Waar loopt de grenslijn?
DE DOLLARDprachtobject voor
landaanwinning
Eens meerden er de schepen aan kerktorens
GOORS
De concurrentie-verhoudingen
in de Benelux
van de Luchtmacht
Breda in raadselen
E
D
M
f
DICK STINS:
ZATERDAG 9 AUGUSTUS 1952
PAGINE S
Het wachten is op een
definitieve regeling
20.000 H.A.
Een merkwaardig standpunt
„Door schuld van Jonker
Tidde Winnenghadie
niet wilde dyke, is het,
grote water ontstaan
V f J
De grote aantal
De stad Groningen boert
Gezamenlijke vaargeul
De Dollard ofwel Duller It
voorhaven i'oi - tel 54?>i-$9èi2
Dorp werd tweemaal
verplaatst
i *<v,
Geruchten over
Indonesische valuta
Loonsverhoging in Nederland zou export in
Oosterpolder in wording
Weer dijken cn kanalen in
uitvoering
proot gevaar brengen
Mr Oud tot hoogleraar
benoemd
UNANIEME MENING VAN
WERKGEVERS EN WERK
NEMERS
oost nmtm
DOLLARD
Romantisch klassicus
Enten op traditie
Niet praten
1C" hifredeinheder vin^Dam^van fssel"
dTm ningcn hieromtrent in Nederland
po?s Hieruit bleek, dat in zowel werk
gevers- als werknemerskringen men vol-
uX begrip heeft voor de grote economi-
uhe en'sociale moeilijkheden van Belgie
Men vraagt zich echter af of een verho
ging van de Nederlandse lonen m staat
zon zijn de Belgische economische toe
stand'aanzienlijk te verbeteren.
Onbestendig weer
duurt voort
FOKVEE NAAR DUITSLAND
Wordt ministerie ver-Donker-emaand?
R -ijTt geruchten de wereld ingestuurd ove
ter ren mogelijke ruil rap de drost-
gebieden Riten en Tuddern voor een Duitse toezegging, om aan Nederland
de vrije hand te geven inzake inpoldering van de bollard. Deze geruchten
hebben vooral in Duitsland opgeld gedaan en ze dienen in zekere zin als een proef
ballon te worden beschouwd. De kwestie heeft overigens een uiterst delicaat ka
rakter en het is niet onze bedoeling, er hier nader op in te gaan. Dit neemt in
tussen niet weg, dat de Dollard een voor ons land uiterst belangrijk vraagstuk
vormt. Terwijl elders met grote energie en betrekkelijk in stilte, zoals bij de
Braakman, aan een heilzame landaanwinning wordt gewerkt, waarbij zich geen
complicaties van internationale aard voordoen, is het met de Dollard anders ge
steld. Er bestaan sinds lang plannen, om heel dit gebied, dat eens land, was, in
te polderen. En in de loop der eeuw is reeds veel, zowel aan Nederlandse als aan
Duitse kant, met taaie vasthoudendheid teruggewonnen, van wat verloren teas
gegaan. Maar de bestaande plannen tot inpoldering op grote schaal kunnen niet
worden uitgevoerd, zolang er geen behoorlijke grenslijn bestaat en kwesties als
die van souvereiniteit en eigendom dus niet behoorlijk geregeld kunnen worden.
bezertöngsautoriteltenvarende Duit.se
patrouilleboten werd gedaan.
De inpoldering van dc Dollard schept
uiteraard grote waterstaatkundige pro
blemen. Er zal een enorme massa water
worden teruggedrongen. Dit water zorgi
thans nog, dat de vaargeulen in de Eems
geregeld ietwat worden uitgeslepen.
Maar indien het er niet meer is. zou
een dichtslibben van de vaargeulen kun
nen ontst-aan. En hiervoor is men vooral
in Emden bang. Daar werd en wordt
telkens weer dc vrees geuit, dat de
inpoldering van de Dollard bet bestaan
van de haven dezer stad in gevaar
brengt en boze tongen fluisteren er zelfs,
dat bel- feitelijk in eerste instantie dc
bedoeling der Nederlanders is, deze
haven uit te schakelen.
Tf7E verklappen geen. geheimen, als we
zeggen, dat bij verschillende
sten als die van Rijkswaterstaat cn
Prov'noiale Waterstaat van Groningen
hard gewerkt 'wordt aan een algemeen
plan. Van regeringswege is alle activi
teit ter zake .van de landaanwinning in
de* Dollard kort geleden door een hoger
orgaan overkoepeld en het lijdt nauwelijks
enige twijfel, dat het grote plan tot in de
finesses wordt uitgewerkt, terwijl al.e
aspecten ervan nauwkeurig worden bestu
deerd Ondertussen gaat men langs de
Groningse kust rustig voort met werk
zaamheden. die helaas tijdens de oorlog
tijdelijk onderbroken moesten worden, bn
voor het overige wacht men af.
