De H. Vader vindt rust in
Gastel Gandolfo
Maar de arbeid gaat onver
minderd voort
BALLET DER LAGE LANDEN
Filmproductie met één oog op
de televisie
ras
Naar oplossing van de „Rijn-crisis
Atoomkracht voor vliegtuigen
Eerste onderzoek thans beëindigd
Samenwerking tussen schippers en
reders een eerste vereistë
Zonder Hof en protocol
V.S. wijzen Sovjet
vordering af
Fascinerend ballet van Dooyes
Bekende figuur van grote eruditie
prieste¥stïïdenten
Petsche verslagen
HpH
VRIJDAG 3 AUGUSTUS 1951
PAGINA 4
Stilte rond het kleine
paviljoen
Ook feest in Tieh
NAAR HEILOO
„VAN SPEYK" WEER
THUIS
Minister Peters stond op de kade
IlSSi
NUTTIGE WENKEN VAN DE
CENTRALE COMMISSIE
L 7Ü il>- jSTH" i m
V Stf v I
slng°vfnden? C°deX in de pracUjk toepas'
KUNST VOOR INDUSTRIE.
ARBEIDERS
(Van onze Romeinse correspondent)
ROME, Augustus 1951.
Waar Petrus is, daar is de Kerk. Daarom is Castel Gandolfo op het
ogenblik weer voor enkele maanden het hart van de wereld. Het stille
dorp, dat 's winters bijna letterlijk in diepe winterslaap is verzonken,
bruist thans van leven. De vreemdste mensen lopen er rond in de hoop,
hij toeval de H. Vader te zien. En gedurende de gehele ochtend drommen
ontelbare auto's door de smalle straat en vullen het plein voor de hoofd
ingang van het Paleis. Want de morgenuren zijn audiëntie-uren. En mensen
nit alle delen van de wereld worden ontvangen. Gelovigen en niet-gelovi-
gen, allen worden ontvangen.
▼oor de bewoners van het „Castello"
(zoals de Romeinen dit dorp plegen te
noemen) is het eigenlijk ieder jaar een
tikje teleurstellend dat zij hun unieke
„dorps-genoot" zo zelden zien. Op de al
tijd weer onverwachte dag van aankomst
verschijnt Hij op het balcon om hen te
begroeten en te zegenen. En op de altijd
weer betreurde dag van vertrek ontvangt
Hij de gehele bevolking binnen het Paleis!
Dan wordt de (communistische!) burge
meester met zijn wethouders in privé-
audiëntie ontvangen, terwijl de gemeente
raad in de anti-chambre staat te wach
ten. De Paus loopt dan later, vergezeld
van de burgemeester, door alle vertrek
ken van het Paleis en begroet iedereen-
Ze staan opgesteld volgens rang en stand
en voelen zich allemaal even zenuwach
tig. Alle kopstukken en notabelen wor
den tot de handkus toegelaten, maar het
grootste feest begint pas als de H. Vader
op het kleine balcon verschijnt, dat uit
ziet over de binnenplaats. Want daar staat
de bevolking zelf, drieduizend mensen.
En ging het daarboven misschien wat stijf
toe, hier beneden weet men van wanten!
En ze huldigen Hem, zoals de Romeinen
zelfs het niet klaar spelen.
Maar dat zijn slechts twee keren, dat
ze Hem zien. En ze vinden het in hun
hart niet helemaal eerlijk.
Hoe leefd de Paus in deze rustige zo
merresidentie? Heeft HU hier inderdaad
gelegenheid tot rust of wordt dat dood
vermoeiende leven vol van intens werk,
van traditioneel protocol en van sinds
eeuwen onveranderde verplichtingen toch
nog voortgezet? Velen vragen zich dit
met roerende bezorgdheid af. ZU zouden
de H. Vader die volstrekte rust gunnen
voor die paar maanden, dat Hij hier is
die nu eenmaal practisch niet meer
mogelUk is in onze dagen.
Maar toch kan men gerust zUn, want
deze zomermaanden betekenen inderdaad
een grondige rustkuur! Om te beginnen
ontbreekt hier het „Hof". Als de Paus ein
delijk naar buiten gaat, naar Castel Gan
dolfo. gaat Hij volkomen alleen. In de
zomerresidentie wonen geen kamerheren,
geen dienstdoende prelaten, geen secreta
rissen. Behalve de Zwitsers, enkele be
dienden bij de ingang en voor de tele
fooncentrale, de drie Duitse zusters, die
voor de maaltijd zorg dragen en de on
ontbeerlijke lijfknecht-chauffeur Mario
Stoppa, leeft de Paus hier alleen.
Er zou trouwens geen plaats zijn in dit
kleine Paleis om ook maar een klein
gedeelte van de leden van de vaste hof
houding te herbergen. En zo komen in de
vroege ochtenduren, voordat de audiën
ties beginnen, de kamerheren en .prelaten,
die daarbij een functie te vervullen heb
ben, allen uit Rome om na twaalf
uur weer terug te gaan. Dan keert de stil
te terug en is de Paus weer volkomen
alleen.
