Wat is zo n waterstofbom precies
Engeland, gewikt en gewogen
door een „redeloos rijmer"
Castella-Vaatwas
Chief Cöliip
0mWerCkeo m
Scherpe kijkverzacht door een
iveldadige humor
blinkender vaat en
zachtere handen!
Tracteer Uzelf
in Uw vacantie!
lifsi
keuken
De béste
sigaret voor
Uw gezondheid
Met een schok, die volkomen deed vergeten, welk een seliok er door de wereld ging, toen Truman
Mededeelde, dat Sovjet-Rusland over atoombommen beschikte, heeft dezelfde weréld vernomen, wat
Malenkov zei: ook wij hebben de waterstofbom. Sovjet-Rusland zou dus de z.g. H-bom hebben, die
duizend maal erger is dan de atoombom, waarmede Hirosjima verwoest werd.
Wat er aan te pas komt
Verklaring als waar
schuwing
Tegenstelling tussen water
stof en atoom
Het zou negen jaar geduurd
hebben
Er mag dus geconstateerd wor
den dat, indien Malenkovs mede
deling op waarheid berust, de Sov
jet-Russische geleerden er negen
jaar over gedaan hebben, om de
theorie dusdanig meester te wor
den, dat ze hun heer en meester de
gelegenheid konden geven, de we
reld met een: öök wij hebben de
waterstofbom te overbluffen. Des
kundigen zullen de eersten zijn om
te erkennen, dat wie de atoombom
heeft, in staat is een waterstofbom
te maken. Immers, er is een atoom
bom nodig, om de energie hiertoe
op te leveren. Deze moet de kracht
opleveren, om een liter vloeibare
tritium dusdanig te verhitten, dat
ook het deuterium ontbrandtDit
proces voltrekt zich in een milli-
oenste seconde, dus ontzaggelijk
snel.
Werkelijk een bom ver
vaardigd?
Het zal voorlopig nog wel een
raadsel blijven, of de Sovjet-Rus
sen in hun geheimzinnige Atom-
grad, waar volgens de geruchten
200.000 mensen, in volkomen af
zondering ergens in een Siberische
woestijn zouden leven, werkelijk 'n
waterstofbom hebben vervaardigd.
Ofschoon, we hebben de verzeke
ring van Amerikaanse geleerden,
die er op wijzen, dat aangezien
men voor het maken van een wa
terstofbom een atoombom nodig
heeft, welke tot ontploffing moet
worden gebracht de Sovjet-Russen
in staat zijn een waterstofbom te
maken, maar.atoomontploffin
gen zijn de laatste tijd niet gesig
naleerd. Ênde deskundigen in
Amerika kunnen zich niet voor
stellen, dat de Sovjet-Russen een
middel zouden hebben gevonden,
om een atoombom geruisloos tot
ontploffing te brengen. Ze zitten
daar in Atomgrad voor dezelfde
moeilijkheden als in Amerika en
Engeland, waar het verwerken der
grondstoffen voor de waterstofbom
een langdurig en kostbaar proces
is, ondanks alle vereenvoudigingen,
welke men gevonden heeft.
Observator
Genegenheid
Hoeveel waarheid en hoeveel overdrij
ving er in deze woorden schuilt, kan
iedereen uitmaken die langere tijd in
Engeland heeft vertoefd. Maar ook wie
nog nooit het Kanaal is overgestoken,
voelt dat achter deze en vele andere
uitspraken van Van der Vat een on
miskenbare genegenheid schuil gaat, De
toon van dit gehele boek getuigt daar
trouwens van.
Geen humoristische Baedeker
Europamijn vaderland
VRIJDAG 14 AUGUSTUS 1933
PAGINA 3
Doe eens alles anders, beter,
feestelijker! Rook eens een extra-
fijne Virginia:
OP IEDERS LIP!
