Nood der arme boeren in het
volle licht gesteld
Door materiële lotsverbetering
naar geestelijke verheffing
H. BLOEDPROCESSIE IE BRUGGE
Duizenden droeve oorlogsherinneringen
in Margraten
Sociale ordening in
critieke fase
Panama zag grootKatholiek Congres
Tweede Klein-
Seminarie in Bisdom
Haarlem
Maandag weer
HAttMi
Monument en definitieve aanleg
ran Amerikaans oorlogskerkhof
Perspectieven
Britse parlement uiteen
m
t?' -J
ZATERDAG 7 MEI 1955
PAGINA 9
Z°rgen van de Kerk
Z. E. Heer J an Ruyven met
stichting belast
De aanvankelijke plannen om^het
seminarie Hageveld uit te r.
heeft men laten varen. In P1 „bjktc
van zoekt men thans een ëe - „:e
piaats van vestiging in de Pr°
Zuid-Holland. De geruchten, als
daarbij de keuze op Brielle rijn 8
Recht op landbezit
Steeds priesters tekort-
De missionarissen zijn unaniem van
mening, dat de mensen zelf wel de Iaat-
sten zijn, die voor deze stand vaoi zaken
gelaakt mogen worden. Er was nimmer
een voldoend aantal priesters, vanaf
de dag, dat het geloof er werd gebracht
door de Spaanse veroveraars, om in de
geestelijke behoefte van al deze mensen
te kunnen voorzien. Het oude heidendom
is er dan ook nooit volledig „gedood".
Men kan on zijn hoogst zeggen, dat men
op het platteland nooit is uitgekomen bo
ven een mengsel van het oorspronkelijke
primitieve animisme van de Indianen en
het katholicisme van de avonturiers, die
nu eenmaal ntet de meest godsdienstige,
noch de meest ontwikkelde mensen zijn
geweest.
Reusachtig fresco van mystiek en historie
fx
Rustplaats van 8300 doden
Amerikaans ontwerp
Crisisverschijnselen
Ingewikkelde vraagstukken
Stap terug
(Door Douglas Hyde)
PANAMA, Mei '55.
Het ziet er naar uit, flat temidden van de dichte oerwouden en de open
vlakten van Centraal-Anierika's vasteland en op de dichtbevolkte eilanden
in de Caraïbische Zee spoedig nieuwe organisaties uit de grond zullen op-
iijzen, die er op uit zijn de levensomstandigheden van de kleine man
te verbeteren. Dit zal het gevolg zijn van het derde Katholieke Agrarische
Congres, dat zojuist in Panama geëindigd is. Twee en twintig landen uit
dit gebied waren vertegenwoordigd op het congres door ongeveer driehon
derd priesters en leken. Onder hen waren mensen die, zoals pater Pablo
Steele uit de Dominicaanse republiek, pater John Sullivan uit Jamaica en
Moeder Marie Alicia uit Dominica, de kleine kolonie in de Leeward-
eilanden, pioniers zijn geweest in de emancipatie-beweging, welke op dit
ogenblik duizenden mensen tracht op te heffen uit een demoraliserende
armoede en hun bun menselijke waardigheid hoopt terug te schenken.
van de geest. Want deze campesinos zijn
over het algemeen mensen, die door ja
ren van schrijnende armoede en door het
feit dat, ofschoon zij boeren zijn met een
natuurlijk recht op het land. de meesten
absoluut geen eigendom bezitten, beroofd
zijn van elk gevoel voor menselijke waar
digheid. Nominaal zijn de gebieden, waar
uit de meerderheid d«r afgevaardigden
afkomstig was. volkomen katholiek. In
feite echter staat de Kerk hier voor het
grondprobleem: hoe contact je maken met
de massa om daardoor zuivere missio-
neringsarbeid mogelijk te maken?
