v
„We zitten er in - hoe komen we er uit?"
Zeventien tuinders zetten er samen
de schouders onder
VLUCHT VOOR DE GROOTSTAD
Morgen eet men in Karlsruhe Berkelse tomaten
Waar de kooplui hun ja-woord geven...
Einde 1955: meer dan
tien millioen omzet
Uienlucht
Organisator B (Bos)
Havenaar
ZATERDAG 30 JULI 1955
PAGINA 3
W^S0^mÊÊÊW%m
berkel-"
HET WAS in 1903 toen in het
café Van der Burg in Berkel
en Rodenrijs een aantal tuinders
bijeenkwam om te zien, of men
niet de handen ineen kon slaan
om onafhankelijk te staan van de
handel. Niet alleen uit de ge
noemde gemeente, maar ook uit
Pijnacker, Bergschenhoek, Nieu-
werkerk aan den IJssel waren de
tuinders naar het Café gegaan en
het resultaat van een avond pra
ten was, dat 17 tuinders zich aan
eensloten om een eigen veiling te
gaan oprichten. Dat was het be
gin, onder de naam De Warmoe-
zeniersvereeniging „De Rotter
damse Groentenveiling".
Kopen en bouwen
„Het is de modernste veiling van
heel Nederland", zegt burgemees
ter Hendrix met gerechtvaardigde
trots. „En het is de moeite waard,
Dinsdag- of Donderdagmorgen
eens naar de bloemenveiling te ko
men kijken."
Altijd plannen.
h
j Wat wij nodig hebben, is een di-
1 recte, flinke verbinding met Rot
terdam, Den Haag en Utrecht- De
plannen zijn er al, maar de enige
redding kan onzes inziens komen
van een versnelde uitvoering.
- >v' ri
Benoorden Rotterdam ligt een gordel van glas
^■SiSmweèS
DEM HAAS,
WESTLAND
STATION
VEILING
■STATION
RODENRIJS
Oude Rotterdammers herinneren
zich wellicht nog, dat er aan 't Stroo-
veer in Rotterdam in 1904 een ge
bouwtje met een luifel werd geplaatst,
waar de leden der pas-opgerichte
warmoezeniersvereniging met hun
bootjes aanlegden. Ze hadden dan een
tocht via de Berkelschevaart, Zweth
en Rotterdamse Schie achter de rug
en bereikten via het Boezemverlaat
het Strooveer.
Men ging per rail exporteren, toen in
1908 de Zuid-Hollandsche Eleetrische
Spoorweg Maatschappij een lijn aan
legde tussen Rotterdam-Hofplein en
's Gravenhage met halten zowel in
Rodenrijs als in Ber^el; via de Cein
tuurbaan verzond men de eerste afzet
naar Duitsland. In datzelfde jaar ver
rees een veilinggebouwtje in Roden
rijs en in 1909 verliet men het Stroo
veer.
Toen de boekhouder eind 1904
zijn boeken afsloot met een omzet
van ruim 156.000 gulden mocht
men niet mopperen. Eind 1955 zal
men een omzet noteren van ruim
10 millioen guldens.
Die grote groene
De specialiteit van de veiling wer
den de befaamde Rodenrijse Slang
komkommers of, zoals de huisvrouw
ze noemde: die grote groene. De fami
lie Havenaar die in de veiling al
tijd een grote rol heeft gespeeld, im
porteerde zaden uit Engeland. Helaas,
de komkommerteelt ging niet naar
wens. Vuur en Fusarium een
kwaadaardige wortelziekte traden
op en zo zag men in de jaren van de
eerste wereldoorlog een belangrijke
cultuurverschuiving in de opbloei van
de bloemen- en de tomatencultuur die
thans nog de trots zijn van de veiling
Berkel en Rodenrijs. In 1954 werden
meer dan 5 millioen kg tomaten aan
gevoerd waarvan ong. 1,5 millioen kg
„stooktomaten" in Mei. Want de Ro
denrijse veiling is onbestreden de
vroegste tomatenveiling in Nederland.
BURGEMEESTER LM. J. HENDRIX
Op zijn qui vive!