Als de audiënties zijn afgelopen, rijdt
de lange auto van de Paus langzaam ach
teruit tot voor de lift, die rechtstreeks de
werkkamer verbindt met waar de tuinen
beginnen- En even late, komt de Paus
naar buiten. Hij draagt persoonlijk een
map met papieren en enkele boeken En
Mario Stoppa kniel; en neemt de papieren
in ontvangst. Dan helpt hij de H. Vader
in de auto en rijdt even later stapvoets
door de uitgestrekte lanen van deze
prachtige villa. Het doel van deze rit is
spoedig bereikt: een sierlijk, achthoekig
paviljoen, dat onder de beroemde ondoor
dringbare steeneiken ligt. Hier stapt de
Pau-s uit.
Voor het paviljoen is op een breed
terras een tapijt gelegd, waarop een
kleine schrijftafel staat. Mario legt hier
de papieren neer en rijdt geruisloos
weg. De Paus is alleen in de middag
stilte; het terras ziet uit over de han
gende tuinen, die in grote treden afda
len naar de verte. Tegen de horizon
glanst vaag de zee, terwijl de hitte over
de Romeinse campagna trilt. Maar hier
boven is het koel onder de dichte scha
duw van de eiken. Ergens klinkt een
klok, in de verte rijdt het treintje naar
Albano geen mens is te zien. Hier
mag niemand storen! En als dan lang
zaam, na twee uren van studie, van
stukken nazien, van schrijven en aan
tekenen, de auto rond het paviljoen
komt rijden en Mario bij het open por
tier knielt, is er een ochtend voorbij
vol van geïnspireerde stilte.
In de middag, tegen vieren, staat de
wagen opnieuw bij de kleine liftdeur.
Opnieuw rijdt de Paus stapvoets door de
verre lanen, maar nu in een andere rich
ting. Op een breed plein, waar onder pal
men en grillige oeroude eiken een ronde
fontein ruist, stapt de Paus uit en begint
Zijn dagelijkse wandeling. Dit is Hem
letterlijk een levensgewoonte geweest.
Zelfs als het regent of waait, wandelt Hij
een klein uu>r rond. In Rome duurt dit
nooit langer dan een half uur, maar hier,
in de koelte van de middag, in de zachte
wind, die van zee komt, loopt Hij wat
langer. Meestal leest Hij, hoewel men
Hem reeds vroeger, toen Hij nog kardi
naal was, dikwijls verzocht heeft dit niet
te doen. Men zei Hem, dat Hij op deze
wijze geen ontspanning nam, dat Hij meer
genieten moest van de omgeving. Ande
ren zeiden, dat het gevaarlijk kon zijn:
Hij concentreert zich zodanig als Hij
leest, da-t Hi) kan struikelen of vallen.
En drie jaar geleden gebeurde dit inder
daad in de Vaticaanse tuinen en verstuik
te Hij een enkel.... Maar zelfs dit heeft
de jarenlange gewoonte niet kunnen wij
zigen!
Zo loopt Hij dan op Zijn typische zake
lijke manier: bijzonder snel en bijzonder
lenig. Het is deze dagelijkse oefening
(met Zijn beroemd-geworden ochtend
gymnastiek!), die Hem eigenlijk tot de
wanhoop van de prelaten heeft gemaakt'.
Tijdens de grote plechtigheden in Sint
Pieter loopt Hij zo snel, dat de ceremo
nie-meesters, Kardinalen en kamerhe
ren (die Zijn zware gewaden moeten
ophouden) nauwelijks weten hoe Hem
bij te houden!
Maar na een uurtje keert HU terug tot
waar de auto staat. Het is nu koel ge
worden en de laagstaande zon maakt
een stralende zilveren streep over de
zee tot aan de horizon. Roerloos staan
de bomen en de bloemengeuren dringen
door de open raampjes als de auto lang
zaam naar het Paleis rijdt.
De Am. minister van buitenlandse za
ken, Dean Acheson, heeft in een nota
aan de Russische ambassade te Washing
ton de Russische vordering van dertien
Duitse vrachtschepen, tezamen metende
7500 ton, van de hand gewezen.
In de nota wordt gezegd, dat het in
December 1947 opgestelde rapport van
een drielandencommissie inzake de koop
vaardijvloot, waarop de Sovjet-Unie haar
rri T T v. V aaxo-ijviooL, waarop qc oo
1 Ot diep UI ae nacnt vordering grondde, slechts een aanbeve-
Hij bidt in de kleine kapel tot het
souper begint en eerst dan vangt het
eigenlijke werk aan. Paus Pius XII is een
nacht-werker. Wat overdag werd over
wogen, bestudeerd en besproken, vindt
's avonds zijn neerslag in de ontelbare
pagina's, beschreven met dat zakelijke,
uiterst fijne handschrift. Ontwerpen van
documenten, instructies, richtlijnen,
boodschappen, commentaren. Dit duurt
tot half een, tot een uur! Geen arts, geen
raadgever, geen oude vriend is in staat
gebleken hierin verandering to bren
gen. Hij weigert eerder naar bed to gaan.
Omdat de post zich opstapelt, telegram
men uit de gehele wereld blijven binnen
komen, radio-berichten, brieven, nood
kreten, rapporten alles moet behan
deld worden! „Overal wachten mensen
op Ons
Benedictus XIV (1740—1758) organi
seerde jachtpartUen en woeste ritten te
paard. En de onvergetelUke Pius IX de
laatste Paus, die nog als wereldlUk Vorst
hier resideerde, maakte dagenlange toch
ten en bezocht de boeren-hutten en
dronk gerust een glas wUn in een afge
legen herberg. Maartoen bestonden
er geen radio, geen telefoon, geen tele
graaf! Thans is dat anders. Thans komt
alles hier samen: een watersnood in
Amerika, een dreigend conflict in het
Nabpe Oosten, een grens-incident met
niet te voorziene gevolgen waar-ook-ter-
wereld, het is hier bekend binnen enkele
uren! Auto's rUden af en aan van
Rome en naar Rome. De telefoon spe
ciale, directe verbindingen geeft alles
dóór. Dépêches worden de gehele dag
bezorgd. Er is nu geen tUd meer voor
een jacht-partU, voor een pic-nic, voor
een tocht door de bossen! Omdat de we
reld te klein is geworden. Te klein en te
onrustig.
