De iviliter-ellende in Duitschland
o/e wte
Nationalisatie in Engeland
wereld
HERMAN DE MAN
Blaam op Britsch ambassadeur
PLUNDERINGEN op groote schaal
De mensch
PAGINA 4
MAANDAG 13 JANUARI 1947
i Thans de electriciteits-
industrie
»-
HET VOLK VER-
TWIJFELT
Chaos dreigt door stijgende
volksvertwijfeling
Genoemd in spionnagezaak
VAN SCHRIJVEREN SCHILDERS
GELD OMZETTEN IN DEN
detailhandel
TIJDELIJK HARDE
WIND
.Door het wijde Hollandfiche polderland trekt
een eenzame man, een kleine breede gestalte
met een zwaar pak over den forschen schouder.
Hij zwerft door de groote polders, de Waarden
van het oudste Holland. Men ziet hem hier
overal, In de buurten van Benschop en Lopik,
rondom Oudewater en IJsselstein. Ook om
Schoonhoven en Tergouw, want hij is rusteloos
en verandert vaak van verblijfplaats".
Met deze woorden begint Ed. Hoffman in de
laatste aflevering van „Roeping" een interes
sant herdenkingsartikel over Herman de Man,
dat wij hieronder in verkorten vorm weergeven.
„Eenieder kent hem", zoo vervolgt de schrijver
van het artikel, „hij is graag onder de men-
schen. Vaak wordt hij genoodigd aan hun
eenvoudige tafel, hij zit des avonds te rooken
en te vertellen bij de warme kachel. Weldra is
hij het middelpunt van een aandachtigen kring,
de menschen luisteren maar en luisteren". Want
deze Salomon Herman Hamburger, de Joden
jongen uit Oüwater is een geboren verteller.
HERMAN DE MAN
Illustratie uit Martien Coppen's „De Koorbanken der Sint Jan". De
groep is een voorstelling van de H. Mis
De Engelsche regeering publi.
ceerde Vrijdag een wet, waarbij d
geheele Engelsche electriciteitsin.
dus trie genationaliseerd zal wor.
iden. Hiermee wordt de zesde pha.
se van een reeds 18 maanden oud
nationalisatie.programma begon,
nem, waardoor zeven van de be.
langrijkste industrieën van 't land
In openbaar eigendom overgaan.
1 De wet voorziet in het aanwijzen
van een centrale autoriteit, om de
industrie te standaardiiseeren en
grootere voorraden te leveren te.
gen lagere prijzen.
De Bank van Engeland de bur
fcerluchtvaart, Cable and Wireless
Ltd. en de kolenmijnen, zijn reeds
in overheidshanden overgegaan en
een wet ter nationalisatie van het
binnenlandsch transportwezen is
in het parlement.
De nationalisatie van de staal,
industrie is uitgesteld, waarschijn.
Hjk tot het volgende jaar aldus
meldt A p.
Fabrieken in gemeente.eigendom
evenals die in particulier bezit
zullen door de regeering worden
Opgenomen in haar programma
van nationale unificatie, dat ech
ter niet het Noordelijkdeel van
Schotland zal omvatten waar hy
dro.electrische ontwikkeling dioor
«en staa^; nu on'derweg is.
De electricifreitswet die, naa
Verwacht wordt, voor de 'tweede
maal binnen een paar weken in "t
Lagerhuis behandeld zal worden
voorziet in de oprichting van 14
«is tri c tsr ad en
Compensatie aan aan
deelhouders
w,£°mpensati? aan de aandeelhbu
van electriciteitsmaatschap"
pijen zal geschieden
door de regeering van
«lectriciteitsaandeelen.
zal geschieden op een basis, die
volgens de meening van het mi.
nisterie van financiën van gelijk
waarde is op den datum van uit.
gifte. als de waarde van het on
derpand."
Voor de waardeering voorzie
de w-et in het vaststellen van een
gemiddelde, gebaseerd op markt
prijzen op zekere data. die nog ge.
specificeerd moeten worden.
Alle electiiciteitsmaatschappijen,
met uitzondering van de plaatse,
lijke, zullen op den datum ont.
boniden worden nog niet vast.
gesteld bij de wet waarop, de
regeering het eigenaarschap over.
neemt en de belangen van de aan.
deelhouders zullen verzorgd wor.
den door speciapl daartoe aange.
wezen afgevaardigden.
Bij de publicatie van den maatre.
gel specificeerde de regeering, dat
de dividenden, die door de electri.
teitsmaatschappijen van Vrijdag af
tot den datum van de nationalisatie
betaald worden niet het dividend
van het laatste financieele jaar
mogen overschrijden of tot 4 pro.
cent, wat het hoogste is, dat ooit
betaald werd.
