PRINS BERNHARD EERT MISSIONARIS In Suriname spreekt iedereen Nederlands SURINAME WINKELEN EN WANDELEN IN SURINAME, ■M se er„di:oSLl;st.'S: 1 ffiPisüfï Papieren reis naar Met Bosnegers in een korjaal de rivier op deel van het Koninkrijl cjp lllllfl ZATERDAG 22 OCTOBER 1955 PAGINA 8 tij Moeiten en offers ALS U GENOEG hebt van die eeuwige Europa- tours en als U de Ardennen, de Cote d'Azur, SURINAAMSE MISSIE - NA EEUWEN VAN TEGENSLAG - TOT BLOEI GEKOMEN Grote noden P. 1 11 islilli m i :l 'l Als U gedoucht hebt Jurkje voor mevrouw Naar de binnenlanden py Moeder en kind. De Voltzbcrg in het binnenland van Suriname. Z. K. H. Prins Bemhard zal op 2 November persoonlijk de zilveren anjer uitreiken aan pastoor A. AIil- brinck C.ss.R., pastoor te. Copie- weg (Suriname) die sinds 1910 zijn krachten heeft gewijd aan de Suri naamse missie. In hem eert de Prins de hele gemeenschap van missiewerkers, die zo enorm veel hebben hijgedragen tot de geeste lijke en stoffelijke opbloei van S j» riname. De missie in Suriname is vooral in de laatste eeuw tot grote bloei geko men. Van de ruim 230.000 inwoners van Suriname zijn er 37.000 katholiek. De zielzorg wordt uitgeoefend door veertig paters Redemptoristen en zes paters Oblaten, onder de leiding van Mgr S. Kuijpers, Apostolisch Vicaris van Suri name. Enkele honderden religieuzen voor het merendeel Zusters van Tilburg en ruim dertig Fraters van Tilburg wijden zich aan het onderwijs en de ziekenverpleging. Het katholiek onder wijs omvat twee MULO-scholen-en twee ULO-scholcn met in totaal ongeveer 1400 leerlingen, zeventien lagere scho len met 7500 leerlingen en 28 districts scholen met bijna 6.000 leerlingen; voorts 'is er een Doofstommeninstituut met ruim veertig leerlingen. Het St. Vincentiusziekenhuis in Paramaribo, dat in 1954 ruim 46.000 verpleegdagen boek te, en de Sint Gerardus-Majella-stich- ting voor de verpleging van de melaat sen, zijn inrichtingen, die voor de volks gezondheid van enorme betekenis zijn. Deze bloei is echter bereikt na een lange geschiedenis van tegenslagen. Van de 25 missionarissen die tussen 1683 en 1844 naar Suriname kwamen, zijn er veertien na betrekkelijk korte tijd ge storven, en moesten er zes wegens ziekte of om andere redenen terugkeren. Toch is dit pionierswerk niet vergeefs Zwitserland en de Dolomieten nu zo langzamerliana geweest: toen de missie echter in 1866 voor sezienkunt houden, zoudt U er eens over door de naters Redemptoristen werd "B i overgenomen, telde Suriname 12.000 ka- kunnen gaan denken, mits uw portemonnaie niet at tholieken. De missiearbeid, die tot dan te smal fs, een trip te maken naar Suriname. Aan een dergelijke trip zijn een paar voordelen verbon den. Primo weet men hier nog niet wat een tourist is en behandelt men U dus nog als gewoon mens en secundo ondergaat U een sensatie, die U als Neder lander nergens anders ter wereld geboden kan wor den. Het is hier een totaal andere wereld en toch heeft het veel oer-Hollandse elementen. ILLEMSTAD is de hoofdstad van spreekt iedereen, behalve de bosland- Curacao en het ligt dus niet in bevolking, Nederlands. Goed, zuiver, Suriname, nog minder is het de hoofdstad van dit Rijksdeel- Onthoudt U het alsjeblieft, want het is een fout die altjjd weer gemaakt wordt, dat aan Suriname als hoofdstad Willemstad wordt toegekend en deze fout gaat dwars door het hart van iedere Suri namer. Willemstad is de hoofdstad van Cu racao, Paramaribo de hoofdstad van Suriname. De vliegtocht van Parama ribo naar Curacao duurt een uur of vfjf en dus, om de gedachten te bepa len ongeveer evenlang als die van Am sterdam naar Rome. Het vaste land van Zuid-Amerika vormt een onregelmatige driehoek met de punt naar beneden. Ongeveer in het midden van de bovenste zijde ligt Su riname. geflankeerd links door Brits Guyana, rechts door Frans Guyana; alle drie kleine hapjes uit het grote lichaam van Brazilië; alle drie blij ven iets ten Noorden van de evenaar. In Brazilië met zijn reuzensteden Rio 'de Janeiro en tegenwoordig Sao Paulo spreekt men Portugees. In Suriname PARAMARIBO toe beperkt gebleven was tot de kust vlakte, werd nu uitgebreid tot het oer woud. Pater Donders, de grote helper van de melaatsen, trok er ondanks zijn zestig jaren op uit om de woonplaatsen te ontdekken van de Indianen, de oor spronkelijke bewoners van Suriname, die ongeveer 3.000 ir. getal na tien jaar voor de katholieke Kerk gewonnen waren. Hierna werdbegonnen met de missionnering onder de Bosnegers, af stammelingen van weggelopen slaven, die ten getale van 22.000 in ontelbare nederzettingen verspreid in het oerwoud