Listigheid en papierlawine
tegen Duitsche roofzucht
Onze vliegtuigindustrie
De textielstrijd in de bezetting
Nieuwe Prij zenbeschikkingen
ZATERDAG 15 MAART 1947
PAGINA 5
GEBUNDELD VERZET
Duitsche theorie en
praktijk
Die arme Oostfront
strijders
DE BEREKENING DER
WINSTMARGE
Het probleem der
vestiging
Bouwplannen in drievoud
Vliegtuig vermist
Met 23 passagiers aan boord
GEVANGENSCHAP
DUURT VOORT
Wegens gebrek aan
autobanden
Katoliek centrum
van cultuur
DE H. VADER NAAR
CASTEL GANDOLFO? i
Kan iemand z»ch voorstellen,
dat een ambtenaar met getrok.
ken revolver Duitschers belet
geweren weg te sleepen uit een
textielfabriek? Neen, nietwaar,
men kan het, z-elfs neet verlan.
gen, want de wapens van een
ambtenaar zijn de vulpen, een
aanvraagformulier (en niet te
vergeten het stenciltjb van „Tot
onze spijt"), een voorschrift e.d-
Kan iemand zich voorstellen,
dat de Duiischters hierdoor op
een afstand zijn gehouden?
Neen?
En toch is het wel zoo. Bij
de bestudeering van ibet proef,
schrift: ,,De textiislvoorziening
van Nederland gedurende den
bezettingstijd", waarop die heer
C, N. F. Swartouw tot doctor tn
de economiscibe wetenschap pro-
moveerde, ksken wij even ach
ter de schermen van de textiel,
distributie. Zeer summier zul
len wij hier in een tweetal arti.
kelen enkele onbloedige stunts
weergeven.
Er staat in de annalen van den
strijd der rijksbureaux tegen tóen
bezetter een drietal grootie acties
geboekstaafd. Allereerst een klei.
ne algemeene inleiding, om eenigs-
ztins aan te toonen, waarom en
hoe de talrijke maatregelen zoo
fensgezind en doeltreffend kon.
den worden genomen.
In Juli 1940 werd door de geza.
menlijke vier textieirijKsbureaux
een Textiel.Directorium ingesteld,
onder leiding van Prof. Dr. J. Wis-
selink, thans nog in ongeveer de.
zelfde functie in rijksdienst, met
ais leden de directeuren der vier
rijksbureaux. Dit directorium trok
met vereende krachten van leer,
wanneer Duitsche maatregelen
zulks noodzakelijk maakten en
■werkte de plannen uit, volgens
welke een uitgebreide sabotage en
een stug lijdelijk verzet moest
worden gepleegd.
De positie vari de autoriteiten
was in deze jaren zeer moeilijk.
Eenerzijds moest alles zoo vlot
mogelijk verloopen om ,in (3= eigen
behoeften van de bevolking te
voorzien; anderzijds moest alles in
het honderd worden gestuurd om
de Duitschers zooveel mogelijk
te dwarsboomen. De groote slagzin
van die dagen was immers; „Ont.
houdt aan den Fuehrer, wat deze
imbent, idiat des Fuehrers is".
Merkwaardig is hierbij, dat mid.
den 1942 diize geest steeds leven
diger onder het volk werd en met
den groenenden verzetsgeest mee
uitidijcïe. De schrijver zegt hier
letterlijk: .Hiermede (de vurzets.
geest) ging gepaard een bewon
derenswaardig nietjbegrijpen van
de gegeven voorschriften, tegenge
steld evenredig aan een bewonde.
renswaardige scherpte in het op
sporen van de mazen in het net."
De groote leergierigheid van
de betrokken handelaren en in.
stanties was even frappant. Zon
der dat bepaalde afspraken wer.
den gemaakt gebruikten de rijks
bureaux n.l. een code unlet be.
langheb'benden, waaruit duidelijk
bleek, dat het te doen was om
leveranties aan de Duitscihers.
