Varensgezel stichtte de Douwe
Egberts-f abrieken
NEDERLAND betaalt anderhalf
milliard per jaar aan Cultuur
JAARBEURS weer DORADO
Zakenman kan er grasduinen
Sensatie-vergif druipt van de
bladzijden af
Twee eeuwen het mensdom kleine geneugten verschaft
Voor particulieren is „vrije tijds
besteding" het duurst, voor de
overheid „onderwijs"
Van geneesmiddel tot genotmiddel
Hls*
Geef mij maar een
kop thee
Iedereen
naar
Virginia
slechts
Nieuws voor de medicus eu onderwijsman
Europees net van
olie-pijpleidingen
Mitterand treedt uit
kabinet-Laniel
Fel katholiek protest tegen een nieuw
Amerikaans boek over de vrouw
VRIJDAG 4 SEPTEMBER 1953
PAGINA 3
(Van onze speciale verslaggever)
In de eerste helft van de 18e eeuw voer een zekere
Egbert Douwes, die van Idskenhuizen onder St. Nicolaasga
kwam, het zeegat uit teneinde vlug de nodige duiten te
verdienen, waarmee hij een winkel kon opzetten. Wan
neer hij met zijn meisje, Akke Thijses, in de avond door
het Friese land wandelde, droomden zij beiden van een
eigen haard en een winkeltje, dat de schoorsteen moest
doen trekken. Egbert ivas ondernemend genoeg om het
niet bij dromen te laten en heus nietomdathij ziververs-
bloed had, koos hij het ruime sop. Met 300.keerde
hij in Idskenhuizen terug, maar als bedrijfskapitaal was
dit te weinig en wederom trok hij het zeegat uit.
De reis duurde deze keer zeer lang en vol ongeduld en
smart had Akke aan de kust over de zee uitgetuurd, tot het
schip van haar Egbert eindelijk in zicht kwam. Na de
eerste vreugde over het weerzien moest het meisje haar
geliefde een bekentenis doen. De spaarduitjes waren gro
tendeels opgeteerd, want zij had haar familie> die in moei
lijkheden verkeerde, geholpen.
Dan nog maar eens de zee op, besloot Egbert met be
wonderenswaardige Friese stijfkoppigheid, want zijn
k J|HI
'r. ƒ'-
m
droom moest verwezenlijkt worden. Na enige jaren,
1753, kwam Egbert voor goed aan de wal, trouwde zijn De heer C. J. de Jong, de „tweede stichter" van
Akke en opende in de Midstraat te Joure een zaak in tabak Douwe Egberts, thans de oudste firmant in
en kruidenierswaren,
stichter
Tweede
leven
nog m
Hoe een naam ontstond
30;
t/l O"
O
2
Sul
io
s
ui '5 o
'uK*.
iZ-o
inl
es]
Een sterke vrouw aan het
bewind
Nederland rookt tweemaal
zoveel sigaretten als vóór de
oorlog
Drink thee, opdat gij niet
ten grave eilt
£ui
£0 ->
4.*. -
006
fai|
Onderweg dicteren
Met de stoel trap op en af
Weg met de schoolbank
Te veel vermakelijkheids
belasting
Ten behoeve van N.A.T.O.-
luchtmacht
Onenigheid over Noord.Afrika-
beleid
SUIKERDISTRIBUTIE
IN ENGELAND
.'-c
Uit die bescheiden onderneming is een
wereldbedrijf van betekenis gegroeid,
Douwe Egberts, een naam, die een begrip
geworden is. En niet alleen is Douwe
Egberts een der oudste industriële bedrij
ven van ons land met een personeels
bezetting van ongeveer duizend man, van
w e 600 in Joure en 400 in Utrecht en
enkele over het land verspreide iilialen
en depóts, maar wat wel zeer uitzonder-
Hik is. dezelfde familie, nu reeds ge
durende zeven geslachten in rechte lijn
afstemmend van de Friese zeevaarder
Egbert Douwes, heeft daar steeds aan het
roer gestaan.
In leven is nog de thans 84-jarige Cor
nelia Johannes de Jong, die men de twee
de stichter kan noemen, nu de enige
commissaris, een markante persoonlijk
heid, zoals wij hem bij ons bezoek aan
het prachtige bedrijf in Joure aantroffen.
