„De Coninck van Hispangiën
350 JAAR GELEDEN OVERLEED
KONING PHILIPS II
VRIJDAG 10 SEPTEMBER 1948
PAGINA 4
Het koninklijk aezin met de vorstelijke gasten: v.l.n.r. prins George van UrieKenlancL, prins Ascnwin, Kroonprins wei van uenemarKen,
orinses Armgard gravin van Athlone, koningin-moeder Elisabeth van Beigie, kroonprins Olav van Noorwegen, prinses Margaret van
EnTJUTroonlriLs Martha aan ffooW», graat ran Athlone,kroonpnns van
Zweden, kroonprinses Margarete van Denemarken, erf-groothertog Jean van Luxemburg.
Officiële foto van
H.M. de koningin
en Z. K. H. prins
Bernhardt.
In hetzelfde jaar, waarin het derde eeuwfeest van de vrede
van Munster wordt gevierd en in dezelfde maand, waarin het
vijftigjarig regeringsjubileum van Koningin Wilhelmina wordt
herdacht, is het ook drie en een halve eeuw geleden, dat
Philips II, de grote Spaanse tegenspeler van onze Vader des
Vaderlands, gestorven is.
heiligevereerd
EEN FANATIEKELING
die vele fouten uitboette
Als een
Geen wrede vorst
Geen voordeel voor de- Kerk
Om een zuiver Objectieve kijk op hem
Niet veel vrienden
Een zwaar kruis
NEERLANDS HULDE AAN
ZIJN VORSTINNEN
Een uitmuntende film van
Polygoon-Profilti
Kleurenfilm van
Mullens
Ontvangst der delegatie van Indonesië, Suriname, de Nederlandse Antillen en het K.N.I.L. in het paleis op de Dam.
Het koninklijk gezin: de prinsesjes Irene en Margriet, koningin Juliana, prins Bernhard, de prinsesjes Marijke en Beatrix
Het was op 13 September 1598, dat in
één der eenvoudige ziekenkamers van
het Escoriaal, welke uitzicht geeft op de
fraaie kapel, deze Spaanse vorst de laat
ste adem uitblies, terwijl hij het kruis
van zijn grote vader, Karei V, de keizer,
in wiens rijk de zon nooit onderging, in
de handen geklemd hield.
Nog dagelijks trekt in het Spaanse
reisseizoen het Escoriaal, dat grote bouw
werk van gigantische afmetingen, verre,
zen op verzoek van Koning Philips zelf,
bezoek van honderden toeristen, die er
eens een kijkje willen nemen. Met een
primitief spoortreintje kan men het
„Pantheon de los Reyes", dat op onge
veer 35 km afstand van Madrid is gele
gen, in enkele uren van de Spaanse
hoofdstad uit bereiken. Zoals 't daar ligt
op een hoogte van 1028 meter boven de
zeespiegel tegen de flanken van de Sierra
Guadarama tussen de groene bossen er,
heuvels laat de aanschouwing van deze
majestueuse rustplaats der Spaanse ko.
ningen op een ieder, die daar vertoeft,
een diepe indruk achter. Wie het ge
bouw betreedt en in de' kamer komt,
waar Philips II gedurende zijn laatste
levensdagen gewerkt heeft en waar hij
ook gestorven is, voelt ontegenzeglijk de
wijding der historie, welke hier spreekt.
Nu diene men niet te vergeten, dat
Philips II in Spaanse ogen zo goed als
voor een „heilige" doorgaat. De Spaanse
nationale geschiedenis kan hoegenaamd
weinig kwaad in hem zien. In dit opzicht
zijn wij, Nederlanders, waar het onze ge
schiedenis betreft, heel wat nuchterder.
Wie Philips II echter ook moge ge
weest zijn, gedurende zijn laatste levens
dagen heeft hij stellig vele van zijn fou
ten kunnen uitboeten De geschiedschrij
ver verklaart, dat deze 72-jarige grijsaard
aan een zeer smartelijke ziekte moet
hebben geleden, welke de patiënt vele
pijnen deed ondergaan. Philips heeft deze
pijner met een bovenaardse gelatenheid
gedragen, zijn kracht puttend in het ge
bed en ïn de godsdienstoefeningen in de
kapel, op welker altaar hij van zijn ka,
mer uit juist het gezicht had.
Vertoevende in het Escoriaal, ziet men
d<ze vorst steeds door een Spaanse bril
Een Nederlander kan voor deze vorst, die
gedurende zijn gehele leven Spanjaard
in hart en nieren is gebleven, geen onver
deelde achting koesteren. Wie slechts
even een blik slaat in de zestiende eeuw
stellig het beruchtste tijdvak van onze
vaderlandse geschiedenis, begrijpt, waar.
op wij hier doelen. Brandstapel en pijn
bank als gevolgen van de Spaanse inqui
sitie doen velen nog ren'rilling door lijf
maatregelen in hoofdzaak om poli
tieke redenen en ook wel eens uit ver
keerd godsdienstige motieven uitgevoerd
tegenover de Nederlandse bevolking,
voornamelijk bij de aanvang van de tach
tigjarige oorlog maken hem in onze ogen
weinig sympathiek. Want het verzet,
waarvan zeer terecht Willem van Oranje
de ziel en de leider geweest is, heeft vele
slachtoffers geëist. Waren het niet de
katholieke graven Egmont en Hoorne, die
op een noodlottige Pinksterzaterdag in
1568 op Brussels Grote Markt als eerste
verzetsslachtoffers hun leven' voor de
Nederlandse vrijheid gaven?
