Verraders geprezen, helden gekerkerd
Lijdensweg van priesters en religieuzen
in Tsjechoslowakije
a.
UNTER
eerlijk!
Onweerstaanbaar charmante
filmkomedie
Er is nog hoop voor de mensheid
Ons land kampt met een woon
wagenprobleem
Communisten zijn nog erger dan nazi's
S&.'assï.a^ï
DE FILM WORDT LANGZAAM f
VOLWASSEN
Het blijft nog regenachtig
Het testament van twee grote schrijvers:
Nagelaten boeken van Arthur van
Schend el en Ernst Wiechert
i' ïï!asïïüia~.
Aartsengel Gabriël
schutspatroon voor
radio en televisie
Duitsland's deelneming
aan defensie moet
vrijwillig zijn
The Men", eerlijk en gedurfd werkstuk
van Fred Zinneman
Water steeg nog in
Friesland
fm
Indonesië zal China niet
als aggressor brand
merken
ZATERDAG 20 JANUARI 1951
PAGINA 5
Tragische paradoxen
Uit de nazi- naar de
communistische kerker
Cynische volksdemocratie
Liquidatie van kloosters
McCloy belooft behandeling op
gelijke voet
Watersnood rondom Zutphen
„FATHER OF THE BRIDE"
En zo is dan dit hoek versche
nen, dat de literaire fijnproever
heel wat laat genieten, doch dat
de boodschap van de mens en
schrijver Van Schendel sle .its ver
zwakt doorgeeft. Deze boodschap
Spencer Tracy en Elizabeth Taylor
in Vincente Minnelli's filmcomedie
„Father of the Bride".
STICHTING VAN „STREEK-
KAMPEN" WORDT
OVERWOGEN
Sociale en zedelijke verheffing
Advei lenue
IÉ
(Van cen bijzondere medewerker)
ln het communisme heeft' <le Stalintactiek bepaalde eigenschappen, waar-
van er één is. dat men lelijke dingen mooie namen geeft. Men bedoelt
dictatuur van het proletariaat, eigenlijk dictatuur van de communistische
partijleiding, die zich liet uitsluitende recht aanmatigt, spreekbuis te zijn
van de arbeidersklasse, en men zegt democratie. \Jcn bedoelt commu
nistische n ercldoverhccrsuig en men spreekt van vrede. Men gebruikt volop
Hoorden en symbolen, die zeer sterk op hel gevoel werken, ook al worden
zij gebruikt in lijnrechte tegenstelling met hun oorspronkelijke betekenis,
f' oor al wordt er handig gegoocheld, met de woordgroepen „patriotisme-
nationalismeen internationalism e-kosmopolitisme'. Als men kans
ziet het gevoel voor volk en vaderland, in dienst van de communistische
politiek uit te buitendan wordt het geprezen als patriotisme, ook al
leidt het in de jiractijk tot de grofste uitspattingen van nationale harts
tochten. ft annecr echte de meest natuurlijke en onschuldige vaderlands
liefde in conflict komt niet, het communisme, dan wordt zij als verfoeilijk
nationalisme gelaakt. Heeft iemand goede betrekkingen met buitenlandse
communisten, dan heeft hij de deugd van internationalisme, waagt men het
echter niet-communistischc buitenlanders als gijn naaste te beschouwen, dan
is men een misdadig kosmopoliet.
In dit. verband moet ook 4? u'druk
king ..Patriottenpriester"."te in alle
volksdemocratische regeringen, maar
vooral in Tsjechoslowakije w°rdt gebe
zigd, begrepen worden. Een priester is
Patriot als hij zich onvoorwaardelijk aan-
I sluit bij het. regiem en het geelt zelfs
niet, dat hij geen geboren is.ie<"hoslowaak
's ais b.v Jozef Plojhar. Een priester is
een kosmopolitisch verrader, als hij „de
vreemde en vijandelijke Vaticaanse
staat" trouw blijft, al heeft hy dap voor
zijn volk en zijn vaderland nog zo veel
eestreden en geleden. Toen Jozef Plojhar
Zich in het concentratiekamp Dachau voor
Duitser uitgaf en zijn landgenoten lastig
Viel, heeft hij waarschijnlijk als patriot
en ook nog als internationalist gehandeld.
Het, heldhaftige gedrag daar van mgr.
Jozef Beran was in communistische ter
men hoogstens de weerklank van ver
foeilijk nationalisme; ten overvloede is
hij naderhand volgens hetzelfde commu
nistische begrip, toen hem de kardinaals
hoed in het vooruitzicht werd gesteld, 'n
Verdorven kosmopoliet, geworden.