Gemeentelijke maatschappijen
zullen door de centrale autoritei,
ten betaald worden met bedragen
waarbij de rente en de lasten voo
amortisatie zijn inbegrepen.
Terwijl zich In Berlijn, waar
na een temperatuurstijging door
sneeuwval, de barometer Zaterdag
weer sterk gedaald was, nog
geen ongeregeldheden hebben
voorgedaan, dreigt in West.
Duitschland een chaos door de
vertwijfeling, waarin de bevol.
king is geraakt-
De berichten over plundering
van kolentranspcren nemen toe
Te Bonn werd bij een razzia die
door de politie op een groote mas
sa kolenpllunderaars werd onder
nomen, een Duitscher door een
Belgiscblen militairen politieman
neergeschoten. Dit incident vond
plaats, toen de politie trachtte een
tweehonderdtal personen, dat een
trein bestormde, te verdrijven.
Naar officieel werd medegedeeld,
zal een onderzoek worden ingesteld.
De grootste onrust heerscfht te
Hamburg, waar een groep van 700
man één van de stations bestorm
de. Zaterdag wend de eerste
broodfabriek in de stad door ge
brek aan kolen gesloten.
In het Riuihrgebied wierd de af-
geloopen week 600 ton uit voor
de Amerik. zöne bestemde kolen-
treinen gestolen. De oveovallen
hebben georganiseerd plaats door
groepen van 200 tot 300 personen.
Er is een speciale rechtbank in
gesteld om de gearresteerden in
middels te berechten. Tot nog toe
zijn slechts geringe straffen opge
legd.
Bij de plundering van een levens
mid delen/ara nsport in het station
Beilfeld is een Britsohe wachtpost
gewond.
Uit gevangenissen te Hannover
en Celle zijn 400 gevanglenen ont
slagen, daar geen verwarming be
schikbaar is.
Op een protestvergadering van
een jeugdvereeniging te HannoveT
werd de eisch gesteld det de „wet
ten der mensdhelijkheid van Neu
renberg" zouden worden toegepast
op degenen, die verantwoordelijk
zijn voor een vludhtelingentransport I
uit Polen. Medegedeeld werd, dat
het aantal dooden van het laatste
transport, dat Hannovetr 23 De
cember bereikte, inmiddels is toe
genomen tot 66.
Berlijnsche doktoren zouden
gisteren (Zondag) bijeenkomen om
een beroep tot hulp aan de wereld
te ridhten. In de stad zijn 300 ver-
watrmde wachtlokalen ingericht,
waar een groot deel van de bevol
king thans zijn dagen doorbrengt.
Een 2000-tal communisten
heeft in het Floratheater, gelegen
in het „roode" Altona bij Ham
burg. een protestdemonstratie
tegen den honger en de koude
gehouden. De communisten
leider. Harry Naujoka, verklaarde
in een toespraak: „De Duitschers
kunnen er niet onder gehouden
worden, zelfs niet met geweren".
Verder zeide hij: „Laat u niet
verleiden tot vechten met de
bezettingstroepen. Vecht tegen
de Duitsche kapitalisten, die voor
deze ramp verantwoordelijk
zijn.
De ellende van de bevolking
van Hamburg is slechts een be
gin, aldus zeide Naujoka De offi-
cieele verklaringen, dait men het
dieptepunt voorbij (was, noemde
hij een leugen. De Duitschers zo«&*
dien met hun leven moeten beta,
len voor de fouten van het bestuur^
waardoor zij van voedsel en brand,
stof verstoken gebleven waren.
Twee Britscbe correspondenten
werden bij bet verlaten van bet
theater uitgejouwd.
In het pand van een bekende
firma in Rotterdam-Zuid was tij
dens den oorlc,g (het „Deutsche
Wehrmadhts Verkeforslokal" ge
vestigd.
Bij het begin van dit jaar is de
Raad van Arbeid te Rotterdam
volgens de ambtelijke routine be
gonnen met het verzenden van
loonlijsten aan alle bij dit offi-
cieele lichaam ingeschreven werk
gevers. Wanneer de ambtelijke
molen zich eenmaal in beweging
heeft gezet, maalt hij even on
weerstaanbaar als fijn en dus be
hoeft het niemand te verwonderen,
dat bedoelde firma dezer dagen
alsnog een enveloppe met loonlijs
ten ontving, geadresseerd aan
het.„Deutsche Wehrmacht»
Verkehrslokaal".
De openbare aanklager bij het
gerechtshof te Warschau heeft
de doodstraf geëischt tegen 3 van
de 4 beschuldigden in een spion-
nage-proces, waarin de Britsche
ambassadeur te Warschau, Victor
Cavendish Bentinck, mede ge
noemd is.