Maar bloemen zUn er. En stille, reus
achtige bomen. En een koele wind, die
van de zee komt. En het Hof is weg,
protocol bestaat hier niet. Hier is alles
stilte, koelte en de door Hemzelf gere
gelde dag-indeling.
Er valt iets van die zware last af van
schouders, die eigenlijk te tenger zUn
van een rug, die eigenlek iets te gebo
gen is. Maar Hij glimlacht hier rustiger
dan in Rome, in dat onmetelUke Vaticaan.
En HU spreekt tot ZUn bezoekers op een
onbezorgder manier over ZUn herinne
ringen aan Buenos-Ayres, over Buda
pest, over Lourdes.
Castel Gandolfo betekent inderdaad
een vacantie. Een ontspanning. Niet
meer zo als „vroeger"! Maar HU lacht
hier jonger. Hu praat hier vrUer. HU
voelt zich hier meer zichzelf: Padre
Commune, de GemeenschappelUke Vader.
En dat is voor een paar korte maan
den zeer nodig!
Ter besluiting van het vierde seizoen
trad het Ballet der Lage Landen gister
avond in de Amsterdamse Stadsschouw
burg op, ditmaal met begeleiding van
het Utrechts Stedelijk Orkest onder lei
ding van Wolfgang Wijdeveld.
Naast bekende balletten zoals Invita
tion a la Valse (choreografie Max
Dooyes)An American in Paris, en Gar
den Party (choreografie Pieter van der
Sloot) en de pas de deux l'Oiseau bleu
naar choreografie van Marius Petipa,
beleefde de première „Visioen", een sym-
phonische ouverture, waarvoor Wijde
veld de muziek componeerde, Elders
décor en costumes ontwierp en Dooyes
de choreografie verzorgde.
Dit ballet wil de verbinding van men
sen en heelal uitbeelden. In 'n enkele flits
ziet de mens zich opgenomen in de ma
croeosmos en erkent hij de GoddelUke
oorsprong van zUn ziel. De dubbele ge
richtheid van het leven komt tot uitdruk
king ln de apollinlsche en diompische
dans. Uit een versmelting van beiden re
sulteert het bewustzijn van een groot
rustpunt. Dit geldt voor e/.nieder. Daar
om dansen Dooyes en Wiet Palar, die
het visioen verbeelding geven, met mas
kers. Daarom zijn ook de costumes van
de representanten van de droom en de
roes slechts in het coloriet van elkaar
onderscheiden.
Dooyes heeft een ballet opgebouwd,
waarnaar men gefascineerd kijkt. Naar
onze mening was zijn choreografie te
symmetrisch voor de muziek van Wijde
veld en kwam de demon meer in de kleur
dan in de dans bij Mascha ter Weeme tot
uiting.
De muziek van Wijdeveld suggereerde
goed de weidsheid, die dit ballet behoeft.
A-tonaal zonder te zeer steun te zoeken
bU louter dissonanten.
Men vraagt zich misschien af, of het
mogelyk is de verbondenheid van de
mens met de schepping, met de moderne
ontwerpen van Elders te realiseren. De
manier waarop Dooyes deze materie
heeft behandeld, is echter een boeiende
werkwijze om te aanschouwen.
De muziek van Gerswin in An Ameri
can in Paris werd met de nodige slor
digheid door het orkest gespeeld. Mascha
Stom danste La Sorella naast de Blues
van Mascha ter Weeme, van wie de
laatste dit keer zwaarder worstelde met
Een belangrijke priesterfiguur: Pater
Cal. Preller O.P. viert 15 Augustus zijn
veertigjarig priesterfeest. Dit heuglijke
feit is voor de parochianen van 'de pa
rochie van het H. Hart in de Krayenhoff-
laan in Nijmegen aanleiding om de jubi
laris een feestdag te bereiden, waaraan
eenieder zonder uitzondering deelneemt.
Pater Preller is een geziene priester in
zijn parochie, waar hij vooral voor de
minder bedeelden veel goed doet.
Hoewel hij pas sinds begin 1947 in de
Krayenhoff werkzaam is, kan van pater
Preller worden gezegd, dat hij met de
parochie is samengegroeid. Toen hij daar
zijn zielzorg begon had hij dit voordeel
dat hü Nymegen, uit hoofde van zijn
vroegere ervaring door en door kende. En
juist deze ervaring is zo veelzydig dat zij
de jubilaris tot een figuur stempelt, aan
wie op zijn feestdag zeer zeker algemene
erkenning van de katholieken in de Kei
zer Karelstad zal ten deel vallen.
Wij herinneren aan zijn pionierswerk
voor de Verkennerij te Nijmegen, waar
van hij in 1928, als kapelaan van de
Broerskerk. de oprichter was. Aan het
jeugdwerk had hij steeds zyn hart ver
pand ook in de tijd, dat hij te Tiel, zeven
jaar lang, te Alkmaar, Amsterdam en
Rotterdam (H. Hartkerk aan de Olden-
barneveldtstraat, waar bU het bombarde
ment alles verloren ging) werkzaam was.
