Schitterende manifestatie van
Geloof en Hoop
Invloed
van de Kath.
het tot stand komen
.EUROPESE VEILIGHEID"
SKTi JÏÏSSS!"smsz «c
r
Gelukkig het volk, dat jubileren kan
DE 74e DUITSE KATHOLIEKENDAG
EKilefjysEï
a*VJnJ.lS.n Gd..™,
De Gouden Koets
gaat rijden
NIEUWE GRIEKSE
COALITIEREGERING
Spionnage-mysterie
breidt zich uit
Lift stortte omlaag
V
Architect-v er stekelin g
terug
PAGINA 3
DINSDAG 12 SEPTEMBER 1950
(Van onze Oostenrijkse correspondent.)
Passau de meest Oostelijke stad van vrij Duitsland op een schets
kaartje te zien als de kop van een forel, die hangt te azen, waar
Donau, Inn en Ilz samenvloeien, alvorens de Oostenrijkse grens te
overschrijden) Passau is drie dagen en twee nachten lang het toneel
geweest van een geest- en hartverheffende geloofsmanifestatie. Het
begon Vrijdagmorgen met een kindermis in de prachtig versierde
Sint Stephanus-dom; achter 450 bontgeklede misdienaars drongen
12000 jongens en meisjes door het hoge portaal de dom binnen.
Dinsdag Prinjesdag
DE ZAAK BERTHA
HERTOGH
MISSIE-PROPAGANDA-ACTIE
Te Rome grote belangstelling
Glazen spoelen en 36 minuten
skyline van New-York
Toen in September 1915 de Algemene Katholieke Werkgevers Vereniging gesticht werd. waren de
treilt de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie ook bij de katholieken met zeer aar. ie ij
Aengenents Leerboek der Sociologie", waarvan de eerste druk in 1909 verscheen, erop nas aa -
vanovertuigentot zelfs in de zevende uitgave van 1931, hoe weinig scherp omlijnd die zaak voor ogen s
Wel was het de grote verdienste van Mr. J. A. Veraart, dat hij tezelfdertijd de grondgedachte der bedrijfsorga-
nisLte juist greep n.l. dat allen die - in welke functie dan ook - voor een bepaald product of voor het ver-
lenen van bepaalde diensten samenwerken, een gemeen schap vormden, maar de bogi ippen taat tn aa
schapnij" werden blijkbaar ook door hem nog niet duidelijk uit elkaar gehouden, o on m iet ie
faam de Paasmanifest van 1919, waarvan hij toch de vader was, den volke kond worden gedaan, dat men
moest trachten de bedrijven te maken tot organen van den Nederlandschen Staat Toen cc iter mister
Vos in zijn ontwerp van 1945 dit beproefde, vond hij de kringen van waaruit het Paasmanifest van 1919 was
uitgegaan, in de scherpste oppositie. Les idees march ent!
De eerste activiteit
komsten.
VK
Men liep te hard van stapel
Sociale verzekering
Actie voor Nieuwe
Gemeenschap.
Op dat ogenblik zag 't er naar uit. als
zou de hele Katholiekendag vanwege de
aanhoudende regen in het water vallen.
Gedurende de begroetingsplechtigheid,
die tegen het vallen van de avond op
het domplein plaats had ingeluid
door klokkengelui en fanfaremuziek
moesten dan ook de parr.pluies voor de
dag gehaald worden, totdat het zo erg
werd dat men zich genoodzaakt zag de
plechtigheid te onderbreken, en een ge
deelte van het tienduizenden tel-
lende publiek in de dom oen onderkomen
zocht. O.a. spraken hier de minister-pre
sident van Beieren, dr. Hans Ehard en
de bisschop van Passau, dr. Simon Kon
rad Landesdorfer.
'n Geheel bijzondere groet werd gericht
aan de talrijke katholieken uit Oosten
rijk, die voor het eerst sinds vele jaren,
onder bisschoppelijk geleide de Beierse
grens hadden mogen overschrijden, even-
als aan het adres van de voorzitter van
de „Evangelische Kirchentag" dr von
Thadden—Trieglaff, die protestants
Duhsland vertegenwoordigde. Overigens
bleek uit deze openings-speeches aan-
st°nds dat men zich er van bewust was
'n aan'de buitenkant van 't Westen voor-
d'lgesc.hoven post te zijn!
