U zendt toch ook n ansichtkaart?
Madonnabeeldje uit tijden van
vervolging
Waar St. Clara haar simpel leven
van liefde doorbracht
VD0R30HG
Hier WEEGT men
heksen
8BEWTQW
W OU®
het grabbeltonnetje
PICCARD MOET VOORZICHTIG
AAN DOEN
nm
ASSISIE, gezegend oord in een
gelukkige streek
DE HEILIGE VAN DE WEEK
Geschiedenis van een vijf-en-zeventigjarig
vacantie-gebruik
Zijn batyscaphe is uit smalle beurs gebouwd
Prof. G. van Poelje
Hadt ge gedacht
Dierenpuzzle
12 Augustus: H. Clara
VRIJDAG 14 AUGUSTUS 1953
PAGINA 6
Cent de prik....
HONDERDJARIGE IN
STRIJENHAM
Melr. Grijs genoot hoge
In dienst van het toerisme tjes> versulde munten> bloemcn met na.
belangstelling
Bloeiende industrie
Grootkruis Orde Leopold II
ifWF 'PU mm W'
Oorlogsprentjes
IN ST.. NICOLAASKERK TE
SCHALKHAAR
UMA
Een kale houten tafel
Amerikaanse ambassadrice
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
CORRESPONDENTIE-ADRES:
POSTBUS 8, HILVERSUM.
(Van een medewerker)
j 7 lithograaf Ludwig Zrenner, met varken-
f-i kvuui. ntrj.tr seats letcujit. ljm suiuctitfii r. i_i~ n- w,.
vacantiegeneugten. Een mens moet aan het fronti die door de familieleden met dle belangstelling het sortiment,
ziin vrienden en familieleden nu thuis met dergelijke poststukken werden
eenmaal laten weten waar hij zijn gesteund, kregen schik in het geval en f ontstonden allerhand stijlen - van
i zonden getekende prentbriefkaarten met liet zoetste romanticisme tot de nuchter-
vnje dagen doorbrengt. Het verhoogt oorlogstaferelen terug en zo kwam de ste fotografie er kwamen felicitatie-
de vacantievreugde als je weet, dat prentbiiefkaart algemeen in de mode. kaarten, ingevoerd door de Münchense
je buren een verwonderde uitroep
slaken: „Zeg... die Jansen
Tirol! Wat een natuur daar.... waar jJE „ansichtkaart'' in dienst van het ieve rijmpjes, plaatjes met bonte post-
haalt hij de centen vandaan!" we hebbeste dankcnlalTeen Duitse zeg:e,s etc- Elke tiid z«n ci?en st«>> al
Deze kaarten hebben natuurlijk ook kunstenaar, die in 1872 genóeg had van heeft zich veel kitsch tot in onze dagen
hun geschiedenis en het heeft zin er bij het hongerlijden en zich toelegde op de gehandhaafd
het jubileum van de briefkaart, die in vervaardiging van koperetsen van Neu-
1878 door de Internationale Postconven- renberg, afgedrukt op briefkaartformaat,
tie officieel voor alle landen werd aan- Hij heeft er dertig jaren lang een goede
vaard, even bij stil te staan. In 1878 dus boterham in gehad. Hij stierf in 1905
werd de doodgewone briefkaart officieel maar het idee heeft hem overleefd en
als correspondentiemiddel in het gehele elke toerist zendt thans graag eenp rentje
internationale postverkeer geaccepteerd, van de streek, waar hij geweest is, naar
d.w.z. ruim een eeuw nadat de Franse zijn familieleden thuis. Niemand denkt
graveur Demaison zijn eerste prentbrief- daarbij nog aan Fraoz Rörich, de etser,
kaarten in de handel had gebracht. In die er mee begonnen is.
de Almanach de la petite poste de Pa- De mooie kaarten met Zwitserse
ris anno 1777, vindt men een duidelijke
zinspeling op deze prentbriefkaart: ge- berglandsphappen dateren uit het jaar
E„T In het gehucht Strijenham onder de ge-
N toen begon de verzamelwoede, rneente Poortvliet op het eiland Tholen
Kinderen op school legden de mooie vierde mevrouw H. C. Grijs, die ruim een
kwart eeuw weduwe is van de heer W.
Koppenhol, gisteren onder grote belang-
Schwartz had succes met zijn oorlogs- kaa«!te,n ,i».een boek en U.eten P»k"
or, mi ïrriioe. ken voor knikkers, knopen of centen,
prentjes en hii drukte andere krijgs- 1 is.mivK.eis, Knopen 01 cenien. Koppennol, gisteren oncter grote ne
ET ZENDEN van een prent- haftige tekeningen op zijn briefkaarten Prlkte men zijn geld bij een bladzijde stelling haar honderdste verjaardag.