Cavenditfh Bentinck is. zqoals
gemeld, per itrean uit Warschau
vertrokken, om te Londen overleg
te plegen ten aanzien van de aan
staande verkiezingen in Polen.
De doodstraf word. geëischt tegen
graaf Ksawory Grocholski, Walde-
mar Beczak, een ambtenaar van
het Poolsche departement van bui-
tenlandsdhe zaken, en Witold Ka-
lieki, kapitein van het Poolsche
leger.
De vierde beschuldigde is een
22-jarige secretaresse.
„De sporen van deze spionnen",
aldus verklaarde de openbare
regelen van de betrekkingen tu9-
schen twee bevriende naties heeft
overtreden. Het is zeker niet de
bedoeling van de regeering welke
dezen ambassadeur hier na»r toe
gezonden heeft, dat deze inlichtin
gen zou aannemen van leden van
de ondergrondsche beweging in
Polen, tengevolge waarvan hij op
een rendez-vous van die beweging
in de armen van de veiligheids
politie liep.
Wij gevoelen hooge achting
voor het land, dat dioor dezen am
bassadeur wondt vertegenwoor
digd, en het is wel met groot on
genoegen, dat ik mij verplicht
voel, te verklaren, dat de verte
genwoordiger van eien bevriende
mogendheid in deze kwestie betrok
ken is.
Ons» volk is bezig met den her
opbouw van het land en wij moe.
ten aannemen, dat de ambassadeur
op verkeerde paden geraakt is,
daar hij geen begrip heeft van het
aanklager, „leiden rechtstreeks I nieuwe Polen het Polen zonder
naar het huis van een zekelren graven en zonder groote landgoe-
ambassadeur, die de elementaire I deren".
door uitgifte
Britsdhe
Betaling
Het verloop van de geldomzetten
to den detailhandel in November
W ToeiliJk in een algemeene
karakteristiek worden samengevat,
aangezien de omzetten in de ver-
tC«kendeehbranCheS een no«al af"
.Wijkende beweging vertoonden.
Volgens een Bulletin van
bedroeg* deUreaU Yoor de Statistiek
Dearoeg de omzet in
Waren in Nov. 1946 224 (Oct 206)"
Nf basis is hierbij genomen de
gemiddelde maandomzet in 1938.
De omzet van brood en beschuit
Vertoont een lichte daling t0.v.
.October, c)ie van tabakswaren
•teeg van 175 op 180. De omzet
Van textielproducten in grootwin
kelbedrijven daalde van 199 op 192.
.Voorts worden de volgende gege
vens verstrekt van grootwinkelbe
drijven, woninginrichting ed. 216
[(231) huishoudelijke art. 260 (194);
jKhoeisel 369 (319).
Weerverwaöhting medege
deeld door het K.N.M-I. te De
Bilt geldig tot Dinsdagavond:
In den avond en nacht weer
toenemende en van Zuid naar
West ruimende wind; aan de
kust tijdelijk stormachtig Mor
gen geleidelijk afnemende en
weer, terugdraaiende wind; wis
selend bewolkt met enkele
buien, wat minder zacht,
,1 „Jan- z°n op 8.43 uur, onder
«vuL 'Jo'iV maan L02 uur.
12.17 uur.
'»Hij is geen fantast, deze kleine
vitale man, hij vertelt geen
sprookjes of sagen, hij vertelt van
de gewoonste dingen van het Le
ven, maar zoo en in zulk verband,
dat zij doorlicht worden van een
wondere beteekenis. Steeds zijn
het zaken waarvan ieder hegrijpen
kan waarover het gaat, de heb
zucht van rijke boeren, de hoog
moed en de gierigheid van stille
eenzamen, maar ook de teedere
jonge liefde van een boerenzoon
voor het trantele daggeldersmeisje
of het machtelooze wegkwijnen
van een hunkerenden teringlijder.
Niemand vergeet deze verhalen
die daar werden verteld bij het
vuur in de gelagkamer, en als de
koopman weer binnentrad in het
logement dan ging daarvan het
gerucht rond en men verzamelde
zich des avonds om hem heen
Zooals hij vertellen kon, kon nie
mand het" zeiden de menschen
dan, en zij maakten hem t0t een
legende reeds bij zijn leven."
Sprekend over het litterair werk
van De Man gaat de schrijver
voorts na hoe ook la zijn boeken
Foto door hemzelf genomen.