Er waren ook geestelijke en lekenver-
tegenwoordigers van Brits Honduras,
waar de Amerikaanse Jezuieten samen
met een door hen gevormde equippe van
leken tot dusverre hebben verhinderd,
dat deze kolonie dezelfde weg op ging
als Brits Guyana en Guatemala, waar
de arbeidersbeweging en daarna ook de
regering op een gegeven ogenblik bijna
volkomen door de communisten werden
overheerst. Er waren ook afgevaardig
den uit landen als Columbia, waar in
1949 de communisten een burgeroorlog
begonnen, en Mexico, dat zich nog steeds
tracht te ontworstelen aan de jaren van
marxistische invloed op de regering. Som
migen kwamen uit leidende posities in
Sr°re'jnaar in de meeste gevallen nieuwe
katholieke actie-organisaties. Een uit Me
xico nijv. vertegenwoordigde 400.000 le
den.
afgevaardigden waren
landarbeiders en kleine boeren of cam
pesinos, zoals ze worden genoemd, die
nog maar juist het analfabetisme over-
no6 bezig zijn, om hun eer
ste Jariöbouwsyndicaten te vormen. Zo
Sf een groepje van twintig man uit
j vïl"ne"1a«d van Panama. Het waren
o° kleine mensen, overheersend
b-aans, maar met enig Indiaans bloed
K'^oip er nogal ongemakkelijk
'".speciaal voor de gelegenheid
stijve, nieuwe kleren en onge-
m i™1 5 schoenen. Evenals de meeste
an yfn zulke campesinos gaan zij
n0mv« me»ot!voets «n gekleed in nau-
,?n, n lompen, niet omdat zij
hïf i wmaar uit pure armoede
En h iiL°or zulke mensen, het kleine
veronachtzame volk van dit potentieel
z0 Er? nvruvi6 ^en toevallig strategisch
z0 «ehnudi gebied, dat het congres
werd gehouden.
Op He Y,crSpk'"ende zittingen waren aan
wezig Z. Lm. kardinaal De La Torre,
aartsbisschop van Quito; mgr Bernier,
ge pauselijke nuntius in Panama; Mgr.
Hernandez, aartsbisschop van Bogota;
Mgr. Zoroweste, bisschop van Belleville,
Mgr. MaUoy. bisschop van Covington;
igr Mac Donald, bisschop van Antigo-
nish en Mgr. Onbe uit Columbia. Tijdens
iedere openbare zitting waren er steeds
tenminste twee of drie bisschoppen op het
podium. Dit was belangrijk, omdat veie
regeringen in deze gebieden de bijeen
komst nauwlettend volgden, niet minder
trouwens dan vele invloedrijke katholie
ken die in het verleden niet steeds sym
pathiek stonden tegenover katholiek-soci-
v.-wegingen.
Door de zo overduidelijk door bekende
elaten getoonde belangstelling en door
een lange welkomstboodschap van de
H Vader zelf werd er echter geen twij
fel aan gelaten, of dit was inderdaad de
Kerk in actie, Voor sommigen kon het
misschien vreemd schijnen, dat dit con
gres zo'n groot deel van zijn tijd be
steedde aan de behandeling van zulke
„wereldse zaken" als productie- en_ con-
sumptieeooperaties, credietverenigingen
(bedoeld om het sparen en het verk"r
gen van kleine leningen door de massa
te bevorderen) en landhervorming. Maar
er waren bewijzen te over, dat
het betrekken van de massa bij dergelijke
bewegingen 6n het verrichten van de
daartoe noodzakelijke opvoedingsarbeid
kan leiden tot een spectaculaire ontplooi
ing van de persoonlijkheid en opbloei
De plannen voor de oprichting van
een tweede Klein-Seminarie in het
bisdom Haarlem, welke in verband met
het steeds groeiende aantal leerlingen
op het seminarie Hageveld reeds ge
ruime tijd in voorbereiding zijn, be
ginnen vastere vormen aan te nemen.
De zeereèrwaarde heer N. van
Ruyven, sub-regent van het seminarie
Hageveld, is door de bisschop van
Haarlem, mgr J. P. Huihers, met de
stichting van het tweede seminarie
belast.
len, zijn, naar wij vernemen, Uit
lucht gegrepen. Over de defimu
zetel is nog geen enkele beslissing 8
nomen.
De voorzitter van het Britse Hoger
huis, burggraaf Kilmuir, heeft Vrij
dagochtend als besluit van de zitting
van het parlement een boodschap van
koningin Elizabeth voorgelezen, waar
in de hoop van de regering tot uit
drukking wordt gebracht, spoedig met
de Sovjet-Unie vruchtbare onderhan
delingen te beginnen.