Er wordt gewacht op een definitieve
regeling, die eerlang langs diploma
tieke weg verkregen zal moeten
worden. Deze regeling gaat boven het
eigenlijke Dollardpnobleem uit, aangezien
waterstaatkundige werken in dit Se*
b.e-d het beste en het vruchtbaarste zuilen
kunnen worden opgelost, wanneer tegelij
kertijd ook inpolderingen in dc brede
Eens-monding zullen worden onderno
men, zodat in totaal naar schatting min
stens 20.000 H.A. zal kunnen worden ge
wonnen Vruchtbaar land. Goede klei
grond Beter dam het land, dat indertijd
verloren ging. Dit land was hoofdzakelijk
veengrond. De zee heeft daar een dikke,
vette kleilaag op afgezet, waarop aller
lei gewassen kunnen worden verbouwd.
Een rijk en welvarend land zal kunnen
worden verworven.
MAAR we hebben het reeds aan
gestipt, er bestaan van Dui-se
zijde bezwaren. Speciaal wat oe
Eems betreft, nemen de Duitsers een
merkwaardig standpunt in. Ze be
weren namelijk, dat alles buiten de
z.g. laag-laagwaterlijn van de Nederlandse
kust Duits gebied is. Maar deze bewe
ring hebben ze nooit kunnen bewijzen. De
Dur'se eisen dateren uit die tijd, diat Oost-
Frieslcnd onder Pruisen kwam. Dit ge
schiedde in 1144. De Pruisische regering
kcnd^me toenmaals af, dat ze mèt liet
eezafe over het Oostfriese gebied ook hel
gezag verkregen had over de Eems en wel
tan oever tot oever. Een schip, dat Delf
zijl verlaat, zou zich volgens deze opvat
ting direct huiten de haven m Duitse ter
ritoriale wateren bevinden. D_ze
spraak werd en wordt nog steeds
e-d op een giftbrief van keizer Fiede-
rik III. De giftbrief was m '744 echte- a
dr.e eeuwen oud en de aan .ekenin >-
tremt hot genoemde gezag staat m1"*'1}
maar in een copie, die la-er gemaa-
werd.
Prao'lsah hebben de Duitsers bijna
s-eeds gedaan, alsof de Eems gehee^ondei
Groningen een belangrijke rol. speciaal
in het Oldambt. De stad heeft trouwens
heden ten dage nog talrijke boerderijen
met land langs de Dollard liggen en is
Waar watermassa's vruchtbaar
land bedekken
kende, reeds geleerd, dat de mens er
telkens weer op uitging, om het verlo
ren land fe herwinnen. Reeds omstreeks
het jaar 1000 moeten monniken de eerste
dijken in dit gebied Hebben aangelegd.
THANS staat de mens weer gereed
voor een grote aanval- In 1951 is een
tevens Deiangnebbende dij ae winning c-root plan tot inpoldering uitge-
maaktcn v>'v-t mct a:5 uitgangspunt in het
(Van onze speciale verslaggever)
jjy };an het zich nauwelijks voorstellen, maar het is toch werkelijk het geval: de grenzen van ons kleine landje
J zijn nog niet overal precies afgebakend. Wé bedoelen hiermede niet de grenscorrecties van 19.',9, die bij een toe
komstig vredesverdrag met Duitsland nog een definitieve sanctie moeten krijgen en dus in zekere zin nog twijfel
achtig zijn. Neen. liet gaat hier om een heel oude kwestie, die slechts korte tijd op bevredigende wijze werd opgelost. In
de Dollard en de brede monding van de Eems grenzen Nederland en Duitsland ergens aan elkander, maar de grens is over
het water tot op de dag van vandaag niet afgebakend, althans wat de lijn betreft, die in Noord-Westelijke richting loopt.
Slechts door een gedeelte van de Dollard loopt een officieel vastgestelde en erkende grenslijn, een voortzetting van dc
grenslijn over land van Noord naar Zuid en die over de Oostfriese Plaat en de Maan Plaat loopt. En het is juist de Dollard.
'die thans meer dan ooit voor ons land een belangrijk „landrescrvoir" vormt, waar de Nederlanders, als landwinners bij
uitstek, belangrijk werk kunnen verrichten, hierbij verlichting brengend in het grote probleem van de dreigende over
bevolking.
den spangen te dragen. In deze streek
stond ook het in do Middeleeuwen be
roemde klooster Porta Major. In de dor
pen woonden velen in stenen huizen, in
die tijd een grote weelde. Er lagen ver
schillende adellijke kloosters. Torum sloeg
zijn eigen, gouden munten en telde zo
waar acht goudsmeden! In het klooster
Porla. Major, beter bekend als Palmar,
is in de veertiende eeuw het handschrift
opgesteld, waarin het Riederlandse land
recht werd neergelegd.
