Le Corbusier als Kerkenbouw er
«•W&asssstó S5 «nöT:=Bï
„Hightower vond het prima
Liturgie als belevenis van gemeenschap
„GODS LINKERHAND''
Ml
71
E
D
en n wereld
De vondst van William Barrett
Aquarelkunst uit
Beneluxlanden
NETTY VAN DER
T eleurstelleiide
wapenschouw
mm
ZATERDAG 31 OCTOBER 1953
PAGINA 5
T OSEPH
stelling,
Gedurfde bouwsels
Le Corbusier's plan
We geloven niet dat het ..relL'.Vuze
II,,,,,,;, en bnUen «*- U«**
1
Mensen
Zuiverheid van intentie
GODS LINKERHAND voor f 2.50
BON
Deze bon invullen
NIEUWE GEWUDE KUNST UIT FRANKRUK
j2, voorbeeld zeker vow Bamen zijn er niet. Voor het licht heeft voorlopig nog weinig dat de aan- derlands ballet voor de ont-
s I A r, „L. 4 1,-rl e QnViilrlovilon
ZOLANG de plannen voor
het Nationaal Ballet zri"M
nog in een voorbere#-
(Van on
blijkbaar naar
ze Parijse correspondent)
streeft ei
tl ie
maquettes
krijgen. Het
de ramen, die Bazaine maakt
zijn er in
PICHARD
van ne tentoon-
hij nu voor de derde
maal in bet Museum voor Moderne
Kunst van de stad Parijs heeft in-
gericht, een jaarlijkse „salon' te
maken. Er is voor zulk een streven
zeker plaats, maar bet is de vraag of
er bij de kunstenaars zelf voldoende
belangstelling voor bestaat. Evenals
indertijd de gelijksoortige tentoon
stellingen in liet museum Gallicri,
hebben ook de Pichard's exposities
niet aan de verwachtingen be
antwoord.
"euedflSmeedkunst van Don Martin bij-
oorDeeld, die voor het huis Tétard werkt,
rv, -Van "enri Héraut die hetzelfde voor
Lheret doet, behoort tot het meest nobele
wat deze kostbare ambachtskunst kan be-j
reiken. Maar het vult slechts een enkele
vitrine. De ceramiek en sommige „terre-
cuite's" zijn niet bijzonder belangrijk en
vertonen geenszins een streven naar een
nieuwe expressie. Er zijn een aantal zeer
kenschetsende kleurvensters van onmis
kenbare kunstwaarde, maar de auteurs
namen zijn niet van hen, die men onder
op Montmartre gelegen, bij haar restau
ratie krijgt.
nieuwe kerk van AHinmin-t een kerk zijn er geheel willekeurig gaten van ver- j dacht waarcl is. Schilderijen
waaraan tal van kunstenaars werken, of schillende grootte in de wanden geslagen; overvloed en die doen weer met weemoed
de kleurnamen welke de oudste kerk vaniwaarin wel kleurglazen zullen worden ge- denken aan de oude tentoonstellingen in
Parhsdeneeneeuw^ Ito-pleterskerkTln1 plaatst. Alle reliff of al.e sier ontbreekt het M-sanpavijoen van he^ Louvre of
de ochtendschaduw van de Sacré-Coeur en^en hoge cylinder^ - van de vroe-
waarboven een in verhouding klein kruis gere herfstexposities pleegden m. te nch-
i staat. Ook met zulk een plan staat menlen en waarvoor ten minste geducht ge-
Architectonisch is alleen de maquette i weer buiten hetgeen bestemd is voor deselecteerd werd. Onder de jonge schilders
interessant van de kerk die architect t parochie of in het algemeen voor wat is alleen het streven merkbaai om volks,
Sthaly bouwt voor Baccarat, het Lotha- Ghéon noemde: het getrouwe volk, en I om zeer populair te zijn. Op zich zelf een
ringse industriegebied waar het wereld- toch is het best mogeiijk dat uit zulke goed rireven dat- het apostolaat kansteu-
vermaarde glaswerk vandaan komt. Bij de
bouw van die kerk wordt een opdi acht
vervuld die Daan Wildschut zou kunnen
doen watertanden. Hier is geen sprake
van „glas in beton", want de kleurven
sters of liever de vensters ontbreken ge-
heel'en al. Geheel de wand is venster. Dat
wil zeggen: opgetrokken als een gaaswerk
van beton waarvan de mazen gietsels ge
kleurd Baccaratkristal bevatten. De zeer
zachte kleuren volgen elkander zodanig
op dat ze een regenboog vormen.
probeersels toch iets goeds voortvloeit.