Ondertussen was gebleken dat er met
het weer niet viel te praten; de regen
den lieten zich door niets van de wijs
brengen niet door de vele vlaggen, en
f.venmin' door de schitterende stadsver-
hchtlng. Men moest dan maar van de
hchtprocessie afzien en onder het zingen
van liederen de aankomst van het Ge-
r>adebeeldie uit het nationale heiligdom
g* Altötting afwachten. Het werd
22-15 Uur, vóór dat het zwarte beeinje
yan. de Koningin van Beieren eni
toem van Frankenland in een verlichte
™d.e autobus onder het salae„re" wLen
Politie en het zingen van de gelovigen
voor de ingang van de dom voorreed
daarmede was de Katholiekendag
voor goed ingezet. Te middernacht was
er Pontificale H. Mis, waaronder de
celebrerende bisschop van Wurzburg
sprak over de toestand van de Kerk in
Duitsland. Vervolgens hielden de leden
der vrouwelijke congregaties nachtelijke
aanbidding tot in de vroege ochtend.
Om vier uur begon de schier onafge
broken serie van Pontificale Missen en
Hoogmissen. Achtereenvolgens werden
de heilige geheimen gevierd door de
aartsbisschop van Paderborn, dr. Lorenz
Jager, door de bisschop van Eichstatt, dr.
J. Schröffer, door de bisschop van Passau
en ten slotte door de bisschop her ont
heemden dr. Franz Hartz. Onophoudelpk,
stroomden scharen van gelovigen heen en
weer. vulden de dom tot in de uiterste-
hoeken, brachten hun hulde aan de
Koning der Koningin en haalden kracht
en troost.
Het i» een verheffend schouwspel deze
Duitsers in de kerken gade te slaan.
Waar zpn de mensen, die de handen
kunnen vouwen geHjk 7:j? Waar vindt
men volle kerken, «aar er gezongen
wordt gehjh bierEn dan tp bisteren
naar dit orgel, het grootste or(tei ter
wereld, dat me* i°8 stemmen en
16 105 plipen zVn. JaÏ^vinnwen uitzet hÜ
dat jubileren kan!
Ah een kind van het eigen land
In de nacht van Zaterdag °giw™u£g
was de negerbisschop dr. Jose dg bpurt
uit Masak (Oost Afrika) aa" de ver-
de H. Mis op te dragen voor u
ten waren gelopen, te hulp te komen. In
vele gevallen weerden de patiënten zich
tegen het personeel van de ziekendienst,
omdat ze ondanks alles de kerk niet wil
den verlaten.
Na afloop van de plechtigheid kostte
het politie en padvinders heel wat moeite
om de kleine negerbisschop uit de om
klemming van de geestdriftige kerkgan
gers te redden. Een geestige prelaat, die
het spreekgestoelte op het domplein wist
te bereiken, bracht de mensen aan het
verstand, dat zijne Exc. Mgr. Kiwanuka
wel eens de indruk kon krijgen, dat mi
onder de „wilden" was te recht geKO_
~en I
Op Zondag zou de Katholiekendag
hoogtepunt bereiken. Het weer deea
ook, afgezien van een enkele 1
maar korte bui, goed mee, z°dfl
plechtigheden, de Pontificale Mis
dr. Aloysius Muench, Regent ta
Apostolische Nuntiatuur, evenals cie mui-
plechtigheid op de hooggelegen feest
weide konden plaats vinden.
Uit de vele redevoeringen, die bij die
gelegenheid plaats vonden, zij |"kel een
en ander woord vermeld. Dr. Hipp, de
voorzitter van de Passauer Katholieken,
das wie voor een groot gedeelte de
eer'voor het schitterend verloop yan
deze zo zeer geslaagde geloofsbetogmg
toekomt, zeide dat het nooit tot de laat
ste oorlogen zou zijn gekomen, indien de
staatslieden zich hadden gehouden aan
datgene, wat m de kleine Catechismus
staat Niet het Christendom heeft ge
faald doch de mensen. Dr. Hundham-
mer 'de Beierse minister voor onderwijs
en cultuur: „Christus is het middelpunt
van ons godsdienstig leven! De verent
«ine met Hem in het Sacrament des Al
taars is bet hoogtepunt van onze gods
dienst. Daarom zullen wjj er voor zor
gen, dat wij door een veelvuldige com
munie met Christus in verbinding blij
Vej)e bondskanselier uit West-Dultsland:
dr. Adenauer, die begon met de groeten
en wensen van de regering over te bren
gen, bet zijn zeer hartelijke groeten en
zeer hartelijke wensen, zo zeide hij
betoogde, dat er geen vrede naar buiten
mogelijk is zonder sociale vrede.
