Tien jaar na de Slag om Arnhem
MIJMERING bij EEN KEUZE
CRISS-CROSSSQUEEZE
mm.
IffiBRQ
voor oom;
BELTON
'lfï OUO
SEPTEMBER 1629
DAMMEN
SCHAKEN
PUZZLE
DE HEILIGE VAN DE WEEK
HET GRABBELTONNETJE
i Al
Bridge-Rubriek
wm. W&
Onze dagelijkse
dV
ZATERDAG 18 SEPTEMBER 1954
PAGINA
INDRUKWEKKENDE
HERDENKING DER
GEVALLENEN TE
OOSTERBEEK
De officiële herdenking
Documenten op reis
Race tegen de klok
Geen antwoord op 'n onmogelijke vraag
Miehe.
INDIëRS BEZWEREN DE
BRAHMAPOETRA
VROUW VAN EX-PREMIER
IN GEVANG
m m
3.jé* m
JÊJÊ
m m r
i «'ïr4
i a
O
Va'® 't
n m
o m n
I
m wm
BRITSE AGENTEN IN
ATHENE?
GEFUSILLEERD DOOR
VERZETSGROEP
19 September: H. Januarius
CORRESPONDENTIE-ADRES:
POSTBUS 8, HILVERSUM
Twaalf nieuwe vragen
Oplossing van gisteren
Horizontaal: 1 sedan, 5 ranke, 9 als, 10
are, II pi, 14 ek, 15 term, 17 moot, 18 te,
19 kader, 20 ar, 21 ja, 23 citer, 25 en, 26
s!ee, 27 roes, 28 lt, 29 sl, 31 ier, 35 lee, 36
kreet, 37 teint.
tg
Twaalf nieuwe vragen
Gisteren heeft cp het Airborne-
kerkhof te Oosterbeek wederom de her
denking plaats gehad van hen, die in de
Slag om Arnhem zijn gevallen. Een lange
stoet van misdienaars, Koorzangers en
priesters begaf zich omstreeks negen uur
naar het altaar, dat was opgericht te mid
den van de honderden sobere grafzerken
op het Airborne-kerkhof.
Mgr Konings S.M.A. droeg daar met as
sistentie van de Airborne-aalmoezenier
father B M. Egan als diaken en de hoog-
eerw. pater H. Mondé, provinciaal van
Cadier en Keer. als subdiaken en pastoor
H. C. Bruggeman uit Oosterbeek als pres
byter assistens een pontificale Requiem
mis op.
In de korte toespraak wees father Egan
er op, dat het niet voldoende is zich de
dapperen te herinneren, maar dat wij bo
venal hun voorbeeld moeten volgen Wij
mogen niet tot materialisme vervallen
doch dienen onze geest te scherpen aan
het voorbeeld van onbaatzuchtigheid, dat
deze jonge kerels gaven.
Ook mgr Konings stelde de jongeman
nen vol verlangens en illusies, die hier
hun leven gaven voor onze vrijheid, ten
voorbeeld aan allen, die de onrust uit ons
huidige tijdsgewricht willen verdrijven
en vrede willen brengen in deze onrustige
wereld.
Na de pontificale Requiemmis verricht
te mgr Konings de absoute op het graf
van Airborne-aalmoezenier father Ben
son die destijds stervend zijn ambt op het
slagveld overdroeg aan father Egan.
Het koor van de St Bernulphusparochie
uit Oosterbeek zong de vaste en wisselen
de gezangen tijdens deze plechtigheid.
Groter dan ooit tevoren was de belang
stelling op het Airborne-kerkhof, toen
omstreeks elf uur de officiële herden
kingsdienst een aanvang nam. Nadat de
Airborne-predikant Rev. E. L. Philips een
kort openingswoord had gesproken speel
de de Kon. Harmonie uit Oosterbeek
enige hymnen, waarna ds J. W. Slingen-
berg, gereformeerd predikant te Ooster
beek en dr F. M. Bergkotte, hervormd
predikant te Oosterbeek, voorgingen in
gebed.
Alvorens tot de kranslegging over te
gaan las generaal R. E. Urquhart nog en
kele bijbelteksten voor.
De kranslegging door autoriteiten en
schoolkinderen was evenals andere jaren
ook nu weer indrukwekkend en spectacu
lair.
Als eerste trad vice-admiraal Rost van
Tonningen naar voren, die bij het gedenk
teken een krans legde namens H. M. de
Koningin. Vervolgens werden kransen
aangedragen door de Britse ambassadeur
in Nederland, door de minister van Oor
log, Z. Exc. C. Staf, namens de regering,
door de Commissaris der Koningin in Gel
derland en door de burgemeesters van
Arnhem en Renkum, door generaal Urqu
hart, door de Poolse majoor generaal So-
sabowski, door majoor-generaal G. W.
Lathbury, brigadier Hackett an lieute
nant-colonel E. B. Holmes. Deze plechtig
heid was een hoogtepunt in de herden
king, die door het sobere karakter een
diepe indruk maakte op allen, die erbij
tegenwoordig waren.
Een speciaal voor dit doel gecharterde
Convair van de K.L.M., is gisteren met de
documenten van de overeenkomst inzake
Een lange rit per tram op een van die
genoeglijke regendagen, waarop ons land
dit jaar geabonneerd blijkt! Ik zette mij
eens breeduit neer en keek mistroostig
naar al dat hemelwater, stikgelukkig in
mijn gezellige regenjas met bijpassend
hoedje. U moet bij gelegenheid eens
studie maken van mensen in een plens
bui achter een tramraam! Zo fanatiek
als sommigen de neus of onderkin voor
uitsteken, alsof daar de boel mee gered
is!