Herman de Man de onovertroffen
verteller bleef over de bewoners
van de Kern van Holland. „Hij
fantaseert nooit, hij ontmoet zijn
levende voorbeelden, zijn verbeel
dingsvermogen maakt zich meester
van hen, hij ziet hun deugden en
verlangens hun miezerige geheime
begeerten kent hij en ook hun
kleinheid. Hij pakt hen zoodanig
aan in den geest dat het hem de
grootste moeite kost hun een
schuilnaam te geven ja met geweld
moet hij zichzelf tot de orde roe
pen om den naam te veranderen
van de straat jvaarin of de tiende-
weg waaraan zij wonen".
Dan trekt De Man weg uit zijn
Gebied, vestigt zich eerst te Vianen,
waar hij katholiek wordt, en ver
volgens te Berlicum op „Vreden-
daal" het ouderwetsehe landhuis
met de ruime kamers en den wilden
tuin.
„Hier kon hij de gulle gastheer
zijn van zijn vele bezoekers, men
ziet er een Charles Eyck, een Pie-
ter van der Meer de Walcheren
(zijn peter) en ook dien Zweedschen
schrijver die zich tot heimelijke
vroolijkheid van zijn gastheer
iederen dag kleedde voor het diner.
Hier ontving hij ook met bijzondere
hoffelijkheid zijn schuldeischers en
hij sprak met hen langdurig onder
vier oogen. Nooit ontnam hij hun
de illusie van ééns te zullen beta
len, maar dan moest het zijn als
een plotselinge gulle verrassing.
Hier wierp hij zich op zijn lief
hebberijen, tallooze foto's maakte
hij, steeds weer menschenkoppen
van de boeren en van alle buren.
Soms plotseling sprong hij op den
motor, Eva zijn vrouw in het zij
span en dan ging het naar Amster
dam of naar het zeer geliefd Parijs.
De kinderen bleven onder de hoede
van een trouwe hulp „de Engelbe
waarders moesten ook iets te doen
hebben".
Met de grootste zorg placht De
Man zich voor te bereiden op een
nieuw boek. Hij bezocht zijn men
schen, hij won inlichtingen bij pol
derbesturen, hij kende de land
scheidingen en de polderboezems
vaak beter dan de ingelanden zelf.
Zorgvuldig bezag hij de plattegron
den van de steden, de lijsten van
het Waterpeil. Wilde hij een ziek
tegeval beschrijven, dan moest zijn
huisdokter een duidelijk schema
voor hem opstellen.
En plotseling werd De Man dan
stil en in zichzelf gekeerd, de in
cubatieperiode was voorbij, de
schrijfkoorts tastte hem aam, een
onweerstaanbare drang dien h(j
soms zelf verwenschte. Hij sloot
zich op en iedere bezoeker werd
door zijn vtouw weggewerkt
Dan beschreef hij honderden
dunne papiertjes, ieder zoo groot
als de bladzijde van een kerkboek
met zulk een klein en fijn schrift
dat iedere zetter zou geweigerd
hebben deze kopij te ontcijferen,
en al die velletjes, netjes genum
merd, verhuisden één voor één
van het stapeltje links op de tafel
naar het stapeltje rechts van den
schrijver. Zijn wonderlijk fijne,
smalle hand schreef maar door.
voor eten en slapen was nauwelijks
tijd, en dan ineens was het werk
daar!
Dan barstte zijn bewegingsdrang
los en hij vloog eruit vaak op den
motor, honderd kilometers op den
betonweg. ,Het Ei was gelegd" En
zijn vrouw Eva typte dan al' die
blaadjes tot haar oogen niet meer
konden.
Dan later telkens die vreugde
als het nieuwe boek van den uit
gever kwam „Hoe vin-je het? Zul
len ze niet zeggen: wat heeft-ie
weer zitten liegen? En toch is het
allemaal waar!"
In het laatste deel van zijn op
stel spreekt Hoffman over De Mans
doelbewust zoeken naar zekerheid
in levensopvatting, een zoeken dat
ten laatste in 1927 werd bekroond
door den overgang van De Man met
zijn gezin naar het Katholiek ge
loof. En de schrijver beëindigt dan
zijn met de liefde van een hechte
vriendschap geschreven notities
als volgt:
„In 1940 staat Herman de Man
op het hoogtepunt van zijn kun
nen. Zijn nieuw ideaal, het schep
pen van een historischen roman
over den waterbouwkundige Nico
la as Samuel Cruqius, den ontwer
per van een plan tot drooglegging
van de Haarlemmermeer stond
hem steeds helderder voor oogen.
Vaak zat hij gebogen over een an
tieke landkaart van dit gebied, het
groeide in hem en het zou mis
schien het Groote Boek worden,
het verhaal w-aronder hij zijn vig
net „Nog Niet", twee handen grij
pend naar het zonlicht, niet meer
zou behoeven te plaatsen".
Het mocht niet zijn".