Dr. Muenoh, de waarnemende nun
tius, legde de nadruk op het veroand
dat er bestaat tussen de eer aan God
de vrede op aarde. Ten slotte sprak Dr.
Landesdorfer zijn dank uit voor de ge
nade, die God deze dagen aan zijn bisdom
en aan geheel Duitsland had geschonken.
Daarna richtte de Passauer Bisschop
een warme dank aan O.L. Vrouw van
Altötting, wier grote rol overigens in
verscheidene preken en redevoeringen
tot uiting was gebracht. Vervolgde las
de bisschop een boodschap van de Heili
ge Vader voor, die de gelovigen aanspoor
de tot de strijd tegen het materialisme.
Zijne Exc. mgr. dr. Joseph Otto Kolb,
bisschop van Bamberg, hield het lof en
gaf aan de geknielde schaar de zegen
met het Allerheiligste.
Allen, die aan deze Katholieken-dag
te Passau hebben mogen deelnemen, het
zij de katholieken van Beieren zelf of
van het Westen, de talrijk vertegenwoor
digde ontheemden uit Sudetenland en
Balkan, en de overige buitenlanders, al
len zijn z\j met dank in het hart huis
waarts gekeerd voor wat ze hier hebben
mogen meemaken; de buitenlanders bo
vendien met het grootste respect voor de
wijze, waarop in het kader van zulk een
enge stad gelijk Passau, zulk een toeloop
van mensen zonder nadeel voor goed hu
meur en devotie is verwerkt geworden.
Doe dat de Duitsers maar eens na'.
'Vj:?
De volgende week Dinsdag, 19 Septem
ber, zal Den Haag weer het „sprookje van
de Gouden Koets" mogen aanschouwen,
als H. M. de Koningin de zitting van de
Staten-Generaal zal openen.
Ook ditmaal namelijk zal de plechtig
heid weer met de volle traditionele luister
plaats vinden.
Het ere-escorte, dat H. M. de Koningin
zal begeleiden wordt gevormd door een
detachement van de Kon. Marechaussee in
blauwe tenue met kolbak, de Kon. Mil.
Kapel en een compagnie Grenadiers in
ceremoniële tenue, terwijl de stoet in zijn
geheel als volgt is samengesteld:
Een rijknecht-majoor te paard met twee
rijknechts; twintig onderofficieren en
manschappen van het wapen der Kon.
Marechaussee; Kon. Mil. Kapel; comman
dant Garderegiment Grenadiers met adju
dant- vaandel van de Grenadiers met
vaan'delwacht; ere-compagnie Grenadiers;
ere-escorte rijkspolitie; de Gouden Koets;
rijtuigen Koninklijk gevolg; ere-escorte
der rijkspolitie.
De route, welke de kleurrijke stoet
volgt, leidt van het Koninklijk paleis
Noordeinde door de Heulstraat, het Lange
Voorhout over het schelpenpad, het Tour-
nooiveld Korte Vijverberg om tenslotte
voor de Ridderzaal op het Binnenhof te
eindigen.
Het vertrek van het paleis is bepaald
op één uur.
Drie Griekse partijleiders zijn het
Maandagavond eens gewórden over de
samenstelling van een nieuwe coalitie
regering met Sophocles Venizclos (li
beraal) als eerste minister. Constantin
Tsaldaris (populist) en George Papan-
dreoe (sociaal-democraat) zijn de twee
vice-premiers. De drie partijen hebben
meer dan 160 can de 250 afgevaardig
den in het parlement.
Eerder op de dag had konin'g Paul de
drie leiders verzocht nieuwe verkiezin
gen te vermijden met het oog op de in
ternationale toestand en een kracb'ige
regering samen te stellen ter vervan
ging van de coalitie-regering van Veni
zeios, die Zaterdag ten val gebracht werd.