Twee dames voor mij voerden een
heftig gesprek. Eerst was het alleen
maar een tuimeling van woorden, die
nog niet erg tot mij doordrong. Tenslotte
is het ook helemaal niet beleefd, om zo
stomweg een gesprek af te luisteren, óók
al wordt dit in een tram gevoerd.
„Och, een man is toch heel anders.
Kinderen die zijn je eigen vlees en
bloed. Als je immers zou moeten kie
zen, dan koos je toch je kinderen. Een
man blijft toch maar een vreemde.
Hetgeen haar buurvrouw tenvolle be
aamde, alles nogeens extra onderstre
pend door er bij te voegen dat hij nooit
en te nimmer thuis was
Ik was verbijsterd. Hoe kan iemand
nu zomaar zeggen, dat kinderep boven
de man gaan. kinderen die toch bok van
hem zijn? De volgende halte was ge
lukkig voor hen en verdere ontboeze
mingen bleven mij gelukkig bespaard.
Tóch liet dit alles mij de hele dag niet
meer los. En 's avonds terwijl de kin
deren aan hun huiswerk bezig waren
aan de grote tafel, de vader voor de
zoveelste keer de krant nogeens uit
ploos, keek ik naar die drie gebogen
hoofden Stel je voor, dat iemand mij
vroeg, wie of ik kiezen zou hij of de
kinderenO ja, ik wéét het. 't is
een onmogelijke vraag, een vraag, die
alleen maar gesteld kan worden, als er
iets mis is in het gezin. Kinderen, zij
maken deel uit van je leven, maar met
in dat van jou alleen. Zij zijn Je zorg
en vreugde van je beiden, die je sómen
opvoedt om hun een goede kans in het
leven te geven met God. Altijd sómen,
één in zorg en blijdschap om en met hen
De man. de vader van je kinderen,
die ondanks zoveel huwelijksjaren tóch
nog je hele hart bezit, naar wiens voet
stap je luistert, als de sleutel in het slot
gestoken wordt. Die je meisjesachtig kan
doen blozen, als iets heel prettigs ook
zijn volle aandacht heeftEn zo'n
man zou jeOch, misschien loopt het
allemaal een beetje tegen in deze dure
tijd, misschien leeft U een klein beetje
langs elkaar heen. Maar als het er op
aankomt, dan bent U weer één. Dan
weet U, dat de band eens samen voor
God op het altaar gesloten, nóóit te ver
breken is. Ook niet, als er kinderen zijn,
juist dan helemaal niet
de Perzische olie-industrie van Londen
naar Teheran vertrokken.
Wanneer de documenten daar zullen zijn
getekend, zal het toestel via Den Haag
en Londen naar New-York gaan, waar de
documenten worden getekend door de be
sturen der acht oliemaatschappijen, welke
tezamen het consortium voor de verkoop
van de Perzische olie hebben gevormd.
Wanneer het vliegtuig zijn reis zal hebben
volbracht, zal de olieraffinaderij te Aba-
dan kunnen worden heropend.
Het toestel b\edt plaats aan 40 passa
giers, doch het maakt zijn reis van 12.000
mijlen met alleen de bemanning en de do
cumenten aan boord. Men heeft een der
gelijk groot vliegtuig gekozen, omdat het
de reis vlugger zal volbrengen dan een
kleinere machine. Vier piloten zullen
elkaar afwisselen, zodat er zo weinig mo
gelijk onderbrekingen zullen zijn.
De bewoners van Dibrugarh in Noord-
Assam, wier huizen worden bedreigd door
het wassende water van de Brahmapoetra.
werpen dagelijks grote hoeveelheden melk.
meel en rijst *n de rivier.
Iedere dag begeven mannen en vrou
wen uit alle standen zich, beladen met
hun offeranden in optocht naar de boor
den van de woedende rivier om haar te
„voeden" en zodoende te trachten haar
tot bedaren te brengen.
De Brahmapoetra. die reeds een deel
van de stad heeft verzwolgen, heeft zich
echter tot dusver nog niet laten vermur
wen.
Mevrouw Janet Jagan, de echtgenote
van de voormalige eerste minister van
Brits Guyana, is gisteren tot drie maan
den gevangenisstraf veroordeeld daar zij
in het bezit werd bevonden van verschei
dene nummers van het Russische blad
„Sovjet News'', aldus werd te George
town vernomen.
Het Russische blad mag niet in Brits
Guyana ingevoerd worden. Mevrouw
Jagan verkoos 3 maanden gevangenisstraf
boven 1500 dollar boete. Zij zit reeds een
straf van drie maanden uit voor een an
der vergrijp.
mxjüia j' vmsseï
No. 2023. 18 September 1954
Redacteur: G. J. A. VAN DAM,
Vossiusstraat 18b, Amsterdam-Z.
