Wie moet de plaats van Auriol
het Elysée innemen?
candidaten en scherts
figuren melden zich aan
op
Serieuze
Niels Stensenbefaamd geleerde,
groot mens en heilig priester
Toortsen: decoratieve figuren
1
ENGELSE REGERING GREEP IN
OP KOPERMARKT
Laos formeel
onafhankelijk
Zaterdag wordt zijn stoffelijk
overschot plechtig bijgezet
by deze zittin^n 550 niet aanweiig en zeifs a,s het terslat-t?.op
Leemte in de grondwet
KREOFLAVON
N arcotica-dieven
aangehouden
Sanapirin I
Vele studenten
te materialistisch
ingesteld"
„Damme op
introductietour
Nobelprijs voor de
geneeskunde
TUIN- EN KAMERPLANTEN
PAGINA 5
VRIJDAG 23 OCTOBER 1953
Ambitieuze dames en
lieren met fantasie
Het au sérieux te nemen
zevental
Er zijn sommige functies die als van
nature tot de candidatuur leiden Het ka
mervoorzitterschap, het p _,f ap
v:;n rfe ex-senaat of Raad van de Repu-
1 kwaarbij thans hei voorzitterschap
de Franse Unie moet w°^an ge-
i md. Maar de eerbiedwaardige heer
'iot, die z'o moeilijk de voorzitters-
1 .1 e van de kamer opstrompeit, Kan
i moeilijk ambitie voor de vermoeie-
i van het Elysée toeschrijven, uok
t mirnsterpresident kan goede kansen
1 an en men beweerde aanvankelijk,
i de onafhankelijken Laniel daarom
i aar voren hadden geschoven. Gaat men
het lijstje na van hen die op verschillen
de gronden als ernstige candidaten ge
noemd worden, dan komt men over het
glgemeen tot een zevental namen: de he
jen Laniel, Jacquinot en Fourcade van
Je onafhankelijken, Delbos en Cornu van
de radikalen, Bidault van de M. R. P. en
de socialist Naegelen. De beide laatstge
noemden -echter voor het geval dat hun
Amsterdamse recherche deed
goede vangst
Sanctus Augustinus
inaugureert nieuwe leden
VERDERE PRIJSSTIJGING
VOORKOMEN
Chileense surplus-voorraden
Zondag renpaarden als
„passagiers"
Toegekend aan twee in Duitsland
geboren geleerden
£N Niet duur;
VOORAL ZATERDAG
ALS ALLEN TOT 10 UUR OPEN ZIJN
mm
Snuittorretjes
Van alle markten thuis
(Van onze Parijse correspondent)
PARIJS, October.
,.nste aanwijzing wie een kans hebbend candidaat zal zijn om over
r IS nlP p vincent Auriol op te volgen op het Elysée. Toch staat de binnen,
een maan e 1 „eheel in het teken van de presidentsverkiezing. Dit heeft niets
Se .PO onverschillig waarvoor ze moeten gehouden worden verwekken verkie-
zineen hier een langdurige koortsperiode, die alle belangrijke beslissingen ophoudt.
De Iandhouwdebatten in de Kamer, die onder andere omstandigheden zo gevaarlok
voor de regering zouden zün geweest, worden slechts bijgewoond door een handjevol
Kamerleden, zo gering dat men het bijna niet durft neerschrijven. Van 625 Kamer-
stemmen zal aankomen, zal een deel van de Kamer het stemmen aan de boit.ers
(aangewezenen uit de verschillende fracties, die de stembriefjes bewaren) overlaten.
crisis zou men nu „iet aandurven, want men weet met vooruit welke ver-
p,^tsingen die zou opleveren van mogelijke combmat.es d.e het over een cand.daat
voor het presidentschap eens worden.
partij bij een tweede of derde stemming
de doorslag in handen zou krijgen, welk
geval voorlopig aan rechtmatige twijfel
onderhevig is.
Over het algemeen acht men het uit
gesloten, dat de toekomstige president bij
eerste stemming uit de bus zou komen.
En het is ook niet zeker, dat na de eerste
stemming sommige candidaturen er zo
voorstaan, dat er kans is dat de beslissing
bij de tweede stemming zal vallen. In dat
geval, namelijk wanneer er meer stem
mingen in het vooruitzicht zijn, zal de
Verenigde zitting zeker een poging doen
een kanshebbend candidaat naar voren te
doen komen. Tussen iedere stemming
heeft een langdurige zittingsonderbre
king plaats, die gelegenheid heeft een
nieuwe candidatuur in te dienen. En dat
laatste is van zeer groot belang in de
gegeven omstandigheden.