Tsaldaris die Zondag van de koning
opdracht kreeg om een regering te vor-
men, bood Maandag aan. het prermer-
Fén van de 116 geredde mijnurrkers uit Schotland, wordt door twee van sciiap aan Venizeios af te staan om een
zijn kameraden naar de Eerste Hnlp-post gebracht, nadat hij in veiligheid samenwerking
is gebracht.. Van de 126 mijnwerkers, welke Donderdagavond om elf uur
t i ii i ft -j/.p Mnir 7 3 i'.crinmt
ÖERUJN
DENAUB
Omce jongen, wil je misschien je berendoder weer terug hebben?
Het hoge gerechtshof te Singapore zal
deze week gevraagd worden te bepalen,
dat Bertha Hertogh, in afwachting van de
volgende maand te nemen gerechtelijke
beslissing over haar toekomst weer in
het tehuis van meisjes zal worden opge
nomen, aldus meldt A- P.
Zoals men weet, werd Bertha na de
eerste behandeling van haar zaak in dit
tehuis' ondergebracht, doch mocht zij
enkele dagen later naar de baboe Aminah
terugkeren.
De advocaten van de heer en mevr.e
Hertogh hebben gisteren bij het hof het
verzoek ingediend Mansoor Adabi, de
.echtgenoot" van het meisje en Aminah
te bevelen Bertba aan de zorgen van ge
noemd tehuis over te dragen.
van
de bewoonde wereld werden afgescheiden, worden er nog 13 vermist.
te vergemakkelijken
Tsaldaris gaf Maandagavond zijn man
daat terug, dat vervolgens aan Venizeios
werd overgedragen.
Het grootste spionnage-mysterie in het
na-oorlogse Europa, de geheimzinnige ver.
dwijning van drie leden van de Ameri
kaanse familie Field, is thans nog duister-
der geworden door het bericht, dat me
vrouw Erika Wallach twee weken gele
den in Berlijn verdwenen is.
Noel Field, en voormalige Amerikaanse
sociale werker in de Westelijke bezettings
zones van Duitsland, verdween ruim een
jaar geleden in Tsjeoho-Slowakije. Zijn
Duitse vrouw verdween enkele maanden
later te Praag, waarheen zij was gereisd
om haar man te zoeken.
Herman Field, Noels broer, verdween
vorige zomer op het vliegveld van War
schau na een rondreis door Polen.
Noel Field werd in het Hongaarse pro-
ces-Rajk genoemd als „een super-agent
van de Amerikaanse inlichtingendienst".
Sindsdien is zijn naam verbonden ge
weest met elke grote communistische zui
vering in Oost-Europa.
de directeuren van meerman tien landen i Amerikaanse agenten hebben Europa
SlnSÏ met "et el het Mena.n-1 Th.na »eke„ tij ook
tal van dit Pauselijk Liefdewerk
Nederland minstens te verdubbelen.
Zij verliet op 28 Augustus een hotel in
West-Berlijn en sindsdien is niets mee?
van haar vernomen.
Vier dagen later, op 1 September, maak
te de Oostduitse „socialistische eenheids
partij" de zuivering van zes harer voor
aanstaande functionarissen bekend. Zij
werden onder andere beschuldigd vaa
contact met de „super-agent Noel Field".
Tegelijk met het Internationale Missie
congres te Rome is ook de jaarvergade
ring gehouden van de nationale direc
teuren van het werk van de Voortplanting
des Geloofs. In deze vergadering hebben
in ïaTdie een leadoVeerde dochter "van hangop. Zijn toestand is
Gistermiddag omstreeks 6 uur is n»
Botterdam een ernstig ongeluk gebeurd,
waarbij een werkman werd gedood en
een ander ernstig gewond.
In de nieuwbouw van het warenhuis
van Vroom en Dreesmann aan het Rode-
zand bevonden zich twee werklieden in
een liftkooi, die 9 meter hoog in de ko
ker hing. Door onbekende oorzaak raakte
de kooi plotseling van haar steunpunt
los en viel als een blok naar beneden.