Zijn wetenschappelijke zin kwam tot
uiting in zijn studie in de Franse taal,
reeds in 1913 met de akte M.O. be
kroond, en in zUn propaganda van het
Esperanto, waarin hij onderwysbevoegd-
heid heèft. Van de R. K. Esperanto-
beweging in ons land is pater Preller
jarenlang voorzitter geweest; tevens was
hij bestuurslid van de examencommissie
en waarnemend redacteur van het tijd
schrift „Neerlanda Katoliko". Als lid
van de Drankbestrijding verwierf hij
zich grote verdiensten.
Een merkwaardige persoonlykheid is hij
zeer zeker, deze priester, die zo uitmun
tende gaven van hart en hoofd in zich
verenigt. Een man van grote eruditie, een
pionier op velerlei terrein en een eenvou
dig mens, dié met zijn prestaties niet te
koop lóópt.
Ook in de verzetsbeweging ty-
dens de Duitse bezetting was pater Prel
ler geen onbekende. Een van de Tielse
illegale groepen wist hij met heilig vuur
te bezielen en eens bood hU zich bij de
Ortskommandant aan als remplagant voor
een der gearresteerde verzetsstrijders. In
het Friese evaeuatieland deed hij veel
goeds onder de verstrooide Tielse pa
rochianen.
Ook Tiel zal dit feest niet ongemerkt
laten voorbij gaan. Mag Nymegen en met
name de parochie van het H. Hart in de
Krayenhofflaan dan achter blijven? Ook
hier is een comité gevormd om een hul-
deblyk aan te bieden. Gaven voor het
priesterfeest kunnen worden afgedragen
aan de heer F. Nieuwenhuizen, Oude He
selaan 474,
de vormgeving dan wU de vorige maal
hebben gezien. Milly Emmer was daaren
tegen een frisse jonge girl.
De pas de deux uit La Belle au bois
dormant oogstte veel succes. Wij kunnen
nog steeds niet de traditionele of authen
tieke hoofdtooi van P. v. d. Sloot bewon
deren.
Wiet Palar, die met Mascha Stom en
nog enkele anderen de gelederen van
deze ballettroep is komen versterken, is
een aanwinst. Bu.
Op Maandag 13 Augustus trekt weder
om de priesterstudentenbedevaart naar
Heiloo. Voor de 25e maai: een jubilé dus.
Ook Z. H. Exc. mgr Huibers zal by de
'*-htige Hoogmis van tien uur aanwezig
zijn.
ling inhield ten aanzien van het beschik
ken over de voormalige Duitse handels
vloot.
De woordvoerder van het Amerikaanse
ministerie van buitenlandse zaken, Mi
chael Modermott, noemde de Russische
vordering „onverdedigbaar en. ongerecht
vaardigd".
Behalve de in Duitsland buitgemaakte
schepen heeft Rusland reeds meer dan
een derde van de gehele tonnage, waar
over het bovengenoemde rapport gaat,
ontvangen, aldus Modermott, die hieraan
toevoegde, dat Rusland bovendien in het
geheim talrijke gezonken Duitse schepen
heeft laten lichten.
Na eeh bewogen debat, dat ruim acht
uren duurde heeft de Franse Nationale
Vergadering geweigerd Maurice Petsche,
minister van financiën in het demission-
naire kabinet, met de investituur te be
kleden.
Petsche verkreeg bij de stemming 281
stemmen, d.w.z. 33 minder dan de vereiste
absolute meerderheid. Er waren 101
(communistische) tegenstemmers. De
overigen onthielden zich. Alle groepen
van de oude coalitie stemden voor Petsche,
met uitzondering van de socialisten en
enkele radicalen. Petsche begaf zich na
de uitslag onmiddellijk naar de president,
om hem van zijn nederlaag op de hoogte
te stellen. ZUn bewogen pleidooi, waarin
hij de noodzaak van een snelle oplossing
der regeringscrisis, zowel op nationale als
op internationale gronden, betoogde, kon
niet verhinderen, dat zelfs de mate van
eensgezindheid, waarvan hU zich vooraf
verzekerd had, in het fel gevoerde debat
verloren ging. De schoolkwestie bleef
wederom de grote steen des aanstoots.
Onder belangstelling van vele hon
derden familieleden en anderen Js
Hr Ms Fregat „Van Speyk" na een
verblUf van ruim 20 maanden in de
Nederlandse Antillen gistermiddag in
de haven van Nieuwe Diep thuisge-
varen. Vooraf had de Schout bU Nacht
C. W. Slot gen z.g. varende inspectie
afgenomen en toen de „Van Speyk"
afmeerde stond tot verrassing van de
bemanning de minister van Overzeese
Gebiedsdelen, ir L. Peters met twee
dochters voor de valreep te wachten
om de opvarenden Welkom te heten.
Als gouverneur van Curagao heeft de
minister vorig jaar verschillende toch
ten met de „Van Speyk" gemaakt en
tUdens een van deze tochten ontving hU
van het vaderland uit bericht van zUn
benoeming tot minister. De commandant
van de oorlogsbodem, Itz I K. J. Robèrti,
was de eerste Nederlander die hem toen
kon gelukwensen. De begroeting van
officieren en overige opvarenden was
zeer hartelijk en een van de dochters
van de minister had daarbij de geluk
kige taak om een van de officieren bU-
zonder hartelijk welkom te heten. Lui
tenant ter zee 2 L. Oldhoff is namelUk
met haar verloofd.
