Indrukwekkende sfeer op Meiavond dankschuld en hoop op een Leger en vloot herdachten de gevallenen „De offers zijn niet tevergeefs gebracht" BETERE WERELD MONUMENT ONTHULD DOOR PRINS BERNHARD NA VIER JAAR.. DAGBLAD VOOR SCHIEDAM EN OMSTREKEN Koninklijke deelneming aan dodenherdenking Herdenkingsbijeenkomst in de Riddersaal De trein stond stil *7lste JAARGANG DONDERDAG 5 MEI 1949 No. 20919 upnftTnopnr «ttt TF In de late middaguren van gisteren woeien over het hele land de vlaggen halfstok; Nederland ging zijn doden, die zijn gevallen in de jaren van de laatste oorlog, toen ons land om zijn vrijheid vocht, bijna onderging in ellende en hongersnood en toch weer verrees uit al de beproevingen, die een razende wereldkrijg over ons volk uitstortte. Overal hadden herdenkingen plaats, speciaal op die plaatsen, die geheiligd zijn door het bloed van de mannen en vrouwen, die daar hun leven gaven, opdat wij verder zouden kunnen leven. Het zijn zinvolle plechtigheden geworden, die reeds een zekere traditie beginnen te krijgen en alle bijeenkom sten werden begunstigd door prachtig weer, dat aan een zomer avond deed denken. op de Waalsdorpervlakte VERSTOORDE STILTE TE AMSTERDAM Incident tijdens de twee minuten r* Te Overveen Treffende plechtigheden op de Grebheberg en in Den Helder En de merel zong Gisteren onthulde prins Bernhard op het Domplein te Utrecht het monument voor de gevallenen. Op de foto laat de prins de vaderlandse driekleur rond het monument vallen. BERICHT. m DE KANTOREN zijn gevestigd te Rotterdam, Kortenaerstraat 1, telefoon 25270; te Schiedam, Broersvest 8, telefoon 68804 Giro-nummer 9095 ten name van de „N.V. De Courant De Maasbode" Rotterdam- De abonnementsprys bedraagt t 3 90 -er kwartaal, 1.30 per maand, f 0 32 per week. Directeur: J KUlJPETtS Hoofdredactie: Prof. Dr. ^LZET^' LEO J M- HAZELZET Algemeen redacteur: H A. PAALVAST NIEUWE SCHIEDAMSCHE COURANT DE >DVERTENTIE-PRIJS op gewone kolom breedte bedraagt 15 ets. per millimeter hoogte. Ingezonden Mededelingen op redactionele kolom breedte 30 cent per millimeter hoogte. Contract-tarieven tegen gereduceerde prijs bij de administratie of bij de erkende advertentie- bureaux verkrijgbaar. KAMPIOENEN tot 20 woorden 1.-. Ieder woord meer 5 ets. Maximum 50 woorden. Uitsluitend bij vooruitbetaling. Oorlogsdoden werden herdacht Tijdens de gistermorgen te Baarn ge houden herdenkingsplechtigheid voor de gevallenen, heeft H.M. Koningin Juliana een krans van witte bioemen gelegd bij het monument van de oorlogsslachtoffers, hetwelk opgericht is op het Stationsplein. Hare Majesteit die in een zwarte japon was gekleed en een zwarte toquehoed droeg, was vergezeld door Z.K.H- Prins Bernëard H.K.H. Prinses Wilhelmina nam gis teravond deel aan de te Apeldoorn ge houden stille herdenkingstocht, waar zij zich onopvallend tussen de andere deel nemers had geschaard. Aan de voet van het voorlopige gedenkteken legde zij een laurierkrans neer. Nederland herdacht zijn doden.. En vooral de plechtigheid op de Waaisdor- pervlakte, bij Den Haag, welke per raam werd uitgezonden, stond weer m n middelpunt van een landeiyke belang stelling. Ook de nationale herdenking m de Ridderzaal te Den Haag had een suj vol verloop. Vele ministers, tal va" plomaten, leden van de hoogste coub als Raad van State, Eerste en iweeae Kamer, burgerlijke en militaire am teiten, waren gekomen om redevoering aan te horen o.a. van de minister-presi dent dr. Drees en rector Kraak®31a, e- ke wij gisteren reeds in een deel edities weergaven. P„r„tp Kamp,,. De voorzitter van de Eerste Kamer, prof. van Kranenburg woord terwijl een stemmig muz kaal pro