EINDSPELGEHEIMEN (8)
Stand no. 2956
MR C. BLANKENAAR (t)
De onderstaande compositie dateert uit
het jaar 1910. In de vorige artikelen heb
ben we kennis gemaakt met de methode,
waarop in dit genre standen de winst kan
worden geforceerd door te combineren
(dus door het invlechten van slagdreigin
gen) op de zwarte schijf, indien deze zich
op de velden 25 of 35 bevindt. Indien de
zwarte schijf nog verder is opgerukt, bij
voorbeeld tot veld 45, dan wordt de winst
weer volgens geheel andere systemen ver
kregen. Dit zullen we later zien. Het is
beter systematisch te werk te gaan. Daar
om gaan we over naar de andere zijde
van het bord om te zien hoe we daar van
de zwarte randschijf profijt kunnen trek
ken.
Zwart: 16, D. 26.
Wit: D. 1, D. 2, D. 48.
Wit forceert de winst
Na de reeds gepubliceerde uiteenzettin
gen veronderstel ik, dat reeds enig inzicht
is verkregen in de methode van oplossen.
In dat geval ziet men direct, dat hier een
combinatiemogelijkheid op de zwarte
schijf kan worden verkregen door een
witte dam op de lijn 6 tot 50 te brengen.
Hierdoor ontstaat de dreiging 6—11,
waardoor de zwarte dam niet meer „los"
op het bord kan staan. In de stand dreigt
reeds 2—11, maar deze dreiging vervalt
als de zwarte dam op 17 staat.
Het systeem in dit eindspel is nu juist
om met de witte dammen op 1 en 2 zoda
nig te manoeuvreren, dat zij de grootst
mogelijke bewegingsbeperking van de
zwarte dam veroorzaken. Dus:
Wit 1. 2t-7, 26—3. Zwart kan ook naar
17, maar daardoor zou hij slechts het ont
staan van wit's combinatie-mogelijkheid
bespoedigen. Wit zou dan spelen 2. 16,
altijd gevolgd door 71 en de winst volgt
direct.
Wit 2. 48—30! Een fraaie zet. Zwart's
16—21 is nu verhinderd door 308, 3X17,
1_6, 17—50, 7—23 enz. Zwart is dus wel
gedwongen tot 326. Wit 3. 3025, 253.
Omdat wit een tempo heeft verloren
met zijn tweede zet krijgt hij nu, op het
juiste moment gelegenheid voor een vrije
tempo om zijn combinatiestand te vol
tooien!
Wit 4. 1—6, 3—21 of 26. Zwart's 3—8 was
verhinderd door 253 enz.
Wit 5. 7—1, 26 of 21—3.
Het doel is bereikt. Hoe zwart nu ook
speelt, aan de dodelijke greep kan hij niet
meer ontsnappen. Op 2126 volgt 633,
26—3, 25—48, 3—26, 1—18, 26—8, 33—17,
8 X 21, 4826 enz. Op 2149 volgt 2543
en 6—11.
De rest is een kwestie van techniek. Wit
6. 6—22, 3—26. 7. 25—3, 16—21 gedw. 8.
22—27, 21X32. 9. i—12 enz. wint.
LEO SPRINGER
Stand no. 2952
Naar aanleiding van de in de vorige ru
briek behandelde stand no. 2952 (Eindspel
geheimen 7) ontving ik van de befaamde
eindspeldeskundige, de heer J. F. Moser,
tevens hoofdredacteur van het maandblad
„Het Damspel", het officieel orgaan van
de Kon. Ned. Dambond, een briefje, waar
in hij verwijst naar eindspel no. 1438 in
dit maandblad van 1'52 pag 13, waarin
hetzelfde winstsysteem is behandeld in
een stand, die toevallig ook in 1949 is
voorgekomen. In verband met het eerste
publicatierecht van deze winstmethode is
het goed mede te delen, dat de heer B.
Springer stand no. 2952 reeds publiceerde
in het weekblad „Vizier" van 19 Nov. 1949.
Overigens is het interessant, dat in „Het
Damspel" van 1U52 op de pagina's 149, 150
en 151 de zeer belangwekkende standaard
winst voorkomt van de heren Malfray en
Kruijswijk, waarbij, zoals de heer Moser
mij schrijft, de zwarte schijf tot 35 is door
gedrongen, en waarbij is aangegeven dat
deze positie met een tweede zwarte schijf
op de velden 1 tot en met 35 eveneens
altijd gewonnen is. „Het geheel komt
neer", schrijft de heer Moser, „op een
verdiepte Scouppe".
Ik ben de heer Moser zeer erkentelijk
voor zijn mededelingen en wij houden ons
voor alle dergelijke op- en aanmerkingen
van eindspelvrienden gaarne aanbevolen
Op deze wijze kunnen de artikelen over
„Eindspelgeheimen", welke in nauwe
samenwerking met de heren Springer Sr.
en Jr. in deze rubriek worden gepuhji-
ceerd, niet alleen van instructieve maar
van historische waarde worden. (Van D.)
VOOR ONZE LADDERWEDSTRIJD
No. 2957
AUKE SPIJKSTRA
Roordahuizum (Fr.)
(1ste publicatie)
Schaakredacteur: P. A. KOETSHEID,
Huize St Bernardus, Sassenheim
Zaterdag 18 September 1954)
PROBLEEMOPLOSSINGEN
No. 7170. J. Opdenoordt. Opl. 1. Da5b4
enz. Na 1. Del, Da8: is er geen matzet.
No. 7171. B. S. Witte. Opl. 1. c2—c4
dreigt 2. Pb3t enz. 1c5 2. b4 enz.
No. 7172. F. Fleck. Opl. 1. Te6: dreigt
2. Pf3tt- Op 1. Tf4? hg5:.
Deze drie problemen werden goed opge
lost door: P. Bekker, Rotterdam; J. K.
