De wording der Romeinse portretkunst
Ford in Keulen breidt weer uit
WIEL-PUZZLE
In het Haags
Gemeente-
Museum
Emissie R. S. Stokvis
Zonen
PAGINA 12
ZATERDAG 6 AUGUSTUS 1955
ONZE tijd komt de eer toe de primitieven te
hebben herontdekt. Het is de twintigste
eeuwse mens die in zijn gevoeligheid voor een
kunstwerk meer wordt geraakt door de spanning en
het raadselachtige dan door puur aesthetische vol
maaktheid. Het mysterie van Catalaanse rots
tekeningen of van Loerisaanse plastieken staat de
hedendaagse mens met zijn onrust en zijn onzeker
heid nader dan de ontwijfelbare schoonheid van
Renaissance of Romantiek. Op deze omzwaai, op
deze kans tot herwaardering hebben de Etrusken
moeten wachten. Tot laat in de 19e eeuw
beschouwd als artistieke barbaren, onmachtig om
de, door gedurige verfijning vervolmaakte, canon
der Helleense schoonheid te evenaren, vonden zij
eerst in onze dagen begrip voor de scheppende
kracht van hun geenszins imita'tieve, integendeel
zeer eigen kunst.
In 1956
DEVENTER VIERT 1200-JARIG
BESTAAN
VERDUBBELING VAN
PRODUCTIECAPACITEIT
DROEVIG RECORD IN
DEN HAAG
In Juli: 1133 verkeers
ongelukken
5 millioen aandelen tegen
150 pet
AMERIKAANSE KATOEN-
OOGST
geheim der Etrusken zal velen intrigeren
delijke superioriteit die minder doet denken aan de
Olympus dan aan Oxford, waar deze Hermes een gra
duate van zou kunnen zijn. Individuele typeringen vindt
men overal. In de kleine krijgslieden van tot moskleur
geoxydeerd brons en in de liggende figuren op sarco-
phagen, die in de laatste zalen het verval van de Etrus
kische tijd letterlijk aan den lijve demonstreren. Maar
in die periode is het geheim der Etrusken allang geen
geheim meer. Dan hebben Hellenistische invloeden het
specifieke aan de Etruskische kunstuitingen royaal over
spoeld. Wat echter blijft frapperen is het talent voor het
portret. De bronzen en stenen mannenkoppen in zaal 15,
die het afscheid van de Etruskische kunst betekenen,
zijn de regelrechte voorboden der latere keizerportret
ten. Nimmer heeft men duidelijker de wording der
befaamde Romeinse portretkunst kunnen waarnemen
dan hier op deze unieke expositie.
EEN unieke expositie. Hebben wij wat langer stil*
gestaan bij het fenomeen der Etruskische portret
creaties, het had evengoed zin gehad zich bij voor
keur te buigen over de verlichte vitrines in de zwarte
zaal IV, waar op een fond van rode zijde het goud blinkt
in alle schittering die de fantasie en de kunde der
Etruskische edelsmeden hun rijke meesters voortover
den. Of om een ander kenmerk van de Etruskische kunst,
de felheid der expressie, door de zalen heen op de voet
te volgen, en te zien hoe er geen leeuw in Perugiaans
bronsreliëf is die niet brult uit alle macht, geen krijgs
man die niet krijgshaftig manipuleert met lans en schild,
geen dier- of mensfiguurtje in de toegepaste kunst
die geen acrobatie bedrijft om te kunnen dienen tot
handvat of oor, kandelaarsteun of meubeldecoratie. Er
is zoveel op deze tentoonstelling dat een afzonderlijk
artikel waard is. De fresco's, waarvan een natuur
getrouw specimen in de exact nagebouwde graftombe
van Tarquinia de frisse kleur, de levendige figuratie en
het on-Griekse gebruik van bomen en vogels als vullend
ornament laat zien. De bronsreliëfs uit Perugia, frag-
mentsgewijs als groene flarden aan de wanden van zaal
V gehangen en bij nader toezien boordevol expressieve
taferelen, de vazen uit de Jonische zwartfigurenstijl,
wonderlijk gaaf bewaard, de terracotta tempelversierin
gen, en de voorwerpen van zuiver decoratieve aard.