Tsjechoslowakije beleeft op het ogen
blik tragische paradoxenlafaards en
collaborateurs uit de tijd van de nazi-
bezettingen worden als patriotten ge
zoemd; priesters, die eens om hun
Tsjeehisch-patriottische gezindheid door
de Gestapo werden gegrepen on in ge
vangenissen en concentratiekampen hun
gezondheid verloren, bezwijken nu onder
de rode greep. Andere priesters, die dap
per meehielpen bij do bevrijding van het
TsjechoslowaaJtse volk en daardoor hoge
onderscheidingen kregen, worden nu ®'s
volksverraders tot lange gevangenis
straffen veroordeeld.
Uit de berichten, die het ijzeren gor
dijn passeren blijkt al voldoende, dat er
in Tsjechoslowakije veel priester? en re
ligieuzen, mannen zowel als vrouwen, die
hjdens de Duitse bezetting (19391945)
vervolgd en gevangen gehouden werden
of die zich zeer verdienstelijk maakten
bU de bevrijding, nu weer vérvolgd wor
den en ln de gevangenis geworpen, om
dat zij tegen de communistische terreur
in de Kerk trouw blijver,.
'Aan de hand van informaties, die be
grijpelijkerwijze lang niet volledig zijn,
kunnen wij het bovenstaande met con
crete namen en feiten bewij zen Laten
beginnen met de diocesane clerus aller
eerst die van het aartsbisdom Pl3fga is
De aartsbisschop zelf mgr. J. He ran
cen droevig voorbeeld. Tijdens cle
bezetting van Tsjechoslowakije werdl WJ
als reetor van het seminarie ra 1942 door
de Gestapo gegrepen, in de Fangra#*#
vangenis geworpen en daarna naar a
concentratiekampen Terezin en T>acrm"
overgebracht. Na de oorlog kreeg mJ de
hoogste onderscheiding van de HepubneK-
Na 1948 echter werd hij, omdat h.1 de
communisten niet wilde helpen bij het.
onderdrukken van de Kerk en de stich-
ting van een schismatieke nationale kerk,
Steeds meer als landverrader gebrand
merkt met alle mogelijke middelen ver-
volgd en nu is hij practisch een geheel
geïsoleerde gevangene van de Geheime
Staatspolitie Sinds December 1948 reeds
wordt een spectaculair proces tegen hem
voorbereid.
Vier leden van het Praagse Domkapit
tel werden door de Duitsers gevangen
genomen De enige, die dit overleefde,
mgr. otakar Svec. zit "u weer m de ge-
vangenis en men twijfelt eraan of hij nog
W'el leeft. Het Domkapittel is zo goed als
8e -oiecrd.
Het, groot-seminarie werd door de nazi's
Uit elkaar gedreven; de meeste semina
risten werden weggevoerd. Het klein
seminarie werd opgeheven. De commu-
histen op hun beurt hebben het klein-
In een particulier® audiëntie
dezer dager) heeft, de de
Prefect, van de H. Congregat.je dt,r
R:ten ontvangen. Z- Paus
heeft, bij die gelegenheid het de
creet. goedgekeurd, waarin de jj_
Aartsengel Gabriël wordt uitgeroe
pen als. schutspatroon voor radio
en televisie. De reden, waarom <je
Aartsengel Gabriël tot. schuts
patroon werd uitgeroepen i«, dat
bij door God werd uitverkoren om
de blijde boodschap van de mens
wording van Gods Zoon san de H.
Maagd en door Haar aan de wereld
bekend te maken, zoals wij lezen
in het Evangelie van de H, Lucas
(1, 26).
Nog tweemaal komt de Aatsengt]
Gabriel in de Bijbel voor als bijzon-
dere boodschapper ywiGod. By het
grote visioen van Daniël over „wat
15. vgl. 9, 12). Het. is °0k Je
engel Gabriël, die aan W de
aanstaande geboorte
Joannes de Doper, vöorigW van
de Verlosser, kwam melde" Due.
1, 26). Het is onder de
deze boodschapper an
het koor der sartsengelên, mem
de uitvoering van Gods voOrtiênig
hei4 «en voorname taak VJJ"*
tem dit de H. Stoel nu de radio-ra
televisie heeft gesteld om «r voor
t.c "'aken. dat zy hun taak. die vee
goed kan doen, maar ook veei
kwatj kan stichten, goed veivuuon.