De „Van Speyk" heeft tUdens het ver
blijf in de Antillen aan verschillende in
nood geraakte schepen hulp kunnen bie
den, o.a. aan de Amerikaan „Sachem", de
Noor „Arnoi" en de Nederlandse vracht
vaarder „Albina". De grootste prestatie
werd wel geleverd, toen de Cubaanse
zandzuiger „San Pedro" 270 rmjl N.W.
van Aruba, op drift was geslagen en de
„Van Speyk" te hulp kwam snellen. Met
een twee-mijlsslakkengang kon deze
voor Argentinië bestemde zuiger in
stormachtig weer naar het veilige Cu
ragao worden gesleept.
Mack Sennett in een oude klucht als onderdeel van de Eagle Lion-productie
„Schudden voor het gebruik"
„SCHUDDEN VOOR HET
GEBRUIK"
Oude bekenden in nieuwe,
humoristische montage
In de stille maar verbeten strijd, die op
het ogenblik in Amerika wordt gestreden
tussen televisie en filmindustrie, schijnt
ae televisie meer en meer terrein te win
nen.
Oorspronkelijk verzette Hollywood zich
tegen iedere vorm van samenwerking, die
vooral zou neerkomen op het afstaan van
filmmateriaal voor de televisie-program
ma's. Maar nu niettemin het bioscoop
bezoek, vooral in de grote steden, aan
zienlijk aan het verminderen is ten ge
volge van de grotere huiselijkheid der
Amerikanen met een televisietoestel, be
ginnen de grote filmmaatschappijen toch
eieren voor haar geld te kiezen en zoeken
contact met de leidende omroepvereni
gingen ten einde toch mee te profiteren
van het nieuwe medium.
En zo zal het waarschijnlyk niet lang
meer duren, of Fox, Metro, Warner en
Paramount hebben hun speciale productie
voor de televisie, terwijl zij op hun beurt
de Amerikaanse burger zullen trachten
weg te lokken van zyn ontvangtoestel in
huiskamer door grootbeeld-kleuren
televisie in eigen theaters.
Een eerste proeve van een voor de tele
visie gemaakte film kunnen we thans
zien m de Eagle Lion-productie „Down
Memory Lane" Schudden voor het ge
bruik), die op het ogenblik in ons land
rouleert en die ook voor bioscoop-con
sumptie alleszins bruikbaar blykt.
De film is tegelijk een niet onaardige
parodie^ op een Amerikaanse televisie
uitzending, die nog gebruik moet maken
van het alleroudste filmmateriaal, dat bo
vendien door allerlei misvattingen in zeer
willekeurige volgorde wordt vertoond. Zo
krijgen we, als toeschouwers van de tele
visieshow, heel oude Mack Sennettkluch-
ten te zien. die onverwachts worden afge
broken om een heel jonge Bing Crosby
uit een film van vóór 1930 te laten zingen,
of om de komiek W. C. Fields een by-
zonder dwaze solo-act als tandarts te
laten spelen.
In deze schichtige fragmenten van film
kluchtigheid uit de jaren 19191930 fcrU-
gen wij allerlei historische figuren uit de
oertijd van de cinematographie te zien,
zoals Mack Sennett zelf, zijn beroemde
„bathing beauties" (anno 1910!), de „Key-
stons Cops", Ben Turpin, Fatty Arbuckle
en een jeugdige Gloria Swanson.
Maar behalve voor de filmhistoricus
valt er ook voor de filmliefhebber het
een en ander te genieten. Door de wille
keurige montage der historische film
fragmenten is n.l. een nieuw soort dwaas
heid ontstaan, die enigszins doet denken
aan „Hellzaipoppin". En daar ook de raam
vertelling van de gebeurtenissen rond de
televisie-uitzending niet zonder humor in
elkaar is gezet, is „Schudden voor het
gebruik" een vrolijk geheel geworden,
waarmee men zich uitstekend kan amu
seren.
II (Slot)
Do conferentie, welke door de Cen
trale Commissie zal worden byeengc-
roepen zal zich bezig houden met de
mogelijkheid om tot overeenstemming
te geraken
a) over maatregelen geschikt om in
de toekomst verlies te voorkomen, dat
de scheepvaart met name ondergaat
ten gevolge van onvoldoende vrachten;
b) over maatregelen, geschikt het
evenwicht te herstellen, tussen aan
bod van en vraag naar tonnage, ge
durende de perioden van onvoldoende
aanbod;
c) over de kwesties betreffende de
gelUkheid van deelneming in de Rijn
vaart, voor zover die gelijkheid van
deelneming kan bepaald worden door
particuliere overeenkomsten.
Verder zal de conferentie zich moeten
bezig houden met de totstandbrenging
van een betere samenwerking tussen de
Rynvaart en de andere middelen van
vervoer, alsmede met de mögelUke te
rugslag van de verwezenlyking van het
Schumanplan op de Rynvaart.
Tenslotte zullen alle maatregelen en
mogelUkheden geschikt om de permanen
te latente crisis van de Rynvaart te be-
stryden, worden bestudeerd.
