UW rookertje LIJDT GEWELD
Gesprek met een Deli-planter
In- en uitvoer
in November
De Ned. goudreserve en de slag
om Arnhem
PAGINA 4
ZATERDAG 28 DECEMBER 1'
Gelukkig, dat er nog Zuid-
Amerïkaansche tabak is'
Export steeg in waarde
en hoeveelheid
Hoe de schat gekaapt
werd
DE UNION CASTLE J
LINE
Hervatting van den
maildienst
KOL. ASJES
Verlaat militaire luchtvaart
VEE SMOK KELCOMPLOïT
OP HET SPOOR?
5 o n rlorm n H TIo .TannPn Tra A e>r
Enkele weken geleden,
op patrouille in Soeraba-
ja, zocht ik, neergedrukt
tegen een sawahdijk on
der zwaar vijandelijk
vuur, in m'n jungle-overall naar een sigaret: inderdaad....
tegen de zenuwen. Ik haalde al m'n zakken leeg: gèèn siga
ret.... tot ik diep onderin een vochtig propje papier vond,
dat ik er nooit eerder ontdekt had.... Even later pulkte ik
m'nrookerskaart te voorschijn, die ik in Nederland was
kwijtgeraakt en nooit meer had teruggevonden.
Daar ik toen geen nieuwe had
kunnen krijgen, was het beklimmen
.van de hemelsblauwe Skymaster-
trap een vlucht uit de ellende van
B-sociale rantsoentjes ..zwart" ge
weest, en op weg naar het land
van de tabak liet ik een uitgebrei
de ,zeer teleurgestelde menigte ach
ter die allemaal m'n rookerskaart
hadden willen hebben, „nu ik te
eelf toch niet meer noodig had.."
Alsof ik wannéér ik ze niet ver
loren was met deze overgescho
ten bonnetjes niet zeer degelijk
naar het distributiekantoor zou zijn
gegaan.
Maar ter zijde deze ironie van
jbalf door zweet en zeg-maar.gerust
(doodsangst, verkruimelde bonnetjes
in m'n vuile vingers tegen iien
sawahdijk ergens buiten Soerabaja.
Niet langer was ik onder 't kruis
vuur van begeerigen Nederland-
jchen nicotinehonger aan het thuis
front, maar onder het veel gevaar
lijker vuur van extremisten, die
wns zelfs geen draad tabak meer
verzorging die wij hun |hven was
ook volgens de Arbeidsinspectie
ruim voldoende, maar door deze
moeilijkheden hebben we maar de
helft van onze velden kunnen ge
reedmaken. Als alles nu echter
meeloopt gaan we eind Januari
zaaien, veertig dagen later begin
nen we met den uitplant, die een
dag of veerttg duurt en dan ho
pe we veertig dagen daarna het
eerste zandblad te plulkken.
Daarna het gewone proces; de ta
bak gaat naar de droogschuren,
wordt aangeregen vroeger had
den we daar in het hoogseizoen,
naast onze 700 vaste arbeiders nog
een kleine 2000 vrouwen vo'or in
dienst en dan gaan we bundèlen.
Het meest delicate werk; men moet
bundelen „van nat 0p droog" zoo-
als wij dat noemen; de blaren moe
ten iets aangevocht, aanvoelen als
een zijden zakdoekje. De wachter
in de droogschuren zal op 'n nacht
den hoorn steken en daarop komen
dan alle arbeiders uit hun huilzen.
lasto derma!) De Jappen hadden
hier alles gestolen en verkocht en
nu probeeren we wat nog over Cs,
terug te koopen...."
„Hoe zijn de perspectieven?"
De heer Priebee haalde zijn
schouders op, ,,De gronden zijn veel
al uitgeput, maar goede bemesting
brengt ze wel weer op peil. Ik heb
echter een zwaar hoofd in de om
standigheid dat al- onze velden nu
door de inheemsche bevolking wor
den gebruikt als bouwgrond voor
hun eigen gewassen. Zullen zij ze
zonder meer willen teruggeven? En
de plantersvrouwen zullen er voor-
loopig zeker op moeten rekenen dat
ze in Medan zelf zullen moeten
wonen en niet op de ondernemin
gen buiten
Ik sprak ook andere planters: zij
maakten zich zorgen over hun Vei
ligheid wanneer ze in de toekomst
het binnenland in zullen moeten.
