Gij sbrechtrolvan JohanSclimitz
Goede momenten maar geen
winst op vorige vertoning
Kaasjagers Tours
Douwe Egberts
.WIJ TELLEN WEER MEE IN
DE WERELD"
De poppen aan dansen
„Fanny", brillant
prulstuk
yspeeld
Dr PETER VAN ANROOY
Vreemde Judas in boeiend stuk
„Theater" deed goede greep
Nieuwjaar in de schouwburgen
tabak
Dr J. J. G. Prick
hoogleraar te Nijmegen
Thomasvaer en Pieternel hekelen
grachtendempers
INPOLDERING VAN
LAUWERSZEE
Vuurwerk en brandjes in grote steden
Haags Jan Klaassenspel
Nieuwjaar bij Rotterdams Toneel
mar stond terecht het humoristische herkenbaar was, be- leiachtige
Hetj
Voor vluchtelingen
2.726.000
MAANDAG 3 JANUARI 1955
4
Geen geschil tussen Groningen
en Friesland
De Spie van Guus Hermus
ep&n air enjpe
z-n twyi ogideemen
Sprookjes-sprookje
Rotterdams setuigenveriioor ^"nLnslLtS^alTachen'in'Lt^wee-
Nieuwe rechtsorde
Jaarwisseling in grote steden
Sirene in Lelystad
w§
Nieuwjaarswens
Eind 1954
1 I t- n u «1 A/irt tirnrrnno nlol'to rail ITnl
Evenals het vorige jaar moest ook dit keer weer
op Nieuwjaarsavond een wijziging worden aange
bracht in de rolverdeling van de „Gijsbrecht van
Aemstel" door de Nederlandse Comedie traditiege
trouw opgevoerd bij de intrede van het nieuwe jaar.
Het vorige jaar was de wijziging niet bijzonder uv
Het bestuur der St. Radboud Stichting
heeft benoemd tot gewoon hoogleraar op
de katholieke universiteit, met leerop
dracht in de faculteit der Geneeskunde
voor neurologie en psychiatrie, alsmede
met het oog op het onderwas in de
psychologie in de verenigde faculteiten
der letteren en wijsbegeerten en der ge-
«revonden deze zware taak op zich te nemen en men neeskunde in de ncuro-physiologie en
TTa 1 1~iI InnfiAnilronhl tl
mag zijn verrichtingen roemen, Bij wist een martiale
Gijsbrecht op de planken te zetten, waarbij geen
hapering in de tekst viel op te merken.
grijpend, dit jaar moest, wegens ziekte van Han
Bentz van den Berg, de titelrol worden overgenomen
door een andere acteur. Johan Schmitz werd bereid
Door deze wijziging echter ging een deel
van de sfeercontinuïteit, die de regie van
Johan de Meester het vorige jaar bij de
vernieuwing van dit treurspel van Vondel
had bewerkstelligd, naar aanleiding van
de directiewisseling op het Leidseplein,
verloren. Johan de Meester heeft ernaar
Ton Lutz heeft naar onze mening de
rol van Bode bijzonder fraai gespeeld. In
het aangrijpende en bloederige relaas van
de Klaerissenmoord en de plundering van
het klooster heeft Ton Lutz een climax
in het treurspel bereikt, waarvoor men
resoect heeft.
Bob Goedhart had dit jaar een groot
meededen aan de nonnenmoord en de aandeel in de opvoering. Hij speelde de
plundering. De verhoudingen in het Mid- rol van Broer Peter en zegde de Reyen
deleeuwse leger zijn anders dan bij de van Edelinghen en van Burghzaten. Wat
huidige instelling.
vlak zonder veel verschil tussen de ljt-
gestreefd weer een gothische Gjjsbrecht man, die verwacht met respect behandeld
op te voeren. Vorig jaar was Hij er ten
Guus Hermus maakte van zijn Vosmeer rische intermezzi van de Reyen en de
een flinke en zelfbewuste man die als karakterrol van Broer Peter. Daardoor
spion niet liet blijken, dat hij door de kwam zijn aandeel niet bijzonder kleur-
mazen van het net van intriges zwom. Hij
stond zelfs tegenover Gijsbrecht als een
rijk over het voetlicht.
Evenals het vorige jaar werden de Reyen
dele in geslaagd; dit jaar is de logische
lijn in deze richting weliswaar waar
mogelijk doorgetrokken, maar van de
andere kant bespeurde men in de regie
een streven tot realisme en versobering,
die niet passen met het treurspel van
Vondel.
Johan Schmitz heeft zijn Gijsbrechtrol
ingestudeerd onder leiding van Albert van
te worden. Hermus heeft echter in deze van Amsterdamse Maeghden en van Klae
opvatting de verzen bijzonder duideiijk en rissen resp. door Ellen Vogel en Lous
fraai gezegd.
Louis van Gasteren en Onno Molen
kamp resp. als Diederik van Haerlem en
Portier van het klooster chargeerden hun
Hensen gezegd. Vooral Ellen Vogel wist
haar Rev klankvol te brengen; Lous Hen
sen is naar onze mening niet de geschikte
figuur om de tere rol van Reyzegster en
van Klaeris van Velsen te vertolken
rollen dermate, dat de aanwezigen in de l*'1 ,1 T.„,~L" „p Rafapi
raai hnn lachen niet knnden Pedwineen. Bllen Vogel was ook w
zaal hun lachen niet konden bedwingen,
iets dat wij zelden bij een Gi.isbrecht-
voorstelling hebben meegemaakt.
