DE JEUGD VAN EUGENIO PACELLI
BESCHERMER
HELPER VAN
NOOD VERKEREN
SYMPATHIE VOOR
NEDERLAND
:il.
~|f N een der oudste wijken van Rome, nabij de Piazza dell' Orologio ligt de
Via dègli Orsini; de straat is nauw en kort, er staan maar enkele
huizen. In liet grote gebouw op no. 34 werd in een kamer op de derde
verdieping op 2 Maart 1876 Eugenio Maria Giuseppe Giovani Pacelli
geboren als tweede zoon van Filippo Pacelli en Virginia Graziosi. De
Pacelli's behoorden tot een oud Romeins geslacht, dat sinds mensen
heugenis bekend stond om zijn verknochtheid aan het Vaticaan, waaraan
het grote diensten bewees; Marcantonio Pacelli, de grootvader van de
Paus, was onderstaatssecretaris onder Pius IX en stichtte de Osservatore
Romano; Francesco Pacelli, een broer van de Paus, ontving van P. Pius XI
de opdracht de onderhandelingen te voeren over het pact van Lateranen,
waardoor op 11 Februari 1929 de Romeinse kwestie definitief word opgelost.
De Priester
Kardinaal en staatssecretaris
Tot Paus gekozen
f ET dankbaarheid moge Neder
land bij het gouden priester
feest van Paus Pius XII deze
H. Vader gedenken, die steeds zulk
een warme sympathie voor ons
land heeft getoond. Bezocht Hij vóór
de oorlog als nuntius in Berlijn ook
ons land (Hij reikte b.v. eenmaal de
missiekruisen uit aan de vertrekkende
missionarissen van het Goddelijk
Woord in het Missiehuis van Steijl),
ook later toonde Hij steeds een warme
belangstelling. Dat bleek telkens bij
audiënties van Nederlanders op het
Vaticaan: de H. Vader stelde overal
belang in, prees Nederland, en bleek
zeer goed op de hoogte van ons land.
Pauselijk Nuntius
'N-
|ɧÉf
Bot;
I raus;
lover;
aphta
illem,
oir 4,
m 31,
ssers;
i entje
Wij le
ering;
3oers;
DELF-
op op
i: De
niger;
Vlaria,
v.d.
iders;
huler;
OBOS
Cura,
:ming,
izend-
BITH:
Aegir,
istein.
Ver-
Borst;
ero 3,
nptoir
co 10,
3. 190,
icault,
Rf
3 u.
7 u.
HT
uur;
r 8.41
a 117
laxau
-002),
-0.03),
-0.08),
-0 04),
9.43
•nhem
-008),
55.45
;haren
-0.02),
-010).
2.50,
dorp
.rstede
?sburg
i.tfen
2.45,
mmin-
.CH 87
ƒ500,
230,
ƒ250,
■nalen-
•1 ƒ38.
schol
ielging.
Chem.
en ta-
,,Ne-
x huis-
nk be
rderen,
ïrstrekt
iersweg
am.
3ank in
tot 2-
l. berg-
dekens
burgstr.
figuur
>bercor-
is ge-
>a'leinen
ifabriek
?aat 98,
Schie-
a. f 4.35
l f 4.60
Peeters,
l 14, tel.
ener en
sljjpen
W.
41b.
n 15.55,
lterpot-
1.40—
ontbyt-
ne Ba-
naast
n.
Jansen
g. Goe-
l terug,
ejaaren,
Telef.
jazz-
I violen
vanaf
kkeiyke
neester-
ies. In-.
blaas-
khandel
tat 30,
6.
eubelen,
behang,
grond-
n, vloer-
n, om-
spiegels,
issettes,
'g ,.Da
Knuist,
genover
n.
matras-
ren, bij-
sn door
J. van
traat 58,
l). Tel.