(.,De beneden Deli.landen zal wel
gaan, daar zitten Maleiers en als
we onze vroegere Javanen er weer
behoorlijk behandelen, zullen we
daar geen moeilijkheden ondervin-
echijnen te gunnen omdat al onze Eind Juni hopen we met fermen-
begeerten zoo „koloniaal'' zijn voor
benNaast me hield een ke
rel op met schieten een smeet me
een Luckey Strike toe.... zónder
bon, meneer en hoogstens 2.50
per pakje op alle voor ons toegan
kelijke passars....
En over Luckey Strike gespro
ken; ik hoop dat de postbode, die
laatst uit een pakje, dat ik aan
mijn vader stuurde die schamele
ftwintig sigaretten stal, dezen brief
jok leest; wanneer hij zich bekend
maakt, kan hij nóg een pakje van
me krijgen (niet allemaal tegelijk,
beeren!) indien hij tenminste in t
Vervolg de pakjes van den gewo
nen soldaat met rust laat, want dat
er nog steeds gestolen wordt van
Jongens die drie kwart van hun
soldij opsparen om hun familie
Bruis te verrassen is 'n schreeuwend
schandaal!!!
Op het moment dat ik u dit
Schrijf, is de ironie echter volmaakt;
Jk moet namelijk uw hoopvollen ho
rizon verduisteren, niet met wol
ken van genot", maar met.... wol
ken van onzekerheid. Alleen
*n dit om u lekker" te maken....
m'n inspiratie ontleen ik aan een
morme Delisigaar, gekocht voor
Ién dubbeltje, zonder bon, in Me
gan
De heer J. J. Priebee vertegen
woordiger van de Deli-Maatschap-
pij en wnd voorzitter van de Deli
Planters Vereeniging, die hier on
danks den last der jaren echter
nog steeds zeer vitaal! maar
weer begonnen is, heeft toe iets
»an zijn moeilijkheden verteld.
,,Wij noemen dat stroo...." zei
lüj en wees misprijzend naar m'n
t>eli-sigaar. ,,De aroma van de paar
jtukjes Brazil ontbreekt eraan...."
„Dan hebt u zeker nooit ,,Buk"
n Slits" en theeblaren gerookt
Aider de bezetting....?''
Hij lachte, hij wist er alles van,
ij was zelfs onder den oorlog vaak
jls deskundige naar de „groote"
«Lgen-teelt proefvelden in de Be.
uwe geroepen....
„Maar hier gaat het inderdaad
(rel een tikje anders.... Oh, dat
had u hier vroeger moeten zien
kilometerslange rijen tabaksboo-
eenen geen sprietje onkruid
4P den grond
„Ta-baksböomen zei u toch?
„Ja, de planten zijn hier veel
jiooger dan in Nederland,
teeren te kunnen beginnen
„Dus volgend jaar herfst, mis
schien de eerste DelitabaTc.
„Misschien, ja, en dan toch al
tijd nog maar een schijntje, een
600 balen in het geheelvroeger
waren er een 4000 per onderne
ming en als u weet dat alleen de
Deli-Maatschappij 24 ondernemin
gen had
Lezers, wij slaakten een diepen
zucht.
,,Maar hebt u hier geen oude par
tijen meer aangetroffen?"
„Ja. enkele, en de kwaliteit was
er soms, net als bij belegen wijn,
nog op vooruitgegaanAlleen
hebben kleine torretjes (lasio der-
ma) veel schade veroorzaalkt door
gangen in de opeengeperste pakken
te vreten.(Als uw sigaar dus
lekt, stort ttw toorn uit over deze
den", merkte de heer Priebee op,
,maar de Bataksche bergonderne-
ningen zullen langer onrustig blij
ven.