Hóe de president gekozen zal worden is
zelfs nog niet bekend. De oude gr
die van de Derde Republiek, schreef
dat de president door de ^p^rggek0zen
gadering van Senaat meerder-
moet worden door de ab moest dus
heid van het aantal leden. HU mo
de stemmen van de hel en. Die eis
senaats- en kamerle hQOgste magistraat
was zeer dmdelijk. D heidsrechter kun-
in den lande m°eteeenrti.en bJj het be_
nen zijn tussen heeft hy de partij-
treden van het
Zoals het er thans voor staat moet men
de eigen plaats die zulk een bemidde-
lingscandidaat in het parlementaire leven,
en in het bijzonder te midden der partij
verhoudingen, inneemt, in overweging
nemen. Iemand als de meermalen minis
ter-president geweest zijnde heer Queuille
verdient dan de aandacht. Hij is een zeer
rechtschapen man die zich geen vijanden
maakt, een groot overwicht heeft in de
radikale partij, waarin hij meermalen
heeft gescheidsrechterd, ook bij de socia
listen gezien en bij de rechter kamerhelft
ook gewaardeerd. Bovendien een Auverg-
ner, dus man van de middenkleur uit het
Zuiden. Het is zeker, dat bij normaal
aftreden van de heer Lebrun de heer
Queuille de opvolger zou zijn geweest.
Maar sindsdien zijn vijftien jaren verlo
pen. Queuille heeft in die periode storin
gen gehad, die hem noodzaken zich soms
van een stok te bedienen, wat hij echter
de laatste tijd weer heeft nagelaten. Zijn
geest is onverzwakt evenals zijn werklust
en hij moet nog zeventig worden.
Hij is dus voor Versailles een goede
reserve, die een verkiezing met brede
meerderheid mogelijk kan maken. Voor
de eerste stembus zal hij zich echter
zeker niet candidaat stellen. En boven
dien is er nog een andere kans.
Als het werkelijk nodig wordt her
haalde stemmingen te voorkomen, waar
door dreigen zou, dat de president ge
kozen wordt op een wijze die zijn pres
tige schaadt, dan is er nog de mogelijk
heid van een beroep op de heer Vincent
Auriol, om ten tweede male, en als een
door hem gebracht offer aan de natio
nale zaak, de taak op zich te nemen,
die hij op zulk een, opmerkelijke wijze
heeft vervuld.
Advertentie
KANS
OP VERKOUDHEID?
voorkomt en geneest
Geen snoepje, maar't helpt
20 tabletten 75*
treden van dki "^~~De vroegere presiden-
man buiten lotte met een flinke meer-
ten werden tont hernpmrip
7"- «gekozen. Men kent het beroemde
derheid g dp senat0ren en kamerleden
fe]PU" uote] des Reservoirs te Versailles,
dat steeds aan de bijeenkomst van de
Verenigde Zitting" in de vergaderzaal
„verenig Versailles, vooraf ging.
GeestverPwfnten hadden onder elkaar
ta^elties besteld, maar het déjeuner en
wat er aan vooraf ging en wat erop volg-
r Het gelegenheid aan kopstukken en
invloedrijke afgevaardigden de hoofden bij
elkaar te steken. Meestal ging de ver-
kiezingsstrijd tussen twee of drie Candida-
ten en slechts eenmaal nam men, omdat
men het niet vooraf eens kon worden, een
outsider (geval Félix Faure). In de zitting
zelf heeft men nooit anders gedaan dan
gestemd. Discussies werden steeds uit den
boze geacht.
Het is niet het enige verzuim van de
tegenwoordige grondwet de wijze van ver
kiezing onbesproken te hebben gelaten. De
wet zegt alleen, dat de president gekozen
wordt door de Verenigde Zitting. Toen bij
de eerste verkiezing na de nieuwe grond
wet, nu bijna zeven jaren geleden er ein
delijk een opvolger moest worden gekozen
van de in 1040 afgetreden president Lebrun
(Pétain en De Gaulle waren chef van de
staat of van de voorlopige regering) heeft
men op grond van de kracht van de ge
woonte de wijze van stemmen van de
Derde Republiek gevolgd. Maar zoals thans
de wet luidt zou de Verenigde Zitting er
toe kunnen komen, nu er weinig accoord
te verwachten is over een b^paalde can
didatuur, met de meerderheid van de uit
gebrachte geldige stemmen genoegen t
nemen. De verkiezing zou dan onmiaaei
Ljk een politiek karakter krijgen waardoor
gekozene de man zou zijn van een
meerderheid die zelfs niet noodzakelijk de
Politieke meerderheid van het land behoeft
te zijn. De Raad van de Republiek zal dan
ook de regering uitnodigen een wetje voor
te stellen om de verkiezingswijze te rege
len en Kamer en ex-Senaat zullen dat
gaarne aannemen.
Er worden candidaten genoemd en er
worden politieke personen reeds met het
candidaatschap gedoodverfd. Men moest
niet in Frankrijk zijn om aan de voorberei
ding van candidaturen niet een romantisch
kantje te geven. In de „Reservoirs" dejeu
neerde men met de dames en onder die
dames zijn er die gaarne een politieke rol
willen spelen,' haar invloed hebben in de
salons en meestal zijn er onder die zeer
gaarne de First Lady zouden worden. Dat
is een rol die ook in het oog wordt ge
houden. Het Elysée zonder Madame la
présidente is iets naargeestigs en levert
maar moeilijkheden op aan het protocol bij
bepaalde ontvangsten.