Andere arbeiders, die de slag hoorden,
snelden toe en vonden de 34-jarige mon
teur C F. uit Breda, die vrijwel op slag
gedood moet zijn. De 23-jarige A. J. van
H., eveneens uit Brea- „erd ernstig ge
wond. Van H. en het stoffelijk overschot
van F. werden naar het ziekenhuis aan
de Cooisingel gebracht, waar bleek, dat
van H een gecompliceerde kmefractunr
- «- verder
Noel Field wordt genoemd
De "Publiekrechteli ike Bedrijfsorganisatie
a A TT WV Hte'M ppi
om
spreiding vanAe£. geloof- Deze n j,sjand
het donkere Afrika geniet m DU
een geweldige populariteit. Zijn studies
werden indertijd bekostigd door een km
derloos echtpaar uit Keulen; daarvan
daan dat men hem een beetje als ee
kind uit het eigen land beschouwt. BU
Hin Pontificale Mis verdrongen zich niet
minder dan 9000 mensen in de dom, ter
wijl 4 k 5000 de plechtigheid buiten op
het domplein bijwoonden. Het Rode
Kruis moest zich tot 600 maai toe een
door de compacte menigte banen
nm^mensen, die een hartzwakte hadden
gekregen of kinderen, die onder de voe-
De 36-jarige Amsterdamse architect -L
W. heeft wel een zeer bijzonder en lang
rjg avontuur beleefd. Hij was op -
Augustus naar „Botterdam Ahoy' %e~
eaan, zag tijdens zijn rondwandeling van
de Parkkade af de „Nieuw Amsterdam
liggen, herinnerde zich, dat hij bij het
ontwerpen van een der salons had mede
gewerkt en toog toen naar de Wilhelmina-
kade. waar goedgezinde geesten hem aan
boord hielpen.
Maar hij wist blijkbaar mets van hot
op handen zijnde vertrek liep wat door
de ingewanden van het zeekasteel te dwa
len en kwam op een gege J^L°g dat w
de zonderlinge gewaarwording, dat h.
schipaan 't varen was.
Weinig op z'n gemak informeerde hij
naar de eerste aanlegplaats en toen Le
Havre genoemd werd, voelde hiji zich wat
geruster. Eenmaal daar aan land, zou hij
wel verder zien. Maar hij was slechts
naar „Rotterdam Ahoy' op stap |egaan-
had geen papieren bij zich en werd daar
om in Be Havre geweigerd. Hetzelfde lot
onderging hij
in Southampton. En toen
dan eindelijk de grote sprong over as
oceaan naar New York begon, was hij
wel genoodzaakt zich bij de gezagvoer
der te melden Die noteerde het geval en
liet W. werken voor de kost, omdat de
Holland Amerika Lijn nu eenmaal geen
gratis passagiers kent.
In New York aangekomen meldden de
nieuwsbureaux naar Europa (en Wij
publiceerden dit ook): „Nieuw Am
sterdam" had verstekeling aan boord,
maar die is binnen een half uur na aan-
knmst weer voor de terugreis op da
Noordam" gezetr t Jnderdaad heeft hij
36 minuten 'ang silhouet van de New
Vorkse skVScrapers gezlen- Toen werd
hil alweer 'retour gezonden met de „Noor-
dam" en kreeg de baM van giazenSp0eler
Gisteren ic hij fe t r am weerge
keerd en door de rivierpolitie van boord
gehaald en verhoord. Na opgemaakt pro-
fes-verbaal is hij vrpn New York 17
dagen uit en thuis van. New
De eerste activiteit der jonge A.K.W.V. was
erov gelicht* de grondgedachte der publiek-
rechtel ijke bedrijJsorgarisatie n l aUen
die in een bepaalde tak Van industrie of
handel samenwerken vormen een gemeen
schap langzamerhand ge-meen goed te
maken door de ARBEInvAr ®nstituut
der COLLECTIEVE akbeiDSOVEREEN-
Tenminste voor de va" de duur van
zulk een contract is ei\.1.minWs^v, Z6kere
eenheid. en maakt strUd plaats dp°°r het
hoger bedrijfsbelang ReedS P a eerste
jaarvergadering iif' 1916.. ^"Pre
adviezen - van Aken - Wiel' „et fè nr"'
horst - behandeld, en werd nit de pio-
paganda van het instituut der G.a. e nst
gemaakt. Als er nieuw-opgerichte
werkgeversorganisaties kwamen el'
ker oprichting meermalen het verlangen naar
Kel n O de stoot werden spoedig
een C.A-O. de stoot gaf - werden
zulke contracten afgesloten. Geijverd wem
voor de civielrechtelijke regeling ervan
welke in 1927 tot stand kwam. Maar ook de
publiekrechtelijke regeling werd nagestreefd,
om ook buitenstaanders onder .deze rege
lingen te doen vall®n.°P ziin vergadering
van 29 December 1921 gaf het pas opgerichte
R K Verbond van werkgeversvakvereni
gingen reeds als zijn mening te kennen, dat
de wet de mogelijkheid zou moeten openen
een eenmaal gesloten C.A.CL bindend te ver
klaren voor ongeorganiseerde werkgevers en
werknemers in de betreffende bedrijfstak.