1 0 J \xm or" csct-n Lr O O lort Hon mnnht s-nan Hin T\n 4 ^11 Kil K -s Hrv^Ktov- inn
briefkaart boort zo bii de af. De boekhandel interesseerde zich en ™a*T. een kaart lag, dan mocht men die De jarige, die bij haar dochter inwoont,
briefkaart Hoort zo bij ue t lijk De soMaten .houden. Zo groeide de belangstelling en genie een goede gezondheid.
Gisterenmorgen heeft burgemeester W.
van Doorn van Poortvliet met echtgenote
en dochter een bezoek aan de jarige ge
bracht en haar namens het gemeentebe
stuur een bloemstuk overhandigd. Ook van
het provinciale bestuur van Zeeland was
een bloemstuk bezorgd. De Commissaris
der Koningin in deze provincie bracht met
zijn echtgenote de jarige gisterenavond 'n
bezoek.
De honderdjarige moest gedurende haar
leven driemaal evacueren wegens een wa
tersnood; de laatste maal op 1 Februari
j.l., doch dit heeft haar gezondheid blijk
baar geen schade gedaan.
drukte prenten, met de post verzonden,
of wel uit pure galanterie of wel met de
bedoeling gelukwensen over te brengen.
Als bezwaar tegen deze nieuwigheid
werd aangevoerd,, dat de mededelingen
openlijk en zichtbaar voor iedereen wer
den overgebracht en dus wel eens aan
leiding zouden kunnen geven tot geklets
van het huispersoneel, ,.dat zich aldus
kan mengen in de interne aangelegen
heden van iedereen".
De gedrukte prenten van de graveur
Demaison deden aanvankelijk veel stof
opwaaien, maar of het huispersoneel er
zich werkelijk te veel mee bezighield of
dat er een andere reden was het
nieuwtje was er gauw af en de gedrukte
prenten zonken weer terug in de ver
getelheid.
OMSTREEKS 1850 bracht een Engelse
kunstschilder de prentbriefkaart tot
nieuw leven. Hij deed dat op een
originele manier. Op de Christelijke
hoogtijdagen met Pasen en de Kerst
wilde hij zijn elders vertoevende vrien
den een bewijs zenden, dat ze thuis niet
vergeten waren: hij zond ze een tekening
van de vriendenschare, drinkend op de
gezondheid van de afwezige. Dobson te
kende zo goed, dat men de personen kon
herkennen en hij wekte daarmee zoveel
belangstelling, dat het zenden van der
gelijke tekeningen in briefkaartformaat
weldra een algemeen gebruik was en
aanleiding gaf tot het ontstaan van een
bloeiende industrie.
De posttarieven waren in die dagen
nogal hoog en de gedachte van Ober-
postrat dr. Von Stephan uit Karls
ruhe om tegen verlaagd tarief corres-
pondentiekaarten in bestelling te ne
men, kwam terecht in vruchtbare aar
de. Vier jaar later zond de Oosten
rijkse post de eerste briefkaart de we
reld in. Op voorstel van prof. Em. Her
mann van de militaire academie te
Wiener Neustadt hield men zich nog
aan beperkende bepalingen met inbe
grip van adres en handtekening mocht
de correspondentiekaart maar 20 woor
den omvatten. Maar die twintig woor
den mocht men dan ook voor twee
kreuzer aan elk willekeurig adres in
Oostenrijk-Hongarije verzenden.
,0„_ j j Prof. Piccard, die met zijn eigen ba- eigen proefnemingen. Zij hebben bij de
1810' toen een drukker met de naam thyscaphe „Triest" nabij Casteilamarp, di laatste proef een diepte van 17 meter
Locher uit Zurich, een winstgevend be- Stabia proefduiken op geringe diepte on- bereikt. Omtrent bet tijdstip van de
drijf maakte van de uitgifte van pano- derneemt als voorbereiding op een uit- definitieve duik is nog niets bekend. Pic-
ranvikaarten Snel daaroo werd de cin(lelÜue afdaling, heeft de twee offi- card Sr droomt van een duik van 3000
ramaKaaiten. anti aaajop wei a cie Cleren van de Franse Marine, die, ge- meter.
prentbriefkaart een exportartikel, dat heel onafhankelijk van de pogingen van Het heeft hier en daar verwondering
ook naar Nederland werd "uitgevoerd, de professor, nabij Toulon in een ba- gewekt dat Franse marine-officieren
thyscaphp 1500 meter in zee zjjn afge- reeds een grote diepte hebben bereikt
Van 1871 tot 1878 ging het ene land na daald, gelukgewenst met hun succes, terwijl de uitvinder zel^ zijn duikdiep-
het andere tot de invoering van de gebeurde bij monde van zijn zoon, te nog in tientallen meters uitmeet.