Paul Huf daarentegen wist zijn figuur
van bisschop Gozewijn de vereiste no-
in een merkwaardig costuum verscheen
die herinnerde aan Saint Joan.
Dalsum. Dit stempel bleef op zijn dictie blesse en ingetogenheid te geven die bij
drukken, hetgeen juist nu duidelijk naar deze rol past. De Heer van Vooren werd
voren trad bij een groep actrices en ac
teurs, die onder een andere regie hun
rollen hebben ingestudeerd. Vandaar dat
men de indruk kreeg, dat deze Gijsbrecht-
voorstelling een aaneenschakeling was
van monologen, los van de toneelfigura
tie, die dit keer pover en fantasieloos was.
Ank van der Moer heef zich goed aan
gepast aan de gedwongen wijziging. Even
als het vorige jaar was zij echter niet
altijd volledig trefzeker in haar rol en
daardoor miste zij de noblesse van deze
vrouw, die zulk een belangrijke rol speelt
bij de ontknoping. Zij is de figuur, die
de „deus ex machina"-figuur van de
engel Rafaël enigszins aannemelijk maakt.
Als totaalbeeld kan men deze nieuwe
voorstelling onder regie van Joan de
Meester niet roemen als een vooruitgang
in het nieuwe gezelschap aan het Leidse
plein ofschoon de goede momenten vaak
duidx op een waarachtige wens om de
door een persoonlijke traditionele Gijsbrechtvoorstelling niet in
een sleur te doen verzanden.
door Ko van Dijk gespeeld met. de ver
eiste beheersing, zonder dat men bijzonder
werd getroffen
creatie.
psychopatologie en met leeropdracht in
de faculteit der rechtsgeleerdheid voor
forensische psychiatrie Dr J. J. G. Prick
te Nymegen-
De kwestie van de inpoldering van de
Lauwerszee en de wijze waarop in de toe
komst de grens door dit nieuwe gebiec)
zal lopen, heeft uiteraard de aandacht ge
had in de afdelingsvergaderingen van de
Provinciale Staten van Groningen en vol
gens de rapporten van de centrale afde
ling hebben verschillende leden aange
drongen stappen te ondernemen. Eén lid
vroeg of Gedeputeerde Staten van Gro
ningen niet meer voorbehoud van rechten
kunnen maken, daar men in Friesland
steeds van rechten spreekt.
De opkomst van het befaamde duo Tho-
Ank van der Moer zoekt haar kracht in masvaer en Pieternel is steeds weer een
de bewogenheid van een forse dictie ener
bedroefde vrouw. Van een aangeboren
jaarlijks terugkerend evenement, waar
naar de toeschouwers in de feestelijk ver-
noblesse is bij haar nog niet veel te be- sierde Amsterdamse Stadsschouwburg
speuren.
Henk Rigters was evenals het vorige
jaar een forse Arend van Aemstel. Philip
pe la Chapelle een oude Willebrord met
wat gechargeerde gebaren van een rou
reikhalzend uitzien. Dit entree wordt ge
koppeld aan hetgeen de hoofdstedclingen
het meeste bezighoudt en daarom was het
van de wensdichter, de journalist Evert
Werkman, een goede vondst om beide be
roemde bruiloftsgasten in een rondvaart
boot op wielen het toneel te laten op-
Maar Gedeputeerde Staten van Gronin
gen zien alles nogal nuchter en rustig. De
kwestie van de inpoldering van de Lau
werszee moet niet worden gezien als een
geschil tussen de provincies Groningen en
Friesland, aldus Gedeputeerde Staten, a'
lijkt het er wel een beetje op door de
publicaties. Dat Gedeputeerde Staten van
Friesland aan dr Van Buytenen een op
dracht hebben verleend om een histori
sche studie te maken, was Gedeputeerde
Staten van Groningen wel bekend. Het
College meent echter dat het niet gewenst
is een overeenkomstige opdracht te ver
lenen -of om thans stappen in de een of
andere richting te ondernemen. Gedepu
teerde Staten zullen het verloop van deze
zaak rustig afwachten omdat zij van oor
deel zijn, dat eerst wanneer omtrent de
inpolderingen zekerheid zal zijn verkre
gen, op zakelijke gronden zal kunnen wor-
heeft motieven uit Vondels spel benut en den bepaald hoe het verloop van de grens
in een wat rhetorische taal zijn wens ge- tussen beide provincies zal dienen te zijn
dicht, met af en toe een lyrisch intermez
zo maar analogie van de reien.
Het was niet alleen het stadsgebeuren,
maar ook de wereldpolitiek, die door Tho
masvaer en Pieternel werd besproken.
Frankrijks premier kreeg een pluim van
Pieternel met de woorden:
De minister-president dr W. Drees heeft bij gelegenheid van de jaarwisseling
voor de Wereldomroep een rede uitgesproken, waarin hij zich richtte tot alle Ne
derlanders. waar ter wereld deze zich ook mochten bevinden. In deze rede trok
de minister-president een vergelijking tussen het beeld dat de wereld en ons land
boden tien jaar geleden en de toestand, zoals die nu op de wereld en in ons eigen
land is- Dr Drees sprak na deze vergelijking zijn voldoening en dankbaarheid uit
over hetgeen thans in Nederland is bereikt en hij sprak daarbij de hoop uit dat
men zowel ten onzent als elders in de wereld de toekomst hoopvol tegemoet kan
zien omdat de mens, die de ontstellende gevolgen van een moderne oorlog aan
den lijve heeft ondervonden en die tevens weet. wat rampzalige gevolgen de ver
bijsterende moderne vemietingsmiddelen voor de mensheid zullen hebben trachten
zal de vrede te bewaren.