gram het geheel omlijstte. Een stoet van meer dan een uur gaans lang bewoog zich gisterenavond nam en langs de plaats, waar tijdens de jaren, die nu achter ons liggen, zo vele kostbare levens door het moordend lood der Duit sers een eind vonden. Een grote groep nabestaanden opende de stoet, die opging naar de kruisen op de zwarte heuvel, waaromheen flambouwen vlamden- Door duizenden anderen werden zij gevolgd, duizenden wier hart op die jgenbUkken uitging naar hen, die het licht van d vrijheid niet meer mochten aanschouwen Een dalende zon lichtte nog aan de milde Meihemel en voor de gedenksteen lag een tapijt van voorjaarsbloemen in de natio nale kleuren. Een erewacht van leger, vloot, luchtmacht en binnenlandse strijdT krachten stond langs de kanten opge steld.. Een kort tompetsignaal kondigde hei uur aan. Het waren twee minuten van diepe stilte, waarna de gebruikelijke hennneringstekst en het Wilhelmus volg. den. Nadien defileerden duizenden langs de executie-plaats. Zachte muziek en sobere zang gaven Op het kruispunt Wyttenbachstxaat Linnaeusstraat heeft zich gisteravond om 8 uur tijdens de 2 minuten stilte een pijn lijk incident voorgedaan. Uit de richting Wyttenbachstraat naderde een luxe-auto met een dame en heer uit Amsterdam- Oost. Het talrijke publiek, dat op dit kruispunt was samengestroomd, deed de auto stoppen en was zo verontwaardigd, dat een poging werd gedaan de auto met de beide inzittenden omver te werpen. De politie heeft het tweetal moeten bevrijden en voor zijn eigen veiligheid naar het bureau overgebracht; daar werd het zolang gehouden, tot het voor hei bureau samendrommende publiek met enige zachte drang was verspreid. aan het geheel op deze stille Mei-avond een heel eigen sfeer. Uit Den Haag-West trokken enkele dui zenden naar de begraafplaats „Westduin", waar illegale werkers en geallieerde vlie gers begraven liggen Eerst trok men langs de graven van de Stykelgroep. Drie soldaten en drie B.S.-ers stonden daar op wacht. Mannen, vrouwen en kinderen trokken zwijgend voorbij en velen legden bloemen op de graven. De grillige vlam men van grote toortsen, die in de nabij heid waren aangebracht, wierpen in de vallende schemering een gelig licht op de stoet en de graven. De mensenstroom boog dan af naar de linkerkant van het kerk hof, waar de Engelse, Franse en Neder landse vlag halfstok hing boven de gra ven van geallieerde vliegers. Negen sol daten van de luchtstrijdkrachten vormden hier met het geweer aan de voet een ere wacht. Twee mannenkoren zongen tijdens de tocht Latijnse gezangen. Het hoorn signaal, dat de stilte aankondigde werd van de Waalsdorpervlakte via de radio doorgegeven. De erebegraafplaats aan de Zeeweg te Overveen, waar niet minder dan 357 ille gale strijders hun laatste rustplaats ge vonden hebben temidden van de stilte van het duinlandschap, was gisteravond bet doel van een enorme en indrukwek kende stoel, bestaande uit familieleden van verzetsslachtoffers, autoriteiten en be langstellenden. Ook hier had een wij dingsvolle plechtigheid plaats, waarmj o.a. kapelaan J. Franck een toespraak hield. Talloze bloemen werden op ae graven gelegd en een dubbelmannen- kwartet zong enige gewijde liederen. In het hele land waren verder nog veie herdenkingstHjéenkonjsten, waarvan, we nog noemen dé plechtigheid die plaats, had bij het beruchte concentratiekamp te Vught, waar de burgemeester van Vught bij de gedenkplaat van de omge komen slachtoffers een krans namens de gemeente neerlegde, waarna vele organi saties, verenigingen en particulieren bloemenhulde hierbij voegden. In het gehele land zijn gisteren mi litaire herdenkingen