10„„ Jacques Piccard, die met zijn vader sa- De verklaring is dat de Franse ma-
prentbnefkaart over, totdat in loirf nienwerkt. l>e Piccards bewaren liet rine, met toestemming van Piccard, in-
het gebruik ervan algemeen werd in- stilzwijgen over de resultaten van hun tensief heeft gewerkt aan het aanbren-
gevoerd gen van verbeteringen aan de oorspron
kelijke bathyscaphe, en daarbij geen
geld heeft gespaard.
De nieuwe Bathyscaphe van Piccard,
de „Triëst", is echter uit een smalle
beurs gebouwd. Het toestel heeft een
totaal gewicht van tien ton. Het
kan niet meer dan drie mensen bevatten.
De derde man bü de te ondernemen gro
te duik zal een filmoperateur zijn.
De twee Franse officieren, Houot en
dr Willmer, die te Toulon doken, ver
klaarden zich volkomen tevreden over
de gedragingen van hun bathyscaphe.
„Op grote diepten wemelt het van le
ven", aldus zeide Houot. Men had er
lichtafgevende diertjes waargenomen
men lijmachtig hart. Grote zeedieren liad
men echter niet gezien.
De ambassadeur van België te 's Gra-
venhage, de heer E. Graeffe, heeft giste
ren tijdens een korte plechtigheid in zijn
ambtswoning aan prof. dr G. van Poelje,
lid van de Raad van State, de versierselen
van grootkruis in de Orde van Leopold II
uitgereikt.
•V.'
m.
(Van onze correspondent)
en wijde omgeving. Verbeelde folianten,
welke dateren uit de tijden, toen het be
lijden van de Rooms Katholieke godsdienst
als een vergrijp tegen de Staat werd aan
gemerkt, leggen hiervan getuigenis af. In
TA E autoriteiten hielden een oogje in Vader AM vfm de abdy Sion» der cis_ dë handelingen der Deventer Classis van
U komefdaTde boekTrukke^lwam tercieners te Diepenveen, de hoogeerw. 1 April 1662 b.v wordt met wrevel ge-
uit Oldenburg op 16 Juli 187045 dagen heer Malachias Muller, zal morgen op de wezen op het feit dat men nog steeds van
na de invoering van de correspondentie- feestdag van O.L. Vrouw ten 'Hemelopne- Deventer en elders ter bedevaart trekt
kaart in Duitsland de postkaart ge- tiidens een plechtig Marialof in de naar het landgoed Frieswijk, waar tot de
Utaire"gedachte.^e^land'^a^in^ep^n St. Nicolaaskerk te Schalkhaar, bij Deven- hervorming het Madonnabeeldje aan een
roer in verband met de mobilisatie en de ter, een middeleeuws Madonna-beeldje boom bevestigd moet zijn geweest,
schoonouders van Schwartz, die op reis plaatsen in een daartoe speciaal vervaar- De hofstede „De. Tempel", waar het
waren, werden in Maagdenburg opge- welke j uitgehouwen in Franse beeldje werd teruggevonden, grenst aan
Vinn/Jan TA o dvulrVör H r n Ir tr» oon nimVtf»
houden. De drukker drukte een cliché,
dat toevallig op zijn bureau lag, op een kalksteen.
briefkaart af en zette er een paar toe- handeiing is bedoeld als een eer-
passelijke woorden onder. Zo ontstond
de eerste echt Duitse prentbriefkaart: herstel. Het is het beeldje van de H.
een artillerist bij een kanon, met het Maagd van Frieswijk, dat dertig jaar ge-
onderschrift: leden werd teruggevonden op de boerderij
„Es mogen auf dem wilden Kriegs-
getümmel
Euch glücklich heim geleiten Dampf
und Himmel
Bewahre Euch vor frevles Franken
land
Der tapfere preussische Garde-Lieu
tenant".
dit landgoed. Op deze boerderij vonden na
de hervorming de rondtrekkende priesters
een schuilplaats. Hier werd heimelijk de
H. Mis gelezen en zijn de H.H. Sacramen
ten toegediend.
Ook daarna, toen er enige verlichting
„De Tempel in de buurtschap Averlo was gekornen voor onze voorvaderen, die
onder de gemeente Diepenveen.
In vroeger eeuwen heeft voor dit Maria-
beeldje van Nederrijnse kunst uit het
het geloof trouw, waren gebleven, diende
deze hofstede nog vele jaren als kerk.
De Madonna van Frieswijk moet daar
midden der 15e eeuw een grote verering evenens een veilig onderdak hebben ge-
bestaan bij de Katholieken van Deventer vonden.
ASSISIë, Donderdagavond.
