DE KLOK
als Orkestinstrument
voor
OOSTPRIESTERHULP VERLEGT
ZWAARTEPUNT
Auto onder trein op
onbewaakte overweg
Consumptie in Juni
gedaald
Toeval
hielp
Hein Jordans
AKKERTJE
West-Europese studenten naar de fabriek
Rusland schenkt wapens
aan Oostenrijk
FILMS
DEZE WEEK
PAGINA 3
VRIJDAG 16 SEPTEMBER 1955
IVOVlteit bil nrabantS „batterie" van slaginstrumenten tezamen.
Strauss, Mahler, Wagner
Doodsklokken
Ondanksknipperlichten
Eert Sigoref van weretd vermaard he id
MINISTER STAF NAAR
ENGELAND
Klein wonder
Bruikbaarheid
door welke
oorzaak ook
EERSTE EXAMENS VOOR
CIVIEL HEFSCHROEF-
VLIEGTUIGBREVET
HAUPTMANN'S STUK
„GEMODERNISEERD"
TOEN DE KERMIS GEDAAN
WAS
Verregend en platzak naar de cel
t» j 7 T) 7 installatie een groter uitgave vergen dan de
J Weshalve men zijn toevlucht heeft gen
iJVliPSt Er«atz-middelen van zeer wisselende, maa
bevredigende kwaliteit: buizen en staven
C INDS JAAR en dag zijn instrumentenbouwers ea schillende lengten al of niet door tam-tan
acoustici doende om het probleem van klokke- diepe piano-octaven of resonatoren versterf
klanken in onze symphonie-orkesten op te lossen. Het de ld bleven al deze z.g. klokkeklanken t\
is n-1. niet moeilijk te vatten dat om het effect vin twee octaven boven de klok in natura
kerkklokken in de concertzaal te reproduceren het waardoor deze orkestklokkcn meer aan b<
niet aangaat deze veelal reusachtige gevaarten voor geluiden dan aan het donker gezoem,
enkele uren omlaag te takelen of om eventueel aparte gedonder ener klokketoren herinneren,
klokkestoelen permanent op onze concertpodia te Met deze lapmiddelen moesten muziel
doen construeren. Waarschijnlijk zou zulk een vanaf Berlioz tot Strawinsky zich vergenoi
Zeer uiteenlopend was de gevoelsasso
ciatie welke de componisten in de laatste
eeuw aan klokkegeluiden in het orkest
hebben toegekend. In de geest van her
ders of koebellen bedoelt Richard Strauss
ze in zijn Alpensvmnhonie en Mahler in
zijn Vie Symphonie Debussy beoogt daar
entegen in Iberia: „Le matin d'un jour de
fête" feestelijk klinkende kerkklokken.
Julius Bittner heeft een stellage nodig
voor tien „Stormklokken" als hij in zijn
Bergsee een opstandige beweging der boe
renbevolking wil illustreren.
"Wagner eist in de grote wijddngsscène
der Parcival vier diepe klokketonen die
indrukwekkend als zware kerkklokken
moeten klinken; maar tot dusver heeft
men alleen via radiophonische weg deze
diepte kunnen bereiken, wat een twee
slachtig effect met de andere orkestinstru
menten teweeg bracht.
Alleen aan de directeur der „Monnaie"
te Brussel is het gelukt om bij een anti
quair vier Chinese gongs op de kop te
tikken die zij het dan met een paar
octaven verschil precies met de vier
vereiste tonen overeen stemden.
Een dode en een zwaargewonde zijn te
betreuren by een spoorwegongeval op een
onbewaakte, van knipperlichten voorziene
spoorwegovergang in de lijn Meppel
Steenwijk, toen gistermiddag een perso
nenauto werd gegrepen door de trein van
14.55 uur van Zwolle naar Leeuwarden.
De auto werd totaal vernield, terwijl de
trein eveneens defect geraakte.
In de auto zaten twee personen. De heer
P. F. van V. uft Haarlem bleek vrijwel
onmiddellijk overleden ce zijn; de 47-
jarige heer M. van V. uit Amsterdam, die
de auto bestuurde, was zeer ernstig aan
armen en benen gewond en had boven
dien een schedelbasisfractuur opgelopen.
Hij is naar het Diaconessennuis te Meppel
overgebracht.