Deze code was zeer simpel, n.l-
op de betrokken formulieren
s ton dun de misest ijselijke be.
dreigingen, welke zoo typisch
Duitsch waren, dat iedereen de
zaak onmiddellijk door had. Na
verloop van tijd hadden derge.
lijke opdrachten altijd de mees
te vertraging als er iets van
terecht kwam! Een ander voor.
beeld Is het ,,Handkontingent
Reichskommissar", waaruit tóe
Duitsche textielaanvragen in
Nederland werden toegewezen.
Toen men door had, dat hiervan
niets werd uitgevoerd, struikel,
den dl2 Nederlandsche instanties
over elkaar in hun haast om
zooveel mogelijk te plukken en
aangenomen wordt, dat 75 pet.
van dit contingent in Holland is
geblevón.
Terzelfder tijd dat Seyss Inquart
in de Ridderzaal nog ijverig stond
te brallen over de niet.inmenging
d'?r Duitschers in Nederlands eco.
nomie, toonden andere Duitschers
naast hun wolfsangels ook hun
wolfstanden. Zomer 1940 kwam op
een der 'bespreking».n tusschen
Nederlandsche en Duitsche instan
ties het spreken kwam slechts
van één kant tóe opdracht, oim
uit den katoenvoorraad „iets" aan
Duitsc'hland af te staan-. Iets. De
katoenvoorraad liep in enkele
maanden tij ds van 28.500.000 kilo
tot ongeveer 10.000 000 kilo terug.
Om tenminste den schijn nog' te
redden, zegden de Duitschers toe
in drie maanden tijös 3.000.000 kilo
terug te leveren uit Rusland,
waarmede alles toen nog koek en
ei was (op papier). Wij schreven
in den aanvang over stunts, maar
vermelden er volledigheidshalve
nu bij. dat de Duitschers hier wel
het meeste plezier zulten hebben
gehad. Van de beloofde hoeveel,
beid kwam n.l. maar bitter weinig
terecht en wat geleverd werd....
moest veel duurder betaald wor.
den, dan de Duitschers aan ons
hadden gedaan, dat was dan ,,Ger_
manische Wirtechaft".
Deze aderlating en het voort,
schrijden van den tijd hadden ech
ter een nuttige uitwerking, want
Kerstmist 1941 kwamen de Duit.
sehers met een nieuwe surprise,
ze wilden n.l. hun Oostfrontstrij
ders eens een plezier doen met
lekkere wollen kleeding.... uit
Nederland. Nu hieven alle Neder,
landscbe instanties een luid ge
weeklaag aan, want beseften dte
Duitschers wel, wat de gevolgen
zouden zijn? Een vordering bij
particulieren zou alle nu nog on.
verschilligen in het harnas jagen
en h':t was veel beter om citie aan.
gelegenheid nu eens aan ole rijks
bureaux over te laten.
Grootmoedig stemden de heeren
toe en toen begon het marchan.
deeren. De mijnwerkers zorgden
voor de kolen voor Duit-schland,
die mochten toch wel wat warme
kleeding hebben. De vissehers zou
den het vertikken om nog langer
voor tóe Duitschers te visschen,
wanneer zje in katoenen heme en
h'et zeegat uit moesten. Verder
waren de Duitsche heeren zoo ge
charmeerd op a-s. moeders en ba.
by's, die mochten zeker ook wel
iets hebben. En dan de ziekenhui,
zen. daar was o Ik niet onderut.t
te komen. Voor deze groepen
mocht dan wat worclen gereser.
veerd, maar de rest was voor het
Oostfront en dat moest, dan maar
bij de grossiers en fabrikanten
worden weggehaald.
Op het rijksbureau Dist-ex be.
gon men vlug te noteeren. Alle
betrokken handelaren kregen op
drachten met zooveel vaagheid,
tóat niemand meer wist, wat wol.
Inn goederen waren en wat niet.
Bovendien lekt. bier en daar iets
door, de handelaren roken lont en
begonnen vlug te spuien. De stren.
ge winter legde het vervoer nog
lam ook en zoo waren keurige
staten, welk»? niet. klopten, het
resultaat van ingespannen arbeid.