De Aartsengel Gabriël wordt vaak
voorgesteld met. een spiegel tti
hand wat zeer symbolisch is ).oor
deze twee takken van voorlichting,
waarover hij nu ais patroon 1' a9n'
gesteld.
seminarie gesloten en het groot-semina
rie in een schismatiek internaat veran
derd. Hetzelfde gebeurde met veel ka
tholieke instellingen in Tsjechoslowakije.
Onder de dappere priesters van het
diocees Praag, die in de concentratiekam
pen leden waren o a. prof dr. Karei
Kadlec en de deken Frantisek Steverak.
Beiden zijn nu in de communistische ge-
gevangems. Dr. Antonm Mandl wasm de
oorlog vrijwillig als ziekenverpleger by
het Tsjechoslowaakse leger in het buiten
land Naar wat men nu weet. maakt hy
in de communistische kerkers en verhoor
kamers een waar martelaarschap door.
Ook in het. aartsbisdom Olomouo is
een groot aantal priesters, dat na de nazl-
cevanaenissen nu ook de communistische
meemaakt bijv. de wijbisschop mgr Sta-
nislav Zeik. de priesters Alois Cap Fran-
tisék Kolar. Bruno Sklenovsky en Ludwig
KIn'het diocees Ceske Budejovice is de
uit het Duitse concentratiekamp bevrijde
nrieatér Frantisék Kocab in de communis
tische gevangenis gestorven. Gustav Su-
man en Jan .Urban konden alleen door de
vlucht aan een nieuwe inhechtenisneming
ontsnappen. Emil Paukner en Jan Dobro-
dinsky werden onder beide legeringen ge
vangen gezet- Van de bisschop van Lito-
merice, mgr Stepan Trochta, kunnen wij
hetzelfde zeggen als van de aartsbisschop
van Praag, Het feit, dat zijn gezondheid
in de Duitse concentratiekampen werd ge
knakt, maakit hem het huidige lijden des
te zwaarder. Typerend is het geval van
de priester dr Fr, Vlcek, die door de twee
laatste bisschoppen werd benoemd als vi
caris-generaal, doch als zodanig niet werd
erkend, noch door de communisten noch
door de nazi's.
In 't diocees Trnava werd de Slowaakse
priester Augustin Bozdech, deken v. Bratis
lava, onvermoeid strijder voor het broe
derlijk samengaan van Tsjechen en Slo-
waken, in 1944 na de Slowaakse opstand
door de S.S. gegrepen en ontsnapte alleen
maar door de Duitse nederlaag aan de
dood. Hij is nu Weer ln de Eevanppnis
!mddedi!l'3e Vrijh6id d6r Kerk moedig
ehoslowakye 312 kerkelijke persoonlijk
heden vervolgd. Het aantal van degenen,
die door de communisten bij persoonlijke
uitspraak werden gegrepen, is moer dan
300Ö. Minstens 85 werden door beiden
gevangen genomen; waarschijnlijk zijn er
meer dan 100, vooral als wij denken aan
al de jonge priesters, dip plotseling in
militaire dienst werden opgeroepen,
waarover men in beangstigende onzeker
heid verkeert.
Al deze feiten bewijzen, dat de com
munisten onder „patriottenpriesters" ver
staan de laffe meelopers en onder
„landsverraderUjke priesters" de stand
vastige leden van de clerus. Het boven
staande zouden wij nog kunnen aanvul
len met feiten, die het geval van de
patriottenpriesters zelfs van Tsjechisch-
pat.riottisch standpunt uit wel typisch
belichten. Het voornaamste echter is de
werkelijkheid, dat. al dat. „patriottisch"
gepraat niets anders is dan een grof mis
bruiken van menselijke gevoelens teil
gerieve van een cynische democratie.
Als tweede conclusie van ons onder
zoek kunnen wij de opvallende gelijkenis
vaststellen tussen beide regiems, waar
onder de Kerk in Tsjechoslowakije te
lijden heeft gehad: het nazisme en het
communisme. Personen en groepen van
personen, die niet aanvaardbaar waren
voor de bruine tyrannie, zijn het ook niet,
voor de rode. Het is vanzelfsprekend, dat
in beide gevallen de Jezuïetenorde onder
de voornaamst» slachtoffers valt.
Al diegenen in het Westen, die in het
communisme nog steeds een vrijheids-
en vredesbeweging menen te zien of het
beschouwen als het enig zekere bolwerk
tegen een of andere fascistische tyran
nie, kunnen van wat ln Tsjechoslowakije
met Kerk en volk gebeurt, leren. Tsje
choslowakije heeft aan den lijve de tragi
sche gelijkenis tusen de twee systemen
ondervonden.