Wie zich het tumult herinnert na Truman's mededeling, waarop spoedig een bevestiging van het
Kremlin uit volgde, zal toch inderdaad wel even het hoofd schudden over de algemene opwinding
naar aanleiding van deze nieuwe zet van Sovjet-Rusland. Eigenlijk is het momenteel belangrijker te
weten, of de heersers in het Kremlin door de een of andere oorzaak gedwongen zijn geworden, een
dergelijke opzienbarende verklaring af te leggen, dan na te gaan, of de Sovjet-Russen inderdaad over
een Waterstofbom of meerdere bes.chikken. Het is immers hoogst merkwaardig, dat in een periode,
^aarin Sovjet-Rusland met grote moeilijkheden in zijn satellietlanden te kampen heeft en vermoe-
el'jk ook in eigen land „zich groot moet houden", door het Kremlin opeens met de waterstofbom
^°rdt geschermd. Nu. politieke redenen zijn er verder genoeg, Sovjet-Rusland wil sterk staan.
at het Kremlin waterstofbom-
Deze H.-bom of waterstofbom is
feitelijk een reusachtige vuurhoos
met een temperatuur van milli-
oenen graden Celsius. In een straal
van vijftien kilometer doodt deze
vuurhoos alle organische leven. De
stevigste gebouwen storten er door
als kaartenhuizen ineen, terwijl de
luchtdruk elke beschrijving tart.
Bij de productie van waterstofbommen
kan men inmiddels niet het waterstof
zonder meer gebruiken. Deze substantie,
veertien maal lichter dan de lucht, is een
der bestanddelen van het water. Voor de
waterstofbom moet ze „verwerkt" worden
en wel tot de z.g. isotopen, in dit geval
deuterium en tritium. Het helium wordt
verkregen, door deuterium onder bijzonder
hoge druk te zetten, bij een even bijzon
der hoge temperatuur. Uit het deuterium
wordt weer tritium vervaardigd en juist
de vervaardiging daarvan brengt de reus
achtige kosten met zich mede. Een Ame
rikaans geleerde heeft onlangs gepubli
ceerd, dat een kilo tritium niet minder
dan vijftien millioen dollar kost. En voor
een gewone waterstofbom heeft men dui
zend kilo tritium nodig. Gelukkig kwam
men vrij spoedig tot de ontdekking, dat
tritium ook op andere wijze vervaardigd
kan worden. Men treft het n.l. als bij
product aan in uraniumzuilen, de z.g.
kernreactoren, welke bij de productie van
atoomenergie worden gebruikt. Een ver
eiste was, in de laboratoria de z.g. splijt-
ovens krachtiger te maken. Dit is gelukt
en aldus voorkwam men, dat een water
stofbom maar eventjes 15 milliard zou
kosten!
Welk een kracht de waterstofbom ont
wikkelt,' is op het atoleiland Eniwetok ge
demonstreerd, toen dit in de hitte van de
ontploffende bom half verzengde. De ex
perimenten daar hebben naar vanzelf
spreekt de Sovjet-Russen wel enige na
dere gegevens verstrekt. Ten slotte kan
men niet alles geheim houden. En zoals
gezegd, verschillende deskundigen heb
ben hun heil achter het IJzeren Gordijn
gezocht en daar vermoedelijk óók niet
stilgezeten.
Het onderzoek op het gebied van de
atoomenergie is trouwens iets waaraan
vele geleerden van allerlei naties al sinds
jaren deelnemen. In dit verband is het
wel aardig te vermelden, dat zopas de
Amerikaanse regering aan een groep Ita
liaanse experts een schadevergoeding van
300.000 dollar heeft toegekend, omdat in
de Verenigde Staten bij het opwekken van
atoomenergie gebruik wordt gemaakt van
een procédé overigens een tamelijk
klein onderdeel waarop ze in 1933 reeds
patent hadden genomen. Het groepje Ita
liaanse experts omvatte ook de bekende
geleerde Enrico Fermi, die deelgenomen
heeft aan de oprichting van de atoomstad
Los Alamos in Nieuw Mexico en daar be
langrijk wetenschappelijk werk ten be
hoeve van de ontwikkeling der atoom
energie heeft verricht.