E n caricaturist uit dien t.ijd zou
onsterfelijken roem hebben ge.
oogst met het volgend plaatje:
Een groot gebouw met ,,Distex"
ërop. op den stoep een verheugde,
afscheid nemende Duitscher met
handen vol oude puttees, knie.
warmers, oo'rwarmers, polsmoffen,
bontmutsen, sneeuwschoenen (di'a
kregen ze zoowaar alle 68, zonde),
enz- Door de ramen een kijkje
in volle magazijnen met wollen
sokken, hemden, dekens en vooral
garens. Van de 150.000 kilo wol.
len garens kregen de Duitschers
n.l- slechts 45.500 kilo.
Een tweede plaatje zou dan het
Oostfront moeten weergeven in
1943 met bevroren, reikhalzend,
uitziende Duitsche soldaten, want
in dat jaar (let w' 1, ruilm een jaar
na de inzam iting) werd één ma.
gazijn, waarin de goedkren lagen
opgeslagen, door Engelsche bom.
men veuwoest. Het tweede imaga.
zijn meer -had men er niet kun
nen vullen was in den loop
der jaren alweer voor andere doel
einden te-eggehaald! Met datgene,
wat het Oostfront beeft bereikt,
zullen dus nog maar weinig Duit.
schers rondloopen.
Dezer dagen zijn in de Ned.
Staatscourant een drietal be
schikkingen, n.l. de Prijzenbe-
schjkking Handelsmarges 1947, de
Prijzenbeschikking Invoergoede-
ren 1D47 en de Prijzembeschik-
king Fabrikanten 1947 afkondigd.
Tot dusverre waren de toege
stane handelsmarges en lnvoer-
goederen te gering; de handel
kon er niet mee uitkomen als ge
volg van de sterk gestegen kosten.
Men heeft dus een tegemoetko
ming willen geven en daarom een
verhooging van deze geldsmarge
met 20 pet. toegestaan. Daarnaast
heeft men den handel de kans o.p
prijsopdrijving willen ontnemen.
In feite zal een verhooging der
prijzen met het gevolg zijn, daar
in de praktijk marges werden be
rekend welke veelal belangrijk
uitgingen boven hetgeen thans
wordt toegestaan. Daarom moet
eerder een prijsverlaging het ge
volg zijn. In vele gevallen zijn de
kosten met veel meer gestegen
dan de 20 pet. verhooging wel'ke
thans is toegestaan. Dat de marge
toch slechts met 20 pet. is ver.
hoogd t.o.v. de voorheen toege
stane marge, vindt zijn verklaring
in het feit, dat de prijstoeheer-
sching een stimulans heeft willen
geven voor het vaststellen van
speciale winstmargeregelingen
De Fransche scenario-schrijver-
regisseur-acteur Noel-Noel, die in
verband met de mjeek der Fran
sche cinematografie ons land
bezoekt.
De plannen voor de nieuw te
bouwen Nederlandsche vliegtuigen-
fabriek liggen gereed, er is nog
geen beslissing omtrent de plaats
waar zij gebouwd zal worden, al
dus ir. P. C. J. Vos, president-di
recteur van de N.V. Vereenigde
Vliegtuigfabrieken „Fokker" i.o.
tijdens een persconferentie. De fa
briek zal moeten komen bij een
vliegveld en in een omgeving met
een voldoende arbeidsreservoir.
Het is dus mogelijk, dat de fabriek
komt bij een bestaand vliegveld,
bijv. Soesterberg of Valkenburg,
maar dan moet er voldoende accom
modatie voor de arbeiders gebouwd
worden, of men moet een nieuw
vliegveld aanleggen in de buurt
van een der groote steden. Daar
beide oplossingen groote kosten
met zich brengen is het ook nog
niet uitgesloten dat de fabriek toch
op Schiphol komt. De betrokken
autoriteiten zijn momenteel aan
het onderzoeken of de proefvluch
ten van de fabriek nog toelaatbaar
zijn op een steeds drukker wordend
vliegveld voor de burgerlucht
vaart.
De plannen voor de nieuwe fa
briek omvatte o.m. den bouw van
twee loodsen van 155 meter breedte
en groote hoogte. Het bedrijf zal
aan minstens 2000 werkkrachten
arbeid verschaffen en zoo gebouwd
worden dat uitbreiding in korten
tjjd mogelijk is.