Nu zijn de laatste maanden een
paar huwelijken van kamerleden voor
gekomen waarover men zich in de sa
lons vrolijk heeft gemaakt. in het bij
zonder dat van een ter rechterzijde zit
tend politicus, die,zijn aanhang heeft,
en de weduwe van een bekend oud-
minister die op haar beurt veel relaties
heeft bij het gematigd deel vanlinks,
plus nog maar ambitie een rol te ver-
Ookenmoeten de chansonniers worden
voorzien. Een stucadoor uit Ljmn
reeds bekend gemaakt zich candi k
stellen, want ieder Frans kieze
candidaat zijn. Een tweede fantasie-can-
didaat heeft zich reeds aangemeld m ae
gedaante van een landedelman uit de
Vendée, wie het inderdaad aan verbeel
dingskracht niet ontbreekt. Hij is een
folklorist en is de uitvinder van de am-
phibie-auto die niet alleen over de weg
maar ook door het water kan gaan. Hij
heet Ulypse de la Cailleraie en woont op
zijn KcLStcel te Paithenay, waar spreek-
woordelijk altijd gedanst wordt. Men zou
geneigd zijn te geloven dat de chanson
niers hem gehuurd hebben.
Vilt echter de serieuze candidaturen
V l i* mon noff niet verder dan afwtf-
betreft is m d geruchtmakende
zingen Men kern uc s Juin waar
weigering van "f", nog aI onhandig
over de heer Auriooi uvg h.„ pie_
boos is geweest, en die van
ven, die met een korreltje zout moet wor
den genomen. Daarbij is de a ,„rklaard
de heer Pinay gekomen, die ver£.
heeft, dat als hü een klooster zou kie
het zeker niet het Elysée zou zijn. Er z J
meer ontwijkingen, maar men moet me
vergeten dat er voor een werkelijke can
didaat niets gevaarlijker is dan te vroeg
voor de dag te komen. Trouv.-Wis dat het
voorspel voi listen en lagen is, hebben
figuren als Clemenceau en Briand onder
vonden, die op de meest ondankbare wij
ze moesten ondervinden dat men losliet
wat men ze had voorgespiegeld.
De politie heeft twee bekende Amster
damse zware jongens en nog een derde
mar. aangehouden in verband met de dief
stal van een grote hoeveelheid verdovende
middelen in de nacht van 15 op 16 Octo
ber j.l „it de apotheek „De Krommerdt
op de Admiraal de Ruyterweg aldaar-
Een der arrestanten, de 37-jarige timmer
man H. K„ heeft bekend de brandkast,
waaruit ruim 1000 werd meegenomen,
te hebben geforceerd. De tweede man, de
59-jarige kleermaker W. B. heeft tegen
over de politie zjjn aandeel in de zaak
toegegeven. De laatste man van het trio
is een 58-jarige koffermaker.
Ui' de vergiftkast werden 5 kg mana-
codeinepoeder, 2 kg luminal, 6 gram
cocaine, 25 gram morphine, 50 gram opial
en 100 gram opium meegenomen. Deze
hoeveelheid is nagenoeg geheel in beslag
genomen.
He' is gebruikelijk, dat dieven ver
dovende middelen, die buiten de normale
handel welke aan strenge aan- en ver
koopsvoorschriften is gebonden, zeer hoge
prijzen kunnen opbrengen, zo snel moge
lijk van de hand trachten te doen. Deze
narcotica, die alleen op recept verkrijg
baar zijn, zijn fn handen van onbevoegden
uitermate gevaarlijk.
Advertentie
bij de bestrijding van kou, koorts,
griep en pijn. Koker 90 en 50 ct.
Als gevolg van de onderbreking in het
aanbod van Chili zijn de kopernoteringen
te Londen van de week op een hoger ni
veau gekomen. De loco-notering steeg tot
b(jna 252 per ton de laatst geldende
prijs vóór de regering begin Augustus de
koperhandel weer in particuliere handen
gaf.
De eerste dag van vrije koperhandel
5 Augustus i 1 daalde de driemaands
noterfng zeer scherp tot 198 per ton, het
geen voornamelijk het gevolg was van
speculatieve verkopen en het voorbeeld
van de lood- en zinkprijzen, die eveneens
een scherpere daling ondergingen, toen de
vrije markt voor deze grondstoffen her
steld werd. Geringe voorraden en het be
sluit van de regering haar kopervoorradan
langzaam van de hand te doen om de
markt niet onnodig onder druk te zetten,
leidden er evenwel toe, dat de noteringen
weer langzaam opliepen tot het niveau
van 252 van de week weer benaderd
werd.
Zoals de regering eertijds ingreep om
een te scherpe daling van de prijzen te
voorkomen, zo werd thans een verdere
stijging boven de te New York en op het
continent geldende noteringen voorko
men. Het ministerie van grondstoffen-
voorziening bood voor de eerste maal
„contract koper" aan tegen 245 per ton.