De lezer doet beter zelf te gaan kijken. Hij zal ditmaal
in het Haagse museum de beruchte tentoonstellings
moeheid niet voelen. Niet alleen omdat hij geboeid zal
worden door het fascinerende werk der Etruskische
kunstenaars, maar ook door de uitermate rustige en
overzichtelijke opstelling. Zonder ooit het gevoel te
hebben ruim vierhonderd nummers te bezichtigen', ont
moet hij van zaal tot zaal verrassingen. Lichteffecten bij
de edelsmeedkunst en bij de tempelsculpturen, ruimte
bij de eenzame Mars van Todi, in zijn zaal slechts ver
gezeld door twee (brullende) leeuwen, ontspanning in
het halfweg geprojecteerde restaurant, en tenslotte een
beeld van wat moderne expositiemiddelen met stoffige
antiquiteiten kunnen doen in de afdeling die de histo-
risch-didactische heet. T.L.-licht, diorama's, maquettes,
gigantische foto's en fotocopieën spannen hier samen om
zelfs aan in 15 zalen vermoeide ogen het beeld van
oud-Etruskisch politiek, stedelijk en huiselijk leven
aanschouwelijk te maken.
De waarlijk unieke tentoonstelling duurt tot 30
September.
den sujetten. Dat is fundamenteel iets anders dan wat de Griekse beeldhou
wers deden, wier onmachtige imitatoren de Etruskiërs zouden zijn geweest
Terwijl de Griek de mens veralgemeende, de menselijke vormen tot de hoog
ste volmaaktheid idealiseerde, grijpt de Etrusk de gelijkenis, de karakteristiek.
Over de hele tentoonstelling kan men dit verschijnsel als een wezentrek
der Etruskenkunst herkennen. Zie in zaal V die soldatenkop (no. 126) uit
een graftombe van Orvieto, of in zaal VIII de vrouwenkop (no. 201) Dat
zijn uitgesproken portretten. En in zaal IX, waar de bezoeker de verrassing
wacht van kleine spotlights die de hooggehangen plastieken beschijnen als
met later zonnestralen, glimlacht Hermes de voorbijganger toe met een god-
Met de belangstelling der kunstkenners voor de Etrus
ken hield die der archaeologen gelijke tred. Ambtshalve
belust op het naspeuren van zelfs het onnaspeprlijke,
op het willen kennen van „Hekabe's moeder", zoals kei
zer Tiberius het uitdrukte, hebben de oudheidkundigen
zich uitgeput in theorieën omtrent de herkdmst der
Etrusken, zonder nochtans hun pogingen te hebben kun
nen bekronen met klinkend resultaat. Er bestaat nog
steeds een geheim der Etrusken. Niemand weet precies
hoe dit kleine, rijke en cultuurkrachtige volk in midden-
Italië terecht is gekomen om daar vanaf de 8ste tot de
lste eeuw zijn stempel te drukken op het leven en het
artistieke scheppen. Behalve door de spontaneïteit hun
ner kunstwerken, wordt de moderne mens gecharmeerd
door deze geheimzinnigheid van hun historisch bestaan,
en om beide redenen is de titel van de tentoonstelling
die thans in het Haagse Gemeentemuseum wordt gehou
den, goed gekozen. „Het geheim der Etrusken" zal onge
twijfeld de komende maanden velen intrigeren.
IETS van het geheim wordt overigens al onthuld in een
der eerste van de vijftien zalen die de expositie telt.
Daar staan, temidden van andere vroeg-Etruskische
plastiekjes. die, ófwel ruig-primitief óf van een bijna
Oosterse verfijning, weinig „sleutel" tot het geheim ge
ven, een viertal as-urnen. Bedoeld om de as van de
overledene en daarmee de overledene zelf naar
het hiernamaals te transporteren, werden zij door de
nabestaanden, al of niet met meer dan symbolische
bedoelingen, voorzien van een deksel in de vorm van
een portretbuste. Bekijk de vier koppen eens aandachtig.
Die linkse met zijn korte schedel vertoont zonneklaar
de kenmerken van een boer. De tweede, wiens kleine
baardkopje uit de smalle bijenkorf van zijn tuniek
gluurt als een wat verschrikte chimpansee uit een ge
spleten boomstam, lijkt een enigszins naïeve huisvader.
Over de identiteit van de derde kan geen twijfel bestaan:
slechts een soldaat draagt zulk een grimmige tronie op
zo'n trots geheven nek. En laat de vierde een lichtelijk
zelfgenoegzame burger zijn, dan toont deze collectie vier
types, vier mannen met zeer karakteristieke trekken,
persoonlijke, individuele portretten, niet caricaturen, al
komt het tweede daar dicht bij, maar scherp onderschei-
Een van de fascinerende koppen van de expositie Het geheim der Etrusken
Na de munt-reorganisatie in Duitsland
in het Jaar 1948 heeft de Fordfabriek in
Keulen zich mogen verheugen in een
steeds stijgende productie, van zeventien
duizend wagens in 1949 tot zesenvijftig-
duizend wagens van diverse types in 1954.
Het productiedoel voor het lopende jaar
bedraagt bijna tachtigduizend wagens.
Zelfs dit programma van tachtigduizend
wagens blijkt onvoldoende om tegemoet
te komen aan de stijgende vraag naar de
producten van de Fordfabriek in Keulen.