Dit «lies Is echter nog toekomst-
muzi«rW, aldus ir. Vos, zoolang de
nieuwe behuizing nog niet gereed
is zal het bedrijf worden uitge
oefend in Amsterdam (Fokker) en
Papendrecht (Aviolanda), De Schel
de stopt haar afdeeling vliegtuig
bouw en draagt in de fusie bij met
werktuigen, personeel, ervaring en
kapitaal.
Drievoudige taak
Men ziet de industrieele taak van
de nieuwe n.v. als een drievoudige.
Op de eerste plaats blijft natuur
lijk staan het ontwerpen en bou
wen van vliegtuigen naar eigen
ontwerp. De Fokker F 25 „Promo
tor", heeft eenige uren proef ge
vlogen en de bouw van de eerste
serie in opdracht van de Frits Die
pen Vliegtuigen n.v. is thans aan
gevangen. Tevens is de fabricage
ter hand genomen van de S 11, een
twee-persoonsvliegtuig voor de
eerste opleiding van vliegers. De
firma Diepen bestelde hiervan 100
stuks, de Rijksluchtvaartschool, de
Luchtmacht in Indië en de Lucht
macht in Nederland ieder tien. In
onderling overleg met de bestellers
werd een bouwmodel vervaardigd
dat thans door allen is goedge
keurd, waardoor in serie gebouwd
kan worden, wat aanmerkelijke be
sparingen geeft. Eveneens in over
leg met eenige bestellers is een
tweemotorig trainingstoestel ont
worpen, terwijl aan het ontwerp
van een trainer met straalaandrij
ving gewerkt wordt. In overleg
o.m. met de K.L.M, maakt men
voorts studie van de bouw van
Verkeersvliegtuigen. De sensatio-
neele „Fantoom" is daarbij uiter
aard ook een onderwerp van be
sprekingen.
De directie is als volgt samenge
steld voor Fokker, ir. M. Beeling,
voor Aviolanda, de heer P. A. v. d.
Velde en voor De Schelde, ir. W.
v. d. Laan. In overleg met de Re
geering werd ir. P. C. J. Vos tot
vierden directeur, tevens voorzitter
van de directie, benoemd.
voor bepaalde categorieën goede
ren of bedrijfstakken.
De Prijzenbeschikking Fabri"
kanten 1947 zal vooral van betee-
kenis worden voor de groep luxe
en semi-luxe goederen, zooals ga
lanterieën en voorts speelgoed,
waarvoor tot dusverre ten deele
een codeeringsysteem heeft ge
golden. Dit systeem leidde n.l in
de praktijk tot te hooge prijzen
en het was niet mogelijk om er
mee tot juiste prijzen te komen.
Een vrijlating van de prijzen van
de genoemde goederensoorten zou
er toe kunnen leiden dat de des
betreffende takken van indu£tile
te hooge loonen zouden gaan be
talen en ook voor de beschikbare
grondstoffen ie hooge prijzen zou
den gaan bieden, hetgeen dus een
ernstige belemmering zou kunnen
vormen voor andere takken van
industrie, die de arbeiders of
grondstoffen etc. dringender noo-
dig hebben.
Verwicht mag worden dat indien
de fabrieken de voorschriften
overtreden, de tuchtrechters
strenge straffen zullen uitdeelen.
Een iijnvliegtuig van ce Fran,
sche luchtvaartmaatschappij „Air
Frane.". werd Vrijdagavond met
23 passagiers aan boord, als ver.
mist opgegeven.
Het vliegtuig, dat op den gere-
gelden dirnst NiceLyon vloog,
had te Monteliimar, op 130 K M.
afstand van Lyon, voor het laatst
brandstof ingenomen en wordt
sind dien verirtest.
De reddingsploegen worden
Vrijdagavond laat naar de Tour-
niol-Pas in de Alpen gedirigeerd,
waar men, naar bericht wordt,
een hevige ontploffing heeft ge-<
hoord.
Het vermiste vliegtuig is een
Dakota. Er is nog geen passa
gierslijst beschikbaar. De Tour*
niol-pas ligt op 25 K.M. ten Zui-i
den van Valence en ongeveer
even ver ten Noorden van Monte-
limar, waar het vliegtuig voor
het laatst benzine heeft ingeno
men.