Tn de in het Hogerhuis voorgelezen
bondschap wordt verder een overzicht
gegeven van de verrichtingen van de
Vain Groot-Brittannië moet het parle-
drie weken voor algemene ver.
iHezingen worden gesloten met het oog
ap verkiezingscampagne. Zoals ge
beld worden op 26 Mei verkiezing^
gehoude®"
Vele en vele jaren heeft de Kerk hier
te kampen gehad met een gebrek aan
priesters. Dit leidde tot een situatie, waar
door voor velen het katholicisme weinig
meer is daa folklore, hopeloos vermengd
met animistische practjjken en büglo-
vigheden. Het instituut van het christelijk
huwelijk is bijna geheel vergeten (grote
delen van Panama bev. tellen 80 pet
onwettige geboorten) en do meest ele
mentaire leerstukken van de Kerk zijn
onbekend.
Doelstelling van het agrarische con
gres was dan ook nieuw leven te bren
gen. zowel in het materiële als spirituele
besef van de bevolking. Dit werd mis
schien het best vertolkt door de leuze:
.Christus aan 't land, 't land aan Christus'
Wat de materiële kant betreft, hier wer
den de doelstellingen van het congres het
beste uitgedrukt in de titel van een van
de half dozijn commissies, die e]ke mid
dag bijeenkwamen. Zij luidde: „Eigen-
dombezitters geen proletariërs".
Vandaag de dag bezitten maar weinig
boeren te bevorderen, dat technische
land en een hoog percentage is proleta
riër in de zin van afschuwelijk onderbe
taalde loonarbeider in dienst van grote
maatschappijen of semi-feodale «root-
grondbezittingen. Nu zullen duizenden
tengevolge van dit congres vernemen,
dat zij een door God gegeven recht op
het land bezitten en dat er pressie op
de regering zal worden uitgeoefend, om
wegen en middelen te vinden, waardoor
dit recht voor hen werkelijkheid zal wor
den.
De beslissingen van de commissies zijn
niet bindend voor het congres als zoda
nig, maar zjj zullen op ruime schaal
gepubliceerd worden als aanbevelingen.
Zo wordt bijv. aanbevolen, dat landher
vormingen tot stand zullen worden ge
bracht, om de bezitsvorming onder de
boeren te bevorderen; dat technische
hulp moet worden verkregen vgn ver
schillende wereldorganisaties, die zich
hiermede bezig houden om de ontwikke
ling van de achtergebleven gebieden van
Latijns Amerika te versnellen; dat toe
komstige projecten van Iandontwikkeling
zoveel mogelijk moeten worden gelegd in
handen van coöperatief georganiseerde-
boeren-eigenaren in plaats van in die van
de grote maatschappijen.
Een commissie, die zich bezig hield
met de arbeid van de priesters in de
agrarische gebieden, drong erop aan.
dat deze zouden helpen bij de groei van
de productie- en consumptiecooperaties en
credietverenigingen. Overeenkomstige
aanbevelingen werden gedaan door al
le andere commissies en op dit terrein
zullen waarschijnlijk de eerste vruchten
van het congres kunnen worden geplukt.
Er was een groep, die zich speciaal
bezig hield met het probleem van de
religieuze roepingen. Hier bleek nog weer
gëns duidelijk, hoe bedrieglijk de ge
dachte is, dat Latijns Amerika zou zijn
Deze commissie legde er de nadruk op,
samengesteld uit „katholieke landen",
dat één van de grootste problemen van
dit gebied het gebrek is aan clerus en
nonnen.
Costa Rica en Columbia staan er wat
dit betreft, gemeten naar Zuid-Ameri
kaanse maatstaf, tamelijk goed voor.
Maar in het bijzonder in Panama kan
de toestand moeilijk slechter zijn. In
het gehele land, dat ongeveer driemaal
zo groot als Nederland is, met een be
volking van meer dan 800.000 zielen,
zijn nog geen zeventig priesters, waar
van slechts vijftien van Panamese af
komst. In het enige seminarie aldaar
zijn zelfs nu nog, hoewel er tekenen
zijn. dat de situatie een kentering ten
goede ondergaat, nog maar vijftien stu
denten. van wie de meerderheid nog
niet aan de hogere studies toe is.
pe meerderheid der roepingen in Cen-
traal-Amerika komt van het platteland.
Dit schept heel speciale moeilijkheden
omdat daar weinig of geen opleidingsmo
gelijkheden zijn. Zij, die roeping voelen
zijn dan ook meestal onontwikkeld.
In ditzelfde gebied bestaat de meer
derheid van de bevolking ook uit Onwet
tig geborenen en dit schept uiteraard ook
problemen.