Blom, Rotterdam; J. Dickhaut, Nijmegen;
B. Kouwenhoven, Rotterdam; F. Pijls,
Maasbracht; Paul Raschdorf, Hannover;
C .v. d. Weide, Rotterdam.
F. J. Fokkelman, Hengelo, 7171, 7172.
T. Jansen, Rotterdam, 7170, 7171.
H. Th. van Goor, Voorburg, 7171.
W. H. Haring, Schipluiden, 7170.
J. F. Pilgram, Rotterdam, 7172.
DE PROBLEMEN VAN DEZE WEEK
De tweezet, die we onder no. 7179 publi
ceren, vinden we bijzonder aardig. Naar
we verwachten, zullen onze lezers ook
deze waardering delen.
Deze rubriek brengt twee bijdragen, be*
stemd voor 'ons tournooi. De lezer behoeft
er niet van te schrikken, daar het beide
lichte opgaven zijn, die wel geschikt zijn
om hen, die zich hoofdzakelijk tot de op
lossing van tweezetten bepalen, er toe te
bewegen, hier eens een poging te wagen.
No. 7179
S. SUBRAHMANYAM
le Prijs, The Problemist 1953
Mat in twee zetten
No. 7180
JAC. HARING, Den Haag
Maasbodetournooi 1954
e
Mat in drie zetten
No. 2958
JOS. VAN KOL
LENBURG,
Tilburg (N.-Br.)
(lste publicatie)
n o
O
Stand: Zw. 4, 10, 13,
16, 22, 24, 28, 29, 34,
45. Wit 15, 20, 37, 38,
40, 42, 43, 49, 50. Wit
speelt en wint.
No. 2959
J. J. H. SCHEIJEN,
Kerkrade (L.)
(lste publicatie)
E ,nd: Zw. 8-10, 17,
22, 23, 25, 27—29, 45.
Wit 26, 31, 34, '35,
37, 38, 40. 41, 47, 49,
50. Wit sp. en wint
No. 2960
G. v. d. LINDE,
Zutphen
(lste publicatie)
Stand: Zw. 4, 7—9, Stand
12, 15, 21, 22, 27, 28,
31. Wit 16, 30, 33—35,
40, 42, 43, 45, 47, 48.
Wit speelt en wint.
Naspel uitgewerkt
inzenden.
10—13, 16, 18, 36,
D. 14. Wit 17, 21,
22, 24, 27, 30—32, 37,
39, 44. W. sp. en w.
De oplossingen van deze vier vraagstuk
ken worden gaarne tot 28 September a.s.
tegemoet gezien aan het boven deze ru
briek vermelde adres.
Het naderende winterseizoen schijnt sti
mulerend te werken op de probleemcom
ponisten. Ik ontving wederom van ver
schillende zijden fraaie vraagstukken,
zodat ik niet gedwongen ben werk van
eigen hand te plaatsen. De oplossers zul
len dit eveneens weten te waarderen en
ik hoop, dat de heren constructeurs van
eindspelen en problemen in de komende
maanden mij wederom rijkelijk hun gees
teskinderen zullen toezenden. Wat geschikt
is wordt daarna zo spoedig mogelijk, in
volgorde van ontvangst en in afwisseling
met de producten van anderen, geplaatst.
In de volgende rubriek zullen diverse
vragen en inzendingen onder de afdeling
„Correspondentie" nader worden behan
deld.
Nauwelijks hadden wij het artikel ge
schreven over de kris-kras-dwangpositie
(geplaatst 21 Aug. j.l.), of deze figuur pre
senteerde zich een tweede maai aan de
bridgetafel. Ditmaal kwam het in gewoon
robberbridge voor en wij verbaasden ons
er wel enigszins over, dat zulk een be
trekkelijk uitzonderlijke figuur in een kort
tijdsbestek twee malen van zijn belang
deed blijken. Waaruit men kar, leren, dat
men wel zéér veel van bridge moet afwe
ten, om steeds in het doolhof der compli
caties zijn weg te kunnen vinden.
B 6 3
A 7 6 5 3
O H 4
A 7 3
8 7 5 2
C? 10 8
O 7 6 3
B 10 9 6
V 10 9 4
9 H B 9 2
O 8 5
«842
«AH
9V4
C> A V B 10 9 2
H V 5
NZ hadden 7 ruiten geboden, een te
hoog contract. OW hadden niets geboden.
West, die er niets voor voelde om met
C? uit te komen daar Noord die kleur ge
boden had, startte met Boer. een be
vredigende uitkomst.
De Zuidspeler, een zeer sterke Neder
landse hoofdklassespeler, slaagde er niet
in het spel te winnen, waaruit wel blijkt
hoe moeilijk de speelfiguur wei was.
Heeft men begrip van de genoemde
dwangpositie, dan kan men reeds in de
eerste slag zien, dat er behoudens won
deren slechts één kans is om het spel te
winnen, nl. dat hartenheer in één hand
moet zitten met schoppenvrouw. De eind-
figuur die Zuid moet overhouden, dient
er als volgt uit te zien:
Zuid speelt nu zijn laatste troef, waarop
hij in Noord de 7 opruimt. De speler
die nu nog heeft Vrouw derde en Sp
Heer tweede moet nu een kaart weggooien
en kan dus niet beide dekkingen aanhou
den. Wel vereist het een bijzonder scherp
opletten van Zuid om te taxeren, of de
tegenspeler de Vrouw tweede heeft
gezet, dan wel de sp Heer sec. Het laat
ste is het waarschijnlijkst, war.t zodra SP
Heer sec op tafel komt te liggen, zal de
speler die achter Aas zit de Sp Heer
zeker sec zetten, hopende dat zijn part
ner de Sp Vrouw heeft.