En nadien heeft nog het bloed van
enige" honderden slachtoffers gevloeid.
De koning had aan Alva, die in Augustus
1567 zijn „glorieuze entree" in ons land
maakte, de meest uitgebreide volmachten
gegeven en de veldheer is stellig niet
scrupuleus te werk gegaan. Het dood
vonnis van Egmont en Hoorne moet al
klaar gelegen hebben, toen de ijzeren
hertog nog aan het hof te Madrid ver
toefde.
Toch zou het onbillijk zijn Philips de
Tweede van wreedheid te beschuldigen,
Zelfs de onverdacht protestantse schrij
ver Groen van Prinsterer komt tegen
deze beschuldiging met de meeste na
druk op, een getuigenis, dat vanuit deze
gezichtshoek bekeken, zeer veel waarde
heeft
Dr W. Nuyens geeft in één zijner
delen van de „Nederlandsche Beroerten"
als volgt zijn indruk weer, waarmede
deze vorst wel treffend getekend is:
„Philips II was iemand van een stug-
gen aard, voorzichtig tot aan besluite
loosheid toe, langzaam, stilzwijgend en
afgetrokken; geveinsd zooals schier ieder
staatsman zijner eeuw; niet wreed, gelijk
hij ten onrechte is afgemaald, maar zóó
doortrokken van de politiek zijner eeuw
en leden gaan. En inderdaad, de straf-1 dat hij het leven van hen, die zijn plan
nen in den weg stonden, gering schatte;
geheel en al vervuld van t groote be
grip der verantwoordelijkheid, die op
hem rustte, maar daardoor kleingeestig
bemoeiziek, meer dan het een vorst
betaamt, achterdochtig in zijn staat
kunde, ten volle overtuigd van de recht
matigheid der absolute heerschappij, die
slechts aan God rekening schuldig is,
innig gehecht aan den Katholieken gods
dienst, met echt Spaanschen afkeer ver
vuld jegens „ketters en ongeloovigen",
maar tegelijkertijd zoo doortrokken van
het begrip van k'eninklijh alvermogen,
dat hij de Kerk tot een dienaresse, den
godsdienst tot een middel zijner politiek
wilde gebruiken".
Het gehele leven van de „Coninck van
Hispangiën", aan wie Willem de Zwijger
in de dagen, toen het „Wilhelmus" ont
stond tot het jaar 1581 toe trouw was
gebleven, moet men tenslotte bezien in
het licht van zijn tijd. Laten we hier
vooral niet vergeten, dat ideze Spaanse
vorst leefde in één der moeilijkste en
roerigste tijdperken uit de Wereldgeschie
denis. Had een andere vorst in die tijd
geleefd, dan moet nog worden bezien, of
hij het er beter zou hebben afgebracht.
te krijgen, zouden we eigenlijk even
moeten vergeten, dat we Nederlanders
zijn Zijn politiek ten opzichte van de
Katholieke Kerk is stellig niet steeds in
het voordeel der Kerk geweest. Zijn
meermalen tactloos optreden ten opzichte
van de aanhangers der nieuwe leer heeft
de Kerk zeker in deze lage landen schade
berokkend, al worden deze cijfers vaak
+erk overdreven. Over de „duizenden
slachtoffers der inquisitie" zullen we maar
het zwijgen toedoen, dit fabeltje is al
jaren geleden door niet-katholieke his
torici als Fruin en Blok afdoende weer
legd.
Reeds vóórdat de Beeldenstorm als een
furie over onze lage landen was losge
broken, had zelfs de bij Oranje en de
edelen zo gehate Granvelle al zijn in
vloed bij de koning aangewend om ver
zachting in de uitvoering van de, plak
katen te verkrijgen.
En toen dat niet mocht baten en ook
Philips' zuster Margaretha van Parma
nul op request haa gekregen, dit laat
ste lag echter voor een groot deel bij de
kerkschennissen heeft ook de Paus nog
het Zijne gedaan en bij de koning aan
gedrongen op matiging tegenover de op
standige bewoners der lage landen.
Philips was ook iemand, die weinig
vrienden had. Eén der weinigen, die er
zich op mochten beroemen, dat ze tot op
zekere hoogte de vriendschap van deze
vorst genoten, was 'skonings raadsman
Ruy Gomez de Silva, de latere Prins van
Eboli. Deze edelman, die in zijn jeugd
nog een speelmakker van Philips was
geweest, wist op slimme wijze door zich
steeds naar de inzichten van zijn gebie
der te schikken, diens genegenheid te
behouden.