De Dollard is niet opeens ontstaan-
Ais eerste rampjaar, waarin de zee de
dijken vernielde en hetland verzwolg,
wordt 1277 genoemd. Maar in het jaar
1288. elf jaar nadat volgens de oude ge
schiedschrijving „alle Vreeslanden (heel
Friesland) mit water sinnen belopen''
telde Palmar, da, een mannen- en een
vrouwenklooster omvatte, nog 190 ae-
woners. Het is zeer waarschijnlijk, da
die tot halverwege de vijftiende eeuw
gebleven zijn, want er bestaat een oor
konde, waarin vermeld wordt, dat de
kloosters van Wittewierum en Dokkum
(St. Bonifaciusklooster) op zich nur.en
de bewoners van het door overstroming
bedreigde Palmar te herbergen. Hierte
genover zouden ze alle rechten van Pal-
mar overnemen, in het bijzonder die op
de grond, die later eventueel zou wor
den teruggewonnen.
EGON de eerste stormloop op het
Reiderland in 1277, pas na de gro'e
Eiizabethvloed van 1421 was do zee
zo ver, dat tussen het huidige Winscho
ten en Biijham eb en vloed duidelijk vie
len waar te nemen. En de Dollard moet
omstreeks 1525 zijn grootste uitgestrekt
heid bezeten hebben. Op oude kaarten
loopt de Westelijke arm van de Dollard
tot voorbij Scheemda en Ecxa, de Ooste
lijke tot in de buurt van Bellingwolde,
met maundering van de hooggele
gen driehoek Finsterwolde-Winschoten-
Scheemda. Al in 1597 echter werd met
de inpoldering van de Scheemdei-zwaag
begonnen. Toenmaals speelde de stad
hun
b.v.
souveneinjteit stond. Dat toonden
m da bocht van Waittum, in de oorlog
van 1914-ia, toen ze vlak voor Deltztjl
v-n boord van een Nederlands schip een
L eaarlaindse burger weghaalden, op gronü
van hot feit, dat de man Engels vice-
consul was. Van een behoorlijke grens
regeling i„ de Dollard is slechts sprake
geweest, toen van 1815—1866 dit gebied
onoer de souvereiniteit van de koningen
van Hannover stonden. Maar nadat oilt
land in 1866 bij Pruisen was ingelijfd,
heersie er weer het recht van de sterkste.
Ook cp de Eems is dit thans het geval,
Pi zal roen hier eerder in verband met
het opbrengen van Nederlandse vissers-
schapen van onzekerheid kunnen spreken,
in zoverre diit vanwege in dienst van de
DAT dit allerminst het geval is,
blijkt wel uit voorstellen, van Ne
derlandse, zijde gedaan inzake het
aanleggen van een gezamenlijke vaar
geul, waardoor de schepen voor Delfzijl
zowel als Emden op gerieflijke wijze
hun bestemming zouden kunnen berei-
Ho?' U Deifzijt betreft, mede doór-
V» vnn 7?™HSers 'hdcrtijd ten behoe-
hlbbën aangelSegdaVen strekdam
teiTitoriaai gebied —-~ïs Te toegan^fot
doordaTT Th 'hnsihjker fewÓrden
Sen mataï ora
heen Direct 'ue zandbank Paap
door de 'Nederlandse regertn'voor"
stellen geformuleerd, om fen grensre
geling annex grenscorrectie i0 be
werkstelligen. waarbij de Nederlandse
grens ver naar het Oosten zou wor
den verlegd, met als' eindpunt het
eiland Borkum, dat Nederlands ge
bied zou worden. De hele Dollard zou
tot Nederlands gebied worden ver
klaard. Practisch zou dus de hele
zeearm Nederlands worden.
Van Duitse zijde werden hiertegen
bezwaren geopperd. Men wenst in Duits
land vermoedelijk om strategische rede
nen O, Verenigd Europa het
scheepvaartverkeer van Emden echter
onder de Duitse kust te houden en men
voelt er niets voor een vaargeul, hoe
ook die door Nederlands gebied
fou^lopen Van Nederlandse kant heeft
men de zaak laten rusten^Het waehhen
is op de onderhandelingen tooi het
vredesverdrag. Én voorlopig s
alle verwachtingen op rle Doiiara,
wiens inpoldering een landaa:
van ongeveer 9.000 H.A. zou opleve
Het is vermoedelijk op deze verwach
ting, dat bepaalde kringen in Duits
land hebben gezinspeeld op een mo
gelijke ruil van de Dollard met
genoemde drostambten.
EN nu, wat is die Dollard? Een wijde
uitgestrektheid water, waaruit bij
'fge, waterstand hier en daar
zandbanken opdoemen. Een gebied.
Wh«»1 Bewerkt werd en wordt, om
cpmTT i Td te winncn. Wat het re
cente verleden betreft, in 1927 kwam
daarvnhr w enraadpoldei' k!aar- °ok
rwï veel land teruggewon-
7?n halve eeuw achter
een zijn de Nederlanders naarstig be
zig geweest om de zee haar prooi weer
te ontrukken. En het kan zelfs gezegd
worden, dat wat heel Groningen be
treft, ze meer land hebben terugge
wonnen, dan de zee hun ooit heeft ont
roofd.