De zevenhonderdste sterfdag van
Sint Clara van Assisië zal waar
schijnlijk op meer of minder plech
tige wijze door de gehele katho
lieke Kerk zijn herdacht. Maar
nergens kan deze herdenking een
zo eigen karakter hebben gehad
als hier in Assisië niet alleen
omdat de heilige hier begraven
ligt maar vooral omdat zij uit deze
stad afkomstig is, hier thuishoorde
en hier voortleeft.
Ja, alles van Franciscus en Clara
leeft hier voort in dit ongeschon
den dertiende eeuwse Assisië. Men
is er hier van overtuigd, dat het
Franciscus' laatste zegen was, ster
vende over deze stad uitgesproken,
die haar behouden deed blijven
door de vele eeuwen welke volg
den op zjjn dood. En dat Sint
Franciscus en Sinte Clara, die
samen een nieuw licht ontstaken
in de Kerk en in de wereld, hun
geboorteplaats zijn blijven be
schermen. is duidelijk. Deze gehele
streek, dit gelukkige Umbrië,
wordt trouwens nog steeds zicht
baar door deze beide heiligen be
voorrecht. Men ziet er de groene
vlakten, de zilveren olijven, de
zware wijnstruiken op aan: geheel
Italië ligt verschroeid in de zen
gende hitte van deze Augustus
maand alleen Umbrië is groen
en vruchtbaar! En als de avond
mist over de Monte Subasio komt,
terwijl de zon in de verte achter
Perugia purperrood ondergaat, dan
herademt Assisië.
Onder alle heiligdommen van dit geze
gende Italië is Assisië zeer beslist het
lieflijkste en zuiverst bewaarde. En in de
dagen, die achter ons liggen, was het als
of het tot nieuw leven gewekt werd om
dat er Sint Clara werd herdacht.
Haar gehele simpele leven ligt hier
voor ons het ouderlijk huis en de kerk,
waar zij de Eerste H. Communie ontving.
SINT CLARA, „helderder dan het licht"
De poort, die zij met bovennatuurlijke
kracht in haar meisjeshanden opende, om
in de nacht haar huis en het 'leven in
deze wereld te ontvluchten. En de verre,
bange wandeling naar Porziuncula.
Hier wachtte haar Sint Franciscus en
hier werden haar weelderige, blonde
lokken afgeknipt Gisteren werden deze
in een gulden schrijn en nauwelijks
verkleurd medegedragen in een lange,
plechtige processie, tijdens welke men
eveneens haar grauwe pij en varkens
haren boetekleed kon vereren.
Na enkele weken vestigde zij zich in 't
kleine klooster van San Damiano, waar
zij de rest van haar leven gebleven is,
als een vuur van liefde en van geluk, on
danks de bittere armoede, de strenge
boete en vrijwillige honger
Alles straalt hier nu nog van dit ge
luk. De zon, de bloemen, de weiden daar
beneden maar ook de kale koorbanken
en de kloostertafel, waarvan het hout zo
zacht geworden is als boter dit alles
is er nog. De koorbank, waarop zjj placht
te bidden, de plaats aan tafel, waar ze
aanzat, en de stille hoek waarin zfj
stierf
En voor ons, haastige twintigste eeuwers,
is hier iets van het geheim van haar leven
en van dat van Franciscus te leren van
twee mensen, die planten en bloemen en
dieren deelgenoot maakten van hun lief
de. Franciscus preekte tot de vogels en
hij „bekeerde" een rozenstruik, die sinds
dien nooit meer doorns had gehad. Maar
Sint Clara verkreeg van God, dat een
klein brood zich, terwijl het gebroken
werd. vermenigvuldigde, tot zij en al haar
medezusters er overvloedig door gespij
zigd waren.
Dat gebeurde in het kleine klooster van
San Damiano, waar zij 42 jaar lang heeft
geleefd, gebeden en gezongen. En daar,
op die stille plaats, werd thans haar za
lige dood herdacht. Er waren daar en
kele honderden mensen, die op de kardi
naal-legaat wachtten. De vicaris van de
H. Vader, kardinaal Micara, kwam plech
tig langs de groene glooiing .naar bene
den. Het purper van zijn gewaad gloeide
in de avondzon.
Verschillende autoriteiten en officiële
genodigden hadden intussen hun plaatsen
ingenomen. In het kleine deurtje, boven
in de gevel, waar de H. Clara eens met
het Allerheiligste in de hand stond om de
Caracenen terug te doen deinzen, stond
nu een nuchtere radio-reporter.
De avondkoelte streek aan en de hitte
trok terug naar de bergen.