Indien u het gegeven spel afspeel* en
er voor zorgt dat de vereiste eindfiguur
overblijft, zult ge zien dat Oost onvermij
delijk in dwang komt. Zet hij Vrouw
tweede, dan incasseert Zuid Aas en
Heer en maakt met Boer de 13e slag.
Zet Oost de SP Heer sec, dan word* eerst
sp Aas gespeeld en Zuid maakt de laatste
3 slagen.
Een moeilijk spel, dat de hoogste bridge-
bevrediging geeft als men het weet te
maken. MIMIR.
No. 7181
Maasbodetournooi 1954
Mat in drie zetten
Wit: Kh3, Da5, Tg4, Rd3; e6, h6.
Zwart: Ke5; d5, e7, h7.
Het hoofd der Griekse politie, Angelos
Evert, is tijdelijk van zijn functie onthe
ven, hangende een onderzoek door de
openbare aanklager naar beweerde activi
teit van Britse agenten in Athene.
De Griekse premier, maarschalk Papa-
gos, gaf de vorige maand opdracht tot het
instellen van een onderzoek n.a.v. ver
klaringen van een getuige tijdens een pro
ces tegen twee journalisten.
Horizontaal: 1 ingedijkt stuk land, 6
vorm van doen, 10 tandeloos zoogdier, 11
slagader, 14 goud (fr.), 15 bediende, 18 in
sect, 19 meisjesnaam, 21 kledingstuk, 22
Voordeel, 24 godin, 26 vorm van nemen, 27
voegwoord (fr.), 29 schaakstuk, 31 familie
lid, 32 heilige, 34 krantenjongen, 36 groet,
38 titel, 39 pi. in Ita'ië, 41 behoeftig, 43
dus (lat.), 45 klap, 46 luchtklep, 47 grote
bijl, 48 bericht, 50 klein baardje, 51 soort
poeder, 53 zangnoot, 54 zwaardvis, 56 trei
ter, 57 gereed, 59 de lezer heil (lat.), 60
gebergte in Rusland, 63 pers. vnw., 65 bij
woord, 67 berg, 68 drinkgerei, 70 meisjes
naam, 72 walkant, 74 keukengerei, 7o
gewas, 78 voegwoord, 79 lengtemaat, 81
verlaagde toon, 82 pl. in Frankrijk, 3)
roofdier.
Verticaal: 1 opera, 2 trage, 3 aanw. vnw
4 rondhout, 5 voorzetsel, 6 bevel, 7 on
vruchtbaar, 8 strijdperk, 9 dee1 v. e. breuk
12 jongensnaam, 13 deel v. e- trap, 10
water in Brabant, 17 voorzetsel, 19 be
staat, 20 voorzetsel, 23 soort onderwijs, 25
bid (lat.), 28 mak, 30 deel v. e. wagen, 31
Vrijdagmiddag werd op het landgoed
„De Utrecht", onder de gemeente Hil-
varenbeek, het stoffelijk overschot opge
graven van een man, die in 1943 door een
verzetsgroep, die in de bossen van Hil-
varenbeek opereerde, werd gefusilleerd.
De naam van deze man, die volgens de
verhalen van oud-illegalen cich uitgegeven
zou hebben voor een Canadese vliegenier,
die hier gedropt werd, maar als spion tn
d enst zou zijn geweest van het Duitse
leger, is nog steeds onbekend. Men heeft
ook niets bijzonders in het g'af kunnen
vinden, dat onmiddellijk de identiteit zou
kunnen vaststellen.
De Dienst Berging en Identificatie van
het Nederlandse leger zal echter nog een
nauwkeurig onderzoek instellen. Deze
zaak kwam aan het licht, doornat de rijks
politie een onderzoek instelde naar een
ander geval, dat hier zijdelings mee ver
band houdt.
,,'t Is Fredrick Henrick, die den nijd, En all' die hem sijne eer
tnisgonnen, Door moedigh worstlen heeft verwonnen: Verovert heelt
's-Hartogenbosch".
Aldus klonk Vondel's „Zegesang ter
eere van Frederick Henrick, Bosch
dwinger", in het gedenkwaardige jaar
1629 nu juist drie-en-een-kwart
eeuw geleden Groot waren de vreugde
en het eerbewijs rond „de Stedendwin
ger". Niet alleen voelde men het
Spaanse juk minder pijnlijk knellen,
maar velen zagen in het schitterende
wapenfeit de aanvang van een groot
scheepse poging om het Nederlands
sprekende deel van België bij de Re
publiek te voegen.
Het had heel wat voeten in de aarde
gehad. Heel wat voeten. Voeten van
duizenden boeren, uit Betuwe, Veluwe
en Zuid-Holland gelicht, om met de
soldaten schansen op te werpen. Von
del sprak zelfs van „een boerenheyr,
dat wroet en sLaeft: de bijl die kerft,
de schup die graeft''.