!"e.n kan laten vervaandigm, is
Uiten kijf. Immers, het moet reeds
Uchs zijn geweest, die in 1944 het
■J -neim van de samenstelling van
Waterstobom aan de Sovjet-
pUssen verrried en later zullen een
°ntecorvo en een Maclean, die
'Poorloos achter het IJzeren Gor-
Vn verdwenen, vermoedelijk nog
énkele aanvullende gegevens naar
Moskou gebracht hebben.
Het vervaardigen van een waterstof
bom is een enorme kostbare onderneming.
Maar dit zal voor het Kremlin geen on
overkomelijk bezwaar zijn geweest Dus
het lag voor de hand, dat de Sovjet-Rus-'
sen na aan de productie van atoombom
men begonnen te zijn, ook die van helium-
Ofwel waterstofbommen zouden ter hand
nemen. Vermoedelijk is Malenkovs op
zienbarende mededeling voor de geleerden,
die op dit gebied in verschillende landen
werkzaam zijn, niet eens zo'n grote ver
rassing geweest. Het is intussen juist in
^ie kringen en met name in de Verenigde
Staten, dat men er op wijst, dat bij het
^vaardigen van waterstofbommen en
bet noodzakelijke experimenteren er mede
^ich ontploffingen voordoen, welke be-
^lst door de hiertoe vervaardigde instru-
ten .9 en apparaten geregistreerd moe
dat Officieel is nooit kond gedaan,
w in Sovjet-Rusland explosies heeft
op ®enornen, welke betrekking hadden
exPerimenten met-de waterstofbom,
at" zal zich herinneren, dat zulks met
°oihbom wél gebeurd is. Truman leg
de zijn verklaring af naar aanleiding van
hem door zijn atoomgeleerden verstrekte
gegevens. En toen kwam uit Moskou de
mededeling dat er inderdaad met atoom
energie geëxperimenteerd was, maar voor
vredelievende doeleinden
Malenkovs verklaring omtrent
de waterstofbom lijkt ons voofal
bedoeld als een waarschuwing
aan de Westerse wereld en.
aan het eigen binnenland, terwijl
het voorts allerminst onmogelijk is,
dat zoals „The New-York Times"
het dezer dagen uitdrukte Malen-
kov's waterstofbom in werkelijk
heid niets annders is dan een.
propagandabom, alhoewel dit ze
kere vo rderingen in de productie
van dit ongemeen gevaarlijke wa
pen uiteraard niet uitsluit.
Maai wat is nu zo'n waterstofbom pre
cies. zal men zich afvragen. We kunnen
op deze vraag slechts een algemeen ant
woord geven, waardoor men zich enigs
zins een voorstelling kan vormen van het
wetenschappelijke probleem: de water
stof- of heliumbom.
De waterstofbom vormt met de atoom
bom een tegenstelling en wel in zoverre,
fttrn' INKLEURDEN. Rechts de bekende Italiaanse atoomgeleerde Enrico
Links zijn collega Bruno Pontecorvo, die achter het IJzeren Gordijn
verdween.
dat bij de eerste atoomkernen worden op
gebouwd, terwijl die bij de atoombom
juist gesplitst worden. De Engelse bena
mingen geven vrij duidelijk weer, wat het
verschil hier is. Een atoombom wordt „fis-
sionbomb" genoemd, dus een splitsende
bom, de waterstofbom een fusionbomb,
dus een fuserende ofwel samenvoegende
.bom. In de waterstofbom wordt water
stof ofwel hydrogeen in helium omgezet.
Hierbij komt, evenals bij de splitsende
atoombom geschiedt, energie vrij, overi
gens in veel grotere mate. In verband met
het helium wordt de waterstofbom ook
H.-bom genoemd en als zodanig is hij
eigenlijk het eerst bekend geworden. Er
werd aanvankelijk vrijwel uitsluitend
over de H.-bom gesproken.