De Dollard ofwel Dullert is een onder
deel van het gebied, dat zich eens als
Friesland van Harlingen tot Emden uit
strekte. De oude kronieken spreken van
de Dollard als van een vruchtbare vlak
te, die slechts doorsneden werd door een
nauwe, ingedijkte Eemsstroom en twee
riviertjes, de Westerwoldse A en de
Tjanime, die in de Eemboezem uitmond
den Hier lag het nu bijna legendarische
Reiderland, met zijn rijke dorpen. In
het grootste dorp. Torum, dat ook markt
plaats van het gebied was, woonden vol
gens de legende wel honderd tachtig
vrouwen, die rijk genoeg waren, om gou-
de
AU verten'it
van nieuw land. De indijkingen
het aanleggen van kanalen nodig, waar
mede niet alleen de scheepvaart, maar
ook de afwatering gediend was. De stad
Groningen liet ;n de zeventiende eeuw
het Koediep aanleggen. Volgens sommi
gen loen met geen andere bedoeling, dar.
de scheepvaart van het nog aan de Dol
lard liggende Oostwold aan zich te trek
ken. Er ontstond hevig verzet, waarin
de Oldambster landedelman Sebo Hu-
ningh een rol speelde Hij werd door toe
doen var. de stad Groningen uit de pro
vincie verbannen
Hoe ver de zee ook na nieuwe indijkin
gen soms in het land doordrong, daar
van zijn de kolken nog een bewijs. Het
zijn diepe, door een overstroming ge
slagen gaten, zo diep, dat men ze niet
kon opvullen. Thans I'ggen ze vaak
uiterst schilderachtig in het land, omge
ven door lommerrijke bosschages. He
laas verdwijnen ze allengs toch stuk voor
stuk.
De geschiedenis van de Dollard heeft
interessante aspecten en er kwamen in
teressante persoonlijkheden in voor.
Daar 's b.v. de man, vermoedelijk een
priester, die in het misboek van de kerk
te Reiaerswolde neerschreef dat het ge
hele gebied al in 1277 door de zee ver
zwolgen werd. Hij achtte het blijkbaaar
nodig, voor het nageslacht het gebeurde
vast te leggen. Maar er waren reeds en
kele generaties heengegaan, sinds de
eerste stormloop van de zee en blijk
baar wist hij toch niet precies, wat er
gebeurd was en wanneer een en andc-r
plaats vond. Want in 1277 bestonden
verschillende dorpen nog. die hij aan
wees ais onder de zee bedolven en de ont
ruiming van een klooster te Menterwol-
de. waarvan hij gewaagt, vond een eeuw
later plaats, dan hij aangaf. In Torum
werd in 1507 nog recht gesproken. Op
Middeleeuwse kaarten komt nog een
eiland in dc Dollard voor, ter plaatse,
waar Torum lag.
Aldus schreef 'deze onbekende:
„Int yaer des mensschwordinge unses
heren 1277 dcn 23en dach decembris,
up een maendach the elven uhren, doe
Tatus en de Mumbodus pastoren waren
thoe Beijderwoldu, is een groot in-
brueck van wateren gewest in Vries-
landt, daer mennich dusent mcnschen
ende beesten in vergaan sint, ende
derselve vloeth is des anderen darden
ende veerden ijaers weder vernyet
worden, ende alsoe de Oeverhandt ge
nomen ende den Dullert gemaeckt".
Ondanks deze zo stellig Slinkende me-
deaelmg wordt thans toch algemeen
aangenomen, dat de ramp van de Dol
lard werd ingeleid door de z.g. Marcel-
lusvloed van 136i
Uit de oude kronieken weten we, dat
menig verdronken dorp een mooie naam
had, als Maggaham en Dine Lee, terwijl
lorum ook wel Tordigum werd genoemd.
Ze verhalen tevens van een weerspanni
ge jonker, die oorzaak zou zijn geweest
va!?,.de ramP- In liet jaar 1565 werden
beëdigde verklaringen opgetekend van
getuigen. Ze verklaarden: ..door schuld
van Rcijder regent Tidde Winnengha, die
niet wilde dykc, is het grote water ont
staan".
Deze jonker is later in een ballade be
zongen, maar hij is vermoedelijk lang
niet de enige schuldige geweest. Tijdens
de twisten der Schieringers en Vet-
kopers werden de dijken verwaarloosd en
later was menig landeigenaar niet in
staat, het onderhoud van de dijken te
bekostigen. Maar. jonker Tidde Win
nengha had het nu eenmaal gedaan
Glelukkig, dat de schipper en oroCeet
•Taarfke een prettige voorspelling deed.