Voeten van tienduizenden infanteris
ten. Hoeven van duizenden paarden,
ook voor het drijven der tientallen wa-
termolens-van-Jan Leeghwater, door
hem zelf gesteld, om het water der
Spaanse inundatie langs sloten en
greppels achter de dam op de Dieze te
werpen. Hierdoor liep de omgeving der
belegerde veste droog, wat de aanval
op de stad begunstigde.
Voeten van grondwerkers, die de
Dommel en de Aa langs kanalen, in
nieuwe beddingen, ter beveiliging van
's Prinsen kwartieren deden stromen.
Nu, het was zeer begrijpelijk, dat
Frederik Hendrik omvangrijke maat
regelen trof vóór een schier onneem
bare stelling, die zijn bekwame broer,
Prins Maurits, twee keer vergeefs had
aangetast.
Binnen Den Bosch zat men ook met
stil. Daar voerde Antonie Schetz, ba
ron van Grobbendonck, het bevel, door
Wagenaar, die tegenstanders niet ge
makkelijk prijst „een ervaren krijgs
man" genoemd. Hij had „overvloedigen
voorraad van mond en oorloge, drie
duizend knegten (hoofdzakelijk Duit
sers en Walen), vier kornetten paar
den" én: de zo goed als geheel katho
lieke burgerij tot zijn beschikking. De
Staatse overmacht was dus wel zeer
groot.
De belegerden deden, niettemin, on
verschrokken uitvallen om de omsin
geling te doorbreken, want zij begre
pen zeer goed: eenmaal Den Bosch
verloren, heel Brabant verloren. Von
del schetste in zijn „zegesang" de ka
tholiek gebleven stad als „een Room-
sche nonntNiet zonder grond. Bij de
overgave telde zij slechts zeventien of
ficieel ingeschreven protestanten. Zij
stelde, terecht, haar eer in onderwijs-
gelegenheden, die de zo voortreffelijke
en offervaardige geestelijken vormden,
die er in slaagden alle pogingen, de
goede Brabanders het nieuwe geloof
aan te praten, te verijdelen. De Bis
schop, Michael Ophovius, zal niet zon
der diepe bezorgdheid het voortdrm-
gen der Staatse wapenen hebben gade
geslagen.
„Zonder geluk vaart niemand wel"
luidt een oud spreekwoord. De Steden
dwinger had geluk. Een jaar tevoren
„was een gouden vink komen binnen
vliegen, de buyt van den Generaal
Heyn, die het lant met geld vervult
had", wel 'n twaalf millioen Zilver-
vloot-geld, dat Spanje moest missen,
maar dat de Prins in staat stelde zijn
legers met soldaten en kanonnen te
versterken. Want de onkosten voor de
troepen bij Den Bosch, en elders, be
liepen bijna drie-en-een-half millioen.
voor die tijd een zeer belangrijke som.
Het spreekt vanzelf, dat de Spaanse
landvoogd te Brussel niet werkeloos
bleef toezien. Tegen het einde der
maand Juni de loopgraven naar de
stad, uit vier verschillende punten,
waren sinds de 25e Mei als slangen
naderbij gekropen kwam de graaf
Van den Berg met 30.000 man voetvolk
en plm. 6000 ruiters op de linies van
de Prins aanrukken. Het zag er lelijk
uit voor de belegeraars. Aan de ene
zijde een kloekmoedige en strijdvaar
dige bezetting, die wel voor een jaar
voedsel had ingeslagen en tegenloop
graven en springmijnen aanlegde en
iedere nacht het opstellen van bijna de
gehele Staatse ruiterij en tot zestig
vendels voetvolk vereiste. Aan de an
dere zijde 'n geweldige egermacht, die
aanval na aanval op 's Prinsen legergor-
del waagde. Later verenigde Van den
Berg zich met een keizerlijk leger,
ruim 14.000 man voetvolk en 2 3000
ruiters tellend, onder aanvoering van
een der beroemdste veldoversten uit
de hele XVIIe eeuw. Graaf later:
Hertog Raimondo Montecuccoli
(klemt, op u oe).
Utrecht kwam onder water en ge
leek „een zee, waar zoute en zoete ba
ren bruisen en weiden over vee en
stal". Maar de IJssellinie, de Grebbe-
linie, gingen verloren. Van de Amers-
foortse toren wapperde de keizerlijke
adelaarsvlag. De stad Utrecht wan
kelde; daar vestigden zich de Staten
Generaal van 15 Augustus af. Zij ver
klaarden, vooral de Staten van Holland
„dat men daer met vigueur ende cou
rage sal gaen.
Het beleg werd niet opgebroken.
Weer had „Mooi Heintje" geluk: in de
morgen van de 20e Augustus bereikte
hem het bericht, dat de vesting Wezel
bij verrassing was ingenomen, voor
Van den Berg onmisbaar als opslag
plaats van levensmiddelen van de
Veluwe was niet veel te halen!
„De val van Wezel", zegt Blok „ver
anderde den toestand geheel". En toen
de stadsgracht was bereikt en de muur
een gapende bres vertoonde kon de
vege veste zich niet langer handhaven:
na een belegering van 109 dagen gaf
zij zich, de 14e September, bij eervol
verdrag over. Drie dagen later trok de
bezetting weg, óók de Bisschop, ge
volgd door een lange stoet van geeste
lijken, „in 't gezigt der Koninginne van
Boheeme, der Prinsesse van Oranje, en
eener ontelbaare menigte van aan-
schouweren van alle oorden derwaards
samengevloeid. Zij verklaarde, meer
dan 1200 man verlooren te hebben in
't beleg; de gekwetsten beliepen om
trent hetselfde getal. Prins F. Hendrik
hieldt een kort gesprek met Grobben-
donk, die hem voorbij trok en zeer van
hem gepreezen werdt, over zijn beleid,
gedurende de belegeringe" (Wagenaar).