Maar om op de Parijse salon terug te
komen.... de tegenvaller is weer dat er
zo weinig overblijft van de kunstensem-
bles, de groeperingen van kunstenaars die
samen kwamen om gezamenlijk voor al
taar en Godshuis te werken. De enige
In het oosten van het land staat men
wel enigszins onder de invloed der
Zwitsers en Assy is daar niet het enige
zeer gedurfde proefwerk. Novarinalaat
nu de maquette zien van de kerk die
voor Villaparisis bestemd is: een vol
slagen cubus, waarvan de bovenkant als
helikopterstation zou kunnen worden
gebruikt. Zo dachten we tenminste
want'dat een dergelijke vereenvoudi
ging werkelijk gaat uitgevoerd worden,
weigeren we voorlopig te geloven.
Overigens laat men hier in Frankrijk
de*j*ongeren kan rangschikken"7bf gia-1 «««f meer alle traditie varen. Het
De Kruisafneming
(hieronder) en liet,
Le Corbusier voor een
Ronchamps beneden
van Armiss
ontwerp van
kerk te
nen. Maar voorlopig schiet de uitwerking
nog zeer te kort. Om een schilderij een
vermogen van religieuze inspiratie te
geven is het niet voldoende Simon van
Cyrene door een lastdrager in hedendaag
se blauwe kiel te vervangen. Enkele schil
deringen verdienen evenwel zeer de aan
dacht en een van de meest indrukwekken
de, waarin invloed van Desvallières' com
posities vallen waar te nemen, is de hier
bij gereproduceerde „Afneming van het
Kruis'" door Armiss, een kunstenaar die
thans krachtig zijn eigen weg blijkt te
gaan.
zfen h« zijn «ui J"
sier een kapel (kerk is te sterk uitge
drukt) natuurlek is bet diocees van
BesanQon. waar ook de kerk van Assy
werd getolereerd! die niet minder
kabaal zal doen ontstaan dan nog pas ge
leden over de kerk van Assy losbrak,
merkwaardig genoeg bleef het-rumoer
voor Vence uit.
de bergwind te beschermen. Le Corbusier
heeft afgezien van de vlakke wanden.
Zelfs van het dak. De bovenbedekking is
een merkwaardig gebogen en enigszins
afhellendja, hoe zal men het noe-
SÜIM
Jacques Bony, Barillet en Adeline Hébert-
Stevens die met Jacques le Chevalier aan
wezig zijn.als altijd, en in hun manier
van altijd
Alleen Jacques Bony is met een non-
figuratief raam voor de dag gekomen, dat
bestemd is voor een doopkapel te naye
in de Boven-Saone. Wij hebben hem er
vroeger in zijn atelier aan bezig gezien en
het toen voor een verpozing van de kun
stenaar gehouden die eens wilde werken
op de „manier van Albert Gleizes".
grS? j bo-wseV van Le Corbusier wiurvan w«
bij Caen. Het is een merkwaardige poging een reproduc eg tte laat
om de klassieke figuratie van een Kruisi-1 ,™ts ri P„roed voor de Arabische
ging te behouden tegen een lichtveld dat evengoeo
op het gevoel poogt in te werken met be-^^^^re "Lr^aUe^in ^e^ergen.
hulp van een uit de non-figuratieve kunst :®e" weet dat de heuvel van
afkoms ige kleurwerking. Ronchamps, waarvoor de kerk werd be-
Banllet, die de lessen van de XVe en doeld, een bedevaartplaats is en dat ae
XVIe eeuw meer getrouw is gebleven, vernielde kapel moest worden vervangen,
heeft in zün vensters voor de Sint-Pieters- i dan kan men zich wel voorstellen dat
kerk te Dives, eveneens in de Calvados, aan Le Corbusier een ruimtescnepplng
inmiddels heel wat meer stijl bereikt. werd gevraagd om de bedevaartsgangers
WAT de architectuur betreft
hetzelfde geldt ook voor de glaze
nierskunst, is wat buiten gebeurt
heel wat belangrijker dan hetgeen we in
wikkeling dezer plannen van
betekenis zijn. Onder de Ne
derlandse balletgroepen die
meetellen, behoort sinds Zijn
oprichting in het vorig na
jaar ook het Rotterdams
Ballet-ensemble van Netty
van der t alk. En daarom is
het optreden ran deze groep
met twee premières „Fête
Champétre" en „Variaties"
resp. op muziek van Geza
Frid en Hendrik Andriessen
a s. Dinsdag in de Rotter
damse Schouwburg van veel
belang.