Vraagt
leveren
graan,
venvoer,
3. v. d.
enstraat
L418.
irateui'8-
i, voor-
ldekken,
•ketting-
remvoe-
kleppen,
rnal Lu-
ste pry-
3tr. 134,
ndin ge-
•e om te
eveer 38
d. H 375
>ffemhan-
aat 69 a,
t sparen
>kseizoen
bitten in
:erd met
Bergweg
Rotter-
chiedaoBy
LEVENSSCHETS VAN Z. H. PAUS PIUS XII
Advocaat Filippo Pacelli. vader van Z.H. Paus
Pius XII.
De vader van de Paus was advocaat en ver
bonden aan de Congregatie van het Consisto
rie. Men zou hem niet beter hebben kunnen
typeren dan als 'n voorbeeld van 'n apostel der
Katholieke Actie; zijn moeder zo schrijft
Damberto de Camillas verdeelde haar leven
tussen twee grote polen: de Kerk en haar
huisgezin.
In verscheidene kerken van Rome vindt men
herinneringen bewaard aan de jeugd van Pius
XII. In de oude Kerk van St. Celsus en Julia
nus herinnert een marmeren plaat nabij de
doopvont eraan, dat Hij daar het H. Doopsel
ontving; in de Capella Paolina van de St. Ma
ria Maggiore aan zijn eerste H. Mis en aan die
op zijn veertigjarig priesterfeest.
In de bekende Ghiesa Nova, waar eens de
H. Philippus Neri zijn beroemde preken hield,
hield ook Eugenio Pacelli zijn eerste homilie
«n preekte er en hoorde er biecht, ook nog toen
Hij reeds tot hoge kerkelijke waardigheden
was verheven. In II Gesü zag men Hem reeds
a.ls jongen uren geknield bij het Allerheiligste
en bij de wonderbare beeltenis van de Madonna
della Strada.
OP Paasdag van het jaar 1899 werd Hij
door zijn heeroom, mgr. Casetta, in
diens particuliere kapel tot priester
o-ewttd Ondanks zijn zwakke gezondheid vol
tooide Hii zün studie op briljante wijze en doc-
loréerde H aari de Academia dei Nobili in
bet Kerkelijk Recht, dat ^rna gedurende
korte tijd als professor doceerde.
Februari 1901 kwam er
Op een a ek aan de ouderlijke wo-
onvenvacht hoog bezoek a
S^aXvIn Pau?Kedictus XV trad de
kamer blnnenen verklaarde «derom^
dat hij Hem kwam vra|^t V™eWone Kerke-
ïn de Congregatie voor Bmtengew
lijke Aangelegenheden, een onderaf biizon.
het staatssecretariaat. Pacelli was m
der daarmee ingenomen; zijn persoonlij
langens gingen uit naar de zielzorg en H J
de dit aan mgr. Gasparri mee. Maai
stoere prelaat uit de Italiaanse bergen
klaarde, dat het niet alleen nodig is, voor
Kerk bekeringen te maken, maar ook naai
rechten te verdedigen met diplomatieke «ua"
delen. Pacelli kwam bij de Congregatie, waar
Hij een der intiemste medewerkers werd van
kard. Gasparri bij het codificeren van het Ker
kelijk Recht en zich toen reeds toelegde op
alle kwesties, die Duitsland betroffen.
Reeds in 1912 op 36-jarige leeftijd volgde
Hij kard. Gasparri als secretaris van deze Con
gregatie op, hetgeen een zeer ongewone pro
motie was, maar Pius X waardeerde deze jon
ge prelaat om zijn hoge intelligentie, zijn grote
werkkracht en bij wie iedere daad was door
straald van een echte zuivere priesterlijke ge
zindheid.
Virginia Graziosi, moeder van Z. H. Paus
Pius XII.
aan keizer Wilhelm II in diens villS in Kreuz-
nach en lichtte deze voorstellen mondeling toe,
helaas zonder resultaat. Wat een ellende en
bloedvergieten had er door voorkomen kunnen
worden! Practised was het antwoord van kei
zer Wilhelm een botte weigering. Dat hij niet
temin onder de indruk van de persoon van de
pauselijke nuntius was gekomen, blijkt uit zijn
aantekeningen: „Ik ontving mgr. Pacelli, een
zeer voornaam, sympathiek en intelligent per
soon en volmaakt in zijn optredéil; een ideaal
Prins der Katholieke Kerk".