In zijn toespraak memoreerde de mi-
nister-president o.a. de teleurstellende
ontwikkeling in de verhoudinger ten op-
tinier. Een geheel nieuwe opvatting aan rijden met een grote glimmende, met veel
de rol van Vosmeer de spie gaf Guus
Hermus. Weliswaar ligt in de tekst ver
vat de mening, dat deze spion op voet
van gelijkheid omgaat met de legerlei
ding, met. name met Willem van Egmont.
maar van de andere kant moet men deze den genomen
goud versierde kaas op de voorplecht en
met de duidelijke aanduiding „Kaasjagers
Tours", waarmede direct al de grachten-
demperijplannen van hoofdcommissaris
Kaasjager op de korrel van de spot wer-
„Wacht evenals ik één mijn hulde
moet bewijzen,
Dan kies ik hem, die tracht zijn land
te doen herrijzen
Met onvolprezen moed: ik roem de
grote kracht
Van Frankrijks Mendès-France".
De Nieuwjaarswens van de Haagse speelt De ondervraging van de verdachte
Comedie was door Simon Koster gegoten schept gelegenheid allerlei Haagse toe-
in de vorm van een Jan Klaassenspel, ge
titeld: „De poppen aan het dansen". Óp
slag van twaalven doet Jan Klaassen de
klok en daarmee de tijd stilstaan, waar
standen aan de kaak te stellen.
Het besluit van de geniet iteraad om
in de nieuwe industriewijk straten te
voet van gelijkheid niet te zeer als basis
voor zijn opvatting omtrent deze rol ne
men, omdat Vondel duidelijk laat uitko
men, dat zelfs 's graven zonen dapper
De luchtige uitsmijter na de Gijsbrecht- gehekeld. De Nationale Snipperdag werd
De herbewapening van Duitsland werd door de poppen tot ,even kunnen 'komen, noemen naar technische uitvindingen
aItpI/J Dp Npttnnalp ^ninnprH3a urprH -r-. r t^ -, nnflrnmt 1 n Aorm cocnn nmt onn *1ennt.
opvoering is dit jaar min of meer in or
ganisch verband gebracht met hetgeen
voor de pauze werd opgevoerd. Werkman
naar voren gebracht, met het verwijt:
„Schaam u dan, wie gij zijt, om 't
nationaal bedrog
Van deze snipperdag. Zou deze list
gelukken,
Dan ligt de vtifde Meï voorgoed in
duizend stukken".
De marionnetten besluiten een door
Jan Klaassen geschreven spel voor pop
pen te gaan opvoeren dat speelt in het
denkbeeldige land Bloembollia waarvan
Den Haag de hoofdstad is. Let wel. geen
Residentie maar hoofdstad.
Er is juist een ontvangst ten stadhuize.
Niet ter ere van Sinterklaas, die per heli
copter op de Haagse toren is geland
er zit immers toch geen spits op maar
ter gelegenheid van de honderdste neder-
laag van het nationale voetbal-elftal De Haagse toekomst te voorspellen.
wiïcTaan hetV Ma'nden^^f^n^hlt Beroens" poppen- die hct elftal vormen, delen ech- Ik hoor der sferen toekomstlied
voetba? ufe\ ter b« mon(Je van Harlekijn plotseling /fc hoor het in mijn oren suizen.
en inhoud 1,5- i nnmmf m mede. dat ze niet meer meedoen, omdat Het spreekt van twintigduizend huizen
en inhoud, waarbij vooral Romme op de on hw>. naar riin „„„J- riL,
Maar het waren niet alleen afkeurende
woorden, die over het voetlicht kwamen.
Kulde werd gebracht voor de belasting
verlaging de IJ-tunnel, het nieuwe stad
huis- en operagebouw-plan.
ontkomt in deze scène niet aan de spot
lust Men heeft het over de Gloeilampen-
weg, de Stopc.ontactlaan, het Kamer-
antenneplantsoen, het Luistervergunnin-
genplein, de Verlengsnoerstraat en de
Kortsluitingkade. „Als je daar bent,
moet je vragen waar wethouder Dette-
meijer woontEnfin, vraag dat maar
niet, want die woont zelf tóch niet in
een straat met zo'n rare naam."