De treinreizigers moesten wachten tot
een andere trein hen kwam ophalen. Te
ongeveer half vijf was de stremming op
de lijn MeppelSteenwijk opgeheven.
Naar van de zijde van de Spoorwegen
werd verklaard, werkten de knipperlich
ten normaal.
State (rpress
Volgens de zojuist door hef C.B.S. gepu
bliceerde indexcijfers van de consumptie
ve uitfaren van de Ne-d^-'indse bevolking
in Juni (1951 100) daalde de waarde van
de totale consumptie van Mei op Juni van
126 tot 122. Het prijsindexcijfer bleef on
veranderd 106 en de hoeveelheid van de
totale consumptie daalde van 119 tot 115.
terwijl de hoeveelheid per hoofd van de
bevolking een daling onderging van 114
tot 110.
Tegenover Juni van het vorige jaar
tonen de cijfers echter nog een behoorlijke
stiieing. hetgeen uit onderstaand staatje
blijkt:
Juni April Mei Juni
Totale consumptie 1954 1 9 5 5
Waarde 112 129 126 122
Prijs105 106 106 106
Hoeveelheid 107 122 119 115
Idem per hoofd van
de bevolking 104 117 114 110
De minister van oorlog en van marine,
ir C. Staf, zal volgende week Dinsdag naar
Engeland vertrekken v°or een bezoek aan
enige onderdelen van de Britse land- en
luchtmacht, zulks op uitnodiging van de
Britse minister van defensie:. Volgende
week Zaterdag keert hij in ons land terug.
HET was dan ook een verrassing te
vernemen, dat de dirigent van het
Brabants Orkest contact had opge
nomen met de klokkegieterij Eysbouts te
Asten om i.h.b. voor de uitvoering der
Symphonie famtastique van Berlioz de
twee klokketonen te doen klinken zoals
die in deze partituur staan genoteerd en
daar een macabere functie verrichten.
Helderen we allereerst een misver
stand op, dat blijkens een in dit verband
door het B. O. verstrekte uiteenzetting
zou kunnen post vatten. „Doodsklokken"
zo heet het hier, „zijn somber gestemde
klokken, die hun somberheid niet anders
uiteraard dan door lage tonen tot uiting
kunnen brengen". Hiermee wordt dan de
klok een absolute gevoelswaarde toege
kend die ze „uiteraard" niet bezit. De
zwaarste klok der O. L. Vrouwe Basiliek
te Maastricht om een actueel voor
beeld op te roepen dient beurtelings
zowel voor rouw- als trouwplechtighe
den evenals het klepelende klokje van
het woudkapelleke voor dezelfde doel
einden pleegt te fungeren. Alles hangt af
van de gevoelsassociatie welke men on
der bepaalde omstandigheden aan klok
keklanken toekent.
Het trof nu bijzonder dat dirigent Jor
dans op zijn studiereis te Asten daar juist
in een vergevorderd stadium trad van
proefnemingen op dit gebied. Deze proef
nemingen hadden ten doel de vereiste
diepte van klank te bereiken zonder dat
men tot tonnen-wegende-klokken zijn toe
vlucht behoefde te nemen.
Door de gewijzigde ligging en sterkte
graad der boventonen zou het mogelijk
geworden zijn te volstaan met twee klok
ken met een diameter van 60 en 50 c.M.
en een gewicht van 100 en 40 kg. Stelt
men daar tegenover dat men tot dusver
gevaarten van 2 en 1% meter middellijn
en 5500 en 2500 zwaarte nodig had om
dezelfde toonhoogten te bereiken, dan
begrijpt men om dit kleine wonder te ho
ren en te zien we er gaarne een reis naar
Asten voor over hadden. Immers zou dit
alles tot een bevredigend resultaat hebben
geleid, dan ware de weg gebaand voor de
duizende orkesten die thans de concert
wereld rijk is en met hetzelfde probleem
worstelen.