Als nuntius in Beieren ontwikkelde Hij een
zeer grote activiteit en deed zeer veei voor
de krijgsgevangenen. Na de ineenstorting van
Duitsland, leerde Hij door persoonlijke onder
vinding het optreden der bolsjewieken kennen,
die tijdens de onlusten in München tot twee
maal toe in Zijn paleis doordrongen en Hem
bedreigden. Het optreden van leap, de Luca
van de Italiaanse militaire missie, die men
voor de Italiaanse gezant aanzag, redde Hem
het leven.
In Mei 1920 verhuisde de nuntius naar Ber
lijn, waar hij de wording van dé Düitse repu
bliek en van het nieuwe Duitsland van nabij
gadesloeg. De grondwet van Weimar verenig
de alle landen van het Duitse Rijk en daardoor
werd de nuntiatuur in München door die van
Berlijn vervangen. Mgr. Pacelli had zelf de
voorbereidende besprekingen daarvoor ge
voerd en bood als eerste nuntius zijn geloofs
brieven aan president Ebert aan. Merkwaar
dig is het, welk een sympathie en bewonde
ring president v. Hindenburg voor mgr. Pacel
li had. Vaak nodigde hij Hem bij zich aan tafel
en verscheen trouw op de naamdag van mgr.
Pacelli op de nuntiatuur; en toen de nuntius
in de herfst van 1929 naar Rome werd terug
geroepen om er tot kardinaal te worden ge
creëerd, was het president v. Hindenburg, die
Hem bij 't massale afscheid in de Kroll Opera
toevoegde: „Gij hebt steeds alle lotgevallen in
de strijd van het Duitse volk meegeleefd en
hebt het op zijn pijnlijke weg met Uw oprechte
liefde vergezeld'-.
Ook al was de nuntius naar Rome vertrok
ken, toch bleef zijn werkzaamheid zich nog
vaak op Duitsland concentreren, want als
s aatssecretaris leidde Hij mede de onderhan
delingen over het afsluiten van het concordaat
met het nationaal-socialistische Duitsland. Op
,,Um 3 werd het ondertekend maar het
weid nooit door de nazi's opgevolgd. Voor de
nazi s was het een middel de katholieken van
Duitsland te misleiden, voor het Vaticaan
vormde het althans een juridische basis voor
de talrijke protesten en aanmerkingen naar
aanleiding van het optreden tegenover de Ka
tholieke Kerk in Duitsland.
E langdurige werkzaamheid van mgr.
Pacelli in Duitsland had reeds verwach
tingen gewékt, dat Hjj de toekomstige
staatssecretaris zou zijn. In het Consistorie va.n
16 Dec. 1929 benoemde Hem Paus Pius XI
tot kardinaal en toen in Februari 1930 kardi
naal Gasparri, die de last van zjjn 80 jaren
vooral op die hoge post al te zwaar op zich
voelde drukken, was afgetreden als staats
secretaris, benoemde Pius XI kardinaal Pacelli
tot diens opvolger. Het was duidelijk, dat Paus
Pius XI Hem om die reden naar Rome had
teruggeroepen en tot kardinaal gecreëerd
had.
Pius XI voorzag de moeilijke tijd, die er voor
de Kerk in Duitsland zou aanbreken en wie
was bekwamer dan Pacelli? Merkwaardig is
het te lezen, dat kardinaal Pacelli tevoren
aan de Paus verzocht had, de diplomatieke
dienst te mogen verlaten om zich aan de ziel
zorg te mogen wijden. Na enig nadenken had
de Paus Hem geantwoord: „Ge zegt het wel:
U wijden aan de zielzorg; want de zorg voor
de zielen is zulk een groot werk, dat men er
zich niet aan geven kan als aan iets bijkom
stigs; men moet er zich voor opofferen, er zich
aan toewijden zonder zich nog aan iets anders
te geven. Nu, goed, we zullen erover naden
ken".