Fransche Altpen troepen zijn in
gezet bij het zoeken naar 't vlieg,
tuig.
In de concentratiekampen in het
binnenland van Java zitten nog
steeds honderden in ellende, die
geen kans kregen naar de Ne'er,
landsche zones te evacueeren. Eu
de pogingen van Ned- kant gedaan
om hun evacuatie te bespoedigen
bij het Linggadjati.debat nam
de Tweede Kamer nog een e be
treffence motie.Romme an
hadden slechts een mateg succes.
,,Antara" meldt er thans do re.
den van: gebrek aan autobanden!
Volgens dit bureau heeft n.l. het
Indonesische militaire verbin ings.
bureau schriftelijk aan den secre
taris van de sub.commissi-. voor
de evacuatie de moeilijkheden v =n
het transport van de evacué's uit
't binnenland uiteengezet. Slechts
15 pet. van de 80 geallieerde trucs,
dt)e destijds-ter beschikking zijn
gesteld, is bedrijfsklaar. De overi.
ge konden door het ontbreken vani
banden niet worden gebruikt, zoon
dat de door de Nederlanders be.
loofde banden en and'ar materiaal
met verlangen worden tegemoet!
gezien. In het schrijven wordt bo-,
vendien gezegd, dat de l a'sta
maanden 35 000 Japanneezen en
Ned. geïnterneerden zijn afge.
voerd.
Charlotte Kohier, die vandaag haar vijftigsten verjaardag viert
Door het initiatief van eenige
vooraanstaande personen in het
katholiek vereenigingsleven is ge
durende de oorlogsjaren in over
leg met het Ned- Episcopaat de
grondslag gelegd voor een Stich
ting. welke beoog* de samenwer
king te bevorderen van de lande
lijke katholieke cultureele organi
saties in Nederland- Het bestuur
van de Stichting wordt gevormd
door den Ned. Kaüh. Cultuurraad.
De leden van dezen raad zijn met
groote zorg gekozen, zoodat de
verschillende geledingen van het
Ned- katholieke cultuurleven diaar-
in vertegenwoordigd' zijn.
Het dagëlijksch bestuur iis als
volgt samengesteld: dr. J. B.
Knipping, voorzitter, drs. A. H.
M. Albregt, mej. dr. Chr. Mohr-
mann, Bern. Verhoeven, L. M-
Weterings, secr.-penningim.
Voor de practisdhe werkzaam
heden iis een raad van overleg ge
vormd bestaande uit vertegen
woordigers van verscheidene or
ganisaties-
Bureau en secretariaat wan de
stichting zijn gevestigd: Nieuw-
straat 24, 's-HertogenJaosch-
Het Hoogwaardig Episcopaat
heeft als zijn wenisch uitgesproken
dat voortaan geen nieuwe iniitia.
tieven op katholiek terrein genos
men zullen worden alvorens eersi
contact is gezocht met het bestuu»
van deze Stiohing en dat de be#
staande kath. cultureele vereen*
gingen en de kath- organisatie»
voorzoover zij zich aan culture»
werk wijden, haar taak in zoo votp
ledig mogelijke samenwerking binjj
nen het raam van het Kath olie®
Centrum zullen verrichten.
Naar in Vaticaanstad verluidA
zou Z.H. de Paus voornemens ziji%
tegen het ëinde dezer maand naa#
Castel-Gan dolf o te vertrekken*
teneinde aldaar eenige dagen rusS
te nemen met het oog op de kd#
mende plechtigheden in de St*
Pieter: o-m de zalig- en heiiigver%.
klaringen. Waarschijnlijk, zo<$
wordt gemeld, zal de H. Vaden
behalve de Goede Week ook d»
Paascb dagen op Castel Gandolfof
doorbrengen.
ZY Donderdagavond Is in de buurtt
van het vliegveld Hum in hof,
graafschap Hampshire een twee»,
motorig Havilandtoestel van <W
British Overseas Airways nee*
gestort. Drie leden der bemanning
kwamen om bet teven.