Ook de slechte bewaking in 't Huis van
Bewaring wordt gehekeld
Het is Katrjjn die in Jan Klaassens
stuk tenslotte nog een kans krijgt de
Een gewoon boulevardstuk lijkt het, dit schreven zonder enig werkelijk besef
uit de film bekende „Fanny" van Marcel voor wat in het leven norm moet zijn en v,„ „u,™u, waaroij voorai tiumme up ae ze en b]oc» naar d beroepsbond zijn Voor 'onze aoede stad Den Haao
Pagnol, wanneer de eerste drie bedrijven zuiver is, stukken waarin de liefde en hak werd genomen, omdat de kloof Rooms overgegaan Het gesprek verzeild dan in mZiTt bouwen aaat een beetie traan)
ors&or* Acs -rïin Nsact Hp - nnverkwik- het huweluk objecten zijn in een soort en Rood erntor Ipp* Han nnit.. illr?"" uyiaar 1 oonwen gaat een oeeije traagj.
achter de rug zijn. Naast deonverkwik- het huwelijk objecten zijn in een
kelijke ethiek die men dan reeds te slik- koehandel, die geslaagd heet wanneer het
-. -, 1*_1 L i. L A ..Z rtw R /.f fej-oAew tv* r.tynQV„
en Rood groter leek dan ooit. .de buitenlandse politiek. Centrale figuur
xv-cxijxvc ci-iJicjv talc xAxcii exen* iwwu -■- lussen de tekst door kwamen vliegende Colombine seboren en vermoord in
ken heeft gekregen het meisje dat een kind, het hart en het fatsoen in ^nder- schotels een vliegende sigaar en zelfs een Frankrijk, die dus slechts in de gedaante S"
kind verwacht en de oude Marseillaan die linge overeenkomst verdeeld zijn en het vliegend ledikant het toneel op. Dit laat- van spook aanwezig kan zijn schunt
ste werd als dè uitkomst gezien van het
tramprobleem. Met een vliegend ledikant Ik ben het spookje van de E.D.G.
haar wil huwen, hoewel zij nog van haar publiek intussen een traan kan storten
minnaar houdt is er ook wel iets posi- Is het nu werkelijk zo erg met
tiefs te melden. Zo bewijzen een werke- ny"? Och, wij hebben geen reden het stuk ZOu de tram.... „dat blikken ding".... D«f was een sprookje, die E.D.G.!
lijk geestig getypeerde figuur, de café- aan volwassenen te ontraden. Maar wij voorgoed uit de straten kunnen verdwij- Symbool van idealisme,
houder César, vader van de minnaar, en hebben evenmin reden _het aan te beve- pen.
de dialoog tussen deze César en de oude len. Of het moest zijn dat iemand er ge-
bruidegom in diens winkel van haven- noegen mee neemt te zien hoe perfect en
- - -v Jammer genoeg kwamen de verschillen
spullen en -prullen dat Marcel Pagnol zijn met hoeveel vakmanschap een groot ac- de attributen niet op tijd op het toneel,
vak verstaat. teur als John Gobau een onbeduidend zodat men van 'n slordige regie van Henx
Maar na de pauze, wanneer de minnaar roleltje uit zijn mouw schudt, zó dat de Rigters (niet Richter* mal* het nrneram-
terugkeert en zijn rechten opeist, wordt zaal herhaaldelijk davert van de lach. p
Pagnol ernstig. En dan ligt de hele voos- Trouwens over de hele linie is het spel
heid te kijk van stukken als „Fanny", ge- heel goed, veel te goed voor de kwaliteit
van het stuk.
Bob de Lange wiens regisseurshand in
1 T x Hob de Lange wiens regisseursnana in -
leeft als de oude bruidegom zijn hoogte-
ma vermeldt) moet spreken
Paul Huf en Mimi Boesnach waren
weer Thomasvaer en Pieternel met de hun
bekende charme. Walter Kous zong d11
Van Europeanisme
En onderwerp van liefde, van hartstocht
en van strijd.
Maar nu ben ik alleen nog voltooid
verleden tijd.'
De doodgraver vindt trouwens dat hij
dit jaar goed verdiend heeft aan de poli
tiek. Eerst de begrafenis van de Neder
lands-Indonesische Unie en toen die van
de Samenwerking. Over ds Haagse an
van Krelis op grappige"jon- nexatieplannen zegt Hanswurst: Ach sol
wiize. RPn Bel uns heette
gensachtige wijze. Bep Dekker was weer
lebensraum".
dat
Het stedelijk vijfjarenplan wordt ge-
maar voor het Bezuidenhout
schijnt alleen gras te zijn weggelegd.
Over tien maanden als het Huis Ten
Bos is gerestaureerd wordt Den Haag
weer Residentie. „Voor Scheveningen
veel verpozing en veel pret, maar 'k zie
voorlopig geen roulette!"
Maar dan maken Cees Laseur en Paul
Steenbergen als firmanten van De Nieu
we Haagse Poppenkast resoluut een ein
de aan het poppengeklets. Maar ook zij
laten nog even de klok stilstaan om terug
te blikken op het oudejaar Eerst her
denken zij hen die ons zijn ontvallen-
Vervolgens huldigen zij de dijkwerkers,
de 35-jarige K.L.M. het triomferende
Residentie-orkest en de 150-jarige Ko
ninklijke Schouwburg, welke zij nog eens
vroeger: „Mehr 150 jaar toewensen. „Heren, als U aan
't wensen begint, mag ik dan meedoen?"
vraagt Jan Klaassen. „Want zolang de
Detectivespel klok nog niet loopt, kan ik nog lopen."
En dan volgen de gebruikelijke geluk-
Jan Klaassen vindt dat er teveel over wensen aan H.M. de Koningin, aan bur-
- - - „olitiek gesproken wordt en daarom gemeester Sehokking en aan Vader
maar een heuse rechtszitting, waarbij met ny Orri gevoelig vertolkt. Nell Koppen je moet een „boere-opera blijver, en niei heeft hij intussen het karakter van zijn Drees, „de vader van de pensioenen voor
alle formaliteiten die de balie pleegt te Was geestig als de adviserende tante, Wil- 'n gestyll
gebruiken, het jaar 1954 terecht stond, ly Ruys wat erg gechargeerd als de zangspel.