Het werd 1937, eer de wet op de verbindend
verklaring der collectieve arbeidsovereen
komsten tot stand kwam.
Maar niet alleen voor de grondgedachte
der bedrijfsorganisatie ijverde de A.K.W.V.
vanaf haar eerste jaren, ook voor de orga
nisatie zelf had zij de ogen open. In verga
deringen zowel van de landelijke vereniging
als van haar onderafdelingen werd het
vraagstuk der publiekrechtelijke bedrijfs-
organisatie, ook in die eerste jaren, bediscus
sieerd Midden in het vraagstuk werd de
A.K.W.V. gesteld toen 11 November 1918 de
door
Dr. CASS. HENTZEN O.F.M.,
Geest. Adviseur van de A.K.W.V.
eerste" wereldoorlog door de wapenstilstand
tussen de geallieerden en Duitsland ten einde
was. De woelige tijd, die daarmede aanbrak,
bij ons gemarkeerd door Troelstra's greep
naar de macht, bracht vele eisen op sociaal
gebied met kracht naar voren. De Regeling
werkte aan een voorbeeldige sociale wet
geving, als daar was de Arbeidswet; maar
ook de vrije Maatschappij besefte haar taak.
Het instituut der collectieve arbeidsovereen
komst vond breder toepassing. Maar men
greep hoger- sociale hervorming; hervor
ming der maatschappelijke structuur zou
men gaan nastreven.
Pasen 1919 verscheen het Manifest der
RK- Vakbeweging" een manifest der in
vakverenigingen georganiseerde arbeiders en
werkgevers dat niets minder dan de op
richtingalthans van katholieke zijdevan
een stelsel van bedrijfsorganisatie voor heel
het economisch-sociale leven aankondigde.
Er werd gesticht een R.K. Centrale Raad van
Bedrijven, waarin de vier grote Centrales
van het Katholieke Nederlandse bedrijfsleven
zitting hadden.
Jen eerste congres van deze Centrale Raad
had in de zomer 1919 onder voorzitterschap
van de promotor der bedrijfsorganisatie
gedachte, Pr°T Veraart, plaats, en met veel
enthousiasme en druk bezoek. Het volgend
iaar werd een tweede Congres gehouden
met meer mensen op het podium dan in
d" zaal Het enthousiasme bleek sterk be-
koeld, althans bij de werkgevers. De reden?
Inmiddels was een stel Statuten gepubliceerd
voor de R.K. Centrale Raad van Bedrijven,
dat bepalingen bevatte die vele werkgevers
afschrikten. Daarbij kwam, dat de eerste na
oorlogse crisis zich begon te doen gevoelen-
En toen in zijn bekende voortvarendheid
Prof. Veraart in het voorjaar van 1921 een
praeadvies over de publiekrechtelijke be
drijfsorganisatie schreef voor de Vereniging
voor de Staathuishoudkunde en de Statistiek,
dat vergezeld ging van een „proeve van een
wettelijke regeling der economische bedrijfs
organisatie" werden de Katholieke onder
nemers nog schichtiger. Men wilde wel be
drijfsorganisatie, maar niet ene die niet ge
groeid was uit het bedrijfsleven, maar door
de wet werd opgelegd.
In 1921 begon de oppositie in de A.K.W.V.
en het R.K. Verbond, die leidde tot de ver
gadering van het Verbond in Utrecht op
15 Februari 1922, waarin besloten werd uit
de RK. Centrale Raad van Bedrijven te
treden, maar tegelijk naar nieuwe vormen
te zoeken waarin de verhouding der ver
schillende klassen het best zou kunnen
worden geregeld.
Deze uittreding der ondernemers bad op
de arbeiders een verbijsterende en verbitte
rende uitwerking. Begrijpelijk. Het Manifest
en de Statuten waren voor hen als hét in
luiden van een nieuwe aera geweest, van een
opgang niet alleen naar hoger levenspeil
maar ook naar hoger maatschappelijke
positie.