ALS een olievlek breidt
Rotterdam zich uit,
voornamelijk naar het
Zuiden en het Noorden;
maar in het Noorden lig
gen vruchtbare en goed
in cultuur gebrachte tuin-
bouwgronden.
In de polder Honderd-
tien Morgen zijn de eer
ste verdiepingen al ver
rezen van vele bouwblok
ken die hier een nieuwe
wijk gaan vormen. In
Overschie rijzen zeven
enorme flatgebouwen ten
hemel als hoogtepunten
van de .stadsuitleg naar
het Noordwesten. In
Schiebroek groeien de
nieuwe wijken tegen de
spoorlijn van het Hofplein
naar Berkel en Rodenrijs.
Het nieuwe Molenlaan-
kwartier verrijst in het
panorama van Bergschen
hoek. Als men uit het
Veilinggebouw Van Ber
kel en Rodenrijs uitziet,
ligt daar het groeiende
Rotterdam in zijn volle
uitgestrektheid langs de
einder
„En, burgemeester, is u
niet bang voor dat vraat
zuchtig monster?" vragen
wij, wijzend op de brede,
grijze streep met torens
en kranen.
Burgemeester L. Hen-
drix lacht maar eens. Hij
is al op zijn cfui vive ge
weest en is het nog,
„Het zal nog wel even
duren, eer de stadsbebou-
wing onze gemeente be
reikt", zegt hij. „Maar we
hebben intussen gezocht
naar goede nieuwe tuin-
bouwgironden i,n noorde
lijke richting. En we heb
ben ze gevonden ook, al
moeten ze nog ter be
schikking komen. Het
gaat hier om 200 hectaren
prima tuinbouw grond
waar plaats zal zijn voor
tweehonderd nieuwe be
drijven.
In samenwerking met
het gemeentebestuur is
het gehele gebied door de
proeftuin Naaldwijk ge
karteerd en, hoewel dan
de polder nog niet is ont
sloten, heeft men de al
lerbeste verwachtingen
van de allerbeste cultuur
gronden aan de Zoeter-
meerse kant bij de land -
scheiding.
Nu reeds is er een groot
gebrek aan tuinbouw-
gronden; de Planologi
sche Dienst heeft dit
reeds omschreven. Gede
puteerde Staten voelen er
nu voor de tuinders el
ders in de provincie, die
door de groei van de
Randstad Holland van
hun bedrijven werden
verdreven, samen te
brengen in een Provin
ciaal Grondbedrijf.
Wat overigens de Rand
stad Holland betreft, er
zal voor worden gewaakt,
dat de stedenreeks langs
Hollands westrand niet
aaneen zal groeien. Er
zullen landelijke gebieden
tussen de steden vrij ge
houden worden.
Stelt u zich eens voor,
één stad van Rotterdam,
tot Amsterdamhet
zou onmenselijk zijn!"
Voor de crisis
Met het op volle toeren draaien van
de veiling gingen 'n uitbreiding van de
tuinbouwgronden en een intensivering
van de cultuur gepaard, waardoor
steeds meer goederen werden aange
boden.
Toen in 1925 bleek, dat men een om
zet van meer dan 2,5 millioen gulden
had overschreden, zag men wel in dat
men het niet redden kon met het klei
ne haventje. Men wilde het uitbreiden
en zag tevens in dat in verband met
aangegane verplichtingen de coöpera
tieve grondslag moest worden aan
vaard, waarmede 'n naamverandering
gepaard ging. Voortaan werd het de
Veilingver. Berkel en Rodenrijs en op
20 Januari werden de contracten met
de spoorwegen getekend voor de uit
breiding van de haven. De werken
werden gegund voor 357 000 en toen
in Mei 192 7 het eerste water de grote
haven binnenvloeide werd weer een
nieuw en belangrijk hoofdstuk afge
sloten.
Er verrezen tal van loodsen, 56
stuks, die voornamelijk aan expor
teurs werden verhuurd.
In 1929 kwam hier de bloemencul
tuur op die thans een omzet van on
geveer een millioen gulden heeft be
reikt.
En dan kwam de crisis
Dalende lijn
Men kent de jaren, dat de smalle
vaarten door ons tuinbouwgebied be
dekt waren door een dek van drij
vende, doorgedraaide komkommers.