Een originele inval, die de schrijver, de brievenbesteller en Ely Blom had de
heer W. Wagener, ook met onaardig heeft weinig benijdenswaardige taak de terug-
uitgewerkt, maar die ons toch niet heeft kerende minnaar te spelen. Tenslotte was
overtuigd dat het vertrouwde rijmprocédé er een jong stokertje, gespeeld door een
nu maar voorgoed verbannen moet wor- jeugdig Rotterdammertje die in dit mi-
den. lieu best mee kon. Een bijzonder compli-
Op het in een rechtszaal herschapen to- ment.
neel tekenen zich de figuren af van de j}at was dan de Nieuwjaarspremière
president de twee rechters van wie de van Rottodams Toneel. Men vraagt zich
tweede ten behoeve van het humoristisch met enige bezorgdheid af waar het met
element, een imbeciel is of een mislukte dR gezelschap heen moet. Toneel van
dichter en de klassieke tegenstanders in enig gehalte - behalve dan in het ac
teren zelf hebben wij tot dusver niet
gezien. Men kan toch niet aan de gang
J ieelt ais ae ouae Druiuegom zijn uuugic- Elsje
De Rotterdamse Nieuwjaarswens heeft de bedrijf maar haar toespelingen op
ditmaal de traditionele paden verlaten. Fanny's toestand vonden wij verre van sfeervol dan de rommelige decoratie var. uaL
Geen jaaroverzicht op rijm deze ^keer, fijnzinnig.... Fanny zelf werd door Hen- vroeger. De Bruuoit van ^Kloris en Roos- politiek gesproken wordt en daarom
zichte van Indonesië en de watersnood,
die een groot deel van ons volk bezocht.
Doch op het ogenblik zijn wij ook, zo
zeide hij, ten aanzien van Nederland ge
tuige van een verheugende economische
en sociale ontwikkeling. Wij zijn niet
meer afhankelijk van buitenlandse econo
mische hulp; Nederland heeft weer vaste
grond onder de voeten en ook heeft het
weer, hoe klein het ook is, prestige in de
wereld. Dit danken wij aan de inspan
ning, die we ons getroost hebben en wij
danken het mede aan de bereidheid van
velen, om er op uit te trekken en daar
door de bevolkingsdruk te doen afnemen.
Tevens herinnerde de minister-president
aan de nieuwe rechtsorde, die in de laat
ste maand van het afgelopen jaar werd
getekend.
Het totstandkomen van deze nieuwe
rechtsorde voor het Koninkrijk vormde
ook het voornaamste punt uit de rede, die
de minister van Overzeese Rijksdelen,
prof. W. J. A. Kernkamp op Oudejaars
avond uitsprak. De minister besprak de
feiten, die zich in het afgelopen jaar in
Suriname, in de Nederlandse Antillen en
in Nieuw-Guinea voordeden, alsmede de
plannen en de mogelijkheden voor de
toekomst.
De gouverneur van Nieuw-Guinea, dr J.
van Baal, heeft voor radio Nieuw-Guinea
op Oudejaarsavond eveneens een toe
spraak gehouden. Hij herinnerde aan de
grote vooruitgang van de scheep- en
luchtvaartverbindingen, besprak de wo
ningbouw en het bestuur en bij de be
handeling van de ontwikkeling van de
economie noemde hij de drang naar voor
uitgang en ontwikkeling van de bevol
king zeer verheugend. „Terugziende op
het afgelopen jaar, zo zeide de gouver
neur, is er veel reden tot dankbaarheid;
er is veel en hard gewerkt. Ons deel is
het bestaan in het heden en het mogen
werken aan de toekomst en de opbouw
van dit land."
Den Haag heeft met heel weinig gere
serveerdheid en met veel geknal het
nieuwe jaar verwelkomd. Op verschei
dene plaatsen ging het wel eens té hard
en de politie had het niet gemakkelijk bij
haar pogingen de feestvreugde binnen
redelijke perken te houden. Het extra
detachement raasde met jeeps van het
ene brandje naar het andere vechtpar
tijtje. Heel wat Hagenaars werden als ge
volg van het „feestroes" in de kraag ge
pakt en naar het politiebureau gebracht.
Meestal echter gingen de zondaars met
een standje de deur weer uit. Er waren
wat verwondingen door vuurwerk, een
mantel van een dame werd vernield, de
inhoud van een brievenbus werd in brand
gestoken en er waren diverse „knokpar-
tijtjes", doch ernstiger zaken bleven ge
lukkig uit.
In Amsterdam ging het volgens de po
litie en de brandweer „vrij normaal toe".
Ook hier wat verwondingen door het on
voorzichtig gebruik van vuurwerk, wat
brandjes, wat vechtpartijtjes en derge
lijke. Slechts in de Ribesstraat in Noord
werd het wat te bar toen de brandweer
een straatbrand, die gestookt werd met
verf en oude stoelen, kwam blussen en
daarbij door het publiek met stenen
werd bekogeld. Dit is de eerste keer dat
ons zoiets overkomt, zeiden de brand
weermannen.