De religieuzen van beiderlei i„„.. .r t„
ehoslowakije, vooral in Bob
ravië hebben bijna aUenln^V" M?"
bezetting geleden enhadSên d"
moeilijkheden te kampëü^v',™?'
o.a- het klooster Emmau" in praaR wl"
den door de Duitsers ontbonden
De liquidatie van kloosters en orden
feit. De religieuzen bevinden zich con_
centratiekloosters, die nauwelijks van
wone concentratiekampen qjn te
De Amerikaanse hoge commissaris in
Duitsland, John McCloy, heeft Vrijdag
gezegd, dat de Duitsers moeten ophouden
met „tegen windmolens te vechten" wat
betreft het probleem van, de Duitse deel
neming aan de Westelijke verdediging.
„Wanneer de Duitsers bereid zijn met
de andere Europeanen aan de verdedi
ging van de Westelijke volkerengemeen
schap mede te werken, is het duidelijk
dat zij op gelijke voet moeten worden
behandeld", aldus McCloy. „Ik kan ver
zekeren, dat zij zich nooit zullen behoe
ven te verzetten tegen een poging tot
aanwerving vanwege de geallieerden,
want een dusdanige poging zal nooit ge
daan worden. Indien Duitsland niet vrij
willig aan de Westelijke verdediging wil
deelnemen, zal er van een dusdanige
deelneming in het geheel geen sprake
zijn".
95
Ken (Marlon Brando) houdt zich
met moeite staande tijdens de hu
welijksplechtigheid, daarbij gehol
pen door zijn bruid (Teresa Wright
en de dokter (Everett Sloave).
Scène uit Fred Zinneman's film
„The Men".
HUNTER: de
van bl ij vond
E p or t-VI r g I nI a
g O o d a kwaliteit
Hoewel het gemiddelde waterpeil ïn
Friesland gisteren van 63,7 tot 64,7 cm
boven Fries zomerpeil bleek te zijn ge
stegen, is de situatie voor het lage Noor
delijke deel van de provincie minder drei
gend geworden, vooral ook, omdat de
harde Noord-Westelijke wind is gaan lig
gen Bij Bergumerdam was de stand 1 cm
lager dan de dag tevoren, ml. 82 boven
Fries zomerpeil en daarmede is het on
middellijke gevaar voor de uitgestrekte
Eerriewoudsterpolder geweken.
Voor de Louwsmeer ïn de gemeente
Tietjérksteradeel is de toestand echter
nog precair, want er is zoveel water over
de dyk gevloeid, dat de waterstand in de
polder in een nacht 20 cm steeg. De dijk
is poreus geworden, een doorbraak wordt
nog steeds mogelyk geacht.
Tengevolge van de stijging van 't bin
nenwater staan ln de omgeving van Zut
phen ook grote oppervlakten onder water
Het in de zomer zo rustige riviertjecJDe
Berkel is thans een woeste stroom, die het
overtollige water niet kan verwerken.
Zowel naar de zijde van Warnsveld als
van Eefde zijn vele landerijen en wei
landen ondergelopen. Reeds staan ver
schillende kippenhokken, hooibergen e.d.
in het water. Zelfs op de hoger gelegen
gronden ondervindt men reeds overlast
van het water Als de zware regenval der
laatste dagen blijft aanhouden vreest men
het ergste.
De 59.000ste in Zwolle. Zwolle heelt
gisteren zijn 50.000ste ingezetene ge
kregen Toen de gelukkige vader zijn
dochtertje en zijn achtste kind
kwam aangeven, kreeg hij van de ge
meente een spaarbankboekje met f 100.
SC Samenvattend krijgen wy de volgende
getallen: <loor de WPr<1en ,n Tsje-
(Van onze weerkundige medewerker).
In ons hele land zijn deze week de he
melsluizen ver open geweest. Op tal van
plaatsen Is ln enkele dagen tij ds meer dan
de helft van de normale hoeveelheid van
de hele maand naar béneden gekomen en
bijna evenveel plaatsen zijn nu reeds over
hun normale Januarirantsoen heen. Van
de soberheid, die allerwegen moet worden
betracht, schijnt Pluvius niet te hebben
gehoord, want ook vanmorgen nog waren
de vooruitzichten zodanig, dat het regen
achtige weer zal aanhouden.