Een chronisch tekort aan priesters, ja
renlang gecombineerd met een bijna to
taal gebrek aan onderwijs, heeft tot; de
huidige situatie geleid,
Degenen, die het derde Agrarische Con
gres hebben bijgewoond, zijn naar huis
teruggekeerd in de overtuiging, dat zij
mogelijk een keerpunt in de historie van
hun volk hebben meegemaakt. Het heeft
in ieder geval krachtig de hoop versterkt
dat tegelijk met een poging om de ma
teriele, sociale en economscihe levens
standaard te verwezenlijken ook een gro
te geestelijke wedergeboorte voor de deur
(Van onze Brusselse
correspondent)
Het aloude Brugge praalt
weer in zijn lentetooi en maakt
zich eens temeer op voor de
beroemde H. Bloedprocessie
die Maandag voor de zoveelste
maal door de kronkelende
straten en langs de dromerige
kanalen met hun witte zwanen
zal trekken.
Hoe komt de stad van het Min
newater, het Begijnhof, het Kant-
Klossen en de oude geveltjes aan
ie? zii Saat terug tot
1 .,van de kruisvaarders toen
D edenk van de Elz graaf van
tot beloning voor zijn
en z'in dapperheid als
kwie mt het h. Land enkele
Van het H. Bloed mee
«„Mei*»bracht. De oude ge-
fÜ^fkrijvers boekstaafden de
?nt®lijke terugkeer van de
6 vil ln h„et iaar .1150.
maakte onbe?chrijflijke vreugde
meester Van de BruʧelinSen
ZlJ werkten dag en nacht
rïïiWifraaf met de buitengewone
ftiife Waardig te ontvangen. De
strfftdd rter<3en met bl°emen be"
it muren met lover ver-
T'7' Tri°mfbogen werden opge-
nc ,€n van de balkons hingen de
weelderigste stoffen. De geestelijk
heid, de overheid, de gilden trok
ken met wapperende vlaggen, on
der het roffeien van trommels en
het schetteren Van fanfares, de
graaf en de "Kruisvaarders tege
moet. Aan de* stadspoort overhan
digde Leonius de relikwie aan de
graaf, die ze plechtig aan het
gemeentebestuur der stad 4oever-
trouwde. Dat geschiedde op 7 April
van het jaar Onzes Heren 1150.
En sedertdien wordt het kostbaar
bloed van de Zaligmaker met de
grootste devotie te Brugge be
waard. Het rust daar in de H.
Bloedkapel op de Burg, in een mag
nifiek schrijn van goud en zilver.
Een gouden kroon die er in is ver
werkt, heeft toebehoord aan Ma
ria van Bourgondië.
Men weet niet precies, wanneer
de traditie van de jaarlijkse H.
Bloedprocessie is ontstaan. Het is
echter wel bekend, dat zij in 1303
dus een jaar na de beroemde slag
der Gulden Sporen, opnieuw werd
ingericht bij pauselijke bulle van
Clemens V. Sedertdien heeft zij on
afgebroken haar mystieke omme
gang in deze stad gedaan, telkens
op de eerste Maandag die volgt op
de tweede Mei. De tocht begint te
10.30 uur 's morgens.
In haar huidige samenstelling,
waaraan meer dan twee duizend
Bruggelingen als figuranten mee
doen, bestaat de processie uit twee
grote episoden. In het eerste, het
godsdienstige deel. worden in tal
rijke en kleurige taferelen het Oude
en het Nieuwe Testament uitge
beeld, van Adam en Eva tot de
profeten, van de Geboorte tot de
Graflegging van de Verlosser.
Het tweede deel geeft, historisch,
de triomfantelijke terugkeer van
Diederik van de Elzas met de
Vlaamse Kruisvaarders te Brugge
weer. Als slot komen honderden
geestelijken, die het door bisschop
pen gedragen schrijn met de H. Re
likwie, zingend en biddend vooraf
gaan.
De processie wordt, als in een
grootse apotheose, besloten op de
Burg waar vanaf een altaar de
in hét stof van de weg geknielde
menigte met de heilige relikwie
wordt gezegend, terwijl in alle to
rens de klokken feestelijk luiden en
blauwe voluten wierook hemel
waarts stijgen met de mystieke
hymnen, die door honderden mon
den worden gezongen.
D E Cerste Plaats in Nederland,
waar men tien jaar geleden
If leHl Cll"ccn"'lalf jaar geleden
T l f ,Weer de vaderlandse
driekleur kon hijsen, was de
Zmdhmburgse gemeente Noor-
beek.