In Rotterdam waren de verwondingen
door het vuurwerk ernstiger: door het
ontsteken van zg. donderbussen werden
een jongeman twee vingers afgerukt. Een
andere jongen moest 'n vingertop missen.
Voorts heerst in de Maasstad de steeds
toenemende gewoonte oude kerstbomen te
verzamelen en in brand te steken; in
Blijdorp waren verschillende van deze
vreugdevuren en bij een hiervan werd
zelfs ketelmuziek gemaakt.
Bleven in de grote steden werkelijk
ernstige dingen uit, in Volkel was dit
niet zo. Allereerst werd er op Oudejaars
avond ingebroken bij de pastoor, die de
jaarwisseling ergens anders vierde. Er
werd een vrij groot bedrag aan geld ont
vreemd] En voorts ontstond even na mid
dernacht een hevige ruzie tussen enkele
cafébezoekers, welke ruzie buiten het
café in een heus gevecht ontaardde. Ze
kere B. trok hierbij een mes, waarmede
hij zijn tegenstander v. d. H. in de rug
stak. De dader werd gearresteerd; zijn
slachtoffer werd in zeer zorgwekkende
toestand naar een ziekenhuis gebracht.
Heel anders was het in Lelystad, de
nieuwe nederzetting in de grote uitge
strektheid van de tweede IJsselmeerpol-
der. Hier geen vuurwerk, geen vreugde
vuren en geen lawaai. Bijna alle kamp
bewoners waren vertrokken om de jaar
wisseling door te maken bij gezin of
ouders. Slechts zij, die niet van hun pos
ten wegkonden hadden zich rond twaalf
uur in de keuken van het kamp verza
meld rond de braadpan met de traditi
onele oliebollen. Klokslag twaalf uur
klonk echter toch het geluid van een
sirene, namelijk die, welke anders ge
bruikt wordt voor het aangeven van het
begin en het eind van de schaft- en werk
tijden.
De décors van Nicolaas Wijnberg wa
ren in hun versobering toch minder
'n gestylleerde uitgave van een verouderd stuk gewijzigd in een detectivespel, waar- millioerien.'
BU. van het eerste bedrijf in de rechtszaal Dan slaat de klok twaalf...
Dat dr Peter van Anrooy juist op
Oudejaarsdag kwam te overlijden is bijna
van symbolische betekenis. Immers met
hem ging een musicus-orkest eider en
componist heen van de oude stempel, uit
een tijdvak van emancipatie in het
muziekleven van ons vaderland dat eer
tijds een soort vazalstaat van het Duitse
Bijk was, maar juist in deze eeuw zich
tot een onafhankelijk muzikaal territorium
wist te ontwikkelen.
toneelrechtszaken: de Officier en de ver
dediger. Verdachte, het jaar 1954, ver
schijnt niet, en tal van getuigen als Van
de Kieft. Van Walsum, Lotsy, Hasselman,
Willem Parel, Van Beinum, Flipse en
Soekarno worden van de lijst der opge-
roepenen afgevoerd nadat hun getuigenis
Op Nieuwjaarsavond heeft „Theater" de première ten tonele gebracht
blijven met kluchten en stukken zonder van een religieus drama. Men zou het een passiespel kunnen noemen, ware
betekenis? p. ^et n-et hoofdgebeurtenissen van het Passie-verhaal slechts de
de wereld, de bittere droesem van zijn
vervlogen idealen in het hart draagt.
Teruggekeerd uit politieke gevangen
schap vindt hij in de smidse slechts de
critiekloze geestdrift van Jesus' volgelin-
ting voortreffelijk aan. Handengewring of
stemverheffing had hij niet nodig om de
gedesillusionneerde, de ontwrichte idealist
of de in zijn vernuft triomferende en
tenslotte de in wanhoop vérslagene uit 'te
beelden Dit was zo menselijk en zo tref
fend zuiver dat de zaal opvallend stil het
spel volgde. Annie de Lange was Lea
vechtend voor Judas op haar manier. Zij
speelde de rol beheerst en overtuigend
en voegde zich opmerkelijk goed in het
4 charge of a décharge naar gelang zij c
in 1954 laakbare of prijzenswaardige da- Scene uit „Een man genaamd Judas
den verrichtten overbodig is geworden het tafreel na het laatste Avond-
door het overleg der rechtsprekers. In maal Op de voorgrond Robert de
dit overleg worden dan de herinneringen j. 7 j
aan het afgelopen jaar neergelegd. Tries in cle titelrol van dit stuk da*
Getuigen door Theaterin de Arnhemse die Judas tot een edel mens maakt is daarom in strijd met de teksten van
de vrouw Lea. Geen grote gedachten
Geen idealen waar een verbitterde warm
i»i t j voor lopen kan. Eerst als hij verneemt dat
achtergrond vormen voor de menselijke tragedie van Judas, de hooidhgmir jesuSi de nieuwe God, niet een parade-
uit „Uu nommé Judas". Judas is in de visie van Claude André Puget en
Pierre Bost een nobel mens en niet de karakterloze verrader zoals de
traditie hem afschildert. De traditie heeft voor deze schildering overigens
deugdelijke gronden. Want in het Johanues-evangelie (Joh. 6) wordt het
verraad van de „duivel" Judas met name aangekondigd. Iedere opvatting
gen en het beperkte geluksverlangen van ensemble.