Voorheen bleven de regeringsverkopen
steeds beperkt tot speciale kwaliteiten en
soorten. Door het ingrijpen van het minis
terie moet voorkomen worden, dat de me
taalexport te duur zou worden.
De oplopende noteringen zijn behalve
aan het kleinere aanbod te wijten aan de
door baissiers ingenomen posities. Nu het
einde van een dricmaandsperiode (5 No
vember) nadert, zien de baissiers zich
tegenover een markt geplaatst waarop
vrijwel geen verkopers te vinden zijn, als
gevolg waarvan de hoogte van dc déport
(vergoeding door de baissier te betalen
wanneer hij zijn transactie tot de volgende
rescontre uitstelt) eveneens sterk opliep.
Toen de regering ook Woensdag en wel
tegen 240 tot verkoop van contract koper
overging, liep de hoogte van de déport
weer terug.
De meeste handelaren achten de koper
notering echter nog te hoog, hetgeen tot
uitdrukking komt in de driemaands-note
ring, die op 225 staat. Hoewel de inter
nationale politieke spanningen een steur,
voor de markt betekenen, wordt deze toch
op langere termijn toch beheerst door de
onevenwichtige statistische positie van het
metaal. De langdurige besprekingen tussen
de Ver. Staten en Chili over de overto"
lige Chileense voorraden zijn nog steeds
niet tot een einde gekomen, waardoor dus
het grootste deel van het Zuidamerikaanse
koper buiten de wereldmarkt blijft. Vroeg
of laat zal deze productie echter in Euro-
po en/of Amerika aan de mar' 1 komen.
Een van de oorzaken van het uitstel in
de besprekingen te Washington zou het af
treden van het Chileense kabinet geweest
zijn. De twee grote partijen zijn het n.l.
niet eens over de maatregelen die geno
men moeten worden om Chili mind^ af
hankelijk van de koperopbrengst te ma
ken. De huidige noteringen liggen 40—
50 beneden die, welke Chili gewend was
te ontvangen. De onwil zich aan het nieu
we prijspeil aan te passen, zal de bespre
kingen die reeds drie maanden duren
waarschijnlijk nog langer rekken.
Chili produceerde dit jaar tot nu toe
266.000 ton koper, en bezit thans een sur-
plusvoorraad van ongeveer 150.000 ton.
Verwacht wordt dat omstreeks 100.000 ton
van deze hoeveelheid aan de Amerikaanse
strategische voorraden toegevoegd zal
worden. Onlangs zou Chili nog 9.000 ton
koper tegen „wereldprijzen" aan Frankrijk
verkocht hebben; de inhoud van het woord
wereldprijzen is hier echter onzeker.
De stakingen bij de twee voornaamste
Chileense kopermijnen, die door de Ame
rikaanse maatschappij Anaconda geëxploi
teerd worden, zijn er ondertussen oorzaak
van, dat de surplusvoorraden langzamer
stijgen. In normale tijden zou dit wellichl
tot hogere marktnoteringen geleid hebben,
omdat deze twee mijnen meer dan dc helft
van de Chileense productie die verleden
jaar 422.000 ton beliep voor haar reke
ning nemen. De huidige koperprijs kan
echter niet als realistisch beschouwd wor
den omdat voor nog te veel vraagstukken
een oplossing gevonden moet worden.
In het grote auditorium van de Leidse
universiteit heeft gistermiddag op plech
tige wijze de inauguratie plaats gehad van
de nieuwe leden van de R. K. Studenten
vereniging „Sanctus Augustinus".
In zijn openingstoespraak wees de heer
R. Gonsalves, praeses van de vereniging,
op d-. materiële inslag van vele studenten.
Zij zien in de universitaire opleiding een
gemakkelijke springplank naar een goede
maatschappelijke positie. In verband met
deze betreurenswaardige situatie rekent
„Sanctus Augustinus" het zich tot taak
de wetenschappelijke belangstelling zoveel
mogelijk te stimuleren. Voorts betreurde
de praeses het, dat zoveel mannelijke stu
denten geen lid van het L.S.C. zijn. Hoe
wel voorstander van de Civitas-gedachte
meende spreker er goed aan te doen de
aandacht te vestigen op een culturele
kloof door milieu-verschillen en andere
sociale factoren, die een wijziging van de
structuur en de mentaliteit van het L.S.C.
noodzakelijk maken.
Na de inauguratie werd het woord ge
voerd door dr Mod. van Straaten O.E.S.A.
over „Christelijk Humanisme'.
President Auriol van Frankrijk en ko
ning Sisavang Vong van Laos hebben Don
derdag tfldens een plechtigheid te Parijs
een vriendschaps- en bondgenootschaps
verdrag ondertekend, waarbij Laos for
meel tot een onafhankelijke staat binnen
de Franse Unie wordt verklaard.
Laos is de eerste vaö de drie Indochinese
staten, die deze onafhankelijkheid heeft
verkregen. Met Cambodja zijn de onder
handelingen gaande. De besprekingen met
Vietnam zullen binnenkort beginnen.