Het portret, dat Jan Sluyters van hem
schilderde, geeft dit stoere Karakter tref
fend weer. In het jaar 1887 kwam hij,
vader van de twee huidige directeuren
Johannes Hessel de Jong en Egbert Douwe uitzondering moeten
de Jong, als 18-jarige jongeman aan het
hoofd, nadat zijn vader 4 jaar tevoren
reeds was overleden.
De heer C. J. de Jong heeft zijn tijd
verstaan, deed alles om de toen reeds zo
geroemde kwaliteit van de D.E.-produc
ten op peil te houden, zorgde evenwel
voor een verspreiding ook buiten de lands
grenzen. Hij moderniseerde het bedrijf,
niet alleen in die zin, dat hij de mecha
nisatie verder doorvoerde, maar hij trof
ook goede sociale voorzieningen en da
bedrijfsvoering werd efficieënter.
Verwonderd zal men zich afvragen,
hoe de naam Douwe Egberts is ontstaan,
terwijl de stichter toch Egbert Douwes
heette. Wel, toen Napoleon de Burger
lijke Stand invoerde, was het in Fries
land de gewoonte personen bij hun voor
naam aan te duiden, maar ook die van
hun vader erbij te voegen. Zo kwam het,
dat de zoon van Egbert Douwes, die
Douwe gedoopt werd, als Douwe Egberts
in het bevolkingsregister werd geschre
ven. Een kleinzoon van Egbert Douwes,
die eveneens Egberts heette npemde zich
Egbert de Jonge. Later werd besloten als
familie-naam ..Dg Jong" te voeren en
zo komt het. dat men daarna steeds de
naam De Jong ontmoet.
Het zou ons te ver voeren op het be
stuur van de achtereenvolgende leiders
van het bedrijf nader in te gaan, maar een
wij maken voor
(Advertentie)
lO c
l/l
Ui
1/1
cO
Ui
06
ui
ul
UI O*
l/>
ul
Ul cZ
-o 4)!-
t/»
irt
ui
maken voor de
Wed. Douwe Egberts, die als een „sterke
vrouw", nadat Douwe in i306 was over
leden, tot 1833, bijgestaan door drie zoons
uit het eerste huwelijk van haar man, de
teugels in handen heeft gehad.
Zij bouwde een nieuwe tabakskerverij en
volgens de familie-overlevering, was zij in
het aanvoeren van het edele kruid, dat
tabak heet, de Franse douaniers te slim
af. In haar tijd werd als handelsmerk
gekozen „De Witte Os", dat nog steeds in
gebruik is.
De handel in overzeese producten was
in die tijd zeer moeilijk en allerlei andere
strubbelingen hebben zich nog in de
periode van de Franse tijd tot de afschei
ding van België voorgedaan.
iettemin slaagde de Wed. Douwe Egberts
erin toen zij in 1833 overleed, de erven
een 'familie-bedrijf met een vermogen na
te laten, dat de overgang van kleinbedrijf
tot fabriek glansrijk doorstond.
Onder Johannes Hessel de Jong, die de
zaak leidde van 1855 tot 1883. is in 1881
het bedrijf door de grote orand in Joure
getroffen, waarbij de kerverij in de as
werd gelegd en het archief en de familie-
gegevens verloren gingen.
Ook Johannes Hessel de Jongi deed alles
voor een goede kwaliteit en hield zijn zoon
steeds voor: „Leverje altyd goed gud"
(lever steeds goede waar).
In 1880 kwam een modernisering tot
stand, waarbij op ruime schaal de machine
werd toegepast. In de tabakskerverij had
de oude handkerfbank het Yeld geruimd
voor de machinale kerfbanken, die aan
vankelijk nog door stoom werden ge
dreven.
In de koffiebranderij sedert 1929 in
utrecht aan de Keulschevaart. gevestigd
verdween de ouderwetse „oolbrander" ten
behoeve van een heteluchtorander, waar
mee de firma Douwe Egberts een der eer
sten in den lande was. Herhaaldelijk zijn
sindsdien de fabrieks-, kantoor- en pak
huisruimten uitgebreid.