Toen de Paus Hem kort daarna benoemde
tot staatssecretaris, antwoordde kard. Pacelli:
„Goed, H. Vader, ik zal gehoorzamen en staan
op de plaats, waar U mij wilt hebben, maar
met alle eerbied moet ik zeggen, dat ik hoop,
dat U er geen spijt van zult hebben. Wat mij
betreft, ik ben in Gods handen".
Juister had Hij zich moeilijk kunnen uitdruk
ken. Ja, Hij was in Gods handen, Die Hem wil
de gebruiken in de dienst der Kerk, die zulke
moeilijke tijden beleefde. God plaatste Hem nu
op deze hoogste plaats, vanwaar Hij enkele ja
ren later de hoogste, die van 't Pausschap, zou
bestijgen.
Grote moeilijkheden had de Kerk in deze
jaren het hoofd te bieden; deze vonden weer
klank op de pauselijke staatssecretarie. De dic
tatoriale stelsels bepaalden de regering van
Duitsland en Italië; in het eerste land werd
het gesloten concordaat eenvoudig genegeerd
en Italië .dreigde dezelfde weg op te gaan. Na
het moedig woord van Pius XI: Non abbiamo
bisogno, vond men daar evenwel een modus
vivendi.
De werkzaamheid van kard. Pacelli lag even
wel niet besloten binnen de staatssecretarie.
Hij was tevens de grootste redenaar van Ro
me, naar wie duizenden kwamen luisteren bij
gelegenheid van zijn optreden in een der Ro
meinse kerken. Bovendien vertrouwde Paus
Pius XI Hem gewichtige buitenlandse zendin
gen toe en benoemde Hem tot legaat voor het
Intern. Euch. Congres in Buenos Aires in 1934;
voor de bijzondere sluiting van 't H. Jaar door
'n triduum van H.H. Missen in Lourdes in 1935;
voor het inwijden van de basiliek van de H.
Theresia in Lisieux in 1937 en voor het Intern.
Euch. Congres in Budapest in 1938. Vier ma
len bezocht Hij Engeland, de eerste maal als
jong prelaat in het gezelschap van kard. Gra-
nito di Belmonte bij gelegenheid van de plech
tige kroning van George V van Engeland;
in 1936 was kard. Pacelli naar de Ver. Staten
geweest en hoewel deze reis een particulier
karakter droeg, was dit toch geen beletsel,
dat Hij als een vorst werd ontvangen, de gast
was van president Roosevelt, Gedurende /leze
reis legde Hij over land. water en door de lucht
25.000 K.M. af en sprak met 4 kardinalen en 79
bisschoppen.
Paus Pius XI had bij dit alles zijn bedoeling-
Met zijn mensenkennis en vooruitziende blik
voelde deze als het ware, dat kard. Pacelli zijn
opvolger zou zijn en daarom wilde Hij 1-lem in
zekere zin voorbereiden op die taak door Hem
met alle problemen in aanraking en met zo
veel mogelijk landen in contact te brengen.
O
OP 2 Maart 1939, op zijn 63ste verjaardag
werd kard. Pacelli na een Conclaaf van
nog geen 24 uur tot Paus gekozen. Een
minuut over zes in de avond werden de deu
ren van het middenbalcon van de St. Pieter
geopend en even later verkondigde kard. Ca-
millo Caccia Dominioni: „Ik breng U de blij
de boodschap: wij hebben een Paus, Zijne Emi
nentie kard. Eugenio Pacelli, die de naam
heeft gekozen van Pius XII".
Uitbundig was de vreugde van de Romeinen:
ze hadden nu een Paus, die zelf uit de stad
stamde, een Paus, die „tweemaal Rooms" was.