Alle genoemde punten spreken voor
zichzelf. Voor zover wy het begrijpen
betreft punt c de gelUkheid van behan
deling op de RU"- WU maken daaruit
op, dat men de Duitse maatregelen, die
de strekking hebben de Duitse binnen-
landsé vaart voor Duitsers te reserve
ren nader heeft besproken en bestreden.
Naar wU aannemen staan de Duitsers
alleen in hun opvatting, dat zodanige
maatregelen, welke motieven daar ook
aan ten grondslag liggen, niet in strUd
zouden zUn met de Akte van Mannheim.
Dit punt heeft men blUkbaar echter ter
behandeling aan de betrokken Regerin
gen zelf willen overlaten. Het krakeel
over de onrechtmatigheid van de des
betreffende Duitse maatregelen verhin
dert echter niet, dat de belanghebbenden
op hun eigen niveau de mogelUkheid
zouden bespreken (dans la mesure ou ces
possibilités dépendent des initiatives
privées) om op de basis van gelijkheid
aan de binnenlandse vaart op de RUn
in Duitsland deel te nemen. Met ande
re woorden, alsof de bepalingen, die
naar hun aard buitenlanders van zoda
nige vaart uitsluiten, niet bestonden.
De conferentie van belanghebbenden
moet overigens worden beschouwd als
een phase van de studie naar de perma
nente latente crisis op de RUn, die de
Centrale Commissie door middel van
haar economisch comité heeft aangevan
gen. Immers, na de bestudering van de
uitkomsten van de conferentie stelt de
Centrale Commissie zich voor aanbeve
lingen aan de betrokken gouvernemen
ten te doen. Die aanbevelingen kunnen
dus daaruit bestaan om niets te doen,
of om iets te doen. Dit wordt geheel in
het midden gelaten.
De aanwUzing van de deelnemers aan
deze conferentie zou vóór 1 October
moeten plaats vinden, terwUl de confe
rentie vóór 1 December 1951 zal worden
gehouden. WU nemen aan, dat naar deze
conferentie 2 regeringsafgevaardigden en
2 afgevaardigden van de particuliere
schippers en 2 afgevaardigden van de
f -
WÈÊtxm
Het gewicht van de complete motorinstallatie plus brand stofvoorraad van de B-36 is gelijk aan het gewicht van
een atoomvoortstuwingsinstallatie, zoals deze thans tot de mogelijkheden uiordt gerekend.
(Van onze luchtvaartmedewerker)
Enige jaren geleden publiceerden wij reeds enkele bijzóndèrhedèn
over het onderzoek naar de mogelijkheden om atoomenergie aan té wenden
als krachtbron voor vliegtuigen. Dit onderzoek, dat werd verricht door de
Fairchild Engine and Airplane Corp., onder de naam NEPA (Nuclear
Energy for Propulsion of Aircraft), werd in April van dit jaar officieel
afgesloten.
Nauwelijks 24 uur nadat deze verklaring werd afgelegd, kwam het be
richt, dat de gasturbine-afdeling van General Electric in Lockland het
onderzoek naar de vervaardiging van een atoomvliegtuigmotor ter hand
had genomen. Tevens maakt Convair studie van een ontwerp voor een
reuzenvliegtuig, dat door atoomkracht gedreven kan worden. Ten over
vloede maakt ook het jaarrapport van NEPA melding, dat het onderzoek
naar hitte bestendige materialen met kracht wordt voortgezet.
Alias wyst er dus op dat het geheel
gedurende de laatste jaren een flinke
sprong voorwaarts heeft gemaakt en men
kan zieh thans een voorstelling vormen
hoe het er straks uit zal zien. Zo het 2ich
thans laat aanzien, zal het vliegtuig een
typische vorm krijgen; doch hierover
straks.
Hoewel hét onderwerp, dat wU thans
aangesneden hebben, zeer teehaiseh is,
zullen we ons best doen het voor een
ieder zo begrypelijk mogelijk te maken.
De installatie, waarin de atoomsplitsing
plaats vindt, draagt de naam Reactor en
deze werkt als volgt.
Binnen in de Reactor bevindt zich
een hoeveelheid splicsingmateriaal.
Uranium of Plutonium. De atoomker
nen van dit materiaal worden nu met
zeer snelle kerndeeltjes, neutronen
genaamd, beschoten, waardoor deze
atomen tot splitsing worden gebracht.
Bij deze explosies komen steeds weer
Reactor regelaars aangebracht, die op
het koolspitsprincipe berusten. Hier
voor v. orden staven van cadmium ge
bruikt. dat de eigenschap heeft neu
tronen te absorberen. Hoe verder nu
deze regelaar uit het Uranium wordt
getrokken, hoe minder neutronen op
gevangen worden en hoe heviger de
reactie wordt Worden de cadmium-
staven geheel in de Uraniummassa ge
schoven dan worden practisch alle
neutronen opgevangen en staat de
reactie stil.
Deze regelaar heeft tevens tot doel
om de temperaturen binnen grenzen te
houden. Wy vertellen hier even bU
dat één kilo Uranium liefst 22 x 10'
Kcal. vrij maakt. Een kilocalorie is, ge
lijk u weet, de warmte die nodig is
om 1000 kilo water 1 gr. te verwarmen.