Ste'eds nieuwere machines en methoden
zijn ingevoerd, zodat de Douwe Egberts-
fabrieken thans aan de modernste eisen
voldoen, waarbij aan hygiëne streng de
hand wordt gehouden.
Interessant is het volgen van het proces,
waarbij tabak, koffie en thee eerst ware
genotmiddelen worden.
Een ruime voorraad tabak in vaten van
400 kilo, wanneer zij uit Noord-Amerika of
Italië komt, in matten of balen, wanneer
andere landen haar geleverd hebben, ligt
op de ruime zolders gestapeld. Na vak-
dit familiebedrijf.
kundige sortering en mêlering wordt de
ruwe tabak, na „aangevocht" te zijn, los
gemaakt en vervolgens naar de kerverij
getransporteerd. Op de kerfbanken kunnen
de bladeren grof en fijn gesneden worden,
uiteraard machinaal. Om de 5 minuten
moeten de kerf-messen vervangen worden,
willen zij voldoende scherp zijn. Langs
Jacobsladders wordt de tabak vervolgens
naar de droogtrommels geleid Dit droog-
proces is regelbaar; de dampen worden
afgevoerd. Dan volgen koel- en zeef-
machines. Automatisch alweer wordt de
tabak tenslotte verpakt. Eén machine is in
staat om per dag 15 a 20.000 pakjes af te
leveren.
Het totaal-verbruik van tabak in Ne
derland is circa 20.000.000 pond per jaar,
d.i. 2 pond per hoofd der bevolking, het
geen ongeveer hetzelfde is als voor de
oorlog, Echter is het verbruik van siga
ren gehalveerd en het sigarettenverbruik
verdubbeld.
Het totaalverbruik van sigaren be
droeg voor de oorlog ruim lS milliard
per jaar, d.i. 175 sigaren per jaar per
hoofd der bevolking. Thans is dit ruim
800.000.000 per jaar, d.i. 80 per jaar per
hoofd. Na de accijnsverlaging van Mei
1952 beweegt de sigarenconsumptie zich
weer in stijgende lijn, een stijging van
ongeveer 15%.
Het totaalverbruik van sigaretten be
droeg voor de oorlog bijna 5 milliard
per jaar, d.i. circa 500 per jaar per hoofd
Thans is het totaalverbruik bijna 10 mil
liard per jaar, d.i. ongeveer 1000 per
hoofd.
Wat de tabak betreft, daarbij is een
beduidende verschuiving gekomen van
pijp- naar shagtabak.
De thee-afdeling is, afgezien van het
proeven, een betrekkelijk eenvoudig be
drijf. In een grote mengtrommel, waarin
24 kisten, elk met een inhoud van 100
pond gaan, (waarmee een gezin van 6 per
sonen 125 jaar doet) wordt de thee door
scheprederen in beweging gebracht en
gemengd. Daarna wordt zij naar de weeg
machines afgevoerd, waar zij automatisch
wordt afgewogen en verpakt.
De wereldproductie van thee bedraagt
1100 millioen pond, waarvan Engeland
liefst de helft consumeert, terwijl Neder
land met 17 millioen verzadigd is.
De totale consumptie in ons land be
droeg vóór de oorlog ruim 200.000 kisten
per jaar, d.i. 2\i pond per hoofd per
jaar. Momenteel is dit 150.000 kisten per
jaar, d.i. 5 pond per hoofd per jaar. Een
achteruitgang dus van 40%, maar naar
men ons verzekert, wordt in liters uit
gedrukt dezelfde hoeveelheid gedronken.
Men drinkt dus een minder sterk kopje
thee.
Wellicht uit zuinigheidsoverwegingen of
wel men is door de oorlog aan slappe thee
gewend geraakt.
Over die prijs gesproken, laat de huis
vrouw zich troosten met de wetenschap,
dat toen de thee voor het eerst werd ver
spreid, men voor het pond 200 a 250
betaalde.