De KLM-Liftmaster, „Dr ir M. H.
Damme" zal reeds Zondag a.s. zijn nor
male diensten als vrachtvliegtuig op de
AmsterdamNew Yorklijn hervatten.
Op deze eerste vlucht naar Amerika
zal de Liftmaster in Londen zeven Engel
se renpaarden ophalen, afkomstig van
de Anglo Irish Bloodstock Agency te
Londen en bestemd voor de heer J.
McCate in New York. Deze dieren zijn
alle afstammelingen van beroemde
Engelse renpaarden.
Op 5 November a.s. zal de Liftmaster
wederom naar de Ver. Staten vertrekken,
ditmaal, zdals gemeld, voor het houden
van een introductietour langs zes Ameri
kaanse steden, n.l. Philadelphia, Chicago,
Cleveland, Detroit. Richmond en New
York, waar ter gelegenheid van deze
vlucht een „Friendship with Holland
Day" zal worden georganiseerd. In elk
van deze Amerikaanse steden zal de Lift
master, tot nu toe het enige en grootste
vrachtvliegtuig in geregelde dienst, aan
de Amerikaanse expediteurs en pers
worden geïntroduceerd. In het interieur
van de Liftmaster zal ter gelegenheid
hiervan een kleine expositie worden in
gericht, welke de snelle ontwikkeling
van het luchtvrachtvervoer in beeld
brengt en Nederlandse producten zal
tonen, die veelvuldig door de lucht wor
den vervoerd.
De gezagvoerder het ligt in de be
doeling, dat de vlieger H. Kooper de
vlucht zal uitvoeren zal dan geschen
ken van de burgemeesters van Amster
dam. Den Haag, Rotterdam, Utrecht en
Eindhoven aan hun Amerikaanse col
lega's aanbieden.
De „Caroline"-medische academie te
Stockholm heeft Donderdag besloten, de
Nobel-prijs voor de geneeskunde voor
1953 te verdelen tussen een Amerikaanse
en een Britse geleerde, voor hun verdien
sten bij hun onderzoekingen op het gebied
der biochemie. De prijs bedraagt 170.000
Zweedse kronen.
De prijswinnaars zijn de 54-jarige dr F.
Lippmann, professor in de biochemie aan
de „Harvard Medical-school" in de Ver.
Staten, en de 53-jarige dr H. A. Krebs,
professor in de biochemie aan de univer
siteit te Sheffield.
Beide professoren zijn in Duitsland ge
boren. Professor Krebs begaf zich in 1933
als Joods vluchteling naar Engeland. Pro
fessor Lippmann is in 1939 uit zijn geboor
teland naar de Ver. Staten gevlucht, om
de zuiveringen van het nazi-regiem te
ontlopen.
Advertentie
AMSTERDAM - DEN HAAG - ROTTERDAM - ARNHEM-EINDHOVEN - h
ROME, Donderdagavond.
Gisteren arriveerden, zoals reeds gemeld, dr Deuss en zijn echtgenote in
de Eeuwige Stad, waar zij te voet heen waren gekomen. Zij hebben, dank
zij een toevallige omstandigheid, al meteen hedenmorgen het lang verheide
hoogtepunt van hun bewonderenswaardige onderneming bereikt. Dr Deuss
is jarenlang leraar geweest op Jezuietencolleges in Nederland (laatstelijk op
de Breul in Zeist). Hij stelde zich gisteren direct na aankomst in ver
binding met de generale curie van de Jezuïeten en werd outvangen door
pater P. van Gestel, generaal assistent van de Orde. Aangezien pater
Van Gestel deel uitmaakt van het Internationale comité ter ere van Abels
Stensen dat hedenmorgen door de H. Vader in Castel Gandolfo in audiëntie
werd ontvangen, nam hij de beide ondernemende globetrotters mee naar de
Pauselijke zomerresidentie. Toen de H. Vader binnenkwam en pater
Van Gestel als een der eersten begroette, stelde deze dr Deuss en zijn
vrouw aan de Paus voor, Die met grote belangstelling naar hun reisverslag
luisterde en het reispaar Zijn zeer bijzondere zegen verleende.
Intussen vormde deze audiëntie het
plechtige begin van de internationale
plechtigheid, die Zaterdag en Zondag in
Florence zal plaats hebben ter ere van
de befaamde geleerde Niels Stensen,
wiens stoffelijk overschot uit de crypte
van de Basiliek van San Lorenzo naar
een der zijkapellen zal worden overge
bracht en in een kostbare, vroeg-chris-
telijke sarcophaag zal worden bijgezet.
Voor deze gebeurtenis zijn vooraan
staande persoonlijkheden uit Denemar
ken, Zweden, Noorwegen, Duitsland, Ne
derland- Luxemburg, Zwitserland en Ita
lië samengekomen om een der grootste
genieën (en bovendien een der meest
interessante mannen) uit de zeventiende
eeuw te eren, die in al deze landen werk
zaam is geweest.