Algemeen was ook de voldoening in het Vati
caan, waar men de voorname hoedanigheden
van de staatssecretaris algemeen had leren
kennen. De regeringen van vele landen zonden
speciale vertegenwoordigers naar Rome om
hun land te vertegenwoordigen bij de plechti
ge ktoning op 12, Maart; alleen Duitsland vol
stond met zijd gezant in Rome de plechtigheid
te doen bijwonen.
De nieuwe Paus zelf was in het Vaticaai
thuis, alsof Hij er geboren was, maar boven
dien was Hij als geen ander op de hoogte van
alle problemen, die de Kerk op dit gewichtig
ogenblik van de geschiedenis benauwden. De
christelijke geloofsbelijdenis met haar idealen
van vrede en naastenliefde, werd gehoond
door regeringen, die enkel op de kracht van
wapengeweld vertrouwden. De toestand in
Europa, was van week tot week dreigender
geworden eri de eerste boodschap, die de nieu
we Paus daags na zijn verkiezing tot de we
reld richtte, was een bede, de vrede te be
waren.
Maar nauwelijks was de Pauselijke driekroor
Hem op het hoofd geplaatst, of Hitier trok
Tsjecho-Slowakjje binnen en even later, op
Goede Vrijdag 9 April 1939, viel Mussolini
Albanië aan. Paus Pius XII sprak zijn veront
waardiging uit over de wetteloosheid der dic
tators en veroordeelde de wrede onderwerping
van Tsjecho-Slowakije en van Albanië.
Maar Hitier liet zich door niets van zijn
waanzinnige plannen weerhouden en einde
Maart zond hij reeds weer een nota met eisen
aan Polen. Begin Mei, toen de Paus veront
rustende berichten ontving over de ontwikke
ling der verhoudingen tussen Duitsland eu
Polen, deed de H. Vader een vredesoproep tot
de staatslieden der grote landen va.n Europa
en gaf uitdrukking aan zijn bezorgdheid, dat
het tot een bloedig conflict zou komen.
De antwoorden, vooral van Hitier, waren
niet bemoedigend, doch ondanks alles zette de
Paus zjjn pogingen voort, stond in voortdurend
contact met zijn nuntii in de landen, waar ge
vaar dreigde. Doch alles was vergeefs. Einde
Juni 1939 wist men op het Vaticaan, dat men
voor een verloren zaak streed. Toch staakte
ook nu de Paus zijn bemiddelingspogingen
niet. Op 24 Augustus hield Z. H. opnieuw een
Paus Pius XH geeft via de radio de Apostolische zegen aan de wereld.
radiorede, waarin Hij wederom 'n beroep deed
alles In het werk te stellen, de vrede te be
houden. „De gevaren zijn dreigend, doch er is
nog tijd; niets wordt door de vrede verloren,
alles kan door de oorlog worden verloren".
Engeland, Frankrijk, de Ver. Staten, Italië,
Polen ontwikkelden een geweldige politieke
activiteit; de Paus liet zich van uur tot uur
inlichten. Op 31 Augustus nog richtte Z. H.
een nieuw verzoek tot de betrokken Europese
regeringen, doch het was te laat., de Duitse
oorlogsmachine was reeds in beweging en trok
Polen binnen. De verschrikkelijke oorlog was
ontbrand. Hij zou ontzettend ljjden over de
mensheid brengen.
Toen de H. Vader op Castel Gandolfo de
noodlottige tijding vernam, ging Hij naar zjjn
particuliere kapel en knielde neer om te bid
den. De tranen stroomden uit zjjn ogen en
zijn lichaam schokte van het snikken.