Maar ja, aanvankelijk werd de thee ge
dronken om haar geneeskrachtige eigen
schappen en de Marburger hoogleraar
Waldschmidt ried allen aan: „drink thee,
opdat gij niet ten grave eilt". In de 18de
eeuw waren koffie, thee en tabak in Ne
derland definitief verhuisd van de apo
theek naar de gewone winkel. Tegen al
deze drie producten is heel wat verzet
geweest, vóór zij populair werden. Jaco
bus I van Engeland voerde strenge straf
fen in op het roken en de predikanten in
Nederland trokken van leer tegen het
„pestigh cruydt"
Koffie werd genoemd „het bemind
kakelwater, dat klappeien heur huishou
den doet verwaarlozen".
Maar inmiddels heeft Douwe Egberts ons
gedurende twee eeuwen rookwolken van
genot verschaft, het mensdom verkwikt
met thee en versterkt met koffie. Men be
hoeft zich slechts de oorlog te herinneren
om te beseffen wat het is deze exotische
producten te missen. Zijn het niet dikwijls
juist de kleine zaken, die materiëel ge
sproken, ons leven gelukkig maken?
Vanwege de watersnood zal het eeuw
feest niet zo uitbundig gevierd worden,
als aanvankelijk het plan was.
Maar zijn vreugde kan men niet onder
stoelen of banken steken en het is op de
eerste plaats het personeel dat daarin met
de directie moet delen.
Vrijdag 18 September houdt het perso
neel in „Tivoli" te Utrecht een familie
feest, waarbij 14Q0 personen aanwezig zul
len zijn. Uit Friesland voert een extra-
trein, „De vliegende Fries", 800 man naar
de Domstad.
De officiële herdenking is Zaterdag 19
September jn joure, waarbij de firma
Douwe Egberts uit dankbaarheid aan
Joure een carillon, te plaatsen in de toren
van omstreeks 1753, ten geschenke geeft en
de directie recipieert.
Advertentie
De fabrieken van Douwe Egberts
Joure. (foto K.L.M.).
-7
|V/>
1 ul
L c <5
-c O c
«O -ï.
- O-JJ
O w C
O.
m w O
10 cü
UJ
C* o
Blub, blub. blub.... Lustig kab
belen de golf jes in de speciale kop,
die de fijnproever van Douwe
Egberts in Joure 100 tot ZOO keer
per dag aan zijn lippen zet om de
thee op geur, smaak en kracht te
beoordelen. Het is een kop met
een inhoud van 2,85 gram, zoals
over heel de wereld, of het Cey
lon of Joure is, gebruikt, wordt.
Dc kwaliteiten van de aangevoer
de thee lopen nog al eens uiteen,
maar een bedrijf, dat zijn afne-
Tit GTS door een Jjcpctciid 6 smaak
aan zich verknocht heeft ge
maakthandhaaft dezelfde kwa
liteit, die verkregen wordt door
het kiezen van de juiste melange.
Dat vereist vakmanschap, waarbij
feeling met ervaring gepaard
gaat. Eerst na een jaar of vijf is
men een „man met smaak."
Als de keurmeester van Douwe
Egberts des avonds na zovele
kopjes thee gekeurd te hebben, bij
zyn vrouw thuis komt, is zijn
eerste verzoek„Geef mij maar
een kop thee." Maar dan met sui
ker om het aroma, op te wekken
en een. wolkje melk om. het looi
zuur weg te werken. En eerst de
theepot goed met warm water
omgespoeld, vers kokend, water
gebruiken en niet langer dan 5
'minuten trekken.
<v Cfp
Per jaar wordt in ons land anderhalf
milliard gulden aan cultuur uitgegeven
Dat is ongeveer 11 pet van het totaal der
consumptieve bestedingen. Van deze 1,5
milliard wordt circa 1/3 aan onderwijs
besteed; het resterende 2/3 wordt voor
het overgrote deel aan z.g. vrije-tijdsbe-
steding uitgegeven in de vorm van ont
spanning: bioscoop, sport, toerisme.