Hoe dit Rotterdams gezel
schap zo ineens uit de grond
is verrezen? „Het is hele
maal niet ineens verrezen"
zegt Nelly van der Valk, die
zoals iedere Rotterdammer
wel weet, sinds jaren met
een groep van haar dans
school voorstellingen geeft.
„Ik heb het ensemble voor
zichtig opgebouwd Het aar
dige is dat het geheel uit
krachten van mijn eigen
school bestaat, die ik gelei
delijk naar een hoger peil
heb trachten te voeren,
daarbij ervoor wakend mijn
pupillen nooit iets te laten
doen wat ze niet kennen.
Want dat is een van mijn
stelregels. Op een gegeven
moment was het niveau zo
geworden dat de critici zei
den: ziedaar een groep die
niet beroepsgezelschappen
kan concurreren. Toen heb
ik de stap durven wagen.
U begrijpt dat de oprich
ting van een Rotterdamse
balletgroep zonder althans
de morele steun van de over
heid onmogelijk zou zijn ge
weest. Van de aanvang af
heb ik echter van het ge
meentebestuur alle mogelij
ke medewerking gehad en
naar het schijnt komt het
Ensemble thans ernstig in
aanmerking voor een ge
meentelijke subsidie. Zolang
wij deze echter niet hebben
moeten wij maar op andere
wijze zien hoe wij de zaak
financieren".
Surprise
In dit verband heeft Netty
van der Valk onlangs een
aangename surprise beleefd.
Een rijke Rotterdammer die
eenmaal een balletvoorstel
ling had bijgewoond nog
wel van het New York City
Ballet zonder de minste
behoefte te gevoelen deze
ervaring te herhalen, werd
hij de feestavond van de Rot
terdamse Kunstkring op 7
October, toch weer met bal
let nu met de groep van
Netty v. d. Valk gecon
fronteerd. Deze maal was hij
eenvoudig verrukt. In een
pauzegesprek met mevr. v.
d. Valk, waarin bij zijn laai
ende geestdrift uitsprak,
kwam toevallig het belang
dat de orkestbegeleiding voor
een balletvoorstelling heeft
ter sprake. Met een royaal
gebaar bood toen deze Mae
cenas mevr. v. d. Valk voor
de eerstvolgende voorstelling
de begeleiding door het Rot
terdams Kamerorkest aan'.
Mevr. v. d. Valk vindt zulk
een plotselinge omzwaai
naar fervente belangstelling
niet zo ongewoon. „Ik ben
zo verwaand om te geloven
dat de mensen, als ik ze met
de haren naar de schouw
burg zou kunnen trekken om
naar een ballet te kijken,
het werkelijk prachtig zou
den vinden.
OCH, ik weet wel dat
het allemaal nog niet
zo volmaakt is als New
York City. Maar hoeveel cr
door de groep is bereikt,
mag m.i. blijken uit hetgeen
niemand minder dan Ro-
sella Hightower over mijn
werk heeft gezegd''.
,,T"
Hightower op bezoek
„Rosella Hightower heeft
bij haar laatste bezoek aan
Nederland met het Monte
Carlo ballet er speciaal een
reisje Den HaagRotter
dam voor over gehad om in
onze school te komen kij
ken. Zij liet mijn leerlingen
wat oefenen aan de „bar"
dat zijn die ijzeren staven
langs de wanden van de bal
letzaal en „au m ilieu"
..bar" en „au milieu" zijn de
gebruikelijke dagoefeningen
van iedere danser of dan
seres en zij vond het
prima. „Alles wat Uw leer
lingen doen is goed, zei ze
letterlijk. Nergens zijn tech
nische. fouten aan te wijzen.
Ze hebben het van het begin
tot het eind goed geleerd
„De volgende dag kreeg ik
een boodschap uit den Haag,
afkomstig van Hightower.
Zij vroeg me of ik toch voor
al alles wat ze gezegd had
wilde geloven en zij verze
kerde dat ik het niet. moest
beschouwen als beleefdheids
frases. Nu, zoiets doet je
goed, dat begrijpt U. En
toen we de volgende dag in
de Sprookjestuin in Wasse
naar optraden, wachtte ons
een nieuwe verrassing. Een
zestal dansers van het Monte
Carlo-ballet bevond zich toe
vallig in de tuin, zag ons
ballet en kwam na afloop
van ons optreden spontaan
naar me toe om te verkla
ren dat ze het uitstekend
hadden gevonden.