Deze figuur uit de Groningse folklore
profeteerde', dat al het water wiser land
zou worden. Het was een tamelijk ge
makkelijke profetie, want in die rijd had
de geschiedenis voor wie haar enigszins
Noorden de landpunt van Reider- Dit
plan is gebaseerd op de in deze „ocuw
verrichte inpolderingen cn bereikte ie-
sultaten. Men is hierbij van de gedachte
uitgegaan, de natuurlijke aanslibbing met
kunstmatige middelen te bevorderen. In
1914 werd door de Provinciale Waterstaat
in dc Dollard een proefvak gemaakt en
in 1938 is de landaanwinning volgons n
nieuwe mirthode aangevangen- De nieuwe
werkwijze was geïnspireerd op een in
het Sleeswijk-Holsteinse gebruikelijke
Hierbij is het verste punt. waarop ge
werkt wordt, thans ca. loOO m. uit de
djjk gelegen.
Van de dijk uit worden hoofddammen
van grond dc Dollard in gebouwd, op af-
standen van ca. i00 m. en dwars daarop
op afstanden van ca. 200 m. dwarsdam-
men, waarin in het midden een opening
wordt gelaten voor toe- en afstromen
van water. De hoofddammen worden
bczood. Midden tussen en evenwijdig
aan de hoofddammen worden sloten ge
graven. Aldus ontstaan dc bezinkvelden.
In deze velden worden evenwijdig aan de
dwarsdammen greppels gegraven op af
standen van ca. 5 m. Dit greppelwcrlc,
dat zo mogelijk twee keer per jaar moet
geschieden, is en blijft een integrerend
deel der landaanwinningswerken. Zonder
dit zou men nóg weinig bereiken. Het
hoofddoel daarvan is dc ontwatering.
Daardoor wordt bereikt, dat de bezon
ken deeltjes zich steviger aan de onder
laag hechten cn dus niet zo spoedig
door golven en stromen worden losge-
spocld, terwijl verder de begroeiing
spoediger mogelijk wordt. Het verkrij
gen van begroeiing is van groot belang,
aangezien vooral by een dichtere be
groeiing een veel groter deel van het
aangevoerde slib wordt vastgehouden.
Vooral de zeeaster is in de Dollard van
betekenis.
Door het systeem van sloten en grep
pels wordt een rustige vulling en ledi
ging van de bezinkvelden bereikt. Thans
is een gebied met een oppervlakte van
ca. 7u0 ha. in bewerking.
P ER jaar wordt aldus 150.000 kubieke
meter gron» vastgelegd. En dit, ter
wijl de rivier de Eems jaarlijks met
rian 50.000 kubieke, meter grond
druk bezig, nadat
- "I I -
Bij de landaanwinning in dc Dollard: tussen de buitendijken stroomt her
water nog naar binnen, maar spoedig zal hier vruchtbare kleigrond liggen.
in de loop der eeuwen de helft van wat
eens de Dollard was. weer tot land ge
maakt werd. de andere helft terug te
winnen, met als voordeel vette klei in-
plaats van veengrond. Maar het is het
probleem der grensregeling en wat daar
aan vastzit, dat een inpoldering van de
Dollard, welke ook voor de normalisatie
van de Eéms van groot belang is. op
grote en afdoende schaal op het ogen
blik verhindert.
Stap voor stap gaat de mens vooruit
nu juist het tegenovergestelde van het
geen vroeger gebeurde, toen de mens
en maakt hij land. waar water is. Het is
stap voor stap achteruit moest. Het dorp
Midwolda is tweemaal verplaatst moe
ten worden, omdat de mensen voor het
water moesten wijken. Er stond daar in
de buurt een kerk, aan wier stichting
de naam van Hiske Abdema, proost van
Emden verbonden is. Van deze kerk ver
haalt de overlevering, dat de half onder
water staande torens voorzien w orden
van ringen, opdat de schepen er aan
konden meren
meer dan 50.000
wegvoert. Men is dus
De Indonesische minister van financiën,
Stimitro Djojohadikusumo, heeft op een
desbetreffende vrsag ten antwoord gege
ven, dat de geruchten onjuist zijn, volgens
welke binnenkort het bankpapier dat in
circulatie is, zou moeten worden ingewis
seld voor 60 procent tegen nieuw uit te
geven bankbiljetten en voor 40 proceu.
tegen obligaties Republiek Indonesia.
Op de vraag, of er nu dan wel andere
monetaire maatregelen in voorbereiding
zijn, zeide de minister, dat hij hierop niet
diéper kon ingaan.
Eerlang zal weer een flink nieuw brok
van het karwei om de Oostpolder in te
dijken, in uitvoering komen. Op 3 Sep
tember a.s. zal n-1. worden aanbesteed
het maken van een deel van de Mecr-
dijk bij Harderwijk. Dit dijkvak zal
9080 meter lang worden en zal zich uit
strekken van de bouwput in hel Ufscl-
meer bij Harderwijk, in Noord-Ooste
lijke richting (richting Kampen).
Bovendien zal als onderdeel van het
zelfde bestek worden aanbesteed het ma
ken van een 9500 meter lange vaargeul
en een 4000 meter lang gedeelte van
een polderkanaal.
De vaargeul wordt gebaggerd in het
toekomstige Eemmeer, de watervlakte
die zal ontstaan tussen de kust van de
Veluwe en de Oosterpolder. Het polder
gemaal wordt gemaakt in de Oosterpol
der. Het zal aansluiten op het bij Har
derwijk geprojecteerde poldergemaal.