Er haperde intussen Iets aan het pro
tocol, want de Amerikaanse ambassadri
ce, mrs Clare Boothe Luce, die uit eigen
beweging besloten had te komen om
haar patroonheilige te eren (zoals be
kend, werd ztj enkele jaren geleden in de
katholieke kerk opgenomen), arriveerde
maar liefst een half uur na de kardinaal
legaat. Maar zij begroette hem met zo
veel jeugdige charme, dat alle aanwezi
gen haar een ovatie brachten.
En we willen niet nalaten een episode
te vertellen, die alle aanwezigen een vro
lijke lach bezorgde. Het programma van
de officiële herdenking vermeldde een
gewijd toneelspel, dat in een van Assi-
sië's kerken zou worden opgevoerd. Een
gemoedelijke monnik nam mrs Boothe
zonder omwegen bij de arm en toonde
haar het aanplakbiljet van Jiet spel. De
titel luidde: „Piu Chiara Delia Luce", het
geen letterlijk betekent: „Helderder dan
het licht", woorden, ldic ontleend zijn aan
de bulle van de heiligverklaring van
gint Clara. Maar de woordspeling op de
familienaam van de elegante Amerikaan
se diplomatie leidde gemakkelijk tot de
vrije vertaling: „Meer Clara dan me
vrouw Luce".
Intussen werden de feestelijkheden ver
duisterd door de onverwachte dood van
pater Hess, de generale ovérste van de
Conventuelen, die op het moment, waar
op hij volgens het programma een plech
tige H. Mis zou hebben opgedragen,
waartoe hij speciaal uit Rome was over
gekomen, geheel onverwacht stierf. Zijn
uitvaart werd een manifestatie van eer
biedige dankbaarheid jegens deze vrome
en rondborstige Amerikaan, die door Sint
Clara in de hemel werd binnengeleid.
Het hoogtepunt van de herdenking
was zeker de processie met de reli-
quieën van de H. Clara. Maar wat direct
daarna volgde, maakte zo mogelijk nog
diepere indruk. Om 9 uur werden aller
wegen fakkels en vetpotjes ontstoken.
Van de grootse burcht van Frederik de
tweede tot het kleinste huisje van de
stad toe, alles stond te glanzen van
licht. De vlammen dansten in de avond
wind, die eindelijk koelte bracht.
Op de piaz'za speejde de stadsharmo-
nie en de klokken van de kerken luid
den in de avond. En de basilliek van
Sint Clara werd verlicht, alsof er een
hemelse glan? over werd uitgegoten.
vmm
„Heksen? Maar heksen bestaan toch niet?"
Ei, ei! U hebt zeker wel eens horen zeggen: ik kan niet heksen?
Maar U hebt ook wel eens gehoord van een heksenbezem voor die
takkenbundels in berken bijv., net kraaiennesten, waarop de heksen
dan toch maar heerlijk door het luchtruim koersten.
En wat dacht u van een heksenketel,
zoals ooit de Balkan werd en Wordt
genoemd?
Straks, wanneer de paddestoelen 't
herfstbos opfleuren met hun prachtige
tinten tien tegen één dat u een hek
senkring binnenstapt. Weet u wel, een
kring van paddestoelen.'
En vast en zeker vindt u de grieze
lige heksenbolect de mooiste van alle
gaatjeszwammen. Dat is heus geen
heksentoer
Die moeilijk te ontwarren dot haren
in de manen van een paard, is een
heksenvleeht.
En in het landelijke Oudewater
vindt u de vermaarde heksemvaag
Waarmede wij maar zeggen willen,
dat er heel wat over heksen te doen
is geweest, vroeger jaren
Niemand minder dan de grote Sha
kespeare schijnt aan toverkollen ge
loofd te hebben en zeker geloofden
zijn tijdgenoten er- aan. Het wereldbe
roemde drama „Macbeth" (mek-bes),
opent zelfs met „three witches" (drie
heksen) onder „thunder and lightning"
(onweersbuien) kollen, die alles on
dersteboven keerden met haar gegil
„foul is fair" „het onbehoorlijke is
behoorlijk
Zijne Eminentie de Kardinaal ver
meldt in zijn „Kerkgeschiedenis" (II,
533), dat in 1239 bijna tweehonderd
personen, beschuldigd van hekserij,
werden verbrand. Zelfs de H. Jeanne
d'Arc viel als slachtoffer van de hek
senwaan.
Dat was in het jaar 1431. Een halve
eeuw later verscheen de „Heksenha
mer", een boek, dat ontzaglijk veel el
lende teweeg bracht en niet minder
dan 'n dertig „drukken" beleefde. Ook
Luther en Calvijn moesten volstrekt
niets van heksen hebben; in Calvijn's
woonplaats werden er tientallen te
rechtgesteld. Maar de eerlijkheid ge
biedt binnen dit raam eveneens de Ka
tholieken te noemen. „Op het eind der
16e, in het begin der 17e eeuw, geven
Protestanten en Katholieken elkèar
niet veel toe", schrijft Z. Eminentie.