gehouden voor degenen, die in de jaren van 1910 1945 voor de bevrijding van ons land zijn gevallen. I)e voornaamste herden king had wel plaats op de Grebbeberg terwijl de Koninklijke Marine haar gevallenen eerde tijdens een plechtig heid te Den Helder Aan weerszijden van du hoofdingang op de Grebbeberg. stond een erewacht .ju, in de Ridderzaal te In de gistermiddag hi:eenkomst ter her- Den Haag gehouden oorlog geval- denkmg van de tijdens minister-pre ien Nederlanders, heelt Q„phouden. Dr. sident een redevoering J een dlepe> Drees wees er op, dat het t voldoe- zij het met weemoed gemens" enke] ning strekt, dat het Ned. volk mach- anderen spr. dacht hier aan zich tige hulp onzer bondgenoten v heeft laten strijden, maar dat velen hun leven hebben ingezet on land te dienen en menselijkheid en re te verdedigen. Spr. bracht hulde aan de mannen vai onze marine, koopvaardij, kortom aan allen die de geallieerden waardevolle nWP hebben geboden. De strijd van de illegali teit waarin het beste deel van onze jeugd vertegenwoordigd was, noemde spr. een vuurbaak van moed. Ook de slachtoffers in de Japanse krijgsgevangenkampen, de Joden, de Jodenhelpers werden door de minister herdacht. Ruim 200 000 Neder* landers zijn als gevolg van de Duitse be zetting omgekomen, aldus de minister. De geslagen wonden zijn niet geheeld. Het is de mens niet gegeven daarbij te troos ten, maar laten wij heden nog eens zeg gen tot wie met brandend verdriet naar een open plaats staren, dat welke ook na de bevrijding de teleurstellingen zijn ge feest, de offers niet vergeefs zijn ge bracht. Voor de tweede maal staat de wereld j°or de taak weer samen te binden en orde te brengen in de verwarring. ziet het er niet naar uit, dat zij aaarm slaagt. Wij kunnen onze bijdra- tot zo nauw mogelijke sa- rnenv. erkmg, allereerst van de volkeren, met wie die samenwerking reeds thans te verkrijgen is. Zij moet gericht zyn op herstel en verhoging van het levenspeil der volkeren, op het waarborgen van de vrede door maatregelen in het belang van de collectieve veiligheid en op het behoud van de grutte geestelijke waarden die Wij hebben te besehermen. Als wij daarvoor alle krachten inzet ten -aldus eindigde de minister - dan xen -cu ae mannen en vrouwen zal volk temidden van oorlog waardig tone .1(jen aan hoge idoalen eri bezetting v ker rector Kraakman De tweede sp ldaad onZer vrijheid zeide o.m., dat de w het ieven betaald is met een mannen en ion van duizenden kracht g rouwen. Op gemannen, vrouwen en j s als deze bijeenkomst herdenken w.j de besten van ons volk. „.pikp wii Op ons rust een dankschuld y.elke wij naar best vermogen moeten ve ya]_ nieuwe ederland, waaraanwij on len en opstaan werken, zal ook Pet - worden naar de wijze, waarop het zijn dankbaarheid betaalt en blijft betalen ten opzichte van de gevallenen, dankbaarheid niet als een gelegenheidsversiering, wel ke spoedig wordt afgebroken, maar als een monument, dat blijft,. Als vier blijvende monumenten noemde spr. het stoffelijk gedenkteken, de dank baarheid metterdaad, de navolging door tenhèicT gedrag en het gebed der Chris- Tussen de tulpenvelden bij Lisse stond onze trein gisteren om acht uur twee minuten stil. De reizi gers verhieven zich van hun plaat sen en staarden naar buiten. Op dezelfde grond, waar de plompe laarzen van de overweldigers dreunden, waar het bloed van de gevallen strijders de schande van het verraad wegwies, vloeiden thans de kleuren van de bloeiende velden ineen. Eén enkele merel verbrak slechts de stilte.... In deze rustieke omgeving wer den de doden herdacht, evenals in de steden, dorpen, ter zee of waar