Ons land bevindt zich namelijk in het
overgangsgebied tussen een betrekkelijk
warme stroming, waarmede, om het bij
de golf van Biskaye gelegen gebied van
hoge druk heen, lucht van subtropische
oorsprong over Engeland naar België en
Frankrijk wordt gevoerd en een koudere
stroming, die haar oorsprong in het Pool
gebied heeft. De lucht verlaat deze re
gionen met een temperatuur van meer dan
30 graden onder nul, om zich vervolgens
over het zeegebied tussen Noorwegen en
IJsland een weg naar de Noordzee te
In „The Men", een film van
Stanley Kramer en Fred Zinneman,
heeft Hollywood in één van zijn
zeldzame buien van eerlijkheid de
spotlights" gericht op een bepaald
soort oorlogsslachtoffers, die door
beschadiging van het ruggemerg be
neden het middel verlamd zijn. Voor
deze invaliden heeft Amerika
speciale ziekenhuizen ingericht,
waarin alles wordt gedaan om de
patiënten moreel en lichamelijk
voor te bereiden op een toekomstige
terugkeer in de burgermaatschappij.
En in één van die ziekenhuizen
speelt „The Men".
Het is een ongewoon triestige omge
ving om er een film in te localiseren,
maar zelfs de toevallige bioscoopbezoeker
"al wel ontdekt hebben, dat de film in
een langzaam groeiproces naar de vol
wassenheid, niet langer meer uitsluitend
het oppervlakkige amusement en de ge
makkelijk verlopende dagdroom brengt
Sinds de laatste oorlog kan men in de
bioscopen een verheugende verbetering
constateren in de keuze van de verfilmde
onderwerpen en al is er nog helemaal
geen sprake van een niveau-verhoging
over de hele linie, er zijn gelukkig tal
rijke voorbeelden te noemen van gedurfde
pogingen in de goede richting.
The Men" is een van die voorbeelden.
De film behandelt in vele pijnlijke, maar
ook verwarmende details het langdurige
en vermoeiende gevecht om berusting en
aanpassing van een jonge Amerikaanse
soldaat Ken, die bij de gevechten te
Duitsland aan het ruggemurg gewond is
en zich veroordeeld ziet tot een verder
leven van rolstoel en krukken. »tin eerste
reactie is een vlucht in de eenzaamheid
van een aparte ziekenhuiskamer, waar hy
niemand wil ontvangen en waar hy zich
uit ervaring weet. dat slechts met ogen
schijnlijke hardheid zijn patiënten te
brengen zijn tot erkenning van hun toe
stand en tot een vorm van levensaanvaar
ding, laat Ken, ondanks zijn hulpeloze
protesten, naar de algemene ziekenzaal
brengen. Daar wordt hij op hardhandige
wijze herinnerd aan het feit, dat hij niet
de enige is, mët wie het lot een wreed
spelletje heeft gespeeld en onder de in
spirerende voorbeelden van zijn mede
patiënten. die na langdurige spler-oefe-
ningen een zekere graad van bewegings
vrijheid bereiken, begint ook hij te probe
ren iets van zijn leven te maken. Dat met
deze eerste stap op de goede weg lang
niet elle problemen zijn opgelost, bewijst
het verdere verloop van de film. Ken
trouwt,.maar keert op de avond van zijn
het ziekenhuis,
medelijden van
zijn vrouw niet kan verdragen. Eerst als
ook die moeilijkheden overwonnen zijn
mag men hopen, dat het aanpassings
proces voltooid is en dat ook voor dit
slachtoffer van een wrede oorlog rede
lijke kansen op een gelukkig huwelijks
leven overblijven.
Met grote realiteitszin, maar ook met
een gevoel van. mededogen in de pijnlijke
situaties, heeft Fred Zinneman (re
gisseur van de Zwitserse film „Ach
ter de welken dit pre
caire gegeven verfilmd in een bestaand
ziekenhuis en tussen grotendeels echte
patiënten Zonder vals medelijden en
zonder een goedkope oplossing confron
teert hij ons met éen van die wrede na
oorlogse problemen, dat hij laat oplossen
door de onverwoestbare menselijk'
om het leven te overwinnen.
;e wil
C. B.
banen. Onderweg onttrekt zij weliswaar
veej warmte aan het zeewater, maar des
ondanks wees de temperatuur vanmorgen
op de eilanden ten Noorden van Schot
land niet meer dan 3 graden boven het
vriespunt aan, terwijl in Engeland.' dat
zich toen in de warme lucht bevond, bet
kwik tot 6 a 8 graden boven nul was op
gelopen. Het front tussen beide stromingen
was vanmorgen over het midden van ons
land gelegen, waardoor het in Groningen
en Friesland heel wat kouder was dan in
Zeeland.
Aangezien zich ten Zuiden van IJsland
een nieuwe storing ln dit front ontwik
kelt. die naar alle waarschijnlijkheid in
de richting van de Noordzee zal trekken,
moet worden verwacht dat deze schei
dingslijn dicht in onze buurt zal blijven
met alle nare gevolgen van dien: het weer
zal overwegend somber blijven met af en
toe wat regen.