Hij werd geboren uit een oud geslacht,
als zoon van een Zwitserse goudsmid te
Kopenhagen, in Januari 1638. Reeds als
kind gaf hij blijk van een buitengewone
begaafdheid, die hij ten volle ontplooide
tijdens zijn studiejaren, waarin hij filo
sofie, chemie, medicijnen, wiskunde en
in het bijzonder natuurkunde studeerde.
Hij was nauwelijks 22 jaar oud, toen hij
opzienbarende ontdekkingen deed op het
gebied van het spierweefsel, de klieraf
scheiding en het menselijk hart.
Hij studeerde en doceerde aan de uni-
Wanneer October in 't
land is, is er nog steeds
geen einde gekomen aan
de glorie van de bloemen,
die hetzij buiten in de
vrije natuur haar pracht
ontvouwen, hetzij er toe
bijdragen, dat de tuinen
een fleurige aanblik bie-
''.e?'.^ot de planten, die
zie in Trekinaand (zo als
de vogelaars onder de
natuurspeurders de 10e
maand des jaars plegen
aan te duiden) non
bloeiend weten te hand"
haven, behoren ook
enkele toortssoorten.
Dit is b.v. het geval met
de stalkaars en de konings
kaars en er is ste'llig
wel eens een windbloem-
toorts, die tot in October
haar beste beentje voorzet.
Over het algemeen zip de
toortsen planten, die in de
drie zomermaanden als
bloeisters vooral goed op
dreef zijn, maar het vroegst
bij de hand is de zwarte
toorts, die men soms al in
Mei bloeiend haar opwach
ting ziet maken.
Deze soort (Verbascum phoeniceum),
die in het Zuidoosten van ons wereld
deel in de vrije natuur voorkomt, maar
naar onze tuinen is overgebracht, is
ook nog in ander opzicht een buiten
beentje: ten eerste zijn haar bloemen,
zoals haar Nederlandse naam al te ken
nen geeft, paars in tegenstelling tot die
van de andere toortsen, die overwegend
geel (of soms wit) bloeien en dus in het
kader van de siergaarde een zonnig
effect maken; ten tweede is de paarse
toorts overblijvend: zij is dus een z.g.
lage plant met wortels en bladeren voort,
terwijl in het jaar daarop de plant haar
volledige lengte bereikt, terwijl dan ook
de bloei een feit wordt en later in het
seizoen eveneens de zaadvorming.
Er heeft op de toortsen geen geweldige
stormloop van bijen, hommels en vlin
ders plaats, want voor insecten, wie het
in de eerste plaats om nectar is te doen,
is er in dit opzicht niets af nagenoeg
niets te halen. Daarentegen is er voor
insecten wel gelegenheid zich te goed te
doen aan stuifmeel.
Toortsen houden het soms tot in October
bloeiend uit.
Foto: C. R. Tolman-Mussche).
overjarige of vaste plant; wat de Neder
landse soorten aangaat, is dit verder al
leen met de zwarte toorts het geval. Al
de andere Nederlandse toortsen zijn
overwegend éénjarig (mottenkruid en
roedetoorts), of- wat nog vaker kan
worden vastgesteld, tweejarig.
Dit betekent dus, dat bij de meeste
toortssoorten het ontwikkelingsproces
zich als volgt voltrekt: in het eerste jaar
komt er uit een heel nietig zaadje een
Toch bestaan er tussen de toortsen en
vlinders wel relaties, want er zijn schub-
vleugeligen, die op de Verbascumsoor-
ten eitjes leggen, waaruit ongelooflijk
sierlijke, fantastisch getekende rupsen
voortkomen, die zich niet zozeer met het
blad, maar stellig overwegend met de
bloemen en het zaad voeden. Dit is
onder meer het geval met de larven van
de kuifvlinder en de helmkruidvllnder,
die men ook wel op Scrophularia kan
vinden, wat niet al te bevreemdend is,
omdat de helmkruiden en toortsen aan
elkaar geparenteerd zijn, zodat ik in
mijn huis dan ook het feit kan vaststel
len, dat de snuittorretjes Cionus scro-
phulariae en C. tuberculosus, die in de
eerste plaats helmkruid-dieren zijn, noch
tans ook meer dan eens op de toortsen
zijn te vinden.
De zoëvengenoemde vlinders behoren
tot het geslacht Cucullia; wij noemen ze
in het Nederlands in verband met het
pakje dat zij dragen, monniken. Twee
andere buitenlandsche Cucullia's (lychni-
tis en thapsiphaga) zijn in hun rups
stadium eveneens geassocieerd met
toortsen; de naam thapsiphaga is zeer
veelzeggend, wanneer men bedenkt, dat
er toortsen zijn (stalkaars en konings
kaars). waarvan de Latijnse soortnamen
onderscheidenlijk thapsiforme en Thap-
sus luiden. Bovendien spreekt de weten
schappelijke naam van de kuifvlinder
(Cucullia verbase!) ook boekdelen;
immers: de geslachtsnaam van de toort
sen is Verbascum,
kundige verhandeling, vooral als ik er
nog aan toevoeg, dat de melige toorts
te boek staat als Verbascum Lychmtis
(met een hoofdletter); de soortnaam van
deze plant is dus dezelfde als die van
één der uitheemse Cucullia s, welke ik
boven reeds vermeldde. Alleen begint
bij de vlinder de speciesnaam niet met
een hoofd-, maar met een kleine letter.