Nu is het grote probleem, dat hier
bij slechts een klein percentage la
ten wy het noemen ongevaarlijke
warmte is en de rest bestaat uit de
dodelijke en allesverbrandende Gam
mastraling. Aangezien het voorlopig
wel een wensdroom zal blijven om
deze Gammastralen in laagfrequente
electrische energie om te zetten, blijft
dus alleen de warmte over, die bruik
baar is voor het doel. Temeer daar de
Gammastraling alleen beperkt moet
blUven tot de Reactor en niet in an
dere delen van de motor mag door
dringen, want dan zou men deze niet
meer kunnen benaderen, laat staan
kunnèn inspecteren of herstellen.
Het onderzoek heeft dan ook uitge
wezen dat voorlopig de meest gunsti
ge grens is gelegen tot ongeveer 600
graden Celsius.
By deze temperaturen zal de motor vrU
dat de reactie regelbaar moet zUn en *Un van radio-actieve stralen. De radio-
zelfs tot stilstand moet kunnen wor- actieve straling, welke in de Reactor op-
den gebracht. treedt, zal aan door middel van een
zware loodpantserlng worden opgevan-
Om dit te bereiken worden ln de gen. HierbU dient te worden opgemerkt,
nieuwe neutronen vrU, die op hun
beurt voor nieuwe explosies zorg dra
gen. Dit gaat steeds in heviger mate
door. Dit is de z.g. kettingreactie. In
teressant is wel even u een voorstel
ling te geven van de grootte van een
Uranium-atoomkern. Dit zeer gware
materiaal, dat dus een grote dichtheid
bezit, is opgebouwd uit atoomkernen
die, als wy ze ter grootte van een
speldekop voorstellen; 75 meter van
elkaar verwUderd zouden zUn.
Doch op de kettingreactie terugko
mende; wanneer deze ongestoord
voortgang zou kunnen vinden, krUgen
wij het effect van de atoombom. De
hele zaak zou eenvoudig uit elkaar
barsten. Dit is natuurlyk niet de be
doeling en een der voorwaarden is dus
dat de stralingsintensiteit afneemt met
het kwadraat van de afstand. De panse-
ring aan de zijde van de verblijven der
bemanning zal daarom dik moeten zijn;
in de richting van de vrije lucht dunner,
Tevens zullen de manschapsverblijven zo
ver mogelyk van de Reactor moeten zijn
verwijderd. Vandaar dan ook, dat wij in
het begin van dit artikel de opmerking
over vreemde vliegtuigen maakten. Zo
b.v. een vliegende vleugel met de romp
niet in het midden maar aan een vleu
geltip of een vliegtuig, waarbij vleugel
en staartvlakken kort bij elkaar liggen
en dat een enorm lange neus heeft.
Terugkerende tot de genoemde tempe
ratuur van 600 graden, komen wij tot de
mogelijkheid van een kwikzilverdamp of
heliumgasturbine. Een motortype, dat veel
weg heeft van de hedendaagse „prop-Jet"
li11» ,or' komt he werking hierop neer,
dat het kwikzilver met zijn kookpunt van
357 gr. C. in de Reactor wordt verhit en
aan, zoals bij een stoomturbine, door een
axiale turbine wordt geleid, die op haar
beurt een propeller drijft. Na het verlaten
van de turbine wordt het gas door een
radiator gevoerd en afgekoeld om vervol
gens via de Reactor opnieuw te worden
gebruikt.
Het spreekt hierbij vanzelf, dat met één
Reaetor meer motoren kunnen worden
gevoed.
Het gebruik van een propeller is geen
beletsel om hoge snelheden te bereiken,
daar Curtiss Wright reeds propellers
heeft ontwikkeld voor snelheden van 1600
km. per uur.
Een atoomstraalmotor, die er dan uit
zal zien als de hedendaagse straalmotor,
met dien verstande, dat de verbrandings
kamers door een Reactor worden vervan
gen, alsmede de stuwdrukstraalmotor,
waarbij aanmerkelijk hogere temperatu
ren gemoeid zUn, zullen, gezien het ge
vaar voor radio-activiteit in de motoren
zelf, nog wel niet te verwezenlijken zyn.
De krachtigste motór is de water
stofraket, die voor eventuele ruimtevaart
in aanmerking komt. Het probleem van
radio-activiteit is hierbU van onderge
schikt belang. Deze motor werkt bij enige
duizenden graden en levert uitstroomsnel
heden van 7000 tot 10.000 meter per
seconde.
Bij de meer te verwezenhjken kwikzil-
verdampturbine, moeten wU wel aanne
men, dat een dergelijke motor met zUn
Reactor, gezien de zeer zware loodisola-
tie, op zyn minst 100 ton Zal wegen. Dit
lykt onmogelijk om in een vliegtuig in
te bouwen, doch het is ongeveer van ge-
lyk gewicht als brandstof en motoren
tezamen van de grote B-36 bommenwer
per van de Amerikaanse luchtmacht.
Het grote voordeel is echter, dat eèn
toestel in de B-36 klasse, dat thans
..sleehts" 16.000 km. in één ruk af kan
leggen, dan enige malen rond de aarde
kan vliegen zonder brandstofinneming.
Het is eohter waarschijnlijk, dat wij de
eerste atoominstallatie op duikboten zul
len zien toegepast, omdat dit minder pro
blemen schept voor de inbouw. Zo kan
hierby inplaats van loodisolatie ook be
ton gebruikt worden en beton is nu een
maal een beetje vreemde bouwstof voor
vliegtuigen.