Ook tn het buitenland is Pluvius nog
niet aan het eind van zijn werkzaamheden
toe, zodat het peil van de grote rivieren
niet alleen hoog blijft, maar vermoedelijk
de bruid wordt bekeken ligt
aantrekkelijkheid van deze iï
De vader van de bruid Spencer Tracy)wiens stem die van een roepende
in de woestijn is temidden van de huwelijkstoebereidselen. Scène uit de
M.GJM.-film „Father of the Bride".
de grote
ilm, vooral
voor de vrouwelijke toeschouwers. Want
deze mijlpaal ln het menselijke leven: de
huwelijksplechtigheid met alles, wat
daarby hoort aan pracht en praal, opwin
ding en ontroering, is bij uitstek een
vrouwelijk heiligdom, dat geen man mag
betreden. Zijn enige rol in dit stuk le
venstoneel is het betalen van de rekenin
gen. Zijn stem is die van een roepende
in de woestijn van peper- en zoutstelle-
tjes, champagne serverende kellners, gas
ten, bruidsmeisjes, oude schoenen en
rijst Eén van de kostelijkste momenten,
in de film is dan ook, als zijn echtgenote
(Joan Bennett) hem de rekeningen pre
senteert. „En wat", vraagt de ongeluk
kige vader sarcastisch, „geven Buckley
Dunstan's ouders alleen Buckley?
Alleen Buckley", antwoordt zijn vrouw
zachtzinnig, waarop zyn sombere gelaat
plotseling van heilloze vreugde begint te
stralen, alè hij één van zijn zoons in het
oog krjjgt
De regisseur Vlncente Mtanelli voelt
zich volkomen thuis in dit grensgebied
tussen humor en sentiment en slechts een
ogenblik .verslappen de strak gehouden
teugels in zijn handen tijdens de laatste
voorbereidingen voor het huwelijk, aTs
de bloemisten en de decorateurs en de
behangers en de verhuizers en de chef
de réception bezit van het huis hebben
genomen. Dan glijdt de komedie even af
naar de klucht, maar lang vóór het slot.
dat de toeschouwer naar Spencer Tracy
en zijn pijnlijke voeten terugvoert, heeft
hij de zaak weer volledig in de hand.
Een film, die we leder zonder enige
reserve kunnen aanbevelen,
..Father of the Bride" is één van die
onweerstaanbaar charmante komedies,
van welker productie Hollywood het
monopolie schijnt te bezitten. Zonder
zich erg veel aan trekken van de wet
ten en normen, die do filmkunst rege
ren, zet het, telkens als het zijn pre
tenties even vergeet, zo'n eenvoudige,
Het toeval brengt ons gelijk^S fle ff''«T twee grote
schrijvers in handen Van Arthur van Schendel (overl. 1946) verscheen
bh Tm Meulenhoff te- Amsterdam de roman „Een zindelijke, wereld";
Ïn irJléS Z«i.,orUmd (-»» »-. schrijver E«
Wiechert bij Eugen Rent sch te LrknhacW^^^ en onUoe-
rende afscheid „Missa sine nomine V Mschert hééft: jn boek geheel pers-
i t„kt het verschijnen niet beleven Arthur van
klaar gemaakt, maa* hij mocht helve J
Schendel beeft zyn werk in portcteuni' g
hieronder uiteen zullen zetten en welke de uitgever blijkens eed voor
woord op het ogenblik niet meer geldig acht.
..Missa sine öömtoe" en „Een zindelijke
wereld" hebben meer gerrtcen dan alleen
dat zij posthuum werden uitgegeven, D»
.nboud »n vooral bedoeling van beide
boeken vertonen in details veel overeen
komst. Een vergelijken van zo verschil
lend genarde schrijvers ais Van Schen-
ttèl en Wiechert zou nutteloos zijn, als
htït bock van eerstgenoemde de zwakke
pimten van het boek van ornze landge
noot niet zo boek had geaccentueerd.
In beide romans wordt in roman
vorm de balans opgemaakt van wat de
oorlog aan goede en kwade eigenschap
pen in de mensen heeft wakker geroe
pen. Ernst Wiechert deed dit in een brede,
bewogen schilder tog van de stryd van
enkele manman, dia uit de chaos lrum ge
loof im het leven en de mens trachten te
redden. Hij groef diep in het rieletcven
van deze mensen. Zoals alle boeken va a
Wiechert, is ook „Missa sine nomine
rijk aan 'gedachten de overpeinzin
gen van een rijp en dichterlijk man,
die veol geleden heeft, maar ondanks
alles bleef geloven in de gerechtjigiheia
en in de liefde van mens tot mens.