De veiligheid van den planter zal
gegarandeerd worden door de re-
ublikeinscihe handhavers van rust
en orde dfe, wanneer ze het niet
ankunnen, de Nederlandsche troe
len te hulp zullen roepen (vol-
ens de principes van Cheribon al-
t ans). Maar de planters zullen dus
e entueel zonder dekking het bin-
Emland in moeten om als proefko.
lijnen dienst te doen bij de kracht
roef der regelmatige republikein-
che orde- en rusthandhavers
Het was een bezwaar dat ik van
ele planters hoorde, een bezwaar,
dat urgenter wordt nu volgend jaar
Veer zeer velen zullen worden uit.
gazonden.
Om van .backpay" en schadever-
oedfng nog maar niet te spreken...
Inderdaad, nicotine-hongerend
lederland; uw rookertje lijdt ge.
'weid.
1 Wat niet wegnam, dat ónze Deli-
s'gaar lang niet gek smaakte, al
vas het dan maar stroo....
En gelukkig voor u dat er nog
.-Amerikaansche tabak is
J. W. HOFWIJK.
a
De buitenlaindsche handel van
Nederland had het volgende ver
toon:
Invoer
le halfjaar 1846 ton mik. gld
Gemiddeld p. maand 818.725
Juli 1946
Augustus 1946
September 1946
October 1946
November 1946
1.066 946
13130354
1.184.816
1.131.387
1 131.387
208 9
206 9
199.3
211 2
238.6
Uitvoer
ton mill, gld
le halfjaar 1846
Gemiddeld p. maand 212.601
Juli 1946 340.166 64 1
Augustus 1946 389 233 60 3
September 1946 314.215 916
October 1946 483 815 109,7
November 1946 613.812 125.9
De invoer had in November 1946
een gewicht van 1.091.067 ton en
een waarde van f 238.6 millioen
(Oöt. 1946: 1.131.387 ton voor 211.2
millioen, November 1945: 662.265
ton waarde onbekend).
De „Capetown Castle", een der
schepen die den maildienst van
de XJnion Castle Line gaan on
derhouden
Belangrijke posten waren o.a.
slachtvee 2990 stuks (Oct. 1946:
2505 stuks) ongesponnen wol 1810
ton (3067 ton), ongesponmen ka
toen 2898 ton (2856 ton), tarwe
37.411 ton (19-026 ton), maïs 5210
ton (16-459 ton), haver 11.465 ton
(10.356 tign), copra 12.713 ton
(3196 ton), tarwemeel 9804 ton
(4862 ton), jjzerkies 8141 ton (1670
ton). steenkolen 156.429 ton
(321.455 ton), bruinkoolbriketten
18.420 ton (20.827 ton) cement 33-389
ton (33.557 ton), kunstmest 68,866
totn (41.139 ton), plaat-, staaf-, pro
fiel- en bandijzer 59.295 ton (53.046
ton), ruwe fosfaat 26.764 ton (8345
ton), petroleum 32-974 ton (13-377
ton), gas- en stookolie 39.627 ton
(24-276 ton), benzine 38.011 ton
(24.357 ton), ruwe aardoliën 62.057
ton (33.939 ton), hout 104 655 ton
(79.119 ton) houtslijp en lellulose
12.942 ton (17.362 ton), onbereide
huiden 2106 ton (2198 ton), garens
5.8 millioen 5-4 millioen), ma-
nufadjiren f 7.8 millioen 4-9
millioen), kleedinig en modieiwaren
f 4.7 millioen 2.8 millioen).
personenauto's 1227 stuks (1261
stuks), electrotochn toestellen en
materiaal 5.9 millioen 6 mill.),
verbrainidinfismortoren 2-1 millioen
3-3 miHioen). metaalbewerkings-
iruadhiu'es 4.i mail. 3-3 mi 11.1
en overige machinerieën 7 6
millioen 6-7 millioen).
De uitvoer had in November 1946
een gewicht van 613-812 ton en
een waarde van 125.9 millioen
(Oct. 1946: 483.815 ton en 109.7
millioen, Nov. 1945: 109.058 ton en
16 9 millioen)-
Belangrijke posten waren o.a.
visch schaal- en schelpdieren
3.5 millioen 2.7 millioen). kaas
2.4 millioen Ö.5 millioen), ge
cond- melk 3-5 millioen 3.5
millioen), zaaigranen en -zaden
1.7 millioen 6.8 millioen), ver
sche vruchten 2.7 millioen U 6 5
bilioen), vruchtenpulp 4.7 mil
lioen 0-1 millioen), vereche
groenten 2.5 millioen 2.5 mil-
lio-en), consumptieaardappelen
5.8 millioen 2.5 millioen), pooi
Toen de Engelsche „Roode Dui
vels" in September 1944 boven
Arnhem afsprongen lag een goud
schat van vele millioenen letterlijk
aan hun voeten, bleek uit de ge
heime rapporten van Heinrich
Himmler.