E omgeving van de Paus ontging
het niet, welk een diepe indruk
de oorlogstoestand op de H. Va
der maakte. Hij leefde nog terugge-
trokkener, mediteerde en bad; en op
zijn bleek gelaat lagen de sporen van
zorg en veel leed. Toch staakte Hij ook
nu niet zijn pogingen en al was het,
dat de hoop op vrede door de don
der der kanonnen werd overstemd,
van nu af streefde Hij ernaar 't con
flict te bekorten en het leed van de
geweldige strijd te verzachten. Als
nuntius in München gedurende de
oorlog van 19141918 had Z. H.
de hulpactie geleid van het Vaticaan
aan gevangenen in Duitsland. Deze
ervaring kwam Hem goed van pas.
Een maand na het uitbreken der vij
andelijkheden richtte de Paus liet
pauselijk inlichtingenbureau op, dat
inlichtingen trachtte in te winnen
over krijgsgevangenen, uitgewekenen,
gedeporteerden enz. Toen het op vol
le sterkte werkte, gaf bet honderd
duizenden informaties per jaar en
werkte met honderdvijftig man per
soneel.
Zodra de oorlog ten einde was organiseer
de de Paus de „Assistenza Pontifizia", de
pauselijke hulpactie, die vluchtelingen en dak
lozen van eten en kleren voorzag en op vele
andere wijzen de eerste nood lenigde in Italië
en in vele andere landen. Voor de honderddui
zenden vluchtelingen, die. destijds Rome over
stroomden, waren de „Soepkeukens van de
Paus-', zoals het volk ze noemde, een uit
komst. De H. Vader was de eerste en lange
tijd de enige, die zich hun lot aantrok.
Toen de oorlog eenmaal was losgebroken,
breidde de vloedgolf zich steeds breder uit.
De H. Vader had dit voorzien en ervoor ge
waarschuwd. Maar de hoogmoedswaanzin
van Hitier en zijn volgelingen kende geen
grenzen en eerbiedigde geen grenzen. Bijzon
der krachtig liet de Paus zijn protest horen,
toen de lage landen aan de Noordzee werden
overvallen. Officieel beloofde Hij hun zijn mo
rele steun in hun strijd tegen Duitsland. Daar
door kwam Hij openlijk te staan tegenover
de Duitse meedogenloosheid, maar evenals
zijn illustere voorganger wist Hij van geen
wijken voor de verkrachters van het recht.
Ook met Mussolini werd de verhouding
steeds slechter. Een doom in het oog van de
Duce was de Osservatore Romano, die open
lijk de opvattingen va.n het Vaticaan over de
beide dictators weergaf en het nieuws van
de oorlog bracht zonder fascistische censuur.
De oplage liep op tot 180 duizend per dag.
Om het conflict evenwel niet nodeloos te
doen stijgen, gaf de Paus toe en de Osserva/-
tore staakte tijdelijk zjjn verschijning. Toen
ook het fascistische Italië in Juni 1940 ten
oorlog ging, werd de positie van het Vaticaan
zeer moeilijk. Een der eerste stappen van de
Paus was, na de interventie van Italië, aan
de Engelse en Franse regeringen te verzoeken,
Rome niet te bombarderen. Met uitzondering
van enkele bombardementen van goederen
stations aan de rand der stad werd dit ver
zoek de gehele oorlog opgevolgd en Rome leed
zeer weinig schade. De enige schade van be
tekenis aan zijn oude monumenten was die
van San Lorenzo buiten de muren.
De positie van het Vaticaan werd moeilijker
naarmate de oorlog zich verder uitbreidde en
Mussolini steeds meer met Hitler samenwerk
te. Toen Mussolini was gebleken, dat het Va
ticaan weigerde hem te steunen, nam hij re
presaille-maatregelen en stelde het Vaticaan
onder bewaking; buiten de poorten van het
Vaticaan plaatste hij politieagenten, die ver
slag moesten uitbrengen over alle bezoekers;
de post van het Vaticaan onderwierp hij aan
censuur.