Het laatste heksenproces, onder lei
ding van Protestantse rechters, werd
in Zwitserland gevoerd (1782). „De
heksenwaan is een geestelijke epide
mie geweest, waarvan zowel de Ka
tholieken als de Protestanten 't slacht
offer zijn geworden".
Werden onze nuchtere Nederlanders
ook de dupen van de heksenwaan?
Net zo goed als hun mede-Europea-
DAT admiraal De Ruyter soms in
één zeeslag al zijn kruit verschoot? En
hij had toch 44.000 pond van dat ge
vaarlijke spul in de kruitkamer van de
„Zeven Provinciën" 1
DAT in ons Heldentijdperk het
scheepsgeschut meest uit ijzeren „ka
nons" bestond? Bronzen „stukken"
voerden gewoonlijk alleen de admi
raalsschepen.
DAT koers en „breedte" der schepen
in vroeger eeuwen meer bijzonder
werd gemeten aan de Poolsterdie
bovendien op het Zuidelijk halfrond
schittertdoor afwezigheid? Eerst
1320 construeerde men een kompas.
DAT in 1672 onze handelsvloot niet
minder dan 20.000 schepen telde?
DAT admiraal De Ruyter eens een
passagier uit de trekschuit werkte, wijl
deze zich geringschattend over de Re
gering uitliet?
DAT de befaamde Dam te Amster
dam tijdens Keizer Napoleon „Napo
leonplein" werd genoemd?
DAT vroeger de scheepschirurgijns
wonden met hete pek of gloeiende
brandijzers dichtschroeiden?
DAT een matroos, die de vijandelijke
admiraalsvlag naar beneden haalde, op
een premie van 5000 mocht rekenen?
DAT omstreeks 1760 de Sultan van
Marokko dreigde ons land met vijf
oorlogsschepen te tuchtigen?
DAT onze eerste onderzeeboot „Luc-
tor et Emergo" heette? Zij werd in
1905 afgebouwd.
DAT schepelingen van de „Regen
tes" in 1918 de dienst weigerden, om
dat de commandant rode rijst in plaats
van witte had ingeslagen? Een vijftig
tal werd toen uit de marine-dienst
verwijderd.
nen Maar het Nederlandse aandeel in
het millioen ter-dood-gebrachten
tien vrouwen tegen één man is lang
niet zo groot geweest als het Duitse
en het Franse ja, na 1600 ging onze
Overheid het voeren van heksenpro
cessen krachtig tegén.
In Duitsland stevenden de heksen
gedurende de eerste Meinacht feest
der H. Walburg naar de Blocksberg,
bij de Broeken (Harz) om daar haar
Walpurgisfeest te vieren „Walpur-
gisnacht".
Nederland was geen Blocksberg rijk,
maar op de „bleek(e) bij Amersfoort"
kon het ook geducht spoken. De hek-
sensabbath gaf aanleiding tot schan
delijke onbetamelijkheden, want de
duivel had de heksen met' verderfelij
ke toverkracht begiftigd. Een Protes
tantse dokter, Jan Wier, verhief zijn
waarschuwende stem tegen de heksen
processen; van Katholieke zijde Cor
nells Loos, een Godgeleerde. Maar de
geweldigste bestrijder der lichtvaardi
ge bijgelovigheden was dominee Bal-
thasar Bekker, te Amsterdam. In 1691
verscheen diens boek „De betooverde
Weerelt". Het werk bracht 't heksen-
geloof 'n dodelijke klap toe en was 'n
bewijs van schrijvers zedelijke moed,
die eerbied afdwong.
De Protestantse kerkelijke overheid
ontzette Bekker een jaar later uit het
predikambt, maar in Amsterdam hield
men hem, ook geldelijk, de hand bo
ven het hoofd. Bekker werd door de
Synode niet veroordeeld, omdat hij de
heksenvervolging bestreed, maar om
dat hij de werking van de Satan loo
chende en het bestaan, althans de
werking der Engelen, ontkende Daar
ging het om. We weten toch, dat de
Satan rondgaat als een briesende
leeuw, zoekend wie hij zal verslinden!
En we bidden toch „En Gij, Vorst
der Hemelse heirscharan (dat is dus
de H. Dienst der Engelen), drijf Sa
tan en de andere boze geesten, die tot
verderf der zielen over de wereld
rondgaan, door de Goddelijke kracht
in de hel terug".
De Satanische machten zouden dus
best de feitelijke achtergrond achter 't
heksengeloof kunnen vormen. En daar
van wou Bekker niets weten.