Op 12 September 1944 dron-
gen hier manschappen Van het
negende Amenkaanse leger bin
nen vanuit België. De Duitsers
lieten bi.i hun aftocht een kanon
achter. Rond die trofee dansten
Je Noorbekenaren santen met
je Yanks enthousiast een cra-
niignon.
Geruime tyd is het Duitse
oorlogssotivenir daarna in Noor-
beek "op liet dorpsplein blijven
staan. Tenslotte werd het verwij
derd door een Maastrichts slj.
persbedrijf.
Duizenden droeve Amerikaanse
nnriÓessouvenirs echter bleven
dag van vandaag achter
in de naaste'omgeving van Noor
beek. Zes kilometer verder name-
lijlc te Margraten waar op
het Amerikaanse militaire kerkhof
8 300 spierwitte marmeren kruisjes
de herinnering levendig houden
aan de bevrijding van het Zuide
lijkste deel van ons land.
Aanvankelijk stonden ook hier
zelfs bijna 18.000 kruisjes; méér
dan waar ook op andere oorlogs
kerkhoven in Europa. Na 1948 wer
den echter op verzoek van de fa
milie gesneuvelden vanuit Zuid-
Limburg naar hun Amerikaanse
haardsteden terug gebracht.
Deze repatriation" heeft thans
geheel haar beslag gekregen. Ook
kwam men gereed met het oV
brengen van de Amerikanen, die
elders in ons land - met iname op
de kerkhoven Molenhoek bviN di-
megen en Son bij Ein
begraven lagen.
Zodoende heeft men '^ppWeven
enige in Nederland Pterv"
„American Military Cemetery
21Jn definitieve vorm kunn
ven. Binnen afzienbare
het voor dit kerkhof ontw^P
monument „ereed komen, wan
Beer da-..- .f nog de laatste hand
is gelegd aan de entourage van de
totaal 27 H.A. grote begraafplaats
zal men het verder aan de tijd,
d.w.z. aan de jonge bomen en hees
ters, waarmee 't geheel wordt om
geven, over moeten laten om de
8.300 doden van Margraten een in
alle opzichten waardige en stem
mige laatste rustplaats te bezor
gen.
Het monument wordt er een
van Amerikaanse afmetingen.
Het komt te bestaan uit een 80
meter diepe en 42 meter brede
..Court of honour" met muren
van Portland-steen. In het midden
van de hof wordt een langgerekt
waterbassin aangelegd, waarom"
heen bomen worden geplant en
waarin zich een 31 meter hoge to
nen zal weerspiegelen. In deze
toren wordt een kapel ingericht,
welke een hoogte krijgt van 15
meter. Zij zal worden gebruikt
voor herdenkingsplechtigheden.
Er komt een soort interconfessio
neel altaar, waarop grote kande
labers, in te staan.
Op de muren van de „Court
of honour" zullen de namen van
enkele honderden vermisten van
het 9de Amerikaanse leger wor
den gegraveerd. De toegang zal
bestaan uit brede terrassen en
trappen met aan weerszijden twee
uitbouwsels, waarvan het ene
dienst zal doen als ontvang- en
kantoorruimte, terwijl in het an
dere een museum wordt inge
richt. Tot de inventaris van dit
museum zal waarschijnlijk o.a.
een grote kaart behoren, waarop
de route wordt aangegeven, welke
de Amerikaanse legers in Euro
pa hebben gevolgd.
Aan de overzijde van het kerk
hof, dat min of meer de vorm
heeft van een rechthoek, maar
dan van een rechthoek metenigs
zins schuin uitstaande
met aan de onderkant een gebo
den dwarslijn komt
over de toren rnet de p tenen
een bronzen voets1tul5 ast te
sokkel een grote vlaggemast
staan.
Het monument is door twee
Amerikaanse architecten ontwer
ven in samenwerking met een
Amerikaanse landschapsarchitect.
HAt wordt gebouwd ondre toe-
w architectenbureau
llchtfSte Maastricht. Men had
aanvankelijk gehoopt het vóór 30
Mei o.s. (Memorial Day) groten
deels klaar te krijgen. De lange
winter heeft deze plannen echter
in de war gestuurd.
Het kerkhof zal dan ook ai
rhans wat de entourage betreft
noa steeds erg rommelig uit
zien als op Memorial Day de Ame
rikaanse ambassadeur in ons tand
er de jaarlijkse herdenkingsplech
tigheid bij gaat wonen. Van deze
herdenking wordt dit jaar uiter
aard extra werk gemaakt. Het
programma staat thans echter
nog niet precies vast.