Toen de Duitsers later Rome bezetten was
de toestand voor de H. Vader vaak dreigend,
de moeilijkheden werden met de .dag groter,
doch ook de nazi's waagden het niet, het Va
ticaan binnen te dringen, daar zij bevreesd
waren voor de weerslag, die een dergelijk op
treden bij de katholieken van de gehele we
reld zou hebben gehad. Want van andere delen
van de wereld zag men met groeiend vertrou
wen naar de Paus op, zowel de Verenigde Sta
ten als Japan zonden tijdens de oorlog verte
genwoordigers naar Vaticaanstad.
Wat de Paus zozeer gevreesd had en waar
voor Hij met zo'n aandrang had gewaarschuwd
gebeurde: steeds verder breidde de oorlog zich
uit, bijna de gehele' wereld vernielend en steeds
ontzettender werden de verwoestingen, die er
door werden aangericht. Het verloop ervan
was wel heel anders, dan de beide dictators
zich hadden gedacht; zij waren de eersften, die
de waarheid van 's Pausen woorden onder
vonden, die Hij sprak daags na zün verkiezing
tot Paus: door de vrede kan alles worden be
houden, maar door een oorlog kan alles wor
den verloren.
De beide machthebbers, voor wie milliocnen
mensen beefden en voor wie mdllioenen de dood
zijn ingejaagd, zijn verdwenen en hun stelsels
stortten ineen- En de Kerk leeft voort, de Paus
zag de stormen rond het schip van Petrus be
daren. Maar een andere storm stak op, nam in
hevigheid toe; het zegevierende Rusland drong
door tot In het hart van Europa, liep christe
lijke volkeren onder de voet, voert een dui
velse propaganda tegen iedere godsdienst.
Zullen wij ook het ineenstorten van dit stel
sel zien? Of zal h'e't nieuwe rampen over de
wereld brengen, zoals we na 1939 hebben be
leefd? Wie zal erop antwoorden. De enige
zekerheid, die we hebben vormt de rots van
Petrus, die in de branding staan zal als een
vuurtoren in de donkere nacht-
En op zijn hoge post staat de Paus, staat
Pius XII, de Pastor Angelicus, leert de zijnen
door zijn schitterende encyclieken en talloze
toespraken, werkt door zijn afgezanten voor
de verbreiding van recht en vrede en is een
beschermer en helper voor velen, die in nood
zijn.
TOEN de grote oorlog uitbrak van 1914
1918 werd het Vaticaan steeds meer een
internationaal centrum, waarheen vele
landen hun diplomatieke vertegenwoordigers
zonden en vanwaar ook zo sterk voor de be
vordering van de vrede werd gewerkt en zo
veel oorlogsleed werd gelenigd. Ten nauwste
was mgr. Pacelli bjj deze diplomatieke activi
teit van het Vaticaan betrokken en het wekte
geenszins verwondering, dat toen in 1917 de
nuntiatuur van München moest worden aan
gevuld, Paus Benedictus XV, die vroeger op
bet staatssecretariaat zijn directe chef was
geweest; Hem naar München afvaardigde.
Deze post was van groot belang, want de
oorlogvoerenden waren vermoeid en de Paus
bereidde zijn groot vredesoffensief voor by
de Duitse regering. Op 13 Mei 1917 (op dezelf
de dag, waarop in Fatima de eerste verscho
ning plaats greep) wijdde Paus Benedictus XV
Hem persoonlijk tot bisschop in de Sixtijnse
kapel. Merkwaardig zijn de woorden, waarmee
de nieuwe nuntius drie dagen later zm ge
loofsbrieven overhandigde aan koning Lud-
wig III van Beieren: „Wellicht is nooit in die
mate als nu de behoefte gevoeld om de men
selijke samenleving te herstellen op de hechte
grondslag van de christelijke gerechtigheid,
nooit wellicht als op heden is niet zulk eer
duidelijkheid aan de dag getreden, dat eer
rechtvaardige en duurzame vrede alleen mo
gelijk is, als hij gevestigd is op het algemeen
recht".