WIE NU deze befaamde klokkengie
terij betreedt bemerkt nog weinig
van de evolutie welke zich op dit
gebied voltrekt- Men wandelt rustig door
grote ruimten, arsenalen gelijk, met bron
zen gevaarten van klokken en ijzeren ge
raamten van klokkestoelen; men ontwaart
zelfs een compleet carillon van een bij
zondere welluidendheid; men ziet de klok-
kenspiis als gloeiend lava vanuit 1200 gra
den Celsius-hete-ovens vloeien; men
meent een televisie-apparatuur te ont
dekken dat bij nader inzien een projectie-
raam is waarop de geluidsgolven van
klinkende klokken in wielende curven ge
registreerd worden. Maar het belangruk-
ste; de grafieken waarop de grondtoon
wordt ontleed in zijn boventonenrij ont
hult iets van het geheim waaraan de ge
luidstechnici hier werkzaam zijn.
Het zijn nl. deze ons uit de natuurkunde
bekende boventonen die karakterbepalend
zijn voor de hoedanigheid van de klank.
Het is nu aan deze geluidsdeskundigen
gelukt om deze boventonen door afvlak
king of verdikking van bepaalde kringen
der klokwand of door vervorming van
het profiel hetzii te elimineren, hetzij ze
krachtiger te maken. Langs deze weg
werd bereikt dat een proefmodel kleine
Advertentie
dat helpt direct
Uitvoerig en geestdriftig besprak pa
ter Werenfried het verleden en de toe
komst van de Oostpriesterhulp. Hij wees
vooral op het belang, dat geen enkele
roeping uit het Oosten verloren gaat. Ook
de jonge bannelingen moeten kunnen stu
deren aan de Westeuropese Universitei
ten. Zo ontvouwde hij het plan de West
europese studenten in te schakelen om de
nodige financiën bijeen te brengen, n.l.
door oprichting van tapijtfabrieken, waar
studenten enige uren per week tapijten
knopen. Pater "Werenfried deelde voorts
mede. dat de oprichting van een interna
tionaal studentenhuis voor vluchtelingen
se film aan. In een Europese film wordt
een opname gemaakt van wolken. Daar
na een andere opname van wolken, ge
volgd door een beeld van een boer die
zijn land bewerkt. En Amerika is dat on
mogelijk. Daar wordt een beeld van wol
ken gefilmd en bij een volgende opname
van een wolkendek vraagt men zich daar
reeds af „Waar is het vliegtuig".
Zeer raak was ook zijn opmerking, dat
de meeste prijzen worden behaald door
zwart-wit films. Hijzelf werkt dan ook met
voorkeur zonder een technicolorpalet.
Zijn afkeer van CinemaScope karakte
riseerde hij aldus; „Eén dag voordat Hit-
Ier aande macht kwam verliet ik Duits
land, één dag voor de bezetting van Frank
rijk nam ik de wijk naar Engeland en
één jaar voor de komst van CinemaScope
vluchtte ik uit Hollywood. Toch erkent hij,
dat breedschermprojectie niet tegen te
houden is en grote bewondering had hij
De Sovjet-Unie is, ingevolge een ver
zoek van de Oostenrijkse regering, bereid
bij te dragen tot de uitrusting van het
„Oostenrijkse leger" aldus een mededeling
van de federale kanselarij in Wenen.
De Sovjet-ambassadeur in Oostenrijk,
Illytsjef. heeft kanselier Raab van het be
sluit van zijn regering op de hoogte ge
steld en gezegd, dat deze gift het volgende
zou omvatten: geweren, machinepistolen,
mortieren, kanonnen, pantserwagens, trac
toren, vliegtuigen, munitie en reserve-on
derdelen.
Gisteren zijn in ons land de eerste ge
gadigden voor het civiel hefschroefvlieg-
tuigbrevet geëxamineerd. De examinato
ren voor Ie rijksluchtvaartdienst waren
de heren R. Idzerda en Adriaanse, beiden
hefschroefvliegtuigvliegers van de Mari
ne Luchtvaartdienst. Zij hebben 's mor
gens de examinandi, de heren H. Stuy
van de K.L.M. en W. Engelhardt uit Oos
tenrijk over de theorie ondervraagd en
's middags hun werk in de praktijk be
oordeeld.
Verwacht wordt dat de twee exami
nandi een dezer dagen de uitslag van
het examen van de Rijksluchtvaartdienst
zullen vernemen.
voor het nieuwe opname-systeem van de
Amerikaanse producent Michael Todd,
toen men hem een volgens dit systeem
gemaakte afdruk toonde-
Over zijn toekomstplannen kon hij niets
naders meedelen. Siodmak is gecommer-
cieel genoeg ingesteld om eerst het finan
ciële resultaat van zijn laatste werk af
te wachten, voordat hij zich aan 'n nieuwe
film waagt. Als wij achter zijn woorden
goed hebben geblikt, dan geloven wij ech
ter wel, dat zijn aspiraties weer uitgaan
naar een Amerikaanse film.