De Tuinbouwsteun moest er aan te pas
komen, om menige tuinder voor de
ondergang te behoeden. Men ziet in
de cijferkolommen hoe van 1931 op
1932 het omzetcijfer terugloopt naar
onder de 2 millioen en in 1936 de
anderhalf millioen is genaderd. Doch
plotseling neemt de curve een steile
loop aan naar boven.... In de eerste
oorlogsjaar springt men ongeveer 2
tot 3 millioen omhoog en in de op
eenvolgende jaren klimt men gelei
delijk maar zeker naar de tien mil
lioen, die nu op het punt staat ge
boekt te worden.
De omzet van stooktomaten groei
de in die jaren als nooit tevoren. In
1929 had men reeds het havenstelsel
en de loodsen uitgebreid. In 1939 wer
den 13 hectaren grond aangekocht en
het jaar daarop werd een watertun
nel tussen de polders aangelegd. Thans
is men bezig met egalisatiewerken.
Maar de belangrijkste aanwinst was
zeker het nieuwe, moderne veiling
complex, zó fraai van opzet en zó up
to date, dat uit binnen- en buitenland
bezoekers komen om er naar te kij
ken wanneer elders plannen rijpen
voor het bouwen van veilingen.
Misschien is het meer geluk dan
wijsheid geweest, maar de 1-300.000
gulden die dit project de vereniging
kostte, werd in de voordeligste na
oorlogse tijd besteed, n.l. vóór het Ko-
reaconflict.
Maar men weet, dat men er nog
niet is. Sedert het ogenblik dat men,
60 jaar geleden ongeveer, begon te
denken aan centrale verkoop door
veilingen, heeft men wel gemerkt hoe
kwetsbaar de handel in tuinbouwpro
ducten is. Nu is er weer een toma-
tenstop voor België. De tuinders be
schouwen deze maatregel niet als een
behoorlijke of rechtmatige uitvoering
van het Benelux-verdrag en het ge
volg is, dat de tuinders minder voor
hun tomaten zullen krijgen.
Maar moeilijkheden of niet, altijd
heeft men plannen. Nu denkt men er,
noc. Te it
ONTSLUITEN
TU(«e.ouw-/«
IT, GEBIED
wegen
Ontworpen
PEN HAAG H.S.
sj'ijnacker
(jem.
Bergschen
hoek
ROTTERDA/t
-UTRECHT
schaal
Sao Iooo isoo :ooo
100 300 boo toj i"
R'DAM-HOFPLEIN
2 km
IS voorge
stelde Rijks
wegen -<w
Deze kaart toont in grote trekken
het nieuwe wegenplan dat Berkel en
Rodenrijs uit zijn isolement zal be
vrijden. De grote rijksweg, die naar
het Zuiden de gemeente met Rotter
dam zal verbinden, sluit weliswaar
aan op een reeds weer verouderd
deel aan de Doenkade, doch men zal
al heel blij zijn, wanneer de werken
aan de Doenkade gereed komen.
De Rijksweg die naar het Zuidoos
ten leidt, loopt naar de spoorlijn
Gouda-Rotterdam en volgt deze ver
der van het station Rotterdam-Noord
naar het grote verkeerskruispunt be
noorden de Kralingse Plas te Rotter
dam, alwaar de aansluiting op Rot
terdam-Oost en de Rijksweg naar
Utrecht wordt verkregen.
Om deze wegen gaat hetZij zullen
er spoedig moeten komenwillen de
grote exportbelangen en de groen
ten-, fruit- en bloemenvoorziening
van ons land niet geschaad worden.
In een boekwer.k anno 1793 schreef
Van Ollefen, dat Berkel en Roden-
rijs omtrent twee uur en gaans van
de stad Delftwas gelegen „en één
en een hc-lf uur van Rotterdam; van
en naar welke steden men van Ber-
kei af de alleraangenaamste wegen
heeft, die doorgaans wél worden on
derhouden, ja zelfs zoo fraai zijn, dat
veele reizigers, vooral des winters,
deezen weg gebruiken, om van Delft
naar Rotterdam en te rug te gaan,
vermids de gewoone Rotterdamse
rijweg slecht is-
weer over, het gehele uitgestrekte
voorterrein van de veiling te overkap
pen. Het is maar een idee, dat nog
aanvaard en uitgewerkt moet worden,
maar het tekent de activiteit die in
de glazen gordel leeft.