Na de Duitse geldzuivering heeft men in
Keulen de gebouwen vergroot en het
machinepark uitgebreid. Omderwille van
modernisering werden tal van verouder
de machines door nieuwe vervangen.
Verder worden vele onderdelen, die voor
heen van toeleveringsbedrijven betrok
ken werden, nu in eigen bedrijf vervaar
digd.
De uitbreiding der fabrieksgebouwen
en de modernisering van het bedrijf ver
eisten echter fondsen, welke slechts ten
dele door het bedrijf zelf konden worden
opgebracht Daarom werd in de buiten
gewone algemene vergadering van aan
deelhouders van 6 April 1954 besloten
het kapitaal van de fabriek te verhogen
ran twintig millioen tot tweeënvijftig
nillioen mark. Tegelijkertijd werd de
lirectie door de aandeelhouders gemach
tigd om vóór de eerste April van het
jaar 1959 het aandelenkapitaal met nog
maals twintig millioen mark uit te brei
den. Practisch alle aandeelhouders, die
aan de voorlaatste kapitaalsuitbreiding
deel hadden genomen, hebben gebruik ge
maakt van hun optierecht en tezamen
voor bijna twintig millioen mark nieuw
kapitaal ingeschreven, zodat het aande
lenkapitaal nu reeds twee en zeventig
millioen mark bedraagt.
Gezien de gunstige ontwikkeling van
het bedrijf tot nu toe en de grote vraag
naar de producten van de Keulse Ford
fabriek, niet alleen in Duitsland, maar
ook in andere Europese landen en andere
werelddelen, heeft men besloten de capa
citeit en de fabricagemogelijkheden van
de Fordfabriek in Keulen weer verder
uit te breiden.
Het huidige productievermogen van
tweehonderdveerlig wagens personen
wagens, bestelwagens en vrachtwagens
per dag, gebaseerd op een tweeploegen
stelsel, wordt bjjna verdubbeld tot vier- IJ
honderdvijftig wagens per dag met twee
ploegen en een vijfdaagse werkweek.
Verder wordt de productie van allerlei
onderdelen voor die wagens in eigen be
drijf sterker uitgebreid, dan tot nu toe
al het geval was.
(Van onze correspondent).
Op initiatief van de wethouder van
culturele zaken, de heer J. Krooshof R.zn,
heeft zich in Deventer een stichting ge
vormd. waarin tal van prominente stad
genoten zitting hebben en welke stichting
zich ten doel stelt om het 1200-jarig be
staan van Deventer als handelsnederzet
ting in 1956 op luisterrijke wijze te vieren.
Het bestuur van de stichting heeft een
lijs-r. van plannen opgesteld, die binnen
kort ter kennis zullen worden gebracht
van het gemeentebestuur. Alsdan zal ook
aan de raad gevraagd worden een werk
kapitaal van 10.000 te voteren en een
garantie te verstrekken van f 100.000
welk bedrag tevens het eindcijfer is van
de voorlopige begroting.
De viering van hef stadsjublleum, waar
over in het iongste verleden nogal het
een en ander te doen is geweest is ge
projecteerd in de periode van 20 Juli
t/m 18 Augustus.
Onder de evenementen, die op het pro
gramma staan, noemen wij een histo
rische tentoonstelling, concert door het
Concertgebouworkest, oprichting van een
historisch miniatuurstadje en verder ver
schillende sportdemonstraties.
In de week van 28 Juli tot 3 Augustus
werden in Den Haag 227 verkeersonge
vallen genoteerd. Er vielen 3 doden te
betreuren. Ernstig gewond werden 18 per
sonen en licht gewond 70. In 25 gevallen
werd zware materiële schade aangericht;
in 175 gevallen lichte.
In de maand Juli werden in de Hofstad
1133 verkeersongevallen genoteerd (ver
leden jaar: 930), hetgeen een recordcijfer
voor Den Haag is. Deze stijging is toe te
schrijven aan algemene onvoorzichtig
heid. Er vielen 7 doden te betreuren (in
1954: 6). Ernstig gewond werden 98 per
sonen (in 1954: 59): licht gewond 323 (in
1954153). In 85 gevallen werd zware
schade aangericht en in 881 gevallen
lichte.
Argos 6 v. Oran n. Lissabon
Arkeldyk 5 500 m W. v
Lizard.
Arnoudspqolder p. 5 Beachy-
head
Artemis 5 v Puerto Ordaz n.
Emden.
Bacchus 5. 250 m. W. v. Oues-
sant.
Banka 5 v. Djakarta n. Chari-
bon.
Beninkust 5 v. Dakar n Free
town.