Ondanks goed bedoelde pogingen van
de Prins, wisten de predikanten in Den
Haag hatelijke maatregelen door te
drijven. Reeds in October 1629 werd
de uitoefening der katholieke religie
in de kerken verboden, die de protes
tanten werden toegewezen. In de be
roemde Sint Jan preekte een Calvinis
tische dominé. „Na de vrede van Mun
ster" schrijft Zijne Eminentie de
Kardinaal „werden de katholieken
onderdrukt en uitgesloten van alle
ambten en functies zij moesten bo
vendien nog schatten betalen om in
schuurkerken hun godsdienstoefenin
gen te kunnen blijven verrichten. Doch
met bewonderenswaardige offervaar
digheid zijn zij trouw gebleven aan hun
geloof. De Apostolische Vicaris kon in
1677 getuigen, dat men in de Meierij
bijna geen enkele afval had behoeven
te betreuren".
De 19e September vermeldt de
kerkelijke kalender: „Heilige
Januarius, Bisschop, en Gezel
len, Martelaren".
Het gaat hier over de H. Pa
troon der stad Napels daarginds
befaamd onder de naam: „San
Gennaro" (dzjen-naa-ro). Als
Bisschop van Benevento kwam
hij naar Napels, om daar de eer
ste katholieken aan te sporen
tot standvastigheid in het H.
Geloof. Dat was omstreeks het
jaar 300 toen de gruwelijke Dio-
cletiaan, zoon van een vrijgela
tene, over Rome als Keizer heer
ste. Men verhaalt, dat de Bis
schop met zes gezellen voor de
wilde dieren werd geworpen;
maar deze vlijden zich aan hun
voeten neer zonder hen te scha
den. Toen voltrok de beul het
doodvonnis met het zwaard.
Als beschermer der havenstad
tegen de uitbarstingen van de
Vesuvius, geniet de H Januarius
daarginds een grote verering.
Deze bereikt haar hoogtepunten
o.a. de 19e September (óók: in
Mei en December). In de Go
tische Dom (1300), met name: in
de kapel van San Gennaro, waar
zich relieken van de H. Marte
laar bevinden, hoofd en bloed
voltrekt zich dan, en wel: ge
durende het gehele octaaf, het
bloedwonder: het geronnen
bloed, bewaard in een kostbaar
schrijn, wordt dicht bij het
hoofd gebracht. Terwijl de gelo
vigen bidden een vurig „Ita
liaans" gebed begint dit ge
stolde bloed te vloeien en bruist
naar omhoog, als begon het te
koken.
Dit is het nuchtere feit, door
volkomen geloofwaardige oogge
tuigen bij herhaling waargeno
men.
Voor dit feit aldus een Ne
derlandse, niet-katholieke ency
clopedie „werd geen afdoende
natuurlijke verklaring gevon
den".
Toen Koning Archibald een daagje
ouder begon te worden, riep hij zijn
drie zoons oij zich. „Kinderen", -zei hij
,ik ben nog wel niet oud maar ook
niet jong meer. Wie van jullie moet
Koning worden als ik er niet meer
wezen zal? Toch zeker: de beste? Wel
nu! Ik geef jullie tien jaar om de we
reld in te gaan. Na die tijd zullen we
dan zien. wie er Koning mag worden.
De Prinsen namen afscheid van hun
vader en trokken de wijde wereld in.
Na tien jaar werd de koninklijke troon
Dp een groot ,open veld gebracht. De
Vorst nam plaats. Hoge heren, minis
ters en geestelijken stonden om hem
neen.
Een gedruis van hoeven liet zich ho
ren in de verte. Trompetten schalden.
Vreugdekreten klonken op. De oudste
Prins naderde. Generaals en ruiters
reden met hem mee. Voor de troon
hielden ze halt.
„Vader" zei de Prins „Ik heb uw
vijanden overwonnen en uit het land
gejaagd. Hun vaandels en vlaggen
voert mijn leger mee. Voortaan kan
iedereen in vrede leven. En alle men
sen riepen: .Lang leve onze Prins".
„Gij hebt er goed aan gedaan de vij
anden te verjagen, mijn zoon. En: de
vrede is een kostbare zaak. Maar: laat
,k eerst nog uw broers horen", ant
woordde de oude Koning.
Er werd plaats gemaakt voor de
tweede Prins. Hij was gekleed als een
hooggeleerd heer, in een toga. En veel
geleerden kwamen met hem mee, be
laden met boeken en schrifturen.
„Vader", zei hij. „Kennis is macht,
tk heb veel geleerd in deze tien jaar.
ik zal de mensen wijzer maken en hun
leren hoe ze goed en gelukkig en ge
zond kunnen leven".
„Kennis is geen geringe zaak, mi.in
zoon. Wie goed wil regeren, mag de
geschiedenis van de wereld en de men
sen wel goed onder de knie hebben.
Maar: laat ik eerst uw jongste broer
nog horen" zei de oude Koning.
Daar kwam hij al aan. Er was nie
mand bij hem De meeste mensen rond
de Vorst herkenden hem nauwelijks,
zo eenvoudig zag hij er uit.