ter wereld Nederland is vertegen woordigd door zijn onderdanen. En als de trein na een simpele signaalstoot weer in beweging komt, lijkt alles gewoon. Maar wie zal de gedachten peilen van de spoorwegman, die zijn gevallen kameraden herdacht; van de ogen schijnlijk onbewogen reiziger, die eens het lijdzame verzet pleegde; van de milicien, die weer gecon fronteerd gaat worden met de strijd in de tropen; of van de velen, die slechts in stilte een gebed fluister den voor de bloem der natie, die niet meer is? De viaggen, die overal halfstok waaien in de avondluwte, zijn slechts een uiterlijk symbool van onze eerbied tegenover de doden en doen ons opnieuw herinneren de hunkering, die lag in de woor den, die wij tijdens de bezetting fluisterden: ,,Ik snak naar de dag vol rood, wit en blauw. Met een zwier van oranje erboven, Ik snak naar het Wilhelmus met zijn hou en zijn trou... opgesteld, terwijl achter het eenvoudige houten kruis de Kon. Militaire Kapel had plaats genomen. Deputaties van de Kon. Landmacht van vóór 1940 waren aanwezig en het achtste regiment infan terie, de luchtstrijdkrachten, het K.N.I.L. de voormalige binnenlandse strijdkrach ten, de Prinses Irenebrigade, het depot geneeskundige - troepen te Utrecht en oud-strijders vormden een carré. Vier ereroffels en twee strophen van het „Wien Neerlc-ds Bloed" kondigden de komst aan van een .root aantal hoge militaire autoriteiten, waaronder zich ook bevond generaal mr. H. J. Kruis, de commissaris van de Koningin in de pro vincie Utrecht en de burgemeester van Ril enen. Daar de minister van Oorlog, die de herdenkingsrede zou uitspreken, dooi de begrafenis van oud-minister Fiévez verhinderd was, sprak in zijn plaats mr. W. H. Fockema Andreae, de staatssecre taris van Oorlog. Spr. herdacht de vele gevallenen er. zeide, dat wij jegens hen de plicht hebben van onze herwonnen vrijheid iets goeds te maken. Nadat de Kon, Mil. Kapel „Letzter Frühling" van Grieg had gespeeld werd door jhr. van Lawj,ek van Pabst namens H.M. de Koningin éen krans aan de voet van het kruis gelegd. Met het spelen van het volkslied werd de treffende plechtigheid oesloten. De gevallenen der marine en koopvaardij In Den Helder iUiad een plechtigheid plaats op het HavtAplei-n bij het oorlogs- monument. Vele nabestaan m van leden der marine en koopvaardij woonden dit gebeuren bij. Namens H.M- de Koningin was aanwezig de adju -nt van de Ko ningin, luit. ter zee eerste klasse L. w. T baron Van Boetzelaer; verder de Commandant ZeemaehNederl. schout bij-nacht J. J- L. Willmge en vele ho gere marine-offici.ben, officieren, onder officieren en ma Behappen van in Den Helder liggende f' cede, van de marine. De Commanda Zeemacht hield een korte herdenking® —'spraak. In de geest van offerbereidhl dient de nagedach- tenis van de gevallenen te worden geeerd hetgeen ook de beste troost is voor de nabestaanden, aldus zeide hij. Vlootaalmoezenier G- Schimmel, sprak namens de minister van Oorlog a.i. en hij wees op de grote geestelijke waar den, die de gevallenen hebben verza- meld, waarna hij tot slot een kort gebed voor hun zielerust uitsprak. Nadat enige ogenblikken stilte in acht genomen was, legde baron Van Boetze laer namens de Koningin een krans bij het monument der gevallenen; burge meester Ritmeester van Den Helder deed dit r.amens de burgerij, terwijl van vele andere zijden ook kransen en bloemen i werden aangedragen. dat uit Utrecht 1000 Joden werden ge deporteerd. (Van Door de P.T.T. is bekend gemaakt, dat de dienst op de Nationale Feestdag za. worden uitgevoerd als op Zaterdag. Er zal één postbestelling zijn. Als een ge volg hiervan