Dit kanaal" krijgt een breedte van ze
ventig meter, gemeten op de bodem.
De benoeming van de oud-burgemees
ter van Rotterdam, mr P. J. Oud tot
buitengewoon hoogleraar in het Neder
lands staats- en administratief recht aan
de Economische Hogeschool te Rotter
dam, welke benoeming reeds enige tijd
geleden werd aangekondigd, is thans
officieel bekend gemaakt.
Op voordracht van het College van
Curatoren en op aanbeveling van de
Senaat van de Economische Hogeschool
is de Raad van Beheer overgegaan tot
deze benoeming, welke op 1 September
a.s ingaat. Op deze dag wordt prof. mr
C. W. dc Vries emeritaat verleend in
verband met het bereiken van de 70-
jarige leeftijd.
„Door bepaalde takken van de Belgi
sche industrie wordt de laatste weken
alarm geslagen over de toenemende con
currentie van Nederland. Men zegt. dat
er ongelijke concurrentievoorwaarden
bestaan, omdat dc Nederlandse Ionen veel
lager zijn dan in België", aldus zeide de
heer E. VV. P. van Dam van Isselt. natio
naal secretaris van het Comité Benelux
in een toespraak voor de V.P.R.O.-micro-
foon over dc Benelux.
MDEN
OOSTLt tlMi
A'csrêK teMS
ZAnoattD.
PAAP
PUNT VAN XE It) Ld
mi DELFZIJL
„wiW/tAO
OOSTFRIESE
PLAAT
VIER en een half jaar is
Dick Stins in militaire
dienst geweest bij de
luchtmacht en ofschoon hij
geen militaire carrière
heeft gemaakt, want verder
dan sergeant heeft hij het
niet gebracht, beeft de
luchtmacht hem toch tot
daden geinspireerd, artistie
ke daden die de beeldhou
wer in de militaire dienst
niet vleugellam sloegen. Men
kan Stins de beeldhouwer
van de luchtmacht noemen.
Zonder overdrijving en zon
der tekort te doen aan zijn
artistieke mérites.
Niet alleen de portretten
van Hazelhoff Roelfzema,
Asjes en andere vliegers,
niet alleen het Monument
Soesterberg voor gevallen
vliegers wettigen deze titel,
maar ook de inspiratie die
hij nu nog puurt uit de
vlicgmacht, zoals b.v. *.ijn
werk: „wolken, wind en
water" en „Icarus
WIE Stins in zijn atelier
aan de peripheric van
de hoofdstad bezoekt,
of wie bjj hem thuis zit te
praten in gezelschap van
zijn vrouw en twee fraaie
Afghaanse hazewindhonden
of wie hem op Arti ontmoet,
zal spoedig in gesprek raken
over de aesthetische proble
men van onze tjjd. Om nog
even op de luchtmacht terug
te keren, zal men van Stins
kunnen zeggen, dat hij de
vetfintwocirding voor zijn
artistieke werk in hoger
sferen zoekt. Hij filosofeert
graag over de problemen
van de deformerende kunst,
zonder een bewuste poging
te wagen tot regressie naar
infantiele sferen, die vaak
kenmerkend zijn voor de
scheppingen van de twintig
ste eeuw.
Stins is een romantisch
klassicus. Hij respecteert
de vorm en erkent de tra
giek in het menselijke.
Achter het masker van 'n
gezicht zoekt hij de ziel
en dit vorsen naar de in
houd die de materie leven
moet schenken, maakt zijn
werk tragisch-cerebraal.
„Sinds de Paradijsvloek is
de menselijke ltant steeds 'n
tragische kant. Maar dat
neemt niet weg, dat ik geen
optimistische kijk op liet le
ven heb. In mijn stemmingen
ben ik de romanticus, die
verliefd door 't leven gaat en
die steeds triest wordt als hij
ziet dat het leven als zand
door de vingers gaat. Triest
ook bij de erkenning van de
onmacht, dat de ideale
schoonheid, die de kunste-
naar zich voorstelt, door de
v crgankelijkheid van het le
ven wordt getari.
En met deze uitspraak ko
men wij natuurlijk op de
klassieke strijd tussen kun
nen en willen'.
„De geest denkt schoner
dan de handen kunnen uit-
waarden en deze moeten zich
ontwikkelen op de voedings
bodem van wat ons is nage
laten door vroegere gene
raties. Degenen dia geen
waarden erkennen, zijn nihi
listen. De geeslelijkc achter
grond van wat genoemd
wordt de moderne levens
filosofie acht Stins niet
toereikend om het probleem
van ons zijn te omvatten.
Een onmacht die zich uit in
voeren. Daarom ben je na
voltooiing van een werk al
tijd maar ten dele bevredigd.
Je wil de volgende keer een
beter werk maken en je er
kent dat de uitdrukkings
kracht niet altijd evenredig
is aan de schoonheid die je
je dacht".