Het duurde bijna 3 jaar eer de beide grote
katholieke bewegingen, die van werkgevers
en werknemers, welke beide toch zozeer op
elkaar waren aangewezen, elkander weer in
goed vertrouwen vonden.
Einde 1924 echter verklaart het R K. Vak
bureau zich bereid toe te treden tot de Raad
van Overleg, het lichaam geprojecteerd in
het Rapport-Hellebrekers en waarin de vier
katholieke verbonden van werkgevers, mid
denstanders, boeren en arbeiders vertegen
woordigd waren. Geleidelijk herstelde zich
het wederzijds vertrouwen in en door deze
Raad van Overleg, welke sindsdien zeer
voortreffelijk werk heeft verricht, niet het
minst voor de groei der gedachte van de
corporatieve Maatschappij.
Intussen bleef, ook in de moeilijke periode
1922—1924, ook bij de katholieke werkgevers
deze gedachte levendig. Ondanks alles groeit
er een bedrijfsgewijze samenwerking op het
gebied der sociale verzekeringswetgeving.
Een voorbeeld hiervan leverde de Ziektewet
en het veel besproken plan Posthuma
Kupers. De A.K.W V. streed krachtig voor de
uitvoering der Ziektewet door bedrijfsver
enigingen; bedrijfsverenigingen, waarin het
principe tot zijn recht komt van het zelfdoen
door de Maatschappij en wel bedrijfsgewijze.
In dit verband is het interessant te weten,
dat de A.K.W.V. reeds in 1920 de vraag had
gesteld of in verband met de publiekrechte
lijke bedrijfsorganisatie het niet juist was de
uitvoering van de sociale verzekering te
leggen in handen van privaatrechtelijke or
ganen van samenwerkende organisaties van
werkgevers en arbeiders.
Uit 31 het voorgaande blijkt, dat de
A.K.W.V wel het grote doel van een corpo
ratieve Maatschappij vanaf haar oprichting
voor ogen stond, doch dat zij haar langs de
weg der geleidelijkheid wilde bereiken. Het
instituut der collectieve arbeidsovereenkomst,
civielrechtelijk en ook publiekrechtelijk ge
regeld verlevendigt de gemeenschapsge
dachte in het bedrijf. De bedrijfsvereniging,
uitvoerend orgaan der sociale verzekeiing,
vervullend een tank, die later een eigen taak
zal zijn van het publiekrechtelijk georga
niseerde bedrijf. Het is vooral Dr. Kortenhorst
die langs deze weg der geleidelijkheid de
geestesbereidheid bij de ondernemers en de
overige groepen der Maatschappij voor de
corporatieve ordening wil scheppen. In
tegenstelling met Prof. Veraart, die langs
wettelijke weg en „in een betrekkelijk snel
tempo" zoals het in zijn boven geciteerde
proeve luidt, de nieuwe orde tot stand wil
zien komen.
Men mag er niet aan twijfelen, dat tussen
beide wereldoorlogen, bij bestuur en leden
der A.K.W.V. op dit punt overeenstemming
bestond, dat men eerlijk wilde streven naar
publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie, maar
deze moest .groeien van onderop" en niet
„van bovenaf opgelegd", worden.
De bedrijfsorganisatie-gedachte leefde wel
zo sterk in rechtse kringen, dat de kabinets
formateur van 1929, Jhr. Mr. Charles Ruys
de Beerenbrouck, een Minister van Arbeid,
Handel en Nijverheid moest vinden die een
bedrijfsradenwet aan het Parlement zou
voorleggen. Zijn keuze viel op.de ontegen
zeglijk uitzonderlijk bekwame Mr. Ver
schuur, maar een Minister voortgekomen uit
de ambtenarenwereld. In de kringen der
A.K.W.V. werd met bezorgdheid deze keuze
gezien. Er bleek spoedig alle reden te zijn
voor zulke bezorgdheid. Verschuur kwam al
in 1930 met een voorontwerp van wet tot
„instelling van bedrijfsraden". „Instelling
dus „van bovenaf". De Kroon zou een be-
drijfsraad instellen en de bevoegdheden
bepalen.