léven. Thans zijn 4000 hunner tot het ka tholicisme bekeerd. Hoezeer de missie in vergelijking met de eerste eeuwen thans ook bloeit, er wacht nog een enorme taak, en er zijn nog vele en grote noden. Gro te zorg baart met name de nieuwbouw van het Sint Vincentiusziekenhuis, dat in 1916 geopend, tot heden ongewij zigd in exploitatie is. Het gebouw is in genen dele aangepast aan de vooruit gang op medisch en ziekenhuis-tech nisch gebied. De babies om een voor beeld te noemen, delen met vieren een matras, en het röntgentoestel, dat des tijds tweedehands uit Nederland geko men is, staat er al 25 jaar. Het onderkomen van de zusters be stond uit een zolderverdieping; aan de ze noodtoestand is dit jaar een eir.de gekomen, toen het nieuwe klooster ge opend is. Met de bouw van het overige gedeelte van het ontworpen complex is in 1954 begonnen, en deze zal in Juli 1956 worden opgeleverd. Het geheel van deze bouwwerken gaat tussen de 2% en de 3 millioen gulden kosten, waar de technische installaties nog bijkomen. De ze enorme kosten zijn nog slechts een onderdeel van het totale missiewerk in Suriname, dat de steun van katholiek Nederland meer dan ooit van node heelt. Uw correspondent- weet wel, dat U er het geld toch niet voor (over) hebt, maar hij laat zich verleiden om een dergelijke reis eens met U op papier te gaan maken, omdat hij er van overtuigd is dat een groet deel van het divertissement dat reizen nu eenmaal biedt, bestaat uit het maken van plannen, die toch misschien nooit verwezenlijkt worden. Maagdenstraat in het centrum van Paramaribo. WE GAAN in Amsterdam aan boord van het s.s. Cottica van de K.N. S.M. en in ieder geval zijn we er dan van verzekerd, dat de tourist niet opgejaagd wordt van de ene plaats naar de andere, want dit ouwe, trouwe schip doet er drie weken over, in te genstelling tot de moderne snertboten, die altijd haast hebben en er een dag of twaaif mee bez(g zijn om in Parama ribo te arriveren. Neem dus vooral de Cottica. Die is gezelliger en die doet hier en daar nog eens een haven aan ook. U hoeft Uw hoofd niet te breken over de vraag welke klasse U reizen zult, want er is maar één klasse. De keuken is goed, de borrel goedkoop, het gezelschap eenvoudig en prettig en U zult zonder twijfel volledig uitgerust in Paramaribo aankomen. Doorgaans is het niet nodig vooraf een hotel te reserveren. U zult wel in Palace terecht kunnen. Dat is tamelijk groot voor Surinaamse begrippen, is goed ingericht omdat het ook moet voldoen aan de eisen van de vele (verwende) Amerikanen die hier voor zaken komen en U zult er zelfs wel een kamer kunnen ■fff.:#. 'f' i ut' - V: - -i krijgen die air-conditioned is. Als U het eenvoudiger aan wilt doen kunt U in verschillende goede pensions terecht, die al wel een beetje hotel-allure krij gen. Als U gedoucht hebt en Uw koffers een beetje uitgepakt zal Uw eerste werk wel zijn wat kleren te gaan kopen- niet alleen omdat ze hier goedkoop zijn, maar ook omdat men bjjna altijd het aantal stellen ondergoed, broeken en overhemden dat men in de tropen nodig heeft onderschat. Wij zouden kunnen gaan wandelen en eens een kgkje kun nen gaan nemen bij Wulfsen en Wulf- sen (zeker, die uit de Veenestraat in Den Haag!) en daartoe lopen we van 't Palacehotel een eindje de Heerenstraat in (naderhand zult ge merken, dat er ook een Gravenstraat, een Prinsen straat, een Prinsessesfaat, een Koning straat, een Koninginnestraat en een Keizerstraat is), lopen het Kerkplein over, langs het vervallen houten gebouw waar het postkantoor in gevestigd is en waar iedereen iedereen ontmoet bij het afhalen van de mail en gaan langs de Spanhoek, waar vijf straten samen komen, de Dominéstraat in. Nog een goede honderd meter en het kan niet missen of U ziet de grote lichtreclame al van the Bijenkorf van Paramaribo, de winkel van Kersten, waar onze voor melde kledermakcr zijn tenten in heeft opgeslagen. U hebt op deze wandeling van een minuut of tien al zoveel vreemds ge zien, dat het U niet meer verwondert te horen dat het maatwerk even duur is als de confectie, dat U op de aan te brengen veranderingen doorgaans wel kunt wachten, maar dat het maatwerk toch wel één of twee dagen neemt. Het probleem van Uw cosfuum, bevredigend opgelost zijnde, ligt het in de rede om te zien naar een jurkje voor Mevrouw. Koopt U voor Haar maar liever geen confectie en laat haar achter in 'n lapjeswinkel. Kirpalani Ltd. (let op dat Limited!) heeft er honderden, maar dat is een grote mooie winkel met een verdieping en ruime etalages en dat vind je in Holland ook. Veel exotischer is het om een winkeltje van een