„Vader", zei hij. „Ik heb geen veld
slagen gewonnen en geen geleerde boe
ken geschreven. Ik ben onder de men
sen gegaan. Waar ik maar kon, heb ik
hen geholpen. Zieken verpleegd. Ge
vangenen bezocht. Met de kinderen ge
speeld. De tien jaren waren om eer ik
er erg in had".
„God zegene de Prins", riepen de
mensen, die de plechtigheid bijwoon
den. Zij drongen de soldaten opzij en
kwamen tot vlak bij de troon. „Hij is
onze vriend geworden in al die laren".
„Zal hij de Kroon dragen, als ik er
niet meer wezen zal?", vroeg de Ko
ning.
Een donderend: „Ja" klonk op uit
alle kelen.
En toen de oude Koning gestorven
was werd de jongste Prins gekroond.
1. Waaruit is de meeste steenkool
ontstaan? Ook nog uit ander materiaal?
Welk?
2. Bij de stemwisseling daalt de jon
gensstem ooit een octaaf. De meisjes
stem?
3. Hoe heette de man ook al weer,
wiens stemgeluid de kracht had
althans volgens Homerus van vijf
tig gewone stemmen?
4. „Het hoedje van m'n zusje kost
e endaalder" Hoe zijn we eigenlijk aan
dit woord „daalder" gekomen?
5. Moderne legers maken gebruik van
vechtwagens tanks (die dikwijls door
rupsbanden worden voortbewogen).
IJzeren vechtwagens kent de Bijbel
zeker niet?
6. Een knie-schijf kent iedereen
vooral, als hij er last van heeft. Maar:
wat verstaat u onder een kies-schijf?
7. Zeer veel vlaggen hebben banen:
rood-wit-blauw; blauw-wit-rood enz.
Kent u enige vlaggen die geen banen
vertonen?
8. Zijn u zoogdieren bekend, die eie
ren leggen? Hoe heten ze? Waar komen
ze voor? Zeker verwant met de vogels?
9. Nu we het toch over gewervelde
dieren hebben: welke onder hen heb
ben de best ontwikkelde en sterkst ge
differentieerde ogen?
10. Bij de mens bevat het z.g. strot
tenhoofd het stemorgaan. Zingen vo
gels eveneens „vanuit hun strotten
hoofd?".
11. Hebt u wel eens een zwaluw zien
drinken? Of een bad zien nemen? Zo
ia: waar? Zo neen: hoe zou dat ko
men?
12. Ons land telt elf provincies. In
welke provincie woont bijna een vierde
deel der bevolking van Nederland?
(Oplossing de volgende keer).
afgelegen, 33 deelteken, 35 insect, 37 rivier
mond, 38 drank, 40 familielid, 41 meisjes
naam, 42 soort brood, 44 bitter vocht, 49
rijdier, 52 woede, 53 soort disselboom, 55
heks, 56 groente, 58 domme fout, 59 lawaai
61 moesplant, 62 jongensnaam, 64 rangtel
woord, 66 water in Friesland, 67 slede, 69
godsdienst, 71 deel v. Amerika, 73 takje
75 godin, 77 lidwoord, 79 soort schip, 80
eerwaardige vader (lat.).
Verticaal: 1 sap, 2 elite, 3 ds, 4 nu, 5 ri,
6 na, 7 kreta, 8 eek, 12 ark, 13 kor, 16 ma
rie, 17 meter, 22 aster, 23 cel, 24 rok 25 es
sen, 28 lik, 30 let, 32 re, 33 st 34 tt, 35 li.
/i
OPLOSSING
1. Het eerste wiel met spaken da
teert van plm. 1500 v. Chr. Het was
lichter dan het massieve wiel, dat
veel ouder Is.
2. De Sumeriërs maakten o.m. ge
bruik van het zestig-tallig stelsel. Ons
uur van 60 min.; onze cirkel van 360
graden; enigszins het Engelse munt
stelsel, herinneren daar nog aan.
3. Koper kwam eerder in gebruik dan
jzer; het smolt bij lagere temperatu
ren.
4. De oud- Romeinse staats-koerier-
oost legde soms wel van 160 tot 250
cm. per dag af, zo goed was deze ge-
irganiseerd. De Middeleeuwen „haal
den" dit tempo niet.
5. In zijn t.oeitijd kende het Romein-
1e Rijk hoofdwegen, die totaal een
engte bereikten van 80.000 km.
6. Tot de goede warmtegeleiders be-
ïoort zuiver koper; ijzer veel minder.
Jlas, hout, gummi behoren tot de
lechte geleiders.
7 De befaamde Wartburg strekte tot
'erblijf aan de H. Elisabeth en, later,
-ok aan Luther.
8. Het werkwoord „vergissen" wordt
nooit zonder „zich" gebruikt; het is:
noodzakelijk wederkerend. „Bedwin
gen" daarentegen is toevallig weder
kerend.
9. Een week van acht dagen bestond
in het oude Rome; na zeven werkdagen
volgden de marktdagen.
10. De luchtdruk, op zich beschouwd,
vormt geen factor van het weer, al
thans practisch niet.
11. „Zo oud als de weg van Kralin
gen" naar Rotterdam. Deze weg be
stond vermoedelijk reeds in de XI®
eeuw.
12. Als de koudste, bewoonde plaats
ter wereld geldt 't Siberische plaatsj®
Werchojansk, waar Februari 1892..
min 90 C. geregistreerd werd.