Betty Anne S. p. 5 Dover
Billiton 5 280 m. N v. Guam
Bintang 5 v Port Said n. Genua
Blitar 5 v Bona n. Port Said
Bloemfontein 5 te Southampton
Bonaire 4 te Vlaardingen.
Borneo 5 te Hamburg.
Boschfontein 6 te Tanga.
Brem p. 5 Dover.
Caltex Delft 5 50 m. NW v.
Boucaroni
Caltex Nederland 6 te Rottm
verwacht.
Caltex Pernis 6 te Sidon.
Caltex the Hague 6 70 m. ONO
v. Algiers.
Caltex Utrecht p 5 Kaap St.
Vincent.
Celebes 6 te Singapore.
Ceronia 6 te Singapore verw
Cinulia 5. 1160 m. ZW v Fayal
Corilla 5. 720 m. ZO. v
Gayenne.
Cradle of Liberty p. 5 Kaap
Elba.
Dalerdyk 6 te Rottm verw
Delfsland 5 v. B Aires n.
Rosario
Delfshaven 5 600 m. ZW. v.
St Vincent (C. V.)
Diannel p 5 Texel.
Eendracht 5 v Rottm n. Leixoe*
Eminent p. 5 Portland Bill.
Emke 5 te Rouaan verw.
Ena p. 5 Vitorla.
Belawan.
Erinna 5 te Pulu Tenggel.
Esso Amsterdam p 5 Kaap de
Gata.
Esso den Haag 6 bij Kreta
verwacht.
Felipes 5 v. Pladju n. Sibolga
Frema p 5 de Weser.
Freisland (SM) 5 v Gdynia n.
Firth of Forth
Ganymedes 5 v. Carupano n.
Port of Spain.
Geeststroom 5 v. Maassluis n.
Boston
Gerd 5 te Antw.
Gironde p. 5 Lizard.
Gooiland 5. 110 m ZW. v.
Ouessant.
Gouwe 5, 230 m. NW. v. eil
St. Thomas
Graveland 5 te Porto Alegre
G.uineekust 5. 100 m ZW. v.
Hathor 5. 70 m. NW. v. Malta
Hathor 5 70 m. NW. v Malta
Haulerwyk 5 510 m. NW. v
Fayal.
Hera 5 v New York n. Port
au Prince.
Hermes 6 v. Santiago de Cuba
Hink 5 te Vlaardingen.
Holland 4 v. IJmuiden n.
Londen
Hoogkerk 5 te Zanzibar.
Houtman 5 v Nagoya n. Yoko-
hama. J
Hydra 5. 220 m. NO. v. Trini
dad
Ivoorkust 6 te Duala verw.
Jagersfontein p. 5 Dakar.
Japara (KHL) 6 te Makassar.
Japara (KPM) 5 220 m NO. v
Cocos eil.
Kalydon 5. 430 m. W. v.
Bombay
Karimun 5, 400 m. ZZW v.
Kaap Race
Katelysla 5 400 m. ZW v Scilly
Kellia 5 te Port Said.
Kemphaan 5 v. Hull n Gdynia
Kenia 5 v. Genua n. Fao.
Koratia 5 .110 m O v. Aden
Kororovina p. 5 Menado
Kota Ageong p. 5 Malta.
Krebsia 5 v. Punta Cardon n
Port Amboy.
Laagkerk 6 te Karaochi.
Laurenskerk p 5 Gibraltar
Lekhaven 5. 560 m. NO. v St
Pauls Rock.
Lekkerkerk 6 te Antw.
Lemsterkerk p. 5 Perim.
Onder verwijzing naar de heden bijeen
geroepen buitengewone algemene verga
dering van aandeelhouders, deelt de di
rectie van R. S. Stokvis Zonen N.V. te
Rotterdam mede, dat het in haar voorne
men ligt, 'na goedkeuring door de alge
mene vergadering van aandeelhouders
van de voorgestelde statutenwijziging,
over te gaan tot verhoging van het aan
delenkapitaal der vennootschap door een
emissie, met recht van voorkeur voor
aandeelhouders, van ongeveer 5 millioen
nominaal nieuwe aandelen, waarbij 4000
nominaal bestaande aandelen recht zullen
geven op verkrijging van een nieuw aan
deel van 1000.
De aandelen zullen worden uitgegeven
tegen een koers van 150 pet en voor de
helft mededelen in de winst over het
boekjaar 1955.
Volgens raming van de Journal of Com
merce zal de Amerikaanse katoenoogst
1955 11.865.000 balen bedragen met een
87 pet opbrengst per acre van 342 pounds
bij een officiële areaal-raming van
17.096.000 aofes.
1 De productie van het oogstjaar 1954 be
liep 13.679.000 balen van 19.791.000 acres
met een opbrengst van 78 pet of per acre
841 pounds.