Aldus luidt een der conclusies van no-
5 in de reeks Mededelingen van het
Prins Bernhardfonds". een reeks die, ge.
lijk men weet, tot doel heeft het culturele
leven in Nederland in kaart te brengen-
De vijfde aflevering houdt zich bezig met
d>e cultuurfinanciering in Nederland. Wie
over cultuurfinancierinig wil spreken
dient zich dadelijk te realiseren wat hij
precies onder cultuur verstaat. Een alom
vattende formulering, volgens welke men
bet culturele en het niet-culturele schei
den kan zonder dat zich twijfelgevallen
voordoen, is welhaast niet denkbaar. Als
werkformule Voor een beschouwing over
cultuurfinancierinig lijkt de in dit rapport
gegeven definitie echter uitstekend bruik
baar: culturele doeleinden, zo zegt het
rapport, dat zijn alle bestemmingen van
uitgaven of uit te geven bedragen, die
uitgaan boven het behoud en de bescher
ming van het leven en van het samenle
ven.
Onder de aldus omgrensde cultuur valt
dan o.m. alle onderwijs, de gehele vrije
tijdsbesteding van particulieren, voor zo
ver deze „geld kost", het vermakelijk
heids! even. toneel, dans, concert, beelden
de kunst en verder alle ontwikkeling door
lectuur en cursus en wat ons bereikt door
de massa-media: krant, radio, film
Na aldus het begrip cultuur te hebben
omschreven, gaat het rapport na wie de
financierende subjecten zijn die gelden
bestemmen voor culturele doeleinden. Er
wordt in dit verband onderscheid gemaakt
tussen particuliere personen, particuliere
instellingen, ondernemingen en overheids
lichamen. In de hierna volgende hoofd
stukken wordt voor elk van de genoemde
subjecten nagegaan hoeveel zij voor cul
tuur uitgeven.
Veruit het grootste deel wordt uiter
aard door particulieren uitgegeven. Van
de ruim 1,5 milliard (1531 millioen) gul
den die jaarlijks in ons land aan cultuur
(Van onze Utrechtse redacteur)
Bij deze jaarbeurs nu in dit gebouw
enige afzonderlijke groepen die nog al wat
plaats innemen zijn ondergebracht, .komt
eerst goed uit, wat een prachtige expo
sitie-ruimte de Bernhard-hal op het Croe-
selaan is. Trouwens de gehele indeling
op dit terrein, dat mooi met hoge vlaggen
masten is gemarkeerd, is veel overzichte
lijker en alles staat minder op elkaar
dan vroeger. Dit is ook wel nodig bij
demonstraties van mobiele apparaten, zo
als moderne transportwerktuigen voor in
tern transport, die geregeld plaats vinden,
zodat men eerst goed kan zien de tijds
besparing, die een zakenman: in zijn be
drijf bereiken kan.
De Nederlandse Spoorwegen tonen hun
efficiency in het grote transport en zijn
met het nieuwste materiëel voor het ver
voeren van allerlei goederen waaronder
een koelwagen, aanwezig.
Grote belangstelling bestaat er voor het
lossen van een wagon met een mechani
sche schep, die door een lier wordt weg
getrokken, zodat één man in staat is in
korte tijd een wagon kolen, zand of grind
te lossen, terwijl heel weinig gruis ge
maakt wordt.
Zoals men weet is in de Bernhard-hal
een uitgebreide efficiency-afdeling, die
letterlijk alle hulpmiddelen omvat voor
moderne bedrijfsvoering.
De nieuwste rekenmachines vindt men
er, die iemand met een 4 voor rekenen
op zijn schoolrapport nog een hele Piet
doen zijn, electrisch aangedreven schrijf
machines, waarbij men slechts licht de
toetsen behoeft aan te slaan om toch een
hele serie doorslagen te maken.
Er is een „Recorder" als handig draag-
apparaat geconstrueerd, die nauwelijks
5 kilo weegt en een druk zakenman in
staat stelt onderweg zijn brieven te dic
teren. Deze Recorder wordt niet aange
sloten op het lichtnet, maar werkt me'
batterijen.
Voorts zagen we merk- en drukmachines
speciaal voor het aanbrengen van merken,
emblemen en dergelijke op allerlei artike
len. Het bijzondere is, dat deze op ieder
soort materiaal aangebracht kunnen wor
den. Zo kan men drukken op metaal, glas,
hout, stof, rubber, papier, carton enz. Het
meest merkwaardige is echter, dat on
middellijk gedrukt kan worden op het af
gewerkte product, dus ongeacht de vorm
van het voorwerp. Het behoeft niet vlak
te zijn, zodat deze machines o.a. gebruikt
kunnen worden voor het bedrukken van
ampullen, flesjes, onderdelen, tuben, por
selein, aardewerk, doosjes en houtwaren.