Op 14 Augustus 1917 bracht mgr. Pacelli
«Je bekende pauselijke vredesvoorstellen over
Z. H. Paus Pius XXI als jong priester.
aan alle aanvallen het hoofd te bieden, van
welke kant die ook mochten komen. Het
Duitse besluit kan daarom niet worden ge
rechtvaardigd. Het bevestigt de treurige er
varing van alle voorgaande gebeurtenissen
van gelijke aard". Dat was in die dagen een
krasse beschuldiging en een der scherpste
veroordelingen, waarmee de H. Stoel zich
tegenover de Duitse methodes plaatste.
Dat de H. Vader de houding van de Neder
landse katholieken en vooral van het episco
paat tegen het nieuw heidendom van nazi-
Duitsland waardeerde bleek overduidelijk uit
de hoogst eervolle benoeming van mgr. dr. J.
de Jong, aartsbischop van Utrecht tot kardi
naal van de H. Roomse Kerk.
Op zijn buitengoed Castel Gandolfo zette
de Heilige Vader onze Aartsbisschop de
rode hoed op en de Nederlanders, die deze
plechtigheid bijwoonden bewaren een onver
gankelijke herinnering aan de waardering en
goedheid, die de Paus toen voor onze kardi
naal en hen allen aan de dag legde. „Caro
Monsignore, che Cardinale", zo moet de H.
Vader na de plechtigheid tegen mgr. Respighi
gezegd hebben. „Dierbare Monseigneur,* wat
een kardinaal!" Én in die uitroep van bewon
dering sprak voorzeker ook Zjjn liefde en
waardering voor ons land.
J. VAN BESOUW, pr.
De H. Vader draagt het jeugdwerk een warm hart toe. Op 31 October 1946 werd namens de verkenners van de Nederlandse katholieke jeugdbeweging aan
Zijne Heiligheid een boodschap aangeboden door Rudoll van Weecle, zoon van onze gezant bij de H. Stoel. De Paus onderhoudt zich hier nrct een der ver
kenners. Op de achtergrond mgr. dr. Jan Olav Smit en jhr. mr. M. W. van Weedc.
Het sterkst sprak die sympathie voor de
Nederlanden, toen zij tegen him wil betrok
ken werden in het grote conflict, dat de we
reld zo diep geschokt heeft. Het rapport van
de parlementaire enquête over de daden van
onze regering in de oorlogsdagen, vermeldt,
hoe Zaterdag 4 Mei 1940 de Nederlandse ge
zant te Berlijn van de minister van buiten
landse zaken een telegram ontving, waarin
werd meegedeeld, dat het Vaticaan gewaar
schuwd had voor de mogelijkheid van een aan
val op Nederland.
Toen eenmaal deze aanval een feit was ge
worden, greep Z. H. de Paus deze gelegenheid
aan, zich tot H. M. de Koningin te wenden
met de verklaring van Zjjn volle medeleven
met ons beproefde volk en om Zjjn afschuw
uit te spreken ten aaanzien van de meedogen
loosheid van de Duitse oorlogvoering.
Toen de tijding van de overval Z. H. bereik
te, was de H. Vader diep geschokt en verzucht
te: „deze inval is verschrikkeljjk!"
In de Osservatore Romano, het officiële Va
ticaanse blad, verscheen daags erna een arti
kel, waarin de volgende passage voorkwam:
„België en Nederland hebben hun neutraliteit
met zorgvuldige waakzaamheid en strikte lo
yaliteit in acht genomen. Zjj hebben dit keer op
keer herhaald door middel van officiële ver
klaringen; zij hebben haar verdedigd door
diplomatieke nota's, die zeer overtuigend wa
ren, ondanks incidentele overtredingen, die
door beide partjjeh waren veroorzaakt; zij heb
ben hun luchtstrijdkrachten en luchtverdedi
ging zonder aarzeling ingezet tegen alle oor
logvoerende vliegtuigen, wanneer dat maar
nodig was; toen zij gedwongen werden te
mobiliseren en hun legers te versterken, heb
ben zij gewaarschuwd, dat zjj van glan waren,