MACHINES VOOR ATOOM ENERGIE. Met deze machines norden de z.g.
isotopen gemaakt, concentraties van atoomenergie, die voor geneeskundige
doeleinden icorden gebruikt.
De Italianen hadden een eis voor 10 mil
lioen ingediend. Na lange onderhande
lingen namen ze ten slotte genoegen met
300.000 dollar. Onder hen bevond zich een
in de Verenigde Staten werkend Italiaan
se geleerde, die optrad namens.... Bruno
Pontecorvo, de man, die de geheimen van
het Engelse atoomlaboratorium Hartwel
mee naar Sovjet-Rusland nam.
Aangezien de Verenigde Staten vooral
tijdens de oorlog hun atoomgeheimen uit
wisselden, waren talrijke geleerden er van
op de hoogte, ook in Canada. Wat Los
Alamos betreft, dit was werkelijk een in
ternationaal centrum. Daar werd de wa
terstofbom aanvankelijk als de „super
super" aangeduid. Er werkte o.a. prof. Ed
ward Teller, die thans aan de universi
teit van Californië verbonden is. Onder
diens leiding is de waterstofbom vervaar
digd, welke op Eniwetok in 1951 tot ont
ploffing werd gebracht. Doch reeds in 1945
waren de principen ervoor in wetenschap
pelijke formules vastgelegd. En toen be
vond een gedeelte er van zich dank zij
Fuchs verraad in Sovjet-Russische han
den
In zijn boek „Th%Hell Bomb", waarin
de Amerikaanse populair-wetenschappelij-
ke journalist William L. Laurence de wa
terstofbom beschrijft, zegt hij, dat deze in
twee vormen vervaardigd kan worden.
Men kan hem een stalen omhulsel geven,
zodat hij niet radioactief uitstraalt of een
van kobalt. Met deze laatste waterstofbom
zou men een enorme radio-actieve wolk
kunnen verwekken, die jarenlang haar
dodelijke stralen blijft uitzenden. Maar
de in staal gevatte bom is voor militaire
doeleinden veel geschikter, vanwege zijn
grote, vernietigende kracht. Volgens Lau
rence zouden twee waterstofbommen ge
noeg zijn, om twee oprukkende grote le
gers volkomen uit te schakelen, nog voor
dat ze de grenzen van een land overschre
den hebben. Laurence zei reeds in 1951,
dat de Sovjet-Russen bij de experimen
ten voor de vervaardiging van de water
stofbom drie jaren bij de Verenigde Sta
ten ten achter lagen en deze achterstand
is vermoedelijk nog groter geworden. Ze
komen vooral het onontbeerlijke uranium
te kort.
Noteren we hier nog even, dat tritium
een product is, hetwelk in de natuur niet
voorkomt. Maar millioenen jaren geleden
kwam het wél op aarde voor, toen deze
nog haar huidige vorm moest vinden en
een gloeiende bal was. En wat de water
stofbom betreft, deze is feitelijk een klei
ne zoh.
Intussen heeft het bericht van het toe
kennen van een schadevergoeding aan
een groep Italiaanse atoomgeleerden,
onder wie, zoals we reeds aanstipten, zich
een vertegenwoordiger van Bruno Ponte
corvo bevindt, in Engeland het gerucht
doen ontstaan, dat Pontecorvo door de
Sovjet-Russen ontvoerd is. Indien dit zo
is, zou er weer stof aanwezig zijn voor
een nieuwe roman in de inderdaad ro
mantische historie van de H.-bom.