Met de toortsen is intussen ook nog
een strogele aardvlo verbonden. Dit
insect is geen vlo, maar een kever, die
zich eenzijdig bij Verbascum heeft
aangepast en zijn naam heeft gekregen,
omdat hij, naar vlooientrant, geweldig
ver kan springen, zodat de entomoloog,
die zich met torren bezig houdt, uiterst
gewiekst moet zijn, wil hij het rappe
torretje vangen. Koningskaars en stal
kaars zijn. naar het schijnt, zo niet de
uitsluitende, dan toch wel de voor
naamste Verbascum-soorten, waarbij de
kever zich heeft aangepast. Zuid-Lim-
burg is ongetwijfeld het belangrijkste
gebied, waar men kennis kan maken met
de gezwinde aardvlo, die de deftige
naam Longitarsus tabidus draagt.
Men kan hieruit inmiddels afleiden,
dat de toortsen, die door haar kloeke,
kaarsrechte statuur, haar veelal gele
kleuren en haar meeldraden, die dikwijls
gekenmerkt worden door wolharen,
welke wit of paars zijn, niet alleen als
planten uiterst interessant en indruk
wekkend zijn, maar dat zij, gezien de
betrekkingen, die tussen haar en be
paalde insecten bestaan, ook boeiende
levensgemeenschappen vormen.
Al eens eerder heb ik u verteld, dat
dag- en avondkoekoeksbloemen dikwijls
bastaarderen en dat de nakomelingen de
onderzoeker voor problemen stellen, om
dat het vaak uiterst moeilijk is uit te
maken, wie van de stamouders in het
kruisingsproduct overheerst. Bij water
lelies ziet men hetzelfde, zodat de
hybriden de biologen raadsels opgeven,
die niet meer zijn op te lossen. Ook zijn
er van de toortsen verscheidene meng
vormen bekend, waarvan men ook in de
vrije natuur niet steeds kan uitmaken
van welke soorten de hybriden afkomstig
zijn. Een kenmerk van deze laatste is,
dat zij dikwijls volkomen of grotendeels
onvruchtbaar zijn. Dit feit constateren
wij ook bij de zoëvengenoemde water
lelies, maar deze verkeren in zoverre in
een gunstige omstandigheid, dat het
Dit wordt zo langzamerhand een taal- steriel zijn de bestendiging van de door
kruising ontstane vormen niet in de weg
staat: zij bezitten een wortelstok en met
behulp daarvan kunnen zij blijven voort
leven, zodat zij niet van zaadvorming
(die bij de steriele vormen uit de aard
van de zaak achterwege blijft) afhanke
lijk zijn. Het heeft mijn aandacht ge
trokken, dat de onvruchtbare toorts
bastaarden (evenals de onvruchtbare
Melandrium-mengvormen), die in mijn
tuin verschijnen, veel en veel langer
bloeien dan de fertiele exemplaren.
Behalve de toortssoorten, die ik boven
terloops noemde, heeft men ook uit den
vreemde tal van soorten, die ik niet
alle zal noemen, maar die eveneens een
fijne luister aan onze tuinen verlenen,
geïmporteerd. Onder de toortsen, die
men tot cultuurplanten heeft gepromo
veerd, schuilen eveneens hybriden, o.a.
ambiguum, die een kruising is tussen de
overblijvende zwarte toorts en de twee
jarige stalkaars (die beide in Nederland
groeien), cupreum (een in verschillen
de vormen voorkomende hybride van de
overblijvende paarse toorts en de twee
jarige ovalifolium, waarvan het vader
land Bulgarije, Roemenië en Zuid-Rus
land is) en Nagelsii (een kruisingspro
duct van de overblijvende paarse toorts
en de tweejarige pannosum van de Bal
kan). De Belgische kweker Fr. Nagels
heeft „het aanzijn gegeven" aan laatst
genoemde bastaard.
Vermelding, verdient tenslotte nog, dat
aan één der buitenlandse toortsen, die
bij ons, zij het slechts binnen het raam
van de tuin. is ingeburgerd, de naam
verbonden is van een Frans priester,
die tevens plantkundige was, n.l. D.