zullen onze post-abonné's onze editie van heden later dan gewoon lijk ontvangen. onze Utrechtse redacteur). iQ?neio^denking van hen, die in de jaren f! m^l7oór de vrijheid vielen, kreeg een hijzonder reliëf door de een monument op he* Hrht rionr Plechtigheid werd ver richt door Z. K. H. Prins Bernhard. Er ging een bijeenkomst van genodigden en nabestaanden van de gevallenen in de Domkerk aan vooraf. Toen de klanken van het orgel, dat door de Domorganist Stoffel van Viegen be speeld werd, verstorven waren, hield Rabbijn E. van Gelder een toespraak, waarvoor hij als tekst gekozen had de spreuk; „De gedachtenis aan rechtvaar digen zal tot zegen zijn". Hij releveerde, Pater S. van Nuenen O.E.S A., provin ciaal der Augustijnen, die als pastoor te Utrecht reeds op menige herdenkingsbij eenkomst sprak, wees op de vreugde en het uitzicht, zonder welke de helden, die thans herdacht worden, nimmer zulk een oroot offer hadden kunnen brengen. In de bezettingsjaren hebben wij, aldus patei Van Nuenen, beloofd, dat wij in nobele menswaardigheid met elkaar zouden gaan leven. Aan God en onze medemensen zullen wij tonen, dat de droom van toen geen utopie is. Dan is de dood van onze vaderlandse helden niet tevergeefs ge weest. Wij eren hun dood metterdaad en in waarheid. Mr. A. B. J. Waslander eerde de geval lenen ook als vernieuwers, waarna ten slotte ds. ,B. Schouten hun eerbied voor het recht herdacht. Nadat alle aanwezigen het Wilhelmus hadden gezongen, verlieten zij het kerk gebouw om zich rondom het monument te scharen. Aan weerszijden stond een ere wacht van oud-B.S.ers en militairen uit 1940. De Mannenzangvereniging „Euterpe zong onder leiding van Hendrik Altink „Beati Mortui" van Felix Mendelsshon, hetgeen tegen de hoge kerkmuur zeer schoon en ontroerend klonk. Toen Prins Bernhard, die gekleed was in het generaalsuniform van de landmacht vergezeld van zijn adjudant majoor Geertsema, was aangekomen, hield de voorzitter van het Monumenten-comité, de heer W. A. H. Boellaard een rede, waarin liij als twee grote voordelen van het ver zet noemde de éénheid, die er toen van rechts tot links was en de gelegenheid, om voor altijd vast te stellen, op wie men kon bouwen en op'wie niet. Spr. durfde wel niet de vraag te be antwoorden of door de strijd van de ge vallenen ons leven vernieuwd was en sprak de wens uit, dat op deze plek ae voormalige illegaliteit haar onderlinge geschillen vergeet. Hij verzocht tenslotte Z. K. H. de vlag, die het beeld nog be dekte, weg te nemen. Na aldus gedaan te hebben, legde ae Prins een krans aan de voet van het monument. De burgemeester van Utrecht, jhr. mr C J. A. de Ranitz aanvaardde namens de gemeente het beeld en zei °-®*' dat de gevallenen, die zich geofferd hebben, handelden overeenkomstig de woorden van Guido Gezelle: 't en vlucht geen weerbaer mandie of .hem de dood betrapt De vrouwenfiguur is de personificatie van dat strijdbare leven, waarvan Gezelle ZG-2tl „Het leven is geen vreed' alhier geen wapenstilstand vragen Het leven is een kruisbanier, tot in Gods handen dragen. Er werden nog vele kransen aangedra gen, waarna velen langs het beeld, een verheven vrouwenfiguur, die een fakkel draagt, op een hoog voetstuk, een voor treffelijke schepping van de Haagse beeld houwster mevr. C. FranzenHeslenfeid, defileerden. Het voetstuk draagt enkele fijnzinnige dichtregels van Jan Engelman. Een modderige landweg in guur lenteweer ergens bij Hengelo.. Narvik voorbij en Duinkerken; El Alamein voorbij en Sicilië, Monte Casino, Normandie, Parijs, Remagen en Arnhem Een modderige landweg ergens bij Hengelo, en het jaar was 1945. Vijf jaar van