Het is te verwachten, dat als
het tot ver in de omtrek zichtbare
monument is voltooid, het kerkhof
nog drukker zal worden bezocht,
dan nu al het geval is. Tot dus
ver trok het in de zomermaanden
per dag gemiddeld 3.000 a 4.000
toeristen. Op feestdagen werden
verleden jaar zelfs tegen de 7.000
bezoekers genoteerd. Natuurlijk
werkt de omstandigheid, dat het
kerkhof gemakkelijk te bereiken
is het ligt immers aan de gro
te verkeersweg van Maastricht
naar Vaals een druk bezoek
in de hand. Dikwijls zijn er on
der de bezoekers ook Limburgers
die niet uit nieuwsgierigheid naar
Margraten reizen, doch om bloe
men te leggen op een graf, dat
zij hebben geadopteerd. Het be
zoek van Amerikaanse zijde
vooral uiteraard uit Duitsland
schommelt rond 25 per week.
Het Amerikaanse personeel is
inmiddels ingekrompen tot enke
le technici, die betrokken zijn bij
de bouw van het monument en
tot een Superintendant <-n diens
assistent. Beide laatsten zullen
straks de enige overblijvenden
zijn van de vele Amerikanen, die
in de afgelopen tien jaren te Mar
graten werkzaam zijn geweest.
Men heeft voor hen op het ter
rein van het kerkhof twee ietwat
Amerikaans aandoende huizen
met één verdieping gebouwd.
Rond een van deze huizen kan
men vaak een Yankee-kleuter zien
dribbelennieuw leven, ontlo
ken in de schaduw van de dood,
die te Margraten duizendvoudige
sporen naliet
(Van onze sociaal-economische
redacteur)
DEZE WEEK hebben wij met
vreugde kunnen herdenken, dat wij
10 jaar geleden werden bevrijd.
Met vreugde, omdat ondanks de span
ningen en zorgen in de wereld rondom
ons. in on® land toch veel is bereikt.
Het volk als geheel mag zich verheugen
in een weldadige voorspoed, waarin
alle groepen van de bevolking delen,'
zij het nog niet in alle gevallen naar
evenredigheid. Ondanks de verschil
lende manifeste onvolkomenheden
mogen wij toch met een zekere mate
van tevredenheid terugzien op wat door
gemeenschappelijke inspanning op so
ciaal en economisch gebied is verwor
ven, De viering van het 10-jarige be
staan van de Stichting van den Arbeid
vormde dan ook eigenlijk 'n kernpunt
in de herdenking, omdat de Stichting
niet alleen de bekroning was van het
verzet der sociale beweging, maar ook
een belofte inhield voor de opbouw
van een betere samenleving na de oor
log. Die belofte is voor een groot deel
ingelost.
Het overleg tussen ondernemers en
arbeiders heeft bijzondere vruchten af
geworpen én het heeft mede de weg
bereid voor de inrichting van de sa
menleving op corporatieve grondslag
middels de P.B.O., daarmee voorko
mend. dat wij zouden vervallen tot
uitersten van individualisme of staats
socialisme, die .wel hun onhoudbaar
heid hadden bewezen, maar hun aan
trekkingskracht nog niet hadden ver
loren.
TOCH IS DE vreugde niet onver
deeld. Wij zijn nuchter genoeg om
niet bij het verleden stil te blijven
staan, doch vooruit te zien en dan te
constateren dat wij min of meer voor
een crisis staan, welke de volgroeiing
van ons sociaal-economisch bestel de
eerstkomende jaren in gevaar zou
kunnen brengen. De crisis kan zeker
gevaarlijk zijn. Wij behoeven haar
echter niet als fataal te duchten. In
tegendeel, wij hadden haar mogen
verwachten, juist nu we ons in een
kenteringsperiode bevinden.
Zolang moest worden hersteld en op
gebouwd en aan tal van abnormale
toestanden het hoofd moest worden
geboden, werd de eendrachtige samen
werking niet aan al te grote moeilijk
heden blootgesteld. Nu het er om gaat.
de definitieve koers uit te zetten en te
volgen, worden de spanningen sterker
voelbaar, is opnieuw bezinning nood
zakelijk. Wellicht zullen nieuwe, nu
echter interne beproevingen moeten
worden doorstaan, voordat opnieuw 'n
harmonieus samengaan naar een ge
meenschappelijk doel wordt verkregen.