Chaix, die van 17301799 leefde. Be
doelde toorts (een Zuid-Europese) wordt
V. Chaixii genoemd en is een der
fraaiste verschijningen van het planten
geslacht, waarvoor ik een ogenblik uw
aandacht vroeg. De kwekers hebben zich
met grote ijver op deze sublieme soort
geworpen en zo ontstonden er boeiende
variëteiten, waarvan vooral genoemd
moet worden de struis gebouwde
verscheidenheid pyramidale, die de
lengte kan bereiken van een wel
geschapen man, hetgeen dus be
tekent dat haar maximale lengte maar
een paar decimeters minder dan twee
meter bedraagt. De kloeke bloemtrossen
zijn pyramidevormig en het prettige bij
deze Verbascumsoort is verder, dat zij
een vaste plant is, die ieder jaar -P
nieuw kan verrassen door haar uitz. i-
derlijke schoonheid.
versiteit van Leiden, Amsterdam en Pa
rijs en vestigde zich (toen reeds een we-
reldbroemd geleerde) in Florence op
27-jarige leeftijd. In deze karakteristieke
Renaissance-omgeving, waar kurfSten en
wetenschappen bloeiden, vond hij het
ideale werkterrein en werd hij met gun
sten overladen; niet slechts door de
groothertog Ferdinand III, maar nog
meer door diens opvolger Cosimo. wier
beider lijfarts hij was, terwijl hij tevens
anatomie doceerde aan de universiteit.
Hij verkeerde en correspondeerde met
de geleerdste mensen van zijn tijd. onder
wie Spinoza en Leibnitz, en ontwikkelde
zich als een universeel geleerde.
Geleidelijk aan bracht zijn studie hem
tot het inzicht van het ware geloof en
tenslotte werd hij in 1667 in de Kerk op
genomen. Dit veranderde zijn gehele le
ven en wel zodanig, dat hij na enkele
grote reizen, tijdens welke hij ook Ne
derland weer bezocht, in 1675 besloot
om priester te worden. Hij deed van dat
moment af niet alleen afstand van eer
en roem maar zelfs van de wetenschap,
hetgeen nog steeds wordt betreurd door
ontelbaren, die de verheven betekenis
van dit zeer zware offer niet kunnen be
grijpen.
Als priester bleek hij wederom zo'n
vooraanstaande en geniale persoonlijk
heid te zijn, dat hij reeds twee jaar na
zijn wijding door Paus Innocentius XI
werd benoemd tot bisschop van Noord-
Duitsland en Scandinavië. In deze func
tie, waaraan hij zich met volkomen over
gave wijdde, werkte hij negen jaren, tot
hij op 48-jarige leeftijd, in 1686 te Schwe-
rin overleed.
En zo groot was de herinnering aan
zijn heilige, onbaatzuchtige levenswan
del, dat groot-hertog Cosimo III van Flo
rence op eigen kosten het stoffelijk over
schot van Stensen naar Italië liet over
brengen en in de crypte van de San Lo
renzo basiliek liet bijzetten.
Het is vooral na de jongste wereld
oorlog. dat zijn figuur reeds eerder
als geleerde vereerd in de kringen
der gelovigen een groeiende belang
stelling en verering heeft gevonden.
In 1949 sprak de bisschoppenconferen
tie van Fulda zich uit voor het proces
van zaligverklaring. In 1950 werd het
diocesane proces ingeleid. Er werden
commissies gevormd in Duitsland en
Italië, die zijn „causa" krachtig hebben
bevorderd.
In 1951 werd een gedenksteen bij zijn
graf onthuld, terwijl in Hannover een
seminarie voor late priesterroepingen
naar hem werd genoemd. Ook in Neder
land, waar hij langdurig verblijf heeft
gehouden, groeit de belangstelling. In
Juli 1952 had ten huize van de Amster
damse arts dr Th. Schlichting een sa
menkomst plaats van vooraanstaande
katholieke geleerden en priesters, waar
de Deense pater Gutetav Scherz, promo
tor van de causa tot zaligverklaring, de
figuur van Niels Stensen nader belichtte.
In het kader van het zaligverklarings
proces werd enkele maanden geleden
zijn graf geopend en zijn stoffelijk over
schot officieel „erkend". En het is deze
plechtigheid geweest, die de laatste aan
leiding heeft gevormd voor de over
brenging van het stoffelijk overschot, die
Zaterdag in Florence op grandioze wijze
zal geschieden.
De vroeg-christelijke sarcophaag,
waarin zijn lichaam zal worden bijgezet,
werd geschonken door de Italiaanse re
gering. De vereniging van katholieke
artsen heeft gelden verzameld voor een
groots monument bij dit nieuwe graf.
Het proces tot zaligverklaring bevindt
zich thans reeds in 'n vergevorderd sta
dium. Het zegt voldoende, dat de H. Va
der de talrijke vooraanstaande persoon
lijkheden, die voor de komende plech
tigheden naar Italië zijn gekomen on
der wie vele Duitse bisschoppen en de
bisschop van Kopenhagen hedenmor
gen in speciale audiëntie heeft ontvangen
en een rede hield, waarin Hij de persoon,
de betekenis en de grote vroomheid van
Niels Stensen belichtte.
Het valt vurig te hopen, dat de Kerk
binnen afzienbare tijd deze „apostel van
Noord-Duitsland en Scandinavië" de eer
der altaren waardig zal keuren. Vooral
ook voor ons land, waar hij een alge
meen bekende en hogelijk gewaardeerde
gast is geweest, zal dit van zee» bijzon-
RINKE TOLMAN. I dere betekenis zijn.