Rosella Hightower geeft
les in de studio van Netty
van der Valk (links).
Vijf dingen
Kijk, dat zijn pleizierigo
ervaringen. Pleizieriger dau
wanneer je sommige Neder
landse critici leest voor wie
danskunst alleen maar tech
niek schijnt te zijn, alleen
maar een aaneenschakeling
van fouettés, changenients
en wat dies meer zij. Dans
kunst is echter niet alleen
techniek. Luister naar Ba-
lanchine, naar Fokine of
naar welke grote balletlei
der ook en zij zullen U zeg
gen: ballet is een eenheid
van vijf dingen, techniek,
muziek, decor, costumes en
belichting, en alle vijf zijn
even belangrijk. Met deze
vijf elementen maak je to
neel, dat je vult met de cho
reografie en inet muziek,
kleur en licht tot een wer
kelijke vertoning maakt.
Wjj vroegen mevr. v. d.
Valk of zij ook voornemens
is buiten Rotterdam te gaan
optreden.
„Wij hebben dat al ge
daan. Eerst een reeks voor
stellingen bjj de feesten van
de K.M.A. te Breda. Dan
een serie van tien avonden
in de Wassenaarse Sprook
jestuin. En voor Cees Laset'.r
heb ik destijds in record
tempo drie dagen voor de
première hoorde ik er voor
het eerst van de choreo
grafie gemaakt en ingestu
deerd op de muziek die Jur-
riaan Andriessen schreef bij
„De Storm" van Shakes
peare. Een achttal van ons
ensemble heeft daar inmid
dels al een hele serie voor
stellingen van meegemaakt.
Natuurlijk hopen wij in
de toekomst met ons en
semble °°k buiten de Maas
stad te dansen. Wij zullen
er ons best voor doen. Maar
er is een ding dat we niet
zuilen doen: het artistieke
niveau van ons program
aantasten omwille van de
smaak van het grote pu
bliek".
Men heeft in deze rubriek reeds een en
ander kunnen lezen over de liturgie als
belijdenis van het vergankelijke en als
heenwHzing naar het onvergankelijke.
De hturgie der Katholieke Kerk geeft
uitdrukking aan een bewust geIo°f d«
betrekkelijke waarde van t
tijdelijke en in de absolute waarde van «et
inwendige, waarop de uitwendige
ons attent maakt.
Evenzeer demonstreert de liturgie ei
Katholieke Kerk een sterk geloof "t
seljjke en goddelijke genieenschap. Daarvan
is in deze kolommen sprake.
Het is onze bedoeling, om, van deze De-
schouwing der wezenlijke aspecten der
liturgie uit, straks in te gaan op het actuele
•raagsiik van de volkstaal in de liturgie,
name in de eucharistische liturgie.
Wij kunnen alléén onze maaltijd genieten maar
we geven er over het algemeen de 'voorkeur aan
saaien met anderen aan tafel te'zitten, Op ren feest,
komt men met geschenken aandragen; ieder lean
afzonderlijk voor zijn eigen geschenk zorgen; broers
en zusters echter leggen het een en ander bij elkaar
en bieden hun jubilerende ouders gezamenlijk een
feestanvr Zelfstudie is mogelijk, maar gemeen
schappelijke studie ligt meer voor de hand. Een klui-
Zrninnlil 5 Vwj is niet ondenkbaar; maar
dr y„i ,aa'! voor ifsnrrkender grijpen naar
ae mens zal eerder en vanzélfsprek f
dm andere mogelijkheid: om rn gemeenschap met
eren God te zoeken en te dienen.
na?ruwaald,elijk mochten we op deze Plaa,^ e!)lr[s?
tenrin£ °p ,pegen. dat godsdienst, en met name i
ltnw:„Ke?-,eenschaPswerk is. Het is geen zaa zaam
eenlingen, die in teruggetrokken en zelfgehoop
isolement zich onbekommerd en zalig met G°d
ziel bezighouden. Christendom is de totale wereia,
voortgedreven en op weg naar God. Het is de samen
vatting van al het aardse, van al het bestaande, voor
het aanschijn van de Schepper. Christendom is de ge
zamenlijke pelgrimstocht van duizenden langs de
schone en barre wegen van deze wereld naar net
bart van de Vader, die in de hemel is. Hier zijn geen
kleine, nietige wezentjes, die in gecultiveerde, opge
sloten'eenzaamheid in het goddelijke trachten binnen
te dringen Hier zoekt de ene mens de andere op om
samen°God te kunnen zoeken; hier vinden, als het
moet alle mensen elkander om in een geschiedenis
van eeuwen God te kunnen vinden.