Ook Don Alvarez de Toledo, de be
ruchte Alva, stond aanvankelijk aan het
hof te Madrid in hoog aanzien. Vriend
schap voelde Philips niet voor hem, maar
de koning waardeerde de dienaar, die als
staatsman en als veldheer onmiskenbare
bekwaamheden bezat. Door de omstan
digheid, dat Alva de Nederlanders niet
klein wist te krijgen, viel hij bij de vorst
in ongenade, al heeft de koning later
nog eens van zijn diensten gebruik me
ner. te moeten maken om Portugal aan
Spanje te onderwerpen. Parma trof later
een zelfde lot.
Het begin van zijn regering bracht
Philips door in de Nederlanden. Op 25
Augustus 1559 is koning Philips van Vlis
singen uit naar Spanje scheep gegaan om
de Nederlanden nooit weder terug te zien
Volgens overlevering zou Philips daar
tegen Oranje gezegd hebben, nadat deze
het verzoek van de Staten tot de koning
had gericht, de Spaanse troepen terug te
trekken ,,No los estados, ma vos vos vos"
(Niet de staten, maar jij, jij. iü>- Vele
geschiedkundigen menen echter met stel
ligheid eraan te moeten twijfelen, of
Philips wel zo openhartig tegenover
Oranje geweest zou zijn De koning heeft
na zijn veritrek uit ons land een avon
tuurlijke reis gehad, maar is tenslotte
behouden in Valladolid geland.
Veel leed heeft Philips II ondervonden
van zijn waanzinnige zoon Don Carlos,
die, toen deze op rijpe leeftijd gekomen
was, plannen gekoesterd heeft om zijn
vader van het leven te beroven.
Een tijdlang werd ook in ons land
geloofd, als zou de koning zijn eigen
zoon om het leven hebben gebracht. Dit
is echter absoluut een fabel. Wel heeft
de vader een grote misdaad tegen de
ouderliefde begaan, toen hij zijn zoon
tot een half jaar eenzame opsluiting had
veroordeeld.
Spaanse geschiedschrijvers maken er
ook melding van, als zou Don Carlos met
z g. „opstandige" Nederlanders hebben
onderhandeld. Dat een hoogstaand man
als b.v. de Franse edelman Montigny, die
door de Edelen naar Spanje werd afge
vaardigd om met Philips te onderhande
len, van de diensten van Don Carlos om
de koning onschadelijk te maken gebruik
zou hebben willen maken, is nimmer be
wezen. Het tegendeel blijkt eerder waar
te zijn Philips was echter overtuigd, dat
Montigny hoogverraderlijke plannen
koesterde, welke de redenen moeten zijn,
dat hij hem te Simancas m October 1570
heeft laten ter doodbrengen Eeuwen
heeft men in de waan verkeerd, dat Mon
tigny een natuurlijke dood was gestor-
ven zo wilde de koning het doen voor
komen maar allerlei in latere eeuwen
gevonden geschriften hebben de waar
heid hieromtrent aan het licht gebracht
Het verdriet, dat koning Philips de
Tweede van zijn ongelukkige zoon Don
Carlos heeft ondervonden, heeft stellig
niet steeds een goede uitwerking op
'skonings stemmingen gehad En onwil-
ekeurig hebben de bewoners in de lage
landen als gevolg hiervan wel de meest
noodlottige terugslag ondervonden.
Daarom dient men, wil men de figuur
van Philips II drie en halve eeuw na
zijn dood nog eens onbevooroordeeld be
zien, met dit feit wel terdege rekening
te. houden.
R.
In alle bioscopen van Nederland wordt
van vandaag af de filmreportage ver
toond, die PolygoonProfilti hèeft ge
maakt van de jubileum- en inhuldigings
feesten.
Uit 10.000 meter negatief is een rolprent
geselecteerd van 1500 meter lengte. Ge
deelten daaruit worden over de gehel®
aardbol verspreid.
Deze film is méér dan alleen maar eed
nuchtere reportage van historische feitC
en gebeurtenissen. De camera's blijken te
zijn bediend door mensen wier hande"
niets slechts werden bestuurd door hd"
verstand, maar ook door hun hart en hoe
wel protocol en eerbied hun bewegings
vrijheid bij de inhuldigingsplechtigheid
zelf beperkten, hebben zij toch iets va"
de indrukwekkende en tegelijk ontroeren
de sfeer in de Nieuwe Kerk weten vas'
te leggen op de filmband.
Nog beter zijn zij daarin geslaagd bij
opnamen, welke zij van de feestjubel 'Jl
de hoofdstad hebben vervaardigd. Beel"
en montage vormen daar 'n gaaf gehee''
waarmee de makers alle eer inleggen ej
waardoor allen, die niet in de gelegenha'^
waren de grootse feesten iri de hoofdsta"
mee te maken, zich een indruk kuno®1!
krijgen van de ontroerende hulde van Pf
Nederlandse volk aan de jubileren"®
Koningin Wilhelmma en zijn ingehuldig
de Koningin Juliana.
Van de kroningsfeesten ls door
Mullens een kleurenfilm vervaardig,
volgens een geheel nieuw kleurenpr°c.4
dé. Naar alle waarschijnlijkheid zat
film reeds van Zaterdag af in verschH
lende bioscooptheaters worden vertoo®