Wiechert heeft liet lijden en het
onrecht, veroorzaakt door oorlog en
dictatuur, dubbel gevoeldaan den
lijve en in de geest. Zijn dichterlijke
verbeelding vervreemdt ons niel
van de feiten, doch maakt ze aan
grijpender. Dat, terwijl de op feiten
gebaseerde voorvallen in dit boek
op zich geen enkel doel hebben,
doch alleen dienen tot verheviging
vbj de innerlijke worsteling der
Arthur van Schendel
figuren om het betere in zich en
de medemensen te vinden en een
kans tot ontplooiing te geven-
B'? Van Schendel moet daarentegen
elk verteld voorval juist als het ware
getuigen en hier raken we het, zwakke
punt van het boek. Ook hij wilde goed
en kwaad tegen elkaar afwegen, met
als resultaat: hoop!- Maar hij beschreef
toestanden, die hij niet zelf gekend heeft
en wel'ke hij met zijn verbeeldingskracht
en de schaarse hem beschikbare gege
vens nooit zo heeft kunnen „samenste.-
len", dat ze de werkelijkheid benader
den. Hij schreef het book in 1943 in
Italië, waar hij sinds 1940 verbleef. In
zijn verhaal iaat hij nh de oorlog een
familie bijeenkomen; de leden vertel.en
elkaar het 'goede of kwade, dat hen tij
dens de Qoricg in mensen getroffen heeft.
Do uitkomst is inderdaad; hoop op cen
„zindelijke" wereld.
Tenminste op papier, want de afzon
derlijke verlies- en winstposten over
tuigen ons niet, omdat zij in de ogen
van hem. die de bezetting met al haar
■gevolgen doorleden hebben, dikwijls
onbelangrijk zijn of zelfs onjuist. Ook
de conclusies zijn ons vreemd.' Hoe
kan 't ook anders we weten im
mers maar al te goed dat het abso
luut onmogelijk was om in 1943 reeds
een na-oorlogse balans op te maken.
Kunnen we het boek van Wiechert
doorleven verschillende van de ge
beurtenissen. die Van Schendel vertelt
.aten ons koud, doen ons niets omdat
L-l. pr "pboord of zelf meegemaakt
nebben, dila heel wat aangrijpend-er
waren, .uls een der „raamvertellingen"
ons treft, wordt de indruk spoedig te
niet gedaan door een volgende, die ons
vreemd is.
Het vare dwaasheid, dc schrijver te
verwijten, dat zyn boek niet zuiver
„realistisch" is geworden; dat was met
te eisen èn niet te hopen van een
schrijver als Van Scherldel die altijd
realiteit en droom op onvergelijkelijke
wijde dooreen heeft gemengd.' Maar wel
bevreemdt het ons, dat. de schrijver voor
tijdig een onderwerp gekozen heeft,
dat nu eenmaal een ondergrond van rea
liteit vereiste, die hij er eenvoudig ra
1943 nog niet aan heeft kunnen gever-
Toen Van Schendel kort n« de oortcg
ln Nederland terugkeerde helaas om
er te sterven bemerkte hij zijn ver
gissing en trok zijn boek in. Vier jaar
later meenden de uitgever en de zoon
van de schrijver, dr A. F. E. van Schen
del dat de bedenkingen van de auteur
vervallen waren en dus werd alsnog tot
publicatie overgegaan.
maar scherp naar het leven geobser
veerde komedie ln scène, die alle eri-
üek ontwapent, zodat men er zich
zonder enige reserve kostelijk mee kan
amuseren.
Spencer Tracy, oorspronkelijk een to
neelacteur, speelt de vader van de bruid
lji deze film en weet zijn speltechniek
wonderlijk wel aan te passen aan de
eisen, die de camera stelt. Hij blykt zich
volkomen ervan bewust, dat een speler
voor de camera niet hoeft te acteren met
de emotie en het nadrukkelijke gebaar
van het theater. Wat dit betreft, is zyn
rol het beste studiemateriaal voor onze
Nederlandse acteurs, dat we m lang
hebben gezien.
Het openingsbeeld van deze komedie
toont een meer dan levensgrote Tracy,
die zicli zün voeten zit te wrijven ->n
een pijnlijk gezicht trekt, niet zozeer van
wege zijn voeten, maar veeleer om de
herinnering aan de vernederingen, die
hij heeft moeten ondergaan, sinds zyn
dochter aankondigde, dat ze ging trou
wen.