MIDDEN IN deze geschiedenis en midden tussen
deze mensen staat de mens Jesus Christus.
Voor velen is Hij de Grote Onbekende, maar
voor allen Middelaar, die mensen met
elkander en mensen met God samen bindt in éen
nff?+egoddelijke gemeenschap. Namens allen
vnnrien'' eiSen menselijk bestaan, opdat allen een
Met ^n' P'ük HÜ één was met de Vadei
t»^ w «ffer wil Hij allen verenigen, zodat het
verloren van een eenzame mens zou zijn die
verloren uit de menigte hangt te sterven op Zpn
Kruis, maar het offer van een levende humamtas.
Zo ontstond de Eucharistie als bron en middelpunt
van waarachtige gemeenschap Ook in de uiterlijke
wijze, waarop deze Eucharistie tot, de mensen komt,
zal het element van gemeenschappelijkheid duidelijk
naar voren komen. We hebben drie weken
naar aanleiding van een brief al even gelegenheid
gehad een ogenblik stil te staan bij enige typische
kenmerken van de eucharistische liturgie. We con-
slateerden, hoe de uitwendigheid van deze liturgie
aansluit bij onze eigen menselijke uitwendigheid en
bij de wijze, waarop wü mensen alles en iedereen be
naderen.
R IS ECHTER nog een ander dicp-menselijk en
diep-christel\jk aspect in de liturgie der Mis,
waaraan we niet voorbij mogen gaan. De ge
beden en uiterlijke Vondelingen rondom het Sacra
ment des Altaars verraden duidelijk de. absolute wil
om dit Sacrament een gemeenschappelijke daad van
velen te doen zijn. Graag wilde ik dit punt nog wat
nader uitwerken.
Er is op deze wereld een gemeenschap, die door
de levenwekkende kracht van Christus' Offer ont
stond, die de prediking van Christus, concreet
samengevat in Zijn éne concrete offerdaad van
geslacht tot geslacht verder draagt tot de laatste
dag en die dit éne Offer van Jesus Christus van
de opgang der zon tot haar ondergang aan de
Vader opdraagt tot het einde ter tijden. Deze ge
meenschap is de gemeenschap van Jesus en van
allen, die in Hem geloven, die met Zijn Doopsel
gedoopt zijn en die met Hem willen «aanzitten aan
het Avondmaal. Het is Zijn Koninkrijk in deze
wereld. Zijn Kerk.
Deze Kerk herbergt niet, zoals iemand mij meende
P JPet®n schrijven „de geestelijke onzelfstandige,
/ipo l^nSS^' ,die alles gelooft en die nog niet ziet
retour is'^ de Roonise Kerk reeds lang op haar
tZu j' die Ult hun geestelijke onzelfstan
digheid, voorzover deze het gevolg is van de zonde, be-
vrpd wdlea worden. Het is een gemeenschap, die hun
kert naar verlosstngen die overtuigd is van het ge-
meenschappeHlke bezit van die goddelijke krachten en
levensbronnen, welke noodzakelijk zijn om deze ver
lossing voor allen te kunnen verwerkelijken. Het
voornaamste van dit ruke bezit is het geheim van
Jesus' Offer, verborgen, maar werkelijk aanwezig in
de Eucharistie.