Richard Flink, meer verstild dan wij
hem in iange tijd zagen, was de openhar
tig gelovende Bartholomeus. Bernard
rende opperpriester is, maar een God èn
een strijdend mens, Die wisselaars uit de
Droog keek te getourmenteerd voor een
oliedomme politieman.
Jacques Snoek, Piet Kamerman, Otto
tempel durft ranselen, besluit hij Jesus Sterman Gerard Hartkamp en enige
te volgen
De enkele getuigen die wel optreden
zijn dr Pluizer de statistiek-ambtenaar
die rampen en ongelukken uit Zijn oude
foliant tovert ter belasting van ver-
dachte's zondenregister; ir Pieter Caland,
de schepper van de Nieuwe Waterweg,
die zijn schepping geestdriftig komt ver
dedigen tegen het plan om er sluizen in
aan te brengen, en het bloed kruipt
immers waar het niet gaan kan Tho
masvaer en Pieternel, die per vliegende
schotel hun entrée maken in de rechts
zaal en daar plotseling iets van de ver
trouwde sfeer van de Nieuwjaarswens
binnen brengen.
al dit materiaal, het rechterlijk
°Tb'h de setuigen, de aanklacht en het
P ooi. weet Wagener een acceptabel
jaai overzicht te maken waarin noch de
voet ba Wrede, noch de familie Doorsnee,
noch Mahler's Achtste of de overstro-
mingsromp in Oostenrijk werden verge
ten. Intussen heeft de verdediger met zo
veel klem op de betrekkelijkheid van
„goed" en „siecnt m de gebeurtenissen
van een jaar gewezen, dat de officier
iedere grond voor verdere rechtsvervol
ging is ontnomen, in de weinig sierlijke
taal waarin zulks pleegt te geschieden,
leest de president tenslotte de uitspraak
voor, waarin de eis met ontvankelijk
wordt verklaard. Hij vei bindt er de tra
ditionele heilwensen aan voor H M. de
Koningin en burgemeester Van Walsum
nadat tot besluit het hele gezelschap van
Rotterdams Toneel in de rechtszaal is ver
schenen waar de bittere ernst van de
„rol" plaats maakt voor een feestelijk
slot.
Schouwburg werd vertoond.
de H. Schrift en dus historisch onmogelijk.
Of de schrijvers zich over de histori-
Het verschil van zijn bezieling met die
der anderen blijft echter in alle gesprek
ken duidelijk. Vooral na het Laatste
Avondmaal wanneer twijfel rijst bij de
twaalf en Judas, de scherpdenkende
sche mogelijkheid veel zorgen hebben ge- judas, welbeschouwd deenige is die
maakt? Het is zeker niet hun bedoeling nog ;n bet komend Koninkrijk gelooft
anderen vormden het nog niet geheel tot
T zijn recht komende Avondmaaitafree)
Judas, de enige zonder een van allen op de voorgrond te
treden.
Een voortreffelijke beurt van „Thea
ter", die met luid applaus vanuit de niet
geheel gevulde zaal werd begroet. P.
geweest een sensationele noviteit in de
bijbelexegese te berde te brengen. Zij
zochten een pakkende dramatische stof en
zij zochten hem dat wil voor het he
dendaagse toneel wat zeggen niet laag
bij de grond. Dat alleen is al hulde waard.
Maar er is meer.
Maar hij gelooft op zijn manier. Met
het verstand. In een scherpzinnige over
peinzing werkt hij zijn gedachtenspinsels
uit tot een paradoxale consequentie. De
twijfel der anderen, zo concludeert hij,
komt voort uit hun eenzjjdig-menselijke
kijk op de God-Mens. Jesus, aldus Judas.
T j 77. moet weer helemaal God worden. Hij
Levend probleem moet Zjjn menselijke gedaante kwijt
Eerst dan zal Hij als God kunnen glorië
ren. Zo komt Judas tot Zijn verraad, vast
overtuigd dat slechts door de dood van
de Mens, Gods heerlijkheid kan beginnen
Deze Fransen hebben een Judas ge
schapen, laat het dan een historisch on-
nogelijke Judas zijn, van bijzonder
loeiend en menselijk gehalte. De nieuwe
nterpretatie van Judas' verraad is inder
Maar het wonder blijft twee dagen uit.
laad van groot menselijk belang in zover Judas' berekeningen falen. Zijn daad ver-
'ij juist voor de hedendaagse mens een andert in een afgrijselijke misdaad. In
Hemmende actualiteit bezit. Want in het zijn omgeving spuwt men hem uit. Zelfs en stad.