Twee journalisten hebben hun indrukken, opgedaan in het buitenland,
in een boek bijeengebracht. Daan van der Vat heeft zich, als Loudens
correspondent van een Nederlands dagblad, in en rond de Engelse hoofd,
stad gehouden, terwijl Rein Blijstra zijn ervaringen van reizen door België,
Engeland, Duitsland, frankrijk en Italië beschrijft. Er bestaan diepgaande
verschillen tussen deze boeken. Blijstra's belangstelling gi'ig hoofdzakelijk
'uit naar culturele aangelegenheden, terwijl Van der Vat de Engelsman
in zijn gewone dagelijkse leven beeft „betrapt" en in vele gevallen
ontmaskerd. De titels zijn trouwens veelbetekenend. Van der Vat noemde
zijn boek „Britten, beesten en buitenlanders of hoe in Engeland aan
het leven wordt geleden Blijstra koos de titel „Europa, mijn vaderland"
overigens een wel wat erg klein uitgevallen Europa! Be titels zeggen
op zich al twee dingen: ten eerste dat an der Vat. alias de Daan Zonder
land van de verrukkelijke „redeloze rijmen", zijn slachtoffers met de
nodige humor te lijf zal gaan, terwijl Blijstra een ernstige toon zal
aanslaan. (Dit doet bij inderdaad, maar zeer levendig en boeiend). Ten
tweede, dat Van der Vat suggereert dat het Kanaal breder is dan bet
schijnt, terwijl Blijstra daarentegen aanduidt dat het breder schijnt dan
het is. Maar men moet dat niet al te zwaarwichtig opnemen. De zaak zit
eenvoudig zo, dat men zich in bet vaderland van de kunst gauwer op z'n
gemak voelt dan in de huiskamer van een echt en onvervalst Engels gezin
Hoe is het dan in zo'n Engelse huis
kamer? Wel, zegt Van der Vat, dat ligt
er aan hoe u er binnentreedt^ Als Brit?
Dan zult ge binnen weinige minuten een
gezellige en serieuze boom hebben op
gezet over de lekkerste cake! Als beest?
Kans om vertroeteld te worden, vooral
als u 't grote geluk zoudt hebben 'n heus
paard te zijn. Als buitenlanderAch
„Weliswaar", aldus de schrijver:
„helpt in vele gevallen een goede op
voeding de Engelsman geleidelijk zijn
instinctieve afkeer voor de „foreigner"
(vreemdeling) gedeeltelijk te overwin
nen. althans (en soms op zeer charman
te wjjze) te bemantelen; maar er blijft
in de manier waarop de Engelsman
pleegt om te gaan met de buitenlander
altijd een ontastbaar element, dat doet
denken aan de gaardenier en de blad
luis. En er is een Londens avondblad
dat het woord „foreigner" niet kan ge
bruiken zonder dat er een rilling van
afschuw schijnt te lopen langs alle
kolommen, terwijl het nationale och
tendblad „The Daily Express" kan ge
wagen van „The foreigner" alstof aan
gene zijde van het Kanaal, bij Calais, de
hel begint".
Nog mooier wordt het als Daan van
der Vat, heerlijk badinerend, voort
gaat: „Er is nog een woord voor
buitenlander, namelijk „alien" dat bij
voorkeur gebruikt wordt door de
paspoortcontroleurs, de politie en de
rechterlijke macht. Hetzelfde woord
betekent eveneens „weerzinwekkend".
En „alienism" betekent dan ook niet
„liefde voor buitenlanders" doch „de
studie van geestesziekten". Er zijn na
tuurlijk genoeg Britten die buitenlan
ders, om zo te zeggen, aan hun boe
zem drukken, zoals je ook mensen
hebt die een aap houden als huis
dier"'s
Sprankelend is deze toon, plaagziek
en licht overdrijvend. De schrijver goo
chelt met de meest bizarre vergelij
kingen, die een scherpe opmerking eer
der méér dan minder raak doen zijn,
maar die er tegelijk de stekelig® kant
jes aan ontnemen. De humor verleent
een grote mildheid aan deze artikelen.
Het is een werkelijk geestige humor,
iets wat Wij, al dan niet terecht, „typisch
Engelse humor" plegen te noemen
zodat men dus zou kunnen zeggen dat
de Britten door de schrijver met hun
eigen wapenen worden bestreden.
Geen enkel onderdeel van het dage
lijkse leven in Engeland is aan de aan
dacht van Van der Vat ontsnapt. Er
staan artikelen in dit boek, die gere
kend moeten worden tot de beste blad
zijden welke de thans in ons vaderland
zo nijvere humoristische literaire indus
trie heeft voortgebracht.