NU IS IN de Eucharistie men begint dit in onze
tijd gelukkig steeds dieper te beseffen dit
offer niet het monopolistisch bezit van de ker-
koliike leWing van Paus, Bisschoppen, en priesters,
aoèn von nllen die ongeacht de grenzen van milieu
doch \an allen tijdperk, deel uitmaken van
ras,.cultuur en histo - jJet offer samen met Uhris-
Chnstus Kerk Zy drag daadwerkelijk bij
tus op; zij sluiten zich g_r01,deU|kheid van het
Hem aan als Hp in de ondoorgr menselijkheitl,
mysterie der slachtoffering van c i<. benadert Zii
van eigen vlees en Moed, de G°d^fVnige bM Wie
naderen mét Hem. Hij is immers de En g
zij zich kunnen aansluiten, omdat HU
is, Die toegang heeft bij de Vader, tot herstel, -
zocning en bevrijding. Buiten Hem is er SCC"
lijkheid. Hij is de enige kans, de enige Middelaar
in een Nieuw Verbond, in eeii nieuwe gemeenschap
tussen de mens en zijn God,
HIER SPREEKT de liturgie duidelijke taal. Het
is niet zó, dat de priester zich tijdens de vol
trekking van het offer exclusief en individueel
met God onderhoudt. Hij staat daar aan het altaar
namens velen. Hij zegt niet „ik", maar „wü". Met
het liturgische gewaad bedekt en verbergt hij zijn
eigen ik, zijn eigen individuele persoonlijkheid. Het
gaat niet om hem. maar om de gemeenschap, die
achter hem staat, die mét hem aanwezig is rondom
het altaar en waarvan hij de vooruitgeschoven liturg,
d.w.z. dienaar is. Hier wordt binnen vier muren de
waarachtige en werkelijke gedachtenis gevierd van
de Ene en Enige, Die deze gemeenschap tot gemeen
schap maakte en Die van Zijn oorspronkelijke en on
uitputtelijk Priesterschap meedeelde aan deze kleine
priester uit. het volk, die slechts priester kan zijn bij
Zijn genade.
IT ALLES, déze werkelijkheid en géén andere,
komt tot uitdrukking in de ceremoniën en ge
beden der Mis. Géén priester bidt en handelt
hier voor het volk: dit is nog veel te zwak uitge
drukt De waarheid is dieper en ingrijpender: het
volk bidt en handelt hier in en door zijn priester,
die niet alleen de enkele tientallen of honderdtallen
achter zich heeft staan van hen, die toevallig in deze
kerk aanwezig zijn, maar die de totale wereld- en
eeuwen-omspannende gemeenschap vertegenwoordigt
van allen, die in Jesus Christus samen voor God
willen treden. Terwijl hij daar voor het altaar staar,
noemt hij de namen van geloofshelden en martelaren,
die reeds eeuwen geleden met hun bloed hun eens
gezindheid met Jesus en Zijn offer ondertekenden
en die daardoor nog inniger dan wijzelf deel uit
maken van het Rijk Gods. Ook zij hebben met dit
offer te maken en staan met ons rond de altaar
tafel.
„Wij dragen dit offer aan U op", zegt de priester,
voor heel Uw heilige Katholieke Kerk", voor allen,
die zich hier rondom mij bevinden, alsook, voor al.e
christengelovigen, levenden en doden". Hij heft de
kelk niet wijn omhoog en bidt: „Wij offeren U,_ o
Heer. de kelk van het heil en smeken Uw goedheid,
dat hij voor 't aanschijn van Uw goddelijke Majesteit,
tot heil van ons en van de gehele wereld, in geur van
welbehagen moge opstijgen".
En als de priester zich naar het. volk toekeert met
het verzoek: „Bidt broeders, opdat mijn en uw offer
aangenaam worde aan God. de Almachtige Vader",
dan ontvangt hij het volgende antwoord: „Moge de
Heer dit offer uit uw handen aannemen tot lof en
eer van Zijn naam en tot het welzijn van ons en
van geheel Zijn heilige Kerk".
ZO ZIJN ALLEN op hun manier priester mét de
priester en vormen zij tezamen het éne volk Gods.
Als er ergens gemeenschap is, dan is het hier,
waar zelfs de hemel open gaat om deel te hebben
aan en aanwezig te zijn bij het mysterie, waaruit alle
godmenselijke gemeenschap in de hemel en op aarde
geboren wordt. Niet alleen Christus treffen wij hier
aan in het diepste van Zijn handelen en zijn, maar
ook allen, die samen met Hem en met elkaar eeuwig
leven wensen te bezitten door in deze diepste wer
kelijkheid te geloven.
Het lijkt me de moeite waard, een volgende keer
eens na te denken over de vraag, of het geen tijd
wordt aan dit geloof ook liturgisch uitdrukking te
geven in onze eigen taal.
S. JELSMA. M.S.C.
"I-TeT is een onmiskenbaar verschijnsel dal de ontwikkeling van de roman-
kunst vooral in de laatste decennia pen crisis doormaakt. Het besef
hiervan heeft sommige critici zelfs wel eens verleid tot de uitspraak, dat
liet genre dood geschreven is; dat er voor de toekomst niets meer van
verwacht behoeft te worden en dat de romanciers kennelijk niet hij
machte zijn welke verandering dan ook te brengen in een uitzichtloze
situatie.