Zoowel de Engelsche luchtlan
dingstroepen, als het Duitsche
alleen j garnizoen wisten hiervan niets.
Jjn de blaren over het algemeen Twee dagen lag de sohat in de kel-
Seiner.... hoe bresder echter, hoe ders van een bank in Arnhem. Zij
^eter want des te meer „dekkers" bestond uit 32 zakken gouden mun-
"yekblad) halen wij eruite en ter waarde van 5 millioen gul-
,,Maar hoe staat het momenteel?" den en vertegenwoordigde de ge-
„Wel, we zijn begonnen, zeer be
scheiden overigens aan den rand
'jan Medan op één onderneming
heele goudreserve van het door den
vijand bezette Nederland.
Twee dagen, nadat de tragische
Kg aan. Toen we .Helvetia" weer slag een aanvang had genomen, ter.
in orde moesten gaan maken wijl de zwaar gedecimeerde lucht,
overat is de grond zeer verwaar-1 landingstroepen er nog op ver-
Soosd en uitgeput door verbouw trouwden. dat zij steun zouden
ande-e gewassen floten de ontvangen van de geallieerde
ïkogels ons nog om de oorentanks, die op 16 Km. afstand in het
zijn Koningin én voflk te bewaren.
Vervolgens begon Hemmler Ge
stapo in actie te komen-
Dit drama uit het volle leven,
dat zoo fantastisch is, dat tooneel-
spelers het zich nauwelijks zouden
kunnen voorstellen, wordt medege
deeld in een strikt geheim tele
gram, dat ontdekt werd in de ver
trouwelijke archieven van de
Sicherheitspolizei.
Het telegram werd op 3 Decem
ber 1944 om 12 uur 45 uit Neder
land verzonden, meer dan twee
maanden na tien slag om Arnihem
dus. De afzender was de generaal
der Waffen SS Rauter, hoofd van
de bezettingspolitie, die paars
van nijd moet hebben gezien.
De tekst van het tolegram luidt
vertaald als volgt;
„Reiehsführer: in het jaar 1940
zijn 135 millioen goud guldens van
de goudreserve van de Nederland-
srihe bank ter beschikking van de
Reichsbank gesteld. De Reichskom-
missar (Seys-Inquart) besloot, dat
5 millioen goudguldens in Neder
land moesten blijven om econo-
In een circulaire van de Untofi
Castle Line te Londen, welke wjj
door bemiddeling van haar vertel
genwoordigster, de firma Kuypeï^
van Dam en Smeer te Rotterdam;,
ontvingen, deelt deze reederij me»
de, dat in het begin van het vot
gend jaar de eerste stappen gedaaij
zullen worden, om den wekelijks
schen Maildienst met de bekende
roodpijpers op Zuid-Afrika wede?
in to voeren, zoodra haar passa*
giersschepen, welke door het Gouw
vemement zijn gevorderd, zullea
zijin vrijgegeven en gerestaureerd,
Zoo ligt toet in het plan het m.k,
„Capetown Castle-" op 9 Januari
naar Kaapstad to laten vertrekken
en naarmate het vrijkomen van de
overige schepen, zal dan de dienst
geleidelijk worden uitgebreid. De
nieuwe mailbooten „Pretoria Cast»
le" en „Edinburgh Castle", welke
momenteel te Belfast in aanbouw,
zijm, zullen vermoedelijk resp. ia
Dec 1947 en Maart 1948 worden
afgeleverd. Begin 1948 hoopt men
den dienst in vollen omvang Ito
kunnen hervatten.