Een klein apparaat, dat nog niet zo groot
is als een koffer-schrijfmachine en dus
gemakkelijk op het bureau geplaatst kan
worden, maakt het met behulp van een
zwakstroom-kabeltje mogelijk met de
hand geschreven of getypte berichten,
handtekeningen, schetsen, formulieren enz.
door te zenden. De afzender rolt zijn be
richt om een cylinder en drukt op een
knop. Twee minuten later is op een elders
geplaatst apparaat een perfecte en per
manent houdbare getrouwe copie ver
vaardigd.
Veel tijdsbesparing voor mensen of za
ken, die een grote post hebben, geeft ook
een electrische brievenopener met een
capaciteit van ruim 200 brieven per min.
Het is een rond draaiend snijwiel, zodat
er geen afval ontstaat.
Een geheel aparte sfeer hangt er op de
medische afdeling die weliswaar niet ge
heel is afgesloten, maar bescheiden met
een hekwerk is afgezet. De leek heeft hier
ook weinig te maken, ai zal nieuwsgierig
heid hem misschien drijven ook eens de
moderne operatie-tafels te zien, waarop
hij nooit hoopt te liggen en de tangen en
messen, die hij liefst niet op zijn lichaam
voelt „getest".
Evengoed zal hij echter bewondering
hebben voor de Escalette, een rijdbare
stoel voor invalide personen, die trappen
op en af gereden kan worden. Electrisch
wordt een rol met drie wieltjes aange
dreven, waartoe de stoel telkens a. h. w.
opgebeurd wordt. Voor het transport van
een patiënt is het ledikant, dat zeer een-
bracht, met een speciale temperatuur-
uitkomst. Het geschiedt met een eenvou
dige voetbeweging, schokvrij, snel en ge
ruisloos.
Wellicht interesseert het de lezer ook te
vernemen, dat thans een electrisch ver
warmde matras in de handel wordt ge
bracht, met een speciale tempeatuur-
regeling, waardoor een constante warmte
is gewaarborgd. Dank zij de speciale tem-
peratuur-aftasting in de matras en in het
dek wordt de eigen lichaamstemperatuur
van schouder tot voeten in de eigen tem-
peratuur-regeling betrokken. Wanneer
derhalve de lichaamstemperatuur stijgt
boven de gekozen waarde, wordt automa
tisch de verwarming van matras of dek
uitgeschakeld. Omgekeerd wordt bij daling
van de lichaamstemperatuur de verwar
ming ingeschakeld.
Een apart hoekje zal bijzonder onder-
wijs-deskundigen interesseren, omdat daar
stoelen en tafels voor het lager onderwijs,
waarin een normalisatie is toegepast, zijn
tentoongesteld.
De Studiecommissie voor scholenbouw,
ingesteld door het Nederlands congres
voor openbare gezondheidsregeling, heeft
als haar mening uitgesproken, dat de
schoolbank definitief moet verdwijnen en
elke nieuw te meubileren school behoort
te worden ingericht met stoeltjes en tafel
tjes. Met dien verstande, dat iedere leer
ling een eigen tafeltje en stoeltje krijgt.
Het beginsel der zelfwerkzaamheid, in
dividueel en in groepsverband, verlangt
de mogelijkheid en de vrijheid voor de
leerlingen om zich gemakkelijk door het
leslokaal te bewegen en zich te groeperen
naar de eis van het ogenblik.
Omdat bij het aan en van tafel gaan
van de leerling steeds de stoel verplaatst
moei worden, zou echter nog al wat ruim
te nodig zijn en dit probleem heeft een
fabrikant nu opgelost door het construeren
van een twee-potige tafel met een één-
potige stoel, waarbij de stoel niet ver
plaatst behoeft te worden.
Men ziet, dat telkens nieuwe speciale
groepen van de samenleving bij de Jaar
beurs geïnteresseerd worden, die dus niet
alleen intermediair is tussen industrie en
handel, maar anderzijds die twee ook ver
bindt met de wetenschap en het onderwijs.
worden gespendeerd, wordt 1.133 millioen
gulden door particulieren gefourneerd,
473 millioen door de overheid.