Doch op de eerste plaats staat: weg
uit het isolement. Dit is echter niet
een kwestie van de tuinders alléén...-
B(BOS) HAVENAAR.
„Dit moet spaak lopen!"
Het was ongeveer vier uur in de middag toen we
de bemanning van deze truck met oplegger in Berkel
bij het benzinestation troffen. Nog even moest het
„beestje" iets te drinken krijgen en dan zou men star
ten voor een ritje Karlsruhe. De groenten die van
morgen waren geveild zouden morgenvroeg om vier
uur reeds in deze Duitse stad op de markt verschij
nen, zodat de huisvrouwen van Karlsruhe nog ruim
schoots de tijd hadden om verse Berkelse tomaten
aan het ontbijt te serveren.
De bemanning, de chauffeurs Cornelis Sticht en
Andries Buitendijk, is wel gewend aan dergelijk
soort ritten. Nu eens heet het bestemming Frankfurt,
dan moet er weer een lading groente naar Zwitser
land worden gebracht. Kilometer-mïllionnairs zijn
het misschien nog niet, maar, om even in deze beeld
spraak te blijventoch wel betergesitueerdenIn ne
gen maanden tijd reed een der trucks niet minder
dan honderd en tien duizend kilometer. Dag- in-dag-
uit zwerven deze chauffeurs over de grote autowe
gen om de roem. van Berkel uit te dragen. Meestal
rijden de chauffeurs, die elkaar aan het stuur afwis
selen, in vaste ploegen. Sticht en Buitendijk vormen
een vast team. „Kom", zegt een van hen, „laten we
gaan. Anders moeten we direct weer „poken" om het
in te halenWe hebben hun een goede reis toege
wenst, deze groente-mannen in het groot.
I ij" IER ZIT DE KNEEP, zegt de
Q heer Bos Havenaar en dan duidt
hij op de kaart. „Dit jaar berei
ken we ongetwijfeld het record: een
omzet van tien millioen gulden. Kunt
u zich voorstellen, welke grote hoe
veelheden daarmee gemoeid zijn. Die
worden in deze streken geproduceerd.
Hoe? Met zware trailers over smalle
weggetjes, want Berkel en Rodenrijs
liggen geïsoleerd
Dit moet spaak lopen. Met onze
nieuwe veilinggebouwen en onze em
placementen en haven hebben wij de
groei van dit gebied kunnen bijhou
den, maar Rijk en provincie zijn ach
tergebleven. Zo is dit voor de Neder
landse export en voor de groentenpo-
sitie van Nederland zo belangrijke be
drijf in een impasse geraakt.
Hoezeer de veiling Berkel en Ro
denrijs is aangewezen op een belang
rijke wegverbinding moge blijken uit
het volgende globaal overzicht van de
afzet-verdeling-
Van de 80 procent die geëxporteerd
wordt, gaat de helft naar Duitsland
(via Utrecht) en de andere helft naar
andere landen (via Rotterdam). De
overige 20 procent is voor binnenlands
verbruik bestemd en waaiert dus naar
alle richtingen uit, voornamelijk via
Rotterdam en Utrecht.
Het Westland (richting Den Haag)
gebruikt de veiling Berkel en Roden
rijs in sterke mate als overlaadhaven
(transito), dat wil zeggen, dat in de
wintermaanden millioenen kilo's fruit I
yryanneer groenten in prijs
Ir morden verlaagd, betekent
i*" dat dan een grotere ver
koop van die groenten?" vroe
gen we aan voorzitter Havenaai
„Meestal niet"% glimlachte hij.
„Wanneer de ui goedkoop is,
veracht men u wanneer u naar
uien stinktMaar is de ui duur,
dan staat het wel wanneer men
naar uien riekt."
langs tertiaire kronkelwegen naar
Berkel en Rodenrijs hobbelen.