Voorloopig zal echtor het groot,
sto gedeelte van de passagiers,
accommodatie aan boord van de
vrijgegeven schepen voor de uitreis
nog vcor eenigen tijd gereserveerd
blijven ten nutte van de door het
Engelsche Gouvernement en d©
Dominions bevoorrechte passagiers,
tewijl voor de rest van de accommo
datie nog een lange wachtlijst vaQ
gegadigden voorhanden is. De gel
den -Je bepalingen betreffende de
registratie van toekomstige passa
giers, zullen daarom voor het
oogenblik nog van kracht blijven*
aardappelen 15-1 millioen 8.7
miüloen). vlas 1-5 miillio
fcf 1.5 mMlioen), bloem.bo.llen,
planten, enz. 5-1 millioen 13.8
millioen), cokes 45.520 ton voor
2.4 millioen (42.394 ton 2.1
millioen), kunstmest I 1-8 miUioen
0.5 millioen), ruw en voorbe
werkte ijzer 19.402 ton voor 3.0
millioen (11.771 ton, 1.8 mili»en>,
zetmeeiprodiucten 4,1 miillioeri
3 millioen), verf- en kleurstof»
fen, lakken en vernissen 2 mile
lioen 1.7 millioen). kunstzijden
garens f 3.1 müUioen 3.3 mali
lioen), katoenen manufacturen
3 millioen 3.6 millioen) over
ri.se manufacturen 5.1 millioen
2 9 millioen). kleedtng en mos
dewaren 2-6 m&Lli-o-on 1-7 i-d i-
lioen), papier «C karton 3.Ï
millioen 2.6 mllliioen), cacao en
chocolade 5.2 millden 2.4
millioen), bewerkte tabak l,ï
millioen 1.1 mdlldoen), gedilstïiï"
leerd f 1.3_millioen 1.6 milioenL
bier 1 miilldoen 1.1 millioen^
rad'o artikelen '4.2 mi'llioen 4.8
millioen), gloeilampen 2 mil
lioen 2.2 millioen), andere elect
tro'edhn- artikelen 3-6 millioen
1.4 millioen).
Fen vrij belangrijke export kwam
vetder nog voor bij ingemaakt©
groenten, visch conserven, cacaofoot»
ter. geneesmiddelen synth. reuk
stoffen, diiiv. chemicaliën, ijzeren
buizen, boeken en diverse soortea
'Maar zet dtt niet in de krant an veroverde Nijmegen stonden ris-jmische en industrieele redenen"-
Iers wordt mijn vrouw (Nic'ohas k^rde een vaderlandslievende Ne-1 (Hij verklaarde vervolgens dat
aeettlaan 3 Aendenhnntl derlandsche bankier zijn leven de Koningin in Mei 1940 met het
Just Bovendien is het nu vee-) ^or het goud onder den neus van j grootste gedeelte van de goudre-
f^sVser aan dim kant van Medan de Wehrmacht „weg te kapen". De serve naar Engeland was gegaan).
Waar nauwèlhlfs^ waren we ^begon- ^ken werden overge- m Februari 1943. toen het ge-
.Jr ,,.,s bracht naar den kelder van de wo-
1 U'( n-.ng van den bankdirecteur-
ufPt f,'jOnder de vijandelijke tegenaan- rende 5 millioen guldens op bevel
f r> moei e hd elk- ar had vapen wankelde de stoun echter en van den Duifschen bankdirecteur
ue communisten en ex- Engelschen werden op een klein Bühler naar het oosten van het
land overgebracht.
vaar van geallieerde
grooter werd, werden
landingen
de restee-
(gcbracht
tremisten hie'den hen terug en stukje heuvelland even ten N.-
baal en hen over om hun eischen Westen van de stad samengedron-
eoo hoog te stellen (1 kg. rijst en gen,
3.— per dag, terwijl ze vroegerj Duizenden
van 7C k 80 een' nog belangrijk vermist.
wiJ er onmo- Maar buiten Arnhem bewaakte
sparen konden!* dat
gelijk aan konden voldoen De de Nederlandsche bankier het
öuurtetoeslag, dien zij kregen en dei goud, dat hü van plan was voor
Zulks had plaats na overleg met
den Rijkskommissaris en de opeTa-
werden gedood of tie werd overgelaten aan de Ne
derlandsche Bank. die zooals thans
aan het lc'cht is gekomen, in Fe
bruari 1-6 millioen gouden munten
in 32 zakken uit Amsterdam en uit
filialen van de bank naar Arnhem
heeft gebracht.