Wij denken bijvoorbeeld aan het stuk
over „De Snorrewis" het mannetje
dat op de ondergrondse stations van de
aanplakbiljetten-met-geziehten de snor
ren uitwist, daar door zich vervelende
passagiers op aangebracht. Een lief
hebberij, die altijd weer nieuwe suppor
ters blijkt te hebben, van vader op zoon,
en die de „Snorrewis" derhalve wat
men noemt „een vaste positie" heeft
bezorgd
Daan van der Vat, die reeds lange tijd
in Engeland woont en met een Engelse
getrouwd is (het boek is opgedragen ito
Kathleen, who puts up with it.all
heeft geen soort humoristische Baede
ker geschreven; al grijpt hij de gele
genheid aan om en passant heel wat we
tenswaardige dingen te vertellen, het.
-s toch in de eerste plaats de Engelse
mens met zijn eigenaardigheden, fei
len bewonderenswaardige en (in onze
ogen) belachelijke eigenschappen, met
zijn geringschatting en overschatting,
die zijn aandacht gaande houdt.
En die hij, op zo plezierige wijze, töeh
'n beetje nader tot ons heeft gebracht!
De Uitgeverij het Spectrum heeft het
boek, waarvan wij bijzonder hebben ge
noten, aantrekkelijk uitgegeven. Het om
slag (van wie?) geeft geheel en al de
geest van het werk weer. Ook de band
is opvallend mooi.
Het boek van Rein Blijstra, een van
onze beste schrijvers van korte verha
len, werd uitgegeven door de Arb. Pers
te Amsterdam, die het eveneens zeer
smaakvol verzorgde. Het is rijk geïl
lustreerd met goede foto's. De onder
titel van „Europa, mijn vaderland" luidt:
„een reisboek"; zoals gezegd is het een
verslag van ervaringen op cultureel
gebied, opgedaan tijdens reizen in het
(West-) Europa van na de oorlog.
Hoe is de stand van onze, Europese
kunst en cultuur, nadat een cultuur-
dodend en de zielen verminkend regiem
en het geweld van een oorlog, over
onze landen zijn gegaan? Dat is onge
veer de vraag, die Blijstra zich op zijn
reizen voor ogen heeft gesteld. Het
resultaat is niet een soort geestelijke
verlies- en winstrekening, maar het af
leggen van een persoonlijke reken
schap: want de schrijver heeft wat
verloren ging en gewonnen werd niet
alleen maar geregistreerd hij heeft
elke „post" doorleefd, bewogen of
critisch, maar altijd met een onmisken
bare verbondenheid: niets in dit kleine
Europa is hem „vreemd"'.'
„Men zal uit dit boek niet vee] meer
kunnen lezen dan de bekommernissen
„van een verontrust mens en de vreug
de en trots van een in al zijn vezelen
aan Europa verbonden sterveling", al
dus karakteriseert de schrijver zelf
zijn boek.
Belangrijke artikelen, bijvoorbeeld
over de puinhopen van eens beroemde
bouwwerken, worden afgewisseld door
minder belangrijke. Sommige der arti
kelen over het toneel hebben te zeer
het karakter van een dagbladrecensie
om het in een boek als dit te doen. Een
enkele maal doet de schrijver wel "n
beetje gewichtig, hetgeen even hindert
omdat het overige juist zo onopzette
lijk verteld is.
„Bezorgd, maar niet zonder hoop",
dat is, naar wij menen, de les die we
uit dit interessante boek magen trek
ken,
REIN BLIJSTRA
■bezorgd, maar niet zonder hoop..
Advertentie
Per pak 25 cent Dubbel pak 45 cent
Ruslands waterstofbom
EEN ATOOMZUIL. Het apparaat,
uaarin atoomkernen worden gesplitst
levert een wonderlijke aanblik op.
Dit is een utoomzuil in de Ameri
kaanse atoomjabriek te Oak Ridge.
Advertentie