ïn het gegeven het huwelijk tussen
een jongeman en een jongevrouw, dat
nu eens door de ogen van de vader van
V
Ernst Wiechert
is zijn vaste geloof, (lat in een
groot deel van ons volk 'n oprechte
christelijke geest leeft, die het
redden kan.
Bij Meulenhoff verschenen reeds eer
der twee boeken, waar we alsnog de
aandacht op willen vestigen. Het eerste
heet. „Herdenking" en bevat enkele sterk
autobiografische prozastukken, om. het
prachtige „Fratilamur". Voorts een aan
tal verzen, geschreven in 1944, waaron
der enkele dromen over het Hollandse
landschap en in memoriams voor ge
storven vrienden. Diepgevoelde verzen,
die overigens in weinig van het dichter
lijke proza van Van Schendel verschil
len.
Wij zijn de samensteller. G. H. van
's-Gravensande, dankbaar voor dit boek
je en ook voor het geschrift, dat hij aan
het leven en werk van zijn vriend Van
Schendel wijdde en waarin o.m. iets ver
teld wordt over het ontstaan en terug
trekken van .„De zindelijke wereld".
Er is over het persoonlijke leven van
Van Schendel heel weinig bekend, te
weinig en daarom is dit boek bij
zonder welkom. Het is sober en eenvou
dig geschreven met grote bewondering
voor en kennis van de schrijver en de
mens, die Van Schendel was. Het is
i mooi uitgegeven en bevat verschillen-
i de portretten. R.
Er zijn na 1945 in Nederland vele
problemen ontstaan, waarvan men
voor de oorlog geen weet had. Een er
van is 't woomvagenvraagstuk. Sedert
het begin van de oorlog is nd. het aan
tal woonwagenbewoners verdriedub
beld. Eeeds in 1949 telde men in Ne
derland 11.651 van deze mensen, die
in 2631 wagens woonden en deze zijn
in aantal waarschijnlijk nog toegeno
men.
De zorg van vele gemeenten voor de
plaatselijke kampen en hun bewoners
laat als gevolg van velerlei moeilijkheden
ln het algemeen veel te wensen over. Het
landelijk bestuur van de R. K. Vereni
ging van Woonwagenliefdewerken in Ne.
derland (de grote meerderheid der woon
wagenbewoners is katholiek) heeft
intussen verschillende besprekingen ge
voerd met regeringsinstanties, teneinde
zo spoedig mogelijk dit probleem tot een
definitieve oplossing te brengen.
Uit. de commissie, belast met de stu
die inzake de vervanging van de Armen
wet werd een onderafdeling gevormd
onder leiding van rnr. De Vries 'e 's-Gra-
venhage, administrateur by het ministe
rie van Binnenlandse Zaken. Deze com
missie werkt momenteel aan een wets
ontwerp tot regeling van de woorwagen-
kwestië.
Het uiteindelijke doel ran de nieuwe
regeling is natuurlijk de woonwagenbe
woners geleidelijk weer terug te bren
gen in de, normale samenleving. Zijn we
goed ingelicht, dan bestaan er plannen
voor de stichting van zgn. streekkampen.
Men denkt aan het onderbrengen van 50
k 60 wagens ln een kamp.
Er zullen maatregelen worden getrof
fen betreffende de noodzakelijke be
hoeften in deze kampen, speciaal op het
gebied van het onderwijs, tewerkstelling,
hygiëne, sociale voorlichting, godsdienst,
enz. Eventuele wetteiyke maatregelen
zullen als gevolg moeten hebben de
sociale en zedeiyke verheffing van woon
wagenbewoners, waardoor zü een plaats
in de normale samenleving zullen kun
nen vinden. Daardoor wordt tevens het
effect bereikt, dat zij voor de openbare
Orde en veiligheid geen last meer vor
men, hetgeen thans nog veelal het geval
De regering rekent by het uitvoeren
van eventuele maatregelen op krachtige
steun van het particuliere initiatief.
De Indonesische minister van Buiten
landse Zaken, mr Moh. Roem. heeft te
Djakarta verklaard, dat zü» ,am) zijn
zelfstandigheidspolitlek «tipt zal handha
ven. Volgens welingelichte kringen, aldus
Anetn, voegde hU hieraan toe. dat Indo
nesië de Chinese Volksrepubliek niet ale
aggressor zal brandmerken. In dit ver
band werd verwezen naar de verklaring
van de Indiase minister-president. Pandtt
Nehroe, dat een dergelijke daad de deur
zou sluiten voor regeling van de vrede
in het Verre Oosten.