Zeker, zeer welwillend en zeer royaal gaf men telkens toe, dat Greene,
Waugh, Mauriac, Bernanos en enkele Amerikanen wonderlijk knappe
boeken schreven, maar het probleem bleef hetzelfde: zit er nog toekomst
in de roman?
Wanneer men dan plotseling tegenover een auteur komt te staan, die
een hoek schreef als „Gods Linkerhand", wanneer men dit hoek in één
adem uitleest en na herlezing nóg niet helemaal bekomen is van zijn
verwondering en zijn verrassing, dan schijnt dat hoven aangehaalde
probleem van de impasse der romankunst ineens niet meer te bestaan,
dan heeft de criticus moeite om nuchter te blijven hij zulk een vondst,
zulk een onbevangen uitwerking van een oorspronkelijk gegeven als
hem geschonken worden in William E. Barretts hoek: Gods Linkerhand.
Vooreerst dan de vondst. Men kan
zeggendat elke vondst een kwestie
van geluk is, maar men kan beter vol
houden, dat slechts degene vindt, die
zoekt. En om een vondst te doen als
William E. Barrett heeft gedaan, moet
men dus ofwel een zeer gelukkige vin
der zjjn of (hetgeen waarschijnlijker is)
bijzonder goed hebben gezocht.
William E. Barrett heeft zjjn boek
opgebouwd rondom de eigenlijk eenvou
dige maar daarom juist zo geniale in
trige van de jonge Amerikaanse v''c-
genier Jiin Carmody. die bü een vlucht
boven China zijn defecte machine moet
verlaten gewond wordt bvj zijn sprong
in het ongewisse, terecht komt in han
den van Mieh Yang, een Chinees rover-
generaal, voor de bandietenleider werkt
als onderbevelhebber, hein tenslotte
ontvlucht in de kleren van een ver
moorde priester en in zijn uiterlijke
vermomming gedwongen wordt de rol
van Gods bemiddelaar voort te zetten
in een katholieke missiestatie.
Aan de uitwerking van dit oorspron
kelijke zij het nogal precaire gegeven
heeft William E. Barrett zich gewijd
met de fantasie van de kunstenaar, met
de kennis van de wereldburger, met het
geloof van zijn wereldbeschouwing en
met de kunde van de vakman.
Geen détail is liem ontsnapt, geen
mogelijkheid is hem ontgaan uit de
veelheid van mogelijkheden die hem ter
beschikking stond.
En daarom wordt alles levend in dit
boek daarom zijn er geen schimmen,
die niets menselijks meer hebben, daar
om zijn er zondaars, die christenen zijn,
is er eén boeddhistische priester die
veel van een heilige heeft, en daarom
tenslotte is er het innerlijk avontuur
van Jim Carmody, eerst afvallige, later
een bedrieger en tenslotte een man, ge
grepen door de genade, geboeid door het
spel van Gods liefde en barmhartigheid
en overtuigd door het geloof van een
voudige Chinese dorpsbewoners.
Geen ogenblik is in deze roman de
uiterlijke belevenis in disharmonie
met de geestelijke gesteldheid van
William Barrett's figuren die meer
dun figuren, die werkelijk mensen
zijn. Reeds het eerste portret van de
Amerikaanse verpleegster Anne Scott
overtuigt daarvan. Ook Jim Carmody
zelf is een mens: een avonturier, een
wildeman zonder respect voor men
selijke verhoudingen, totdat hij tegen
wil en dank gedwongen wordt mens
te zijn. priester te zijn. En het zijn
mensen die er hem toe brengen: Li
Kwan die gaat sterven; Anne Scott
die vecht tegen haar verliefdheid; dr
Dave Sigman en zijn vrouw Beryl die
Jim Carmody als Father O'Shea wil
len beschermen tegen de koele re
serve van Father Cornelius, doctor of
divinity, door wie de pseudo-priester
wordt weggehaald uit de missie-
statie. Zelfs John Wong met zijn
lijsten dopelingen, bruidjes, biechte
lingen en zieken is een mens van even
grote realiteit als Mieh Yang, de oor
logsheer, die rnet Jim Carmody wil
dobbelen om de pantalon van Mary
Yin maar die het dobbelspel tegen de
H. Drievuldigheid verliest.
HET gewetensconflict van Jim Car
mody is niet geforceerd. Het be
reikt zjjn climax langs een gelei
delijkheid van gebeurtenissen, die onont
koombaar zün: de dood van Li Kwan. tic
gruwel van het biechthoren, de heilig
schennis van de eerste Zondagsmis.