Wij hopen, dat u thans wat wUzer bent
geworden op het gebied van atoomenergie
en besluiten met de opmerking, dat het
ons geen pretje lUkt aangewezen te zijn
als mecanicien van een atoowmotor.
reders worden aangewezen. Met het oog
op de aanwUzing van de verschillende
afgevaardigden van de belanghebbende
groepen is nog in het bUzonder van be
lang een passage uit de voorgaande re
solutie, die wU tot dusvere onbesproken
hebben gelaten. De Centrale Commissie
heeft n.l. alvorens de betrokken gou
vernementen uit te nodigen de verschil
lende afgevaardigden aan te wUzen, als
naar mening te kennen gegeven, dat een
nauwe samenwerking van alle rUnvaar-
aers, met name tussen de particuliere
schippers en de reders de beste voor
waarde biedt voor een duurzame verbe
tering van de toestand op de RUn en
dat een zodanige samenwerking zeer zou
worden bevorderd door een stevige or
ganisatie van de belanghebbende groe
pen.
In aansluiting aan hetgeen de Cen
trale Commissie reeds gezegd heeft in
haar resolutie no. 2 van de Octoberzit-
ting 1950 bevestigt de Centrale Com
missie dus uitdrukkelUk de wenselijk
heid van de samenwerking tussen par
ticulieren en reders en anderzyds van da
organisatie van deze beide groepen.
Daaruit kan worden afgeleid, dat de
Centrale Commissie maatregelen met de
strekking om deze samenwerking tussen
beide groepen te bewerkstelligen en
deze groepen te organiseren, op zich
zelf niet in stryd acht met het beginsel
van de vryheid, verankerd in de Akte
van Mannheim. De Centrale Commissie
laat zich er niet over uit, op welke wUze
deze maatregelen zouden kunnen wor
den genomen, zonder dit beginsel aan te
tasten. Intussen Impliceert naar onze
mening de vaststelling door de Centrale
Commissie zelf, dat organisatie en coör
dinatie van belanghebbende groepen
nodig is, het nemen van sancties om de
effectieve toepassing van deze maatrege
len te waarborgen. Het probleem, hoe
dit vraagstuk kan worden opgelost
zonder met de rechter in conflict te ko
men, laat de Centrale Commissie voors
hands aan de regeringen in kwestie over
.n het midden latend, of voor de oplos
sing van dit probleem wellicht interna
tionale overeenkomsten nodig zy'n
„,Het Arrest van de Hoge Raad van 28
Maart 1950 geeft een belangryke en
dei eonïvMaanw«zing' ln hoeverre ten
snraak kunnen met nationale reeht-
smeden worden, waar
h. t dat bepaalde maatregelen, zo-
'n het geval waarop het Arrest be
trekking heeft, prUsbeheersingsvoor-
scnnften, die verankerd zijn in het al
gemeen recht, voor zover zU op de Ryn
hun toepassing vinden, niet in stryd zUn
met de Akte van Mannheim.
In de opmerkingen van de Hoge Raad,
die er op neerkomen, dat de Rijnvaart-
akte geen enclave kan vormen temidden
van maatregelen, die in het algemene
recht verankerd zUn, kan misschien een
oplossing gevonden worden voor de
moeilykheden, waarmede de wetgever
te kampen heeft, voor zover hU zich met
het moeilUke vraagstuk van coördinatie
en organisatie van de rynvaartbelang-
hebbenden bezig houdt.
Tenslotte herhalen wy dat vele
moeilykheden kunnen worden ont
gaan indien de staten en wij geven
ons er rekenschap van, dat dit een moei-
lyk begin zal zUn ertoe kunnen be
sluiten ten aanzien van economische
maatregelen dezelfde weg te volgen als
ten aanzien van de kunstwerken op de
Ryn» (lie een belemmering vóór de
vrije vaart zouden kunnen vormen, n.l.
door gevolg te geven aan de heilzame
resolutie no. 1 van de Centrale Commis
sie van November 1949, die aan deze
Commissie vóór de afkondiging van zo
danige maatregelen gelegenheid beoogt
te geven met het oog op de principes
van de vryheid van scheepvaart en de
gelijkheid van behandeling, daarover op
merkingen te maken. Indien b.v. met
het Duitse ontwerp „Gesetz für die
Binnenschlffahrt" in dit opzicht een
aanvang zou worden gemaakt, zou veel
onheid en krakeel kunnen worden voor
komen.
Uit de voorgaande, enigszins uitvoerige
uiteenzetting blykt, dat de Centrale
Commissie na de oorlog van een her-
t W?r^za.aniheid op economisch
segeven en een heil
zame codex voor de behandeling van
economische vraagstukken in het leven
heeft geroepen,
Woensdagochtend 8 Augustus zal de
president-directeur van de Kon. Ned.
hoogovens en staalfabrieken te IJmuiden,
ir A. H Ingen Housz, in de walserlj Oost
een expositie openen van moderne Schil
derijen. Hiermede beoogt de directie voor
te gaan op de weg, waarlangs de Ned.
industriearbeiders geleid zullen worden
naar een grotere waardering voor de
beeldende kunst. Het initiatief hiertoe is
uitgegaan van de propagandaleider van
de hoogovens, de heer C. F. van Dam, die
zich reeds eerder had gekeerd tegen „de
heersende wansmaak van dit moment op
artistiek gebied". Hy is er van overtuigd
met dergehjke tentoonstellingen van
kunstwerken van schilders, beeldhouwer*
en tekenaars in de bedrijven te bereiken,
dat ook een arbeider langzamerhand min
der vreemd tegenover de kunst komt te
staan.