modder en regen, hitte, zweet, vermoeidheid En oloed en tranen. Een oorlog, die in astronomi sche cijfers van wapenproductie, mensenmateriaal, landenopper- vlakte, doden en nooit te ver woorden ellende een record be tekende. En misschien, dat ergens in En geland of Canada nu nóg een mond moeilijk deze Nederlandse naam zal kunnen uitspreken. Hengelo Hengelo, Nederland, een mod derige landweg in dat gure len teweer van het laatste oorlogs— voorjaar, toen moede en pijnlij ke voeten (Normandie, Parijs, Brussel, Maastricht, Arnhem) oprukten, oprukten, oprukten naar een doel dat steeds dichter bij kwam, echter allen die er meer naar verlangden dan naar iets anders op aarde, tot op het laatste moment in het* onzekere liet, of zij de dag zouden mee maken, dat de vijand zijn helm zou afwerpen De Duitse Stahlhelm, symbool van vijf jaar angst en vernede ring, honger, onzekerheid en rech teloosheid dreigende scha- duw op een blinde muur, harde onverzettelijke koepel van t bot gevoelloos geweld, stalen mantel, die hersenpan werd Tot het Herrenvolk weerloos en naakt naar buiten trad uit de aula der Wageniugse hogeschool, waar generaal Blaskowitz de on voorwaardelijke capitulatie on dertekende, 6 Mei 1945. Het stadje aan de voet van de Grebbe, geschonden en geëva cueerd, zag op die doodstille zon nige Zondagnamiddag in zijn lege en" verlaten straten plotseling voor enkele uren een ongekende drukte; Prins Bernhard (die nooit zo opgelucht lachte als toen hij die middag na de ondertekening der Capitulatie naar buiten trad), generaal Foulkes, „Peter" Borg- houts, de bekende K.P. leider, die na in het Westen „gedropt" te zijn mede de capitulatie had voorbe reid en vele andere belangrijke militaire autoriteiten in staffcars en jeeps, omgeven door adjudan ten en een zwerm oorlogscorres pondenten. Toen, in de vroegte van de an dere morgen, nadat de Duitse commandant der grenssectie zich nog formeel was komen melden, begon eindelijk de bevrijdingsin tocht en trok een onafzienbare stoet brencarriers, lichte pantser wagens, jeeps, trucks en ander rollend materieel de Grebbe op, de lege strook Niemandsland door, waar hoog aan weerszijden van de weg duizenden kisten voedsel stonden opgeslagen aio dumps van het naderbij gekomen beloofde land, waarin met langer honger zijn zou. En plotseling na kilometeis langzaam klimmen, na de nery siteit van de stilte rondom en het onbekende terrein, waa"n «e Dutisers hun steUingeri hadden, de eetste groepjes burgers. - Groepjes, die steeds talrijker werden en steeds harder juichten, tot in Utrecht, de eerste grote stad in het Westen, welke bevrijd werd, het enthousiasme een sum mum' bereikte van duizenden en duizenden bevrijden, kilometers en kilometers lang een haag van ongeduldig reikhalzende oorver dovende vreugde. Vlaggen, bloemen, omhelzingen en tranen Schreeuwden toen Nederlandse kelen voor het laatst in een schor en ontroerd unisono Diezelfde dag begon in een va cuum van verachting, in een stil- ite van haat de terugtocht der anderen; heim ins Reich... waar hun een andere, nog verschrik kelijker stilte wachtte. En eerst later, toen de ogen niet langer schitterden van vreug detranen, en koel-realistisch de balans werd opgemaakt, grenzen werden overschouwd en Europa zich opnieuw liet overzien, werd het duidelijk in hoeverre over winnaars overwinnaars waren en overwonnenen werkelijk over wonnenen Baia; ngen. Atlas Huil; rdon; Fran- For- lottm sal, 4 Y ork; oren 2 v. ïburg 4 v. vlidd- ;tobal Hali- tottm 3 v. lottm lin n. Aviv. t. /ater

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Nieuwe Schiedamsche Courant | 1949 | | pagina 1