Vermelden wij tenslotte, dat de vei
ling beschikt over vijftig pakloodsen,
dus dat van alle zijden fruit ter ver
pakking wordt aangevoerd, alvorens
het wordt opgeslagen in de koelhuizen
in Bergschenhoek, Rijnsburg, Amster
dam enz.
DE VEILING Berkel en Rodenrijs
heeft het goed getroffen met zijn
voorzitter, de heer Bos Havenaar
Geboren en getogen in het tuinders
vak. trad hij in 1918 al gauw op de
voorgrond in de Ned. Chr. Boeren- en
Tuindersbond waaraan hij van de aan
vang af medewerkte. In 1928 verkoos
men hem tot bestuurslid van de Hol
lands-Brabantse provinciale organisa
tie van zijn bond en in 1932 tot hoofd
bestuurslid- Tevens bekleedde hij het
voorzitterschap van de provinciale or
ganisatie naast allerlei functies in de
tuinbouw-wereld.
Toen in 1945 de Stichting voor de
Landbouw werd opgericht, was het de
heer Havenaar die hierin als hoofd
bestuurslid namens zijn bond zitting
verkreeg en ook werd hij een van de
24 hoofdbestuursleden van het Land
bouwschap. Men wees hem eveneens
aan voor functies in semi-overheids-
organen als Bedrijfschap Groenten en
Fruit en het pensioenfonds.
Men zou hieraan nog veel kunnen
toevoegen, zoals b.v. het lidmaatschap
van de Pachtkamer in Delft en
natuurlijk het voorzitterschap van
de Veiling Berkel en Rodenrijs.
In deze laatste functie wordt hij bij
gestaan doe J«» vice-voorzitter de
heer A. G. de Veld, die hem zoveel
mogelijk de dagelijkse karweitjes uit
handen neemt.
En dan is daar de heer J. Smit, de
directeur van de veiling, die 40 jaar
geleden als jongeling zijn intrede in
dit millioenenbedrijf deed als kantoor
bediende en opklom tot de hoogste
sport van de veiling-ladder. Hij leidt
de interne zaken en het talrijke bin
nen- en buhenpersoneel, behandelt de
financiële aangelegenheden, is de on
middellijke chef van de keur- en fust-
meesters en afslagers.
Wanneer men nu de heer Havenaar
In de enorme, op een collegezaal
gelijkende veilingzaal geven de ko
pers van de Berkelse groenten dage
lijks hun ja-woord. De partij is dan
van eigenaar verwisseld en het wach
ten is op de volgende zending. De
groente wordt ofwel op een op rails
lopend wagentje, ofwel met een in een
speciale goot varend bootje voor het
podium gebracht. Vele zitplaatsen op
de tribune zijn voorzien van een tele
foontoestel, zodat de kopers ook
met buiten de stad gelegen plaatsen
informatieve gesprekken kunnen
voeren. In totaal beschikt de Berkelse
veiling over zes en negentig toestel
len. Zowel de groenten- als de bloe
menveiling „draaien" elke dag. Alleen
's winters wordt het aantal groenten-
veilingen gehalveerd.
Eens was dit simpele gebouwtje het hart van de Berkelse veiling: nu wordt
het reeds enige jaren overschaduwd door de machtige hallen die zijn functie
hebben overgenomen. Men ziet het houten huis in Berkel als een soort reli
kwie, alhoewel het in de volksmond wel eens oneerbiedig „vlooienhok" ge
noemd wordt.
de vraag stelt; wat is uw beroep, dan
zegt hij tuinder. Hij heeft een bedrijf,j "er inwenucye van een broeikas wordt voor een groot gedeelte gevuld
door een netwerk van pijpen. Het zijn de lange buizen van de verwarming,
waarmee net glazen huisje op temperatuur wordt gehouden. „We stoken
tot, eerste week van Juli", vertelde ons een van de tuinders, „vóór die
tijd is de buitentemperatuur nog te koud voor de kas-planten"
O- .1 J v v.vu V_ Ui J J I.
maar is daarnaast nog vader van een
paar flinke zoons, bij wie de dagelijk
se zorgen voor het tuindersbedrijf in
goede handen zijn.