Na afloop volgde de Nieuwjaarswens
van „Theater", geschreven door Jan Kes-
sels en Nico Verhoeven en ten tonele ge
bracht in het décor van een Veluws bos
door Johan Walhain en Mia Goosen Er
waren vele goede momenten, o.a. waar
de „Opening" van het nieuwe provincie
huis werd gehekeld „alleen het feest
maal was klaar" waar de onderlinge
cultuur-rivaliteit der gemeentes, het dem
pen van de Louwersgracht, het stations
gebouw en de nieuwe „voertaal" voor
Arnhem („naast Arnhems het gewone
Nederlands?") ter sprake kwamen Pieter
nel en Thomasvaer, per vliegende schotel
gearriveerd, besloten hun geslaagde op
treden met heilwensen aan het Koninklijx
gezin en aan de bestuurders van provincie
onflict tussen de eenvoudige apostelen
■n de intelligente Judas (zoals Puget hem
Lea walgt van hem. Dan grijpt de wan
hoop Judas naar de keel. Als Lea j ui-
iet) wordt een levend probleem van deze chend het wonder der Verrijzenis komt
tjd aan de orde gesteld. Deze Judas ver-
egenwoordigt de hoogmoed van de mo-
melden. vindt zij Judas hangend aan het
koord. „Dat is onrechtvaardig", klinkt
terne mens die met zijn verstand alle haar uitzinnige kreet waarmee het spel
raagstukken aan meent te kunnen. Hel besluit.
nysterie van de God-Mens, door de an-
leren in simpele overgave gelóófd, wil
udas verstandelijk doorgronden. Dat, en
In een door Elise Hoomans met serene
eenvoud geregisseerde vertoning heeft
„Theater" Zaterdagavond in de Arnhem
iet een verraderlijk hart, wordt in dit se Schouwburg dit merkwaardige en goe-
pel zijn ondergang.
de stuk opgevoerd. Zonder uiterlijke binnengekomen.
Het Comité Vluchtelingenhulp 1954 kan
het jaar afsluiten met een totale opbrengst
van 2.726 000. De laatste dagen is f 73.000
De eenvoud waarmee de apostelen in effecten heeft zij de beklemming die dit
de grauwe kale ruimte van Bartholomeus
smidse vertellen van hun plotselinge be-
spel juist door de soberheid van het ge-
In het nieuwe jaar zal het comité zolang
de actie nog duurt, niet meer dagelijks
sprokene wekken kan, dikwijls weten te mededelen hoeveel is ontvangen. Het stelt
zieling voor Jesus, heeft geen vat op een bereiken. De titelvertolker Robert de zich voor, eens per week opgave te doen
JUdas die, ontgoocheld in de mens en in Vries paste zich in Elise Hoomans' opvat- van hetgeen is binnengekomen,
Op deze grens leefde en werkte Van
Anrooy. Hij groeide op toen Richard Mol
nog in Utrecht de Tivoli-concerten diri
geerde en speelde als zestienjarige reeds
tweede viool in diens orkest. Job. Wage-
naar spoorde hem aan tot de orkest
compositie en het was Hutschenruyter,
Hols opvolger in Utrecht, die twee
ouvertures van de jonge Van Anrooy uit
voerde.
Op 19-jarige leeftijd zien we hem reeds
de dirigeerstaf over het Utrechts orkest
zwaaien en doordat de Nederlander Wil
lem Kes, later dirigent van het Concert
gebouworkest, directeur van het. Conser
vatorium te Moskou was geworden, ging
Van Anrooy daarginds zich verder in de
dirigeerkunst bekwamen. Hij leerde er
g'ote figuren als Toystoi en Fanejef ken
nen, maar zijn geest was nog te weinig
ontwikkeld om de volheid van het réveil
der Russische kunst in zich op te ne
men.
Uiteindelijk voelde hij zich beter thuis
:n Dresden en Berlijn in welke muziek-
stroom hij reeds in Nederland door Wa
genaar was ondergedompeld.
Het was eveneens Wagenaar die hem
prikkelde tot het schrijven van de be
kende Piet-Hein-Rhapsodie, die hiermede
een soort pendant wilde scheppen voor
zijn eigen Doge van Venetië. Van gele
genheidsstuk is dit orkestwerk een reper
toirestuk geworden van onze Nederland
se orkesten, doordrengt van een oubolli
ge humor: droog en gemoedelijk en zon
der nationale tendens waartoe de titel
aanleiding zou kunnen geven. Men her-
kens onmiddellijk aan de fleurige instru-
menatie de orkestdirigent die weet hoe
hij thema's tot klinken moet brengen.
Verder schreef Van Anrooy een Ballad»
voor viool en orkest en Variaties over een
thema van onbekende herkomst 's Com
ponisten toelichting typeert het best het
gehalte van zijn humor: „De Variatie van
Schamelhoven speelt men het beste met
de hoed achter op het hoofd, een rode das,
een opzichtige bloem in het knoopsgat
en vooral - met een sigaret in het
hoofd. Het vrouwelijk geslacht, hoewel te
genwoordig niet voor een klemtje ver
vaard, moet ik deze variatie ontraden.
Het staat niet netjes".
In deze geest die gepaard ging met een
paedagogische spreektrant kennen vele
radioluisteraars Van Anrooy als een on
derhoudend, muzikaal causeur.
Toch ligt zijn betekenis vooral op het
gebied der orkestdibectie. Na :n 1905 als
directeur van het Harmonie-orkest te
Groningen en in 1910 van de Arnhemse
Orkestvereniging te hebben gedirigeerd,
ving in 1917 zijn werkzaamheid als diri
gent van het Residentie-Orkest aan, welke
functie hij een kwart eeuw lang heeft
vervuld. In deze hoedanigheid heeft hij
de moeilijke jaren van dit orkest doorge
maakt mef een volharding *n toewijding,
een stiptheid en verantwoordelijkheids
besef en bovendien een humaniteit jegens
zijn orkestleden die ondanks zijn conser
vatieve aard en musiceerwijze, er veel to®
zullen bijdragen dat zijn nagedachtem»
in ere zal blijven. M.M.