Deze beproevingen mogen ons overi
gens bespaard blijven en dit moet
dunkt mogelijk zijn. wanneer de geest
van de afgelopen vijftien jaren levend
blijft.
De crisisverschijnselen zijn evenwel
duidelijk. De P.B.O., waarin de sociaal-
economische orde haar vorm moet vin
den, komt na een veelbelovend begin
niet veel verder meer; met de medezeg
genschap binnen de onderneming wil
het nog niet vlotten; de definitieve op
lossing van enkele voorname vraag
stukken (loonpolitiek o.a.) schijnt men
haast niet te kunnen vinden; de na de
oorlog bereikte samenwerking begint
voorts hier en daar gevoelige barsten
te vertonen, hetgeen tenslotte wel ver
band zal houden met de twijfel, welke
juist nü naar boven komt over de juist
heid van de fundering, welke wij onder
het bouwwerk hadden gelegd. Wij had
den het geschraagd door zuilen, som
migen willen toch weer liever één
groot blok beton!
Het sierlijke gebouw, dat tien jaar
lang op deze elegante zuilen heeft ge
rust, moet ons echter toch wel de
waarde der zuilen doen beseffen, want
zonder deze was het nooit tot stand
gekomen en geen land ter wereld heeft
zulke schone zuilen, geen land ook zulk
een gebouw. De afgelopen tien jaren
hebben bewezen, dat er op zuilen ge
bouwd kan worden, twijfel en crisis op
dit moment zijn echter nog geen be
wijs. dat een andere bouwtechniek
moet worden toegepast. Wie de zuilen
wil afbreken zou ontreddering veroor
zaken. Het gebouw zou instorten, het
puin niet te ruimen zijn.
Voor een niet gering deel zullen de
resten van het individualisme, voor een
ander deel de ideologie van het so
cialisme oorzaak zijn van de vertraging
welke de PBO ondervindt. Op den duur
kan dit funeste gevolgen hebben. Er zou
een verwarde toestand ontstaan en de
maatschappij zou er een halfslachtig
karakter door krijgen. Het zal duidelijk
moeten worden, dat het afzijdig blijven
van belangrijke sectoren van het be
drijfsleven uiteindelijk ernstige conse
quenties zal hebben: ófwel dat de ge
hele ordening op corporatieve grond
slag wordt gefrusteerd, waardoor deze
te gronde zal gaan met verlies zelfs
van de medezeggenschap in deze vorm
van de arbeiders, die dan echter op
andere wijze hun eisen zullen trachten
te verwezenlijken; ófwel dat van bo
venaf krachtige drang op dé achter
blijvende sectoren zal moeten wor
den uitgeoefend, om algehele verwar
ring en mogelijke terugval tot een soort
staatssocialisme te voorkomen.
REEDS ZIJN er duidelijke aan
wijzingen, hoe in bovenbedoelde
halfslachtige toestand de nood
zakelijke ordening zal plaats vinden.
Het ziet er nl. naar uit, dat dan een
grote invloed zal worden uitgeoefend
door centrale lichamen, gevormd uit de
vrije organisaties, waarin soms ook de
centrale overheid is vertegenwoordigd
en waarin een zeer grote macht wordt
geconcentreerd. Wij hebben enige tijd
geleden al eens op tendenzen in deze
richting gewezen. Ook van andere
zijde is hierop onlangs de aandacht ge
vestigd. Hoewel op zich genomen deze
centrale colleges bestaansgrond kunnen
hebben, is de mogelijkheid aanwezig,
dat zij een veel te grote macht in zich
verenigen, terwijl de achterban vrijwel
geen invloed daarop kan uitoefenen.
De consequenties daarvan zouden nau
welijks anders zijn. dan die van een
onvervalst staatssocialisme.
Tijdige uitbouw van de P.B.O. zou
een dergelijke ontwikkeling kunnen
voorkomen mits de bedrijfslichamen
met toereikende bevoegdheden worden
bekleed, zodat er lang niet meer zo'n
behoefte zou bestaan aan albedisselende
central? lichamen. Aan deze laatste zou
dan misschien alleen nog een zekere
coördinerende taak toevallen.