Wij stipten het reeds aan toen „de
betooverde Weerelt" verscheen, was
hier te lande al in geen eeuw 'n heks
meer veroordeeld; een der laatste hek
sen de mannelijke heksen heetten
ooitweerwolven werd verdedigd
door niemand minder dan.... de dich
ter, Vader Cats. Het staat vast, dat de
„heksenwaag" te Oudewater (Utr.),
waarop volgens het veronderstelde
privilege van Karei V, verdachte „hek
sen" werden gewogen, het leven van
menige „heks" heeft gered.
Deze waag, van een soort zoals vroe
ger algemeen werd gebruikt, diende
eigenlijk hoofdzakelijk om kaas te we
gen; er was niets bijzonders aan 1 Het
valt dan ook moeilijk om na te speu
ren, waarom juist een huis-, tuin- of
keukenwaag het tot heksenwaag wist
te brengen? Maar zoveel Is zeker wie
uit Oudewater een getuigschrift mee
bracht, dat zijn of haar gewicht, niets
abnormaals betekende, hield zich thuis
een heleboel narigheid van het lijf, en
zijn centjes in zijn zak, want de goe
deren van een veroordeelde werden
meestal verbeurd verklaard.
De „verdachten" moesten zich vóór
de weegproef aan een onderzoek on
derwerpen, of ze niet heimelijk ge
wichten bij zich droegen om zwaarder
te lijken. Daarna werden ze nagenoeg
geheel ontkleed en op de waag gezet.
Een „waachmeestes" stelde daarna in
ronde getallen het juiste gewicht vast.
Het kwam er nu maar op aan, dat dit
gewicht zowat overeenstemde met het
geschatte gewicht. Klopte de schatting
met de uitkomst, dan was de zaak voor
mekaar, en kwam de verdachte met de
schrik vrij.
Elders, vooral ook in het buitenland,
woog men niet eerlijk 1 Daar stapten
lieden van de weegschaal af, die nau
welijks zo zwaar bleken als een vogel
veer. Er kwam geen beweging in het
toestel Nu, wie dit overkwam, kon
zijn testament wel opmaken Het is
duidelijk, dat de „waachmeester" niet
J!3et het weegtoestel omging
m st°nd b'i dem al bij voorbaat
woijt y alleen iemand die niets
eegt, vermag op een heibezem naar
de Amersfoortse bleek te rijden i
Met dit lichtgewicht-bedrijf, hield
ook „de waterproef" verband. De ver
dachte werd, geboeid, te water gela
ten. Wanneer hij dreef, dan woog hij
blijkbaar, te licht en was hij behekst!
Zonk hij, dan werd hij voor onschul
dig gehouden.
Velen maakten met de pijnbank ken
nis cn zeiden dan maar wat, om van
de helse folteringen af te komen. Wie
voor enkele guldens een eerlijk getuig
schrift uit „Oüwater" mocht verkrij
gen, was werkelijk van veel kwelling
bevrijd.
Besluiten we met het oordeel van
Z. Em. de Kardinaal„Het is wel ze
ker, dat sommigen toverpractijken be
proefd, en misdrijven begaan hebben,
maar de meeste slachtoffers zullen ook
in dit opzicht onschuldig zijn ge
weest".
Op de elf kruisjes komt de naam
van diertjes met een vlieghuid, die
zonder ophouden met de vlerken flad
deren.
Omschrijving:
1. Het derde deel, de kop van een
zeer slim diertje, een kleine rover.
2. Vogel uit het hoge Noorden, die
iets van een pinguin wegheeft.
3. Made van een langpootmug, zeer
schadelijk voor de wortels der plan
ten.
4. Verzamelingen van harde sprieten
of hoorns, op de kop van herten e.d.
5. Beweegt een mol zich dicht
langs de oppervlakte, dan ontstaat een
klein gangetje.
6. Muizen die aan rietstengels of,
graanhalmen sierlijke nestjes bouwen.
7. Zo noemt men 'n dier, welks huid
doorgaans een ongewone dikte heeft.
8. Jong van een gevreesde, kraak-
benige zeevis.
9. Bloeddorstig rovertje, roodbruin
van kleur met witte buik.
10. Klein hertje, dat zich gaarne tus
sen kreupelhout beweegt.
11. „Staart" van een aardig witvisje,
dat veel in onze sloten enz. voorkomt.
Er was eens een prinses, die Rosa
heette. Ze woonde in een marmeren
paleis met hoge torens en dikke n*i-
ren. Maar het beviel haar helemaal
niet. Omdat ze Rosa heette, wou ze in
een rose paleis wonen; alles moest
lichtrood gekleurd zijn.
Ze stapte naar haar peettante, de
Fee-der-herfstseringen. „Tante", zei
ze, „dat doodgewone paleis met al dat
marmer en die torens bevalt me niet.