Maar wanneer Jim Carmody de woor
den van de consecratie uitspreekt: „Hoe
est enim Corpus Meum...is hq al niet
meer de bedrieger, die hij aanvankelijk
was. Hij is enkel het slachtoffer van
God, die hem Zijn Linkerhand laat zijn
en die hem niet in de steek kan laten,
omdat Jim Carmody getracht heeft
Hem te dienen en nimmer het vertrou
wen te beschamen van Gods kinderen.
Er zal mogelijk verdeeldheid van me
ning bestaan over de vraag of een boek
met zo'n delicaat gegeven zonder re
serve aan iedereen ter lezing kan wor
den aangeboden. Een bevestigend ant
woord op deze vraag wordt min of meer
gesuggereerd door de uitgave in een zo
op een breed publiek gericht fonds als
De tentoonstelling „Aquarel Benelux",
die tot 7 December in het Stedelijk Mu
seum te Amsterdam wordt gehouden,
werd gisteravond geopend door de voor
zitter der Amsterdamse afdeling van de
vereniging Benelux, prof mr A. Pitlo.
De Nederlandse Aquarellistenkring
heeft op deze expositie een 140-tal wer
ken van bekende aquarellisten uit de drie
landen tezamen gebracht.
In België zijn weinig aquarellnsten; de
BelgischLuxemburgse inzending omvat
59 aquarellen.
Advertentie
Als U NU lid wordt van HET THIJMFONDS. het eerste en
grootste Nederlandse boekenfonds voor Katholieken, ontvangt
U als eerste boek de fascinerende roman
Geen inschrijfgeld - Enige verplichting: minstens 1 jaar lid blijven
en in dat jaar zes boeken afnemen a 2.50 per stuk. - Ook betaalbaar
met ƒ1.25 per maand. Prospectus gratis op aanvraag.
INVULLEN IN BLOKLETTERS
Naam:
Adres;
Plaats; -
wenst lid te worden van „Het Thijmfonds" tegen betaling van
f 1.25 per maand ƒ2.50 per boek f 15.per jaar
betaling geschiedt: per postgiro no. 268700, per kwitantie,
verhoogd met incassokosten.
Handtekening:
Niet verlangde s.v.p. doorhalen.
het Thi.jmfondsi, welks trfluwe lezers
evenwel in dit geval een roman krijgen
voorgeschoteld die voor het katholiek
gemoed heel wat schokkender dingen
bevat dan hetgeen men van deze boe
kenclub gewoon is. Het dient echter
gezegd dat de schrijver geenszins de
situatie van de heiligschennis plegende
schijnpriester sensationeel heeft uitge
buit. Zijn intentie is volkomen zuiver en
het is deze zuivere intentie, die hem
zijn vondst goed heeft doen gebruiken.
In handen van een dilettant zou dit ver
haal zijn geworden tot een hoogstens
pikante historie. William Barrett
maakte er een meesterwerk van.
Als men tenslotte op zoek zou willen
naar vergelijkingen komt men zeker
niet terecht bij de meesters die de mo
derne katholieke roman gestalte heb
ben gegeven: Greene. Bernanos, Mau
riac, Gertrud von le Fort.
William Barrett's problematiek is het
tegenovergestelde van die van Greene
of Mauriac. Zijn methode van behan
deling verschilt fundamenteel van de
bekende procedé's En daarom is de
verschijning van Gods Linkerhand zo
belangrijk. Greene-epigonen zullen nim
mer uit de impasse komen waarin de
romankunst zich bevindt. William E.
Barrett is geen epigoon. Hij heeft zich
niet bekommerd om loodzware proble
matiek. Nergens heeft hij zich laten
verleiden tot een gekweldheid die niet
meer van deze wereld is. Zun onbe
dwongenheid ziin onhevanpenheid 'Un
durf en zijn kunde hebben hem behoed
voor iedere valse pathetiek.
Gods Linkerhand werd aldus een
boek, dat iets te zeggen heeft en dat
het Goddank gewoon zegt. raak zegt,
even raak als de vuistslag van Jini
Carmodv, even raak als de vuistslag
van God, die Jim Carmody velt.
De vertaling van Dick Ouwendi.jk is
nagenoeg vlekkeloos.
H. B.
N.a.v. „Gods Linkerhand" door Wil
liam E. Barrett, verschenen bij het
Thjjmfonds, Den Haag.
en verzenden in ongefrankeerde enveloppe
met op de adreszijde: Machtiging no. 1557,
Den Haag. Aanmelding kan ook geschieden
per brief of briefkaart. 6