VERSCHILLENDE vraagstukken,
waarvoor wij momenteel eigenlijk
geen bevredigende oplossing kun-
nen vinden, krijgen onder deze omstan
digheden ook een veel ingewikkelder
kaï akter, juist omdat de maatschappij
nog maar hinkt op de corporatieve ge
dachte en gelijktijdig een centralistische
tendens zich openbaart. Te noemen val
len b.v. het ziekenfondsvraagstuk en de
loonpolitiek. Deze laatste heeft bij de
herdenking deze week weer bijzondere
aandacht gekregen. Wij kunnen daar
thans met al te diep op ingaan, alleen
wel vaststellen, dat de grotere differen
tiatie, die ook hier toch ons doel zal
moeten zijn, niet verwezenlijkt zal kun
nen worden, dan wanneer de P B O
voldoende uitgebouwd en toegerust rai
zijn. Zolang we daar niet aan toe zijn
zullen maatregelen tot wijziging van
het centrale beleid niet zo heel veel
kunnen uitrichten.
OPMERKELIJK was echter een van
de bezwaren, welke door mr F. H.
H, de Graaff, voorzitter van 'het
Centraal Sociaal Werkgevers-Verbond
deze week tegen overdracht van het
centrale loonbeleid naar de S E R wer
den aangevoerd, nl.. dat de werkgevers-
en werknemersleden in de voor dit doel
O W O leven te roepen Loonraad van de
b.E.R. niet vrij genoeg zouden staan.
Hoe dit nu op te vatten? In zijn fedene-
ring zou voldoende vrijheid blijkbaar
wel in de Stichting van den Arbeid ge-
waarborgd zijn. De beperking van de
vrijheid zou dus samenhangen met het
karakter van de S.E.R., waarvan de
leden zonder last of ruggespraak hun
stemrecht dienen uit te oefenen.
Men vreest kennelijk, dat de ver
tegenwoordigers in plaats van groeps
belangen te behartigen meer het alge
mene belang voor ogen zullen hebben,
zich daarmee op den duur te zeer zul
len vereenzelvigen en zich zodoende
misschien wat van de achterliggende
organisaties, die wél in de eerste plaats
uit hun aard het groepsbelang hebben
voor te staan, zullen distantiëren.
Het weer opkomen van deze angst
zou echter wel eens funeste gevolgen
kunnen hebben en wel, dat men om
wille van het behoud van een overleg
aan de top in privaat-rechtelijke sfeer
waarin men zich „vrij" voelt, dat in de
publiekrechtelijke sfeer zal gaan schu
wen. althans zal willen beperken tot
minder belangrijke zaken.
NI V^LT daar tegen op te merken,
dat de vertegenwoordigers in de
publiekrechtelijke bedrijfslichamen
wel zonder last of ruggespraak hande
len, maar anderzijds toch voortkomen
uit en verkeren in de vrije organisaties
die de pijlers zijn en blijven van de
j dat zij wel het algemene be
drijfsbelang moeten behartigen, maar
dat zij dit algemene belang, dat zovele
facetten vertoont, toch terecht zullen
trachten te benaderen vanuit hun par
ticuliere achtergrond. De vrije organi
saties zullen luide het groepsbelang
kunnen verkondigen, hun vertegen
woordigers in de bedrijfslichamen zul
len dit moeten conformeren aan het
algemene belang en de vrije organisa
ties zullen daarnaast de zware en ver
antwoordelijke taak krijgen het resul
taat, naar beneden door te geven en
begrijpelijk te maken. Durft men dit
niet meer aan? Het zou een stap terug
betekenen met mogelijk fatale gevol
gen, want^ wat wij en anderen met ons
zouden willen voorkomen, nl. te grote
concentratie van macht aan de top zon
der voldoende democratisch tegenwicht
zou hierdoor juist in de hand gewerkt
worden.
Na de oorlog heeft de extreme parti
culiere belangenjagerü in belangrijke
mate plaats gemaakt voor begrip voor
het algemene welzijn, dat ook voor de
afzonderlijke groepen per saldo de
meeste baten opleverde. Dat werk
gevers en werknemers zodoende oog
hebben gekregen voor de belangen van
de andere partij, welke in vele geval
len mirabile dictu ook in eigen
voordeel bleken uit te vallen, was een
winstpunt, dat wij niet moeten prijs
geven, integendeel meer moeten uit
buiten.
Ruim 26.000 kinderen, in 871 tehuizen
verblijvende, kregen ter gelegenheid van
de Zweedse wittcbroodactie elk een half
wittebrood, met het bijbehorende Neder
lands vlaggetje. In het ,J?rinses Marijke-
huis" te Amsterdam vond een symboli
sche overdracht plaats: Een in Zweedse
klederdracht gekler d meisje overhan
digt de Hollandse Maagd een Zweeds
wittebrood.