Het aandeel der particulieren wordt
slechts voor ongeveer 1/10 voor onder
wijs uitgegeven; meer dan 700 millioen
wordt van particuliere zijde aan vrije
tijdsbesteding geofferd, bijna 300 millioen
aan pers radio en film. de overige 35 mil
lioen aan kunst en vrjje jeugdvorming. Bij
de overheidsuitgaven voor cultuur valt de
nadruk op het onderwijs (433 millioen van
het bovengenoemde overheidstotaal van
473 millioen).
Hieruit blijkt, dat het onderwijs voor
bijna 4/5 door de overheid gefinancierd
wordt en voor 1/5 uit particuliere' bron.
De culturele uitgaven buiten het onder
wijs komen echter vrijwel geheel voor
rekening van de particulieren. Zelfs moet
men zeggen, dat in het bedrag, dat de
particulieren hiervoor uitgeven, meer be
lasting begrepen is dan de bijdrage van
de overheid bedraagt: de overheid int
pl.m. 35 millioen per jaar naeer aan ver
makelijkheids- en omzetbelasting op
culturele diensten en goederen dan haar
subsidie in de cultuursfeer bedraagt. In
feite drukt de belasting het meest op de
ontspanning (bioscoop) en wordt het sub
sidie toegevoegd aan de meer artistieke
cultuursectoren.
Het rapport geeft ook statistische ge
gevens over de rijksfinanciering der cul
tuur sedert 1920. Het blijkt dat het over
heidsaandeel een merkwaardige con
stantheid vertoont: sinds 1938 schommelt
het reëele bedrag per hoofd van de be
volking tussen 30.70 en 40.50. Minder
constant zijn de uitgaven voor andere be
stemmingen (met name voor defensie),
die als vergelijkingsmateriaal naast de
uitgaven voor culturele doeleinden wor
den gesteld.
Tenslotte bevat het rapport gegevens
over het aantal arbeidskrachten in de
culturele sector. Geconcludeerd wordt,
dat omstreeks 4.5 van de werkende
bevolking zijn inkomen verdient in be
roepsarbeid op het culturele vlak waar
van ruim de helft bij het onderwijs.
Het rapport eindigt met enkele vraag
punten. waarvan wij noemen de vraag of
de huidige beïnvloeding van de vrijetijds
besteding via de vermakelijkheidsbelas
ting niet opnieuw bezien zou moeten wor
den. Gesuggereerd wordt een ombouw in
de richting van een bestemmingsbelasting
(bioscoopbezoek beiast, filmproductie,
kunstmanifestaties etc. gesubsidieerd).
Ongetwijfeld geeft het jongst versche
nen deel van de mededeelingen van het
Prins Bernhardfonds waardevol mate
riaal. Maar er is op dit onderzoekingsge-
bied nog meer te doen. De cijfers betref
fende het onderwijs bijvoorbeeld behoe
ven nadere specialisatie, zodat men in
zicht krijgt over het aandeel der afzon
derlijke onderwijscategorieën in het to
taal der onderwijsfinanciering. Hetzelfde
geldt voor de verschillende vormen van
kunst en wetenschap, van vorming en
ontspanning.
Ook zijn er nog een aantal grensgeval
len, die in deze verhandeling niet onder
de culturele doeleinden worden vermeld,
maar daar in feite wel toe behoren. De
samenstellers zelf geven te kennen, dat
er nog desiderata overblijven. Eerst wan
neer deze vervuld zijn, zal het, vooral
wanneer de verzameling der cijfers pe
riodiek zou worden herhaald, mogelijk
kunnen blijken, dat op grond van de ge
vonden resultaten bepaalde beleidsvoor
stellen gedaan konden worden aan over
heid of maatschappelijke organen. In het
belang van de cultuur waaraan het Prins
Bernhardfonds ook thans weer blijk geeft
zijn aandacht te wijden.