Toen de luchtlanding in Arnhem
plaats had, was niemand varf de
Duitsche Reichsbank op zijn hoede
Verder vestigde de directeuren
van de Nederlandsche Bank niet
de aandacht op de situatie.
Dit is thans vastgesteld 'door de
Sidherheitspolizei. J|e directeur
van de bank in Arnhem, Bijl de
Vroe, verwijderde de 32 zakken
uit den kelder, twee dagen nadat
de landing had plaats gehad. Hij
deponeerde ze in den kelder van
zijn woning, ton einde ze voor het
koninklijk huiis in veiligheid te
stellen.
De directeur gaf er de bank-
administratie in Amsterdam ken
nis van. De verantwoordelijke di
recteur der bijkantoren van liet
district der Oostelijke proving es.
dr. Boon, wist van de overbrenging
van het goud en beweert, dat hij
van meeninig was, dat het slechts
een zeer kleine goudreserve betrof.
Beiden (De Vroe en Boon) zijn
gearresteerd.
j Rost (Rost van Tonningen, een
nazi-functiionaris) erkent zijn
verantwoordelijkheid, maar wijst
er op, dat hij niet aanwezig was
tijdens de bijeenkomst, waar be
sloten werd, om het goud naar
i Arnhem over te brengen. Directeur
Bühler merkt op, dat het goud niet
verloren is gegaan. Hot zou verlo
ren gegaan zijn indien de Engel
schen dn Arnhem waren geslaagd.
I De Rijkskommissaris merkt op-
dat het Reich niets met het goud
zou hebben kunnen doen, betgeen
ik ton zeerste betwijfel.
I Ik zou niet inzifen, waarom wij
hier 5 millioen goudguldens zouden
moeten bewaken op een oogenblik,
I dat het Reich deze zoozeer noodig
(heeft.
Het resteerende goud Is thans in
'bet filiaal van de Nederlandsche
bank to Arnhem aanwezig.
Ik vestig uw aandacht op deze.
feiten, Rechsführer. Heil Hitler".
I (Ass, Bress-i,
De kolonel-vlieger ir. D. L, As
jes laatstelijk hoofd van de Ned»
;Rapo\i op Java, wordt op 31 De.
j cenuber gedemobiliseerd- Kort ns
'Nbuwjaar vertrekt hij naar Vene
zuela teneinde aldaar besprekim»
gen te voeren met vliegt uigfabri»
kantan over de constructie vaffi
vliegtuigen.
Ook luit. kol.-vlieger-waarne
mer ir. P. J. C. Vos, stafofficier
in het directoraat der luchtstrijd
krachten, gaat op 1 Januari do
i militaire luchtvaart verlaten, ons
ter.g te keeren naar de vflieg-in»
■custrie, waarin hij. reeds voor den
oorlog 'een belangrijke positie toe»
kleedde.
Gemeenten krijgen straf
wegens stroomoverschrijding
De gemeenten Etten-Leur, OudU
gastel en Oudenbosch zullen Zon»
dagavond enkele u,ren van stroom
verstoken zijn Deze „Strafmaatr©»
gel" wordt genomen, daar de ven»
bruikers zich niet houden aan dp
verscherpte rantsoen eeringsvooB»
schrif en.
De burgemeesters die door dfit
P N E M namens het rijkskolerfc
bureau hiervan op de boogto ztW
gesteld, hebben tegen dit beslui»
geprotesteerd.
De C. C D. is in de Betuwe m
ook elders druk bezig met aftqj
diepgaaind onderzoek. Hij meejjp
namelijk de sporen to hebben BP*
vonden van een uitgebreid sraofe»
kelc-mplot van vee. In samenrwe*»
king met de rijkspolitie hebben «TO
ambtenaren vijftien koeien in toga
slag genomen, die zonder maefhtt,
ging over de Wsal waren gebiadw
en naar België zouden worden «ft»
smokkeld. Tot dusver is nog atocbM
ééa arrestatie verrcibV
-jSs-