E moderne kunst met
zijn deformaties om
wille van de deforma
ties is niet. de richting van
Stins. „Iedereen heelt een
aangeboren gevoel vooi
schoonheid. Als je bepaalde
dingen gaat deformeren, dan
moeten er ook geestelijk-
dingen in de knel zitten zo
diagnosticeert hij.
Iedere tüd heeft z«n eigen
het creatieve vermogen, of
liever in het on-vermogen.
,.De techniek heeft zo'n
vlucht genomen, dat ieder
een zich afvraagt waar het
einde is. Slechts een kleine
groep geleerden omvat deze
voortgang. Om burgerrecht
te krijgen moet men tijd heb
ben. Dan zal de onmacht
kunnen verdwijnen. Nu be
angstigt de onmacht om het
technische voortgangsproces
1e vatten de kunstenaar
nog. En niet alleen de kun
stenaar, iedere mens'
AAR een kunstenaar
moet niet over zijn
eigen werk praten en
daarbij niet te veel blijven
filosoferen.
Toch is de behoefte om de
levensfilosophie te beoefenen
een integrerend deel in het
werk van deze beeldhouwer.
En waar hij de geestelijke
inhoud niet in steen kan
vastleggen, gebruikt Stins de
taal van het symbool. De
Icarus die vleugels aangordt
om de zon te bereiken len
einde het licht van de heme'
te halen, overschrijdt een
grens Daarbij was hij nog
door zijn vader gew;aa|;"
schuwd. Als de was, waai-
mee z«n vleugels aan zyn
romp waren vastgeplakt,
dan ook smelt, dan \s dat
een straf die de goden hem
opleggen, omdat hij „hybris
pleegde, Stins beeldt de Ica-
rusfiguür af met een ge
broken zwaard, om daarmee
aan te duiden dat en hoe c.e
strijd geëindigd is.
Voor de Maasdam en
„Diemerdyk" van de Hol-
land-Amerika Lijn heelt
Stins verschillende werken
gemaakt, o.a. een 3 m. mng
relief in brons geïnspireerd
op de Finse Kalevala. De
opdracht luidde iets te ont
lenen aan de zee, maar zon
der vrouwefiguur. De Grie
ken kenden de figuur Gal-
lathea, maar dat was een
vrouw en de figuur Neptu-
nus is nogal vervelend om
dat hij als prototype voor
de zee overal wordt gebe
zigd. Stins beeldde toen de
Finse wilde God van de zee
„Wcllamo" af, bazig met het
besturen van dolfijnen. Voor
de .Maasdam" maakte Stins
een klok met als cijfers
twaalf uit ivoor gesneden
figuurtjes van de dieren
riem.
De Marshallhulp inspi
reerde hem tot hot maken
Van een beeld, een inspiratie
die het zakelijke en mense
lijke element in een groep
samenbrengt en die een
voor ons land zo belangrijke
daad vastlegt voor het nage
slacht. Het materiaal is ver
edeld doordat op monumen
tale wijze de ellende van het
verarmde Holland 'en Euro
pa) wordt opgeheven dooi
de hulp uit Amerika. De lijn
naar omhoog als symbool
van een mogelijke wederop
standing. Een beweging in
de statische beeldhouw
kunst. Een kenmerkend ele
ment in het werk van de
Amsterdamse beeldhouwer
Dick Stins.
Deze bedrijven die aan de buitenlandse
concurrentie niet meer het hoofd kunnen
bieden, eisen invoerbeperkingen ofwel
zij eisen dat de Nederlandse lonen vei-
hoogd worden, zodanig dat de concurren
tievoorwaarden gelijk worden.
Er wordt gewezen op de onrustbaiend
grote werkloosheid en het teruglopen van
de totale Belgische export, welke in Juni
i.l. ruim een milliard lager was dan in
Mei - een vermindering van ruim 10
Naar aanleiding van de talrijke artike-
Wat nu een dergelijke loonsverhoging
in Nederland betreft de verschillen
met die in België lopen van 30 tot 40'/.
ên soms nog veel hoger - is men eter
hier unaniem over eens, dat dit de Ne
derlandse export in groot gevaar zou
brengen.
Wii zien hier dus de Belgische en Ne
derlandse opvattingen tegenover elkaar
staan Er dient dan ook zo spoedig moge
lijk naar een oplossing te worden gezocht,
want indien Benelux wordt losgelaten, zou
dit zowel voor België als voor Nederland
een economische ramp betekenen.
Het K. N. M. I. deelt mede:
De laatste dagen heeft het weer in
Nederland voortdurend onder invloed
van storingen gestaan en ook tijdens het
weekeinde zal hierin nog weinig veran
dering komen.
Er is namelijk Vrijdagmiddag ten Zuid
westen van Ierland een actieve depressie
ontstaan, die vanochtend het uiterste
Zuidwesten van Engeland passeerde en
in Noord-Noordoostelijke richting ver
der trekt. Deze depressie wordt voor
afgegaan door een uitgebreid regenge-
bicd, dat ook over Nederland zal trek
ken. We verwachten evenwel, dat het
vanavond het grootste deel van ons land
zal zijn gepasseerd.