Het Dagelijks Bestuur der A.K.W.V. kwam
dadelijk in actie. Het benoemde een com
missie, die een nieuw voorontwerp opstelde,
dat sprak van „erkenning" in plaats van
„instelling". Op 20 April 1931 een maand
vóór „Quadragesimo Anno" - werd dit voor
ontwerp met Memorie van Toelichting in
de A.K.W.V. met algemene stemmen aan
vaard Voorontwerp en Memorie werden
door de Hoge Raad van Arbeid in zijn af
wijzend advies van 's Ministers project op
genomen. De Minister echter won het pleit
na een hoogstaand Kamerdebat met Dr.
Kortenhorst. De Bedrijfsradenwet-Verschuur
is echter practisch van geen betekenis ge
weest.
De proeve van wet der A.K.W.V. hield een
volledig stelsel van bedrijfsraden in, teken
dat men van werkgeverszijde meer beoogde
dan alleen de geesten ervoor rijp te maken.
In de Raad van Overleg bleef het stuk even
eens aan de orde. Had de wet-Verschuur de
volle nadruk gelegd op de sociale zijde, de
Raad van Overleg ontwierp in 1935 nu richt
lijnen welke de economische samenwerking
benadrukten. Het Dagelijks Bestuur der
A.K.W.V. stelde nu een Commissie in om het
vraagstuk zelfstandig en speciaal van werk
geverszijde te bestuderen en harerzijds richt
lijnen voor de economische samenwerking te
geven. De Commissie voldeed aan deze
opdracht.
Zo bleef ook in de crisisjaren de katholieke
werkgeversbeweging aldus het ideaal, dat
haar van den beginne af voor ogen had ge
staan, trouw, gestimuleerd zeer bijzonder
door de Encycliek „Quadragesimo Anno" van
1931, welke onomwonden de corporatieve
Maatschappij als na te streven ideaal had
gesteld.
Toen dan ook in 1938 het R.K. Werklieden
verbond zijn grootscheepse actie begon naar
de „Nieuwe Gemeenschap", toen lag het
volkomen in de lijn van het sinds 1915 door
haar gevoerd beleid, dat de Voorzitter der
A.K.W.V. Ir. Guljé op de indrukwekkende
bijeenkomst ter opening van de actie te
Amsterdam op 30 November 1938 kon ver
klaren, dat deze actie „ten volle op de mede
werking van de Algemene Nederlandse Ka
tholieke Werkgevers Vereniging rekenen
kon". De A.K.W.V. nam dan ook zitting in
het Werkcomité en in de Studiecommissie
van 1939.
De bezetting maakte een eind aan deze
actie, maar niet aan het streven zelf. Clan
destien bleef in de Raad van Overleg de
A.K.W.V. met de andere grote katholieke
organisaties samenwerken. Hef Dagelijks
Bestuur der A.K.W.V. dat tot de honger
winter geregeld om de twee maanden samen
kwam op verschillende punten van het land,
bleef diligent, stelde nota's, rapporten enz.
op over de diverse vraagstukken die met de
Maatschappij-ordening verband hielden; dit
alles om na de bevrijding volkomen voor
bereid te zijn.
Wat de A.K.W.V. sinds de bevrijding voor
de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie deed,
is te bekend dan dat het hier uitvoerig zou
moeten worden beschreven. De Katholieke
Werkgeversorganisatie stond voorop in de
bestrijding van het socialistisch georiënteerde
ontwerp-bedrijfsradenwet van Minister Vos.
Door vele nota's, besprekingen enz., werd
hard medegewerkt aan de thans tot stand
gekomen wet op de publiekrechtelijke be
drijfsorganisatie: een wet die Nederland aan
de spits stelt der democratische landen, en
die ons land niet alleen kenmerkt als een
land van zeer geavanceerde sociale wet
geving, maar van grootse sociale hervorming.
En zonder onbescheiden te zijn mag de ju
bilerende Nederlandse Katholieke Werk
gevers Beweging zich met enige voldoening
afvragen, of deze sociale hervorming z o en
in dit uur zou bereikt zijn, als zy niet
van haar eerste uur af zich de c°zp0™tiat'e
Maatschappij als ideaal had gesteld. Dit be
tekent voor de toekomst dat -ij aan iaar
verleden verplicht is, van ganser harte mee
te werken aan de doorwerking der wet en
het daadwerkelijk tot stand komen van de
corporatieve Maatschappij.