Robert Siodmak heeft een somber to
neelstuk als basis genomen voor zijn laat
ste film. Naar het werk van Gerhard
Hauptmann „Die Ratten" liet hij een sce
nario maken door Jochen Huth, die ook
het draaiboek van „So lange du da bist"
op zijn naam heeft staan.
Het werk van Hauptmann is natura
listisch getint. Hij behandelde in „Die Rat
ten" het onderwerp van een jonge vrouw
die zonder enige steun het zware juk
moet dragen van een buitenechtelijk kind.
Maar Hauptmann liet het niet hierbij. Het
zwaartepunt van zijn stuk heeft hij ge-
Dezelfde dag had nog de openingszit
ting plaats van het congres der Europees-
Amerikaanse verenigingen en in een -ede
tot de congressisten verklaarde de Prins,
dat hij met genoegen de functie van ere
voorzitter op zich nam, omdat het con
gres volgens hem een goed doordachte
poging is om een doel te bereiken, dat hij
zelf van het grootste belang acht, name
lijk het tot elkaar brengen van Europa
en de Verenigde Staten
De Ver. Staten en vrij Europa hebben
elkaar nodig en sedert het einde van de
tweede oorlog, toen de wederopbouw van
de wereld kon beginnen, is gedurig het
besef gegroeid, dat de wederzijdse afhan
kelijkheid zoveel groter is geworden, dat
de een niet meer werkelijk bestaan kan
Zonder de ander, aldus de Prins.
Dit congres, dat is uitgegroeid tot een
centrale organisatie, waarin al de organi
saties zijn verenigd, die als het ware
Europa vertegenwoordigen in zijn betrek
kingen met de Ver. Staten, moet be
schouwd worden als de kroon op het
werk dat mannen in vele landen met
vooruitziende blik, in de na-oorlogse ja
ren hebben verricht voor een toenadering
van hun landen tot die wereldmacht,
waaraan zij zoveel te danken hebben.
Gistermiddag is Z.K.H. Prins Bernhard
per vliegtuig in Rome gearriveerd. De
Prins zal hier tot Dinsdag a.s. verblijven
en deelnemen aan het aldaar te houden
congres van Europees-Amerikaanse ver
enigingen waarvan de Prins ere-voorzit-
ter is. Z.K.H. was in gezelschap van zijn
moeder Prinses Armgard. Zoals wjj reeds
berichtten zal Prins Bernhard Zaterdag
a.s. door Z.H. de Paus in audiëntie wor
den ontvangen, terwül hij vandaag een
beleefdheidsbezoek zal brengen aan pre
sident Gronchi van Italië.
Op het vliegveld werd de Prins o.a.
verwelkomd door de Nederlandse ambas
sadeur in Rome, dr H. N. Boon, mgr. J.
W. L. Damen, namens het Nederlandse
Gezantschap bij de H. Stoel, de chef van
bet protocol van het Italiaanse ministerie
van Buitenlandse Zaken, de voorzitter
van de Vereniging Italië-Amerika en
verschillende andere autoriteiten.
Nadat Z.K.H. de opgestelde erewacht,
bestaande uit een detachement van de
Italiaanse luchtmacht, had geïnspecteerd,
begaf hij zich met zijn moeder naar een
der grootste hotels in Rome, gelegen aan
de Via Veneto. waar zij een suite van
vier kamers betrokken. Dit hotel biedt
een prachtig uitzicht op de tuinen van
de Pincio.
Verregend en platzak heeft de politie
in 's-Hertogenbosch de 52-jarige nacht
waker J. H, van W. aangehouden, die
werd gezocht omdat hij bij het Haagse
confectiebedrijf waar hij werkzaam was
uit een bureaula 660,— had gehaald en
zijn dienstpakje had verruild voor een
splinternieuw confectiepak. Met geld en
pak heeft hij goede sier gemaakf om de
kermis te 's-Hertogenbosch en toen het
feest was afgelopen, trof men hem totaal
verregend en zonder een cent aan. De
man is op transport naar Den Haag ge
steld.