De Noordatlantische Raad heeft Don-1
derdag meegedeeld, dat men deze herfst J
waarschijnlijk zal beginnen met het aan- -
leggen van een net van buisleidingen,
door middel waarvan negen landen van
vliegtuigbrandstof kunnen worden voor- j
zien. Deze landen zijn Frankrijk, België,
Nederland, West-Duitsland, Italië, Grie
kenland, Noorwegen, Turkije en Dene
marken.
In totaal zal meer dan 3000 Km. lei
ding worden gelegd en de kosten zullen
100 millioen dollar bedragen. Het begin
punt, dat ergens aan de Atlantische kust
zal liggen, is nog geheim.
De Franse minister van Staat Mitte
rand is afgetreden, omdat hij zich niet met
de politiek van het kabinet in Noord-
Afrika kon verenigen.
De directe aanleiding tot het indienen
van zijn ontslag was de benoeming van
Voizard tot resident-generaal van Tunis.
Mitterand was hiertegen zeer sterk ge
kant, en beschuldigde Woensdag op de
kabinetsvergadering, waarbij deze benoe
ming werd besproken, de Franse rege
ring van plannen om een politiek van „de
sterke arm" in Tunis te willen voeren,
op dezelfde wijze als zij in Marokko heeft
gedaan.
Van officiële zijde te Londen is mede
gedeeld, dat de rantsoenering van suiker
in Engeland in de loop van deze maand
opgeheven zal worden. Verwacht wordt,
dat in de tweede helft van September de
distributie geheel afgeschaft wordt.
Vooraanstaande katholieken uit alle delen van de Verenigde Staten
protesteren scherp tegen de reclame-campagne, die gevoerd wordt voor het
nieuwe standaardwerk van prof. Alfred A. Kinsey, hoogleraar aan de uni
versiteit te Indiana, over het „Sexuele Gedrag van de Vrouw", dat op
14 September zal verschijnen. Dit nieuwe werk van prof. Kinsey heeft op
deze wijze in de Amerikaanse Katholieke pers meer opschudding verwekt
dan al zijn vorige publicaties tezamen. I
sensationele, statistische gegevens van 't'
rapport naar voren gebracht, aldus Di
„Door een zo ruime verspreiding van
zijn onderzoekingen over dit precaire on
derwerp, zo schrijft de aartsbisschop van
Indianapolis. Mgr Paul C. Schulte, heeft
Dr Kinsey de wetenschap gecompromit
teerd en zichzelf gedragen als een
schreeuwende marktkoopman".
„Ik heb geen enkel principieel bezwaar
tegen het boek aldus de aartsbisschop.
In handen van artsen, geestelijken enz
kan het zelfs van groot nut zijn. Ernstige
bedenkingen moeten worden gemaakt te
gen het feit, dat het werk in handen komt
van de jeugd en de niet voorgelichte en
weinig ontwikkelde lagen der bevolking
en zelfs onder hen wordt gepropageerd".
De bekende Katholieke psychiater en
specialist op het gebied der sexuele op
voeding, Dr Robert P. Odenwald te Was
hington, verklaarde, dat de „wilde recla
me voor het boek van Dr Kinsey niet be
antwoordt aan de normen, die tot nu toe
in de kringen van Amerikaanse weten
schap en onderzoek zijn aangelegd". In de
reclame-campagne zijn slechts de meest
Odenwald. Deze op zichzelf overtuigen
echter op generlei wijze en kunnen even-,
min wetenschappelijk gestaafd worden. 1
Van de 80 millioen Amerikaanse vrou-|
wen zo betoogt dr Odenwald heeft
prof. Kinsey er slechts 6000 ondervraagd.
De samenstelling van deze groep is bo
vendien nog van dien aard, dat het boek
er geen aanspraak op kan maken een
objectieve weergave te zijn van het Ame
rikaanse volk Het boek mist daarom
alle wetenschappelijke waarde en moet
voor het publiek-zelve misleidend worden
genoemd.
De democratische afgevaardigde in het
Huis van Afgevaardigden, Louis Heller
uit New York, heeft enige dagen gele
den bekend gemaakt, dat de Amerikaanse
regering het rapport Kinsey nader zal
onderzoeken. Hij eiste daarom een ver-
voersverbod per post van het nieuwe
boek. totdat de resultaten van dit onder
zoek bekend zouden zijn.
