sluitende dubbele gasdeuren
en gasluiken
Doch niet alleen voor veiligheid
en defensie, ook voor ontspanning
is zorg gedragenDat bewees een
kijkje in een groote ondergrondsche
kegelbaan, geheel met het fijnste
teakhout belegd, waar men de bal
len ongestoord kan laten rollen, zelfs
tijdens het zwaarste bombardement
De schaduwzijde van het solda
tenleven werd ons getoond in een
aantal hygiënische, electrisch-ver-
lichte en verwarmde, arrestka
mers. waar menigmaal het bekende
Feldwebelgebrul weerklonken zal
hebbenVoorts zien we nog een be
drijfsklare Finsche sauna, 'n stoom,
badinstallatie naast de gewone bad
inrichtingen. Alles keurig in orde
voor onze mannen.
De bodem verbergt intusschen
nog een massa verrassingen. De-er
dagen groef men in de buurt van
de Langerack-stelling bij toeval een
volledigeMagirus-brandladder
opOok zitten er ontelbare vaten
onder het zand, waarvan men de in
houd niet kent „Het kan net zoo
goed jenever als benzine ofwel
vloeibaar gifgas zijn verklaarde
onze begeleiderDe Duitsche krijgs
gevangenen lachen een beetje ge
heimzinnig en laten onze soldaten
maar zoekenHet werd op bevel
verstopt „voor later" en bevel is
bevel, duszwijgen
Opvallend is de totaal veranderde
duinflora in deze streekWaar
vroeger zand was, begint zich nu...
weiland te vertoonenEen gevolg
van den aanvoer van millioenen
graszoden voor camouflage, die zaad
zijn gaan vormen en verspreiden,
met het gevolg, dat midden tusschen
de zandverstuivingen, die de ver-
radelijke landmijnen verbergen, de
boterbloemetjes en de paardestekken
lustig groeien en bloeien. Een ty
pische omstandigheid, die nog ver
strekkende gevolgen kan hebben
Eindelijk hebben we nog een blik
geworpen in den reusachtigen duik
bootbunker, waarin ruim 150.000 ku_
bieke meter beton werd verwerkt
voor dak en vier meter dikke mu
ren Het ding is nooit klaar geko-
rr m en werd nimmer gebruiktIn
diepe ondergrondsche havens is
plaats voor twintig groote duikboo_
ten met volledige outillage' Werk
plaatsen, manschapsverblijven enz.
Het is een gigantisch bouwwerk, dat
men wil trachten te voltooien, ten
einde het als het grootste koel vries,
huis ter wereld te gaan exploitee
ren L. P*
België, proportioneel het meest be
stolen: 4560 van de 8415, welke in
zijn kerktorens en beiaarden hin
gen. In die droeve maanden zjjn van
hieruit naar Hamburg vertrokken;
een trein bestaande uit 31 wagons
van 10 tot 20 ton, met elk 7 tot 35
klokken, en een flottilje van tien
schepen van 200 tot 300 ton, met elk
300 a 400 klokken. Een totaal ge»
wicht van 3.306.327 kg klokken
De Belgische commissie, die in
Duitschland een onderzoek is gaan
instellen naar de resultaten en de
gevolgen van de Glocken Aktion,
heeft ginds aan de hand van Duit
sche documenten kunnen uitmaken^
dat uit bezet Europa en uit Duitsch^
land zelf, in het geheel 108.499 klok
ken (27.203.144 kg) werden opge-
eischt, waarvan er 91.525 (23.614.500
kg) werden gesmolten. Niet minder
dan 1813 wagons en 108 schepen zijn
noodig geweest, om dezen buit
vervoeren
Een sprekende statistiek, waarbij
ook rekening wordt gehouden met
het aantal inwoners geeft, in ton
nen uitgedrukt, de volgende tabel
te zien, naargelang de proportio-
neele belangrijkheid van den klok
kenroof: België 3.306 ton (of 413 kg
klokken per 1000 inwoners), Oosten,
rijk 1,689 ton (240), Nederland 1,835
ton (229), Duitschland 13.000 ton
(200), Tsjecho-Slowakije 1.605 ton
(107), Polen 2.415 ton (78), Italië
2.480 ton (60), Joego-Slavië 486 ton
(30), Frankrijk 750 ton (17.8), Hon
garije 30 ton (3,3), Ukraine 2 ton
(0.07) en Rusland 6 ton (0.04) De
waarde van al deze klokken wordt
op 1.795.737.504 B frs geschat
Na den oorlog, ontdekte de Bel
gische commissie op de kaden van
Hamburg nog maar slechts 14,636
klokken (3.593.744 kg), die niet in
de smeltovens waren terechtgeko
men Hiervan waren er 1.401 uit Po.
len afkomstig, 12.282 uit Duitsch
land zelf en 733 uit België. Deze
laatste zijn het, die onlangs per
schip naar Antwerpen werden te
ruggebracht.
Waar zullen die Duitsche klok
ken heengaan, nu er in Duitschland
zoo ontelbaar veel torens zijn ver
nield, zou men zich kunnen afvra
gen? Het antwoord is eenvoudig;
zij zullen in Duitschland blijven, om
dat zij door de conventie van Den
Haag zijn gedekt.
De 733 klokken die België terug
kreeg, vertegenwoordigen maar een
gewicht van 542.700 kg, op do
3.306.327 kg die werden gestolen.
Het verlies bedraagt ongeveer tweo
honderd millioen francs.
Nog veel méér Belgische klokken
zouden den weg naar Duitschland
hebben genomen indien er niet op
clandestiene wijze aan het vertrek
onttrokken en door stoutmoedige
vaderlanders in grachten en bos-
schen verborgen waren. De beiaard
in den toren der universiteits-bi-
bliotheek van Leuven bleef onge
schonden, omdat de Duitschers
dachten, dat hij by den brand der
bibliotheek vernield was
Maar naast die kleine activa,
welke reusachtige schaden en leem
ten De groote klok van de St. Gu-
dule verdwenenZoo ook die van de
kathedraal van Doornik, die van
de kathedraal van Luik, en zóó vele
andere.
Verdwenen is echter ook: het ha.
telijk nazisme, dat haar ondergang
heeft veroorzaakt.
„Wie met klokken schietM
JAN VAN HOOF.
De ouders van Jan van Hoof, den
redder van de Waalbrug te Ny-
megen, hebben van de Amerikaan-
sche legerleiding een posthume
ondersoheiding ontvangen voor hun
heldhaftigen zoon, aan wien werd
toegekend de vryheidsmedaille met
bronzen palmen. In het sohryvett
van de Amerikaansche regeering,
waarbij de medaille werd aange
boden, wordt o.m. gezegd, dat Jan
van Hoof onder granaatvuur de
kabels h e ft doorgesneden, die ver
binding gaven met de lading van
de Waalbrug.
H. M. de Koningin had reeds d.d.
8 .tob er 1946 aan den vader van
Jan van Hoof een schrijven ge
zonden. waarin zij mededeelde het
een voorrecht te achten aan den
zoon Jon van Hoof posthuum het
ridderkruis vierde klasse der mili
taire Willemsorde te verleenen.