Ik wil een rose paleis hebben „Wel,
m!" kmd", zei de tante. „Net zoals je
wut. Je moet het zelf weten".
En zo kreeg Rosa een rose paleis ca
deau. Nu, het was een pracht. De mu
ren waren van rose strand-schelpjes.
Wie Assisi bezoekt om daar
te bidden, bij het graf van de H.
Franciscus, begeeft zich even
eens naar „San Damiano" en
naar de kerk van de H. Clara,
met St. Franciscus de mede
stichteres de/ naar haar ge
noemde Clarissen.
In de „Santa Chiara" (ki-aa-
ra) „H. Clara" bevindt zich
in een kristallen schrijn het
stoffelijk overschot der grote
Heilige, die precies zeven
eeuwen geleden stierf. Het ge
laat is zwart geworden; bij het
terugvinden der reliquie, in
1850, had het die kleur nog niet.
Een zuster reikt de pelgrims
wat stof over, sacra polvere",
dat in het graf werd verzameld.
Van hier naar „San Damiano",
onder in het dal, vergt 'n flinke'
wandeling. „San 'Damiano" is
het eigenlijke klooster der Hei
lige, waar zij, een monstrans in
de hand, de woede der Sarace-
nen beteugelde.
De Franciscaanse Paters to
nen de refter (eetzaal), waar
Paus Gregorius de Gast der Zus
ters was. Op elk brood, dat
Santa Chiara toen zegende, te
kende zich een wonderdadig
kruis af.
De Paters, die veel talen mach
tig zijn, wijzen de pelgrims naar
de klok, die de vrome klooster
vrouwen opriep tot gebed en
naar het kleine koor, waar de
eerste Clarissen haar getijden
baden. Tenslotte knielt de be
zoeker neer in de hoek, waar de
H. Clara in 1253 stierf. Toen
ging de deur van haar cel open
en een stoet van Hemelse figu
ren schreed binnen; zij kwamen
de ziel der Heilige afhalen. De
duistere cel glansde in licht
waarbij de luister zelfs der zon
boven Assisi vaal en glansloos
leek.
Een stralende sluier omvatte
het lichaam der stervende, over
wie de H. Maagd Zelve zich
heenboog. In de armen van Ma
ria, en onder de veilige hoede
van Haar mantel, is de ziel van
Madonna Chiara naar de Hemel
gegaan.
H. Clara, verkrijg voor ons,
dat wij eenmaal in uw eeuwige
vreugde mogen delen.
Het behang en de kleden van rose
bloemblaadjes. De trappen van rose
meidoorn. Alles was rose
Het duurde niet lang, of de kok liep
weg uit de keuken. Hij kon niet bak
ken in een pan van glinsterend paar
lemoer. Het meisje voor de thee, kon
niet met de dunne theekopjes van
rose glas overweg. Die ging met de
kok mee. De kamerheer vertrok, om-
^iet hard met de deuren kon
slaan. En zo duurde het niet lang, of
Rosa was alleen in haar rose paleis.
Niet erg leuk, hè?
Ze stapte weer naar haar peettante.
„Tante, kunt u geen prins sturen, die
HJij een beetje gezelschap komt hou
den?", ..Ik zal mijn best doen, kind,
maar of er veel prinsen in je paleis
willen wonen ik weet het niet
hoor, ik weet het niet
Er kwam een prins. Hij vond de
prinses erg aardig. Maar van het pa
leis hield hij niet. Er ging geen dag
voorbij, of hij brak iets. Eens wilde hij
langs de leuning van de trap omlaag
glijden De leuning was van rose krijt
en brak De prins zat vol blauwe
plekken, toen hij opstond. „Ik wil hier
niet langer blijven", mopperde hij.
„Kom, lieve Rosa, dan gaan we naar
mijn landhuisje, midden in de bossen".
Maar Rosa wou niet. Zo bleef ze al
leen achter. „Hi.i komt morgen wel
weer terug", dacht ze.
Maar dat was fout gedacht. De prins
kwam niet terug. Iedere dag keek
Rosa naar hem uit. En iedere avond
schreide zij zichzelf in slaap. Maar de
prins bleef weg. Gelukkig wist Rosa
haar peettante waar hij woonde. De
prinses ging er heen. Zij liep en zij
liep en zij liep, tot ze eindelijk in het
bos het landhuisje vond. De prins
stond net de eekhoorntjes te voeren.
..Mag ik bij u blijven wonen?" vroeg
Rosa.
„En het rose paleis dan?" lachte de
prins.
„Daar geef ik niet meer om" I
En zo trouwden die twee. En leefden
nog lange jaren in het leuke land
huisje.