Om dc depressie heen stroomt iets
koelere lucht, welke vanavond door naar
Zuidwest tot West draaiende, winden
Nederland zal worden binnengevoerd.
In deze lucht kunnen tengevolge van
dc onstabiele opbouw enkele buien lot
ontwikkeling komen, zodat ook morgen
niet op mooi zomerw#:r gerekend mag
worden.
De invocrcommissie van de Duitse
Bondsrepubliek heeft Vrijdag toestem-
hing gegeven voor de invoer van fokvee
uit Nederland ter waarde van 350.000 DM.
(Van onze mysterieuze medewerker)
Dc grijze wolk, die grimmig grijzend
over Breda-Oranjestad hing, is gister
avond als bij toverslag verdwenen en
geen druppel is er uit de hemelen neer
gevallen, toen duizenden begoochelde
feestgangers op de speelweide in het
feeërieke stadspark, het Valkenberg, de
middeleemvse magiër Merlijn de ope
ningsmanipulaties zagen verrichten, die
het driedaags internationaal goochcl-
congres inluidden. Wij stonden enigszins
bedremmeld temidden van de tallozen,
toen wij uit de mond van dc heer De Nijs,
voorzitter van liet organisatie-comité,
moesten vernemen, dat dc eerste truc in
optima forma al in September 1.189 door
Prins Maurits met zijn turfschip teas
vertoond. En toen de heer H. Vermcijden,
voorzitter van dc Nederlandse Magische
Unie, met omfloerst cn bedachtzaam
stemgeluid, het internationale onbe
trouwbaregezelschap had welkom ge
heten, moesten wij denken aan een zeke
re heer Wier, een middeleeuwer, die in
15J/7 in een boekwerk -Pseudo Monor
chia Demonum" dc volgende gedenk
waardige woorden heeft neergeschreven:
„Nu mogen voor de ogen van alle ster
velingen, die in de gloed van het helle
daglicht niet begoocheld wensen te wor
den, blijken de impertinentie, toverijen,
ijdelheid, list, bedrog, geraaskal, geestes
stoornissen en openbare leugenachtig
heid van dat soort behekste lieden, die
niet schuwen te stoffen snoeven Red)
dat zij tovenaars zijn''.
Mundus vult decipi de wereld wil
bedrogen worden, en voor ons die. in dc
gloed van het veelkleurige verlichte park
maar al te graag behekst werden, was
een avond begonnen, waarvan wij na af
loop niet konden weten, of het inderdaad
een avond, getveest was.
„Goeden avond, konijn", zeiden wij
opgewekt, tot een congressist.
„Pardon, duif", antwoordde dc hoge
hoed, „ik ben geen slang, ik ben een
keuken". „Of ik", dachten wij be
schaamd, in stilte. Ên wjj zagen in het
Oranje-paviljoen ,Arando", een vee-arts
uit Woerden, die zich vlug in dc kaarten
liet kyken. Voor onze van alle magie
vreemde neus stond plotsklaps de heer
Dc Lungs, vertegenwoordiger uit Zwolle,
die dc zaak verlaten had om ons er in te
laten vliegen. Centen werden stuivers en
dubbeltjes kwartjes. Een meterlang
koord, schoot in de knoop en ook weer er
uit. Utaki, bedrijfsleider uit Helmond,
leidde ons met zijn bedrijvigheid om de
tuin. En gele bolletjes werden rood en
zwart en bleken toch weer groen te zijn.
De grote Pivado, vcel-gewaardccrd lid
van de vereniging, in werkelijkheid de
73-jarige pater Van Doorn, oud-profes
sor van het seminarie, was in Reuver bij
Venlo gebleven, waar hij rustende is cn
in dankbare herinnering spraken zijn
collega's over hem.
Bill Strickland heeft ovs vanmorgen
op het concours in zijn strikken doe i
belanden en drie Duitse gasten uit het
Ruhrgebied kijken nog maar wat rond.
,Nou ja", dachten wij cn speurden naar
stig dc inhoud van onze zakken na.
Is dit een stevige knoop in je zak
doekf Wij vonden van wel en weg xvas
de knoop weer. Toen spraken wij een
heer, die met snode plannen rondliep.
Amateur in de ware zin des woords.
maar wiens interesse in de vaderlandse
gang van zaken ontroerend genoemd
mag worden. De grootste en meest im
posante truc van alle tijden zal hij bren
gen, met de allure van een grootmeester
en de aplomb van titaan. „Wat zijn uw
plannen?", vroegen wij stil. „Ssst" en
bezwerend legde deze magiër zijn vinger
op de mond, „ik ga het ministerie ver-
Donker-emanen". En toen werd voor ons
de maan donker en ontwaakten wii in de
gloed van het helle daglicht. Breda was
er nog. Maar twijfelend als we zijn, vra
gen wij nu onszelf af, of het congres
wel werkelijk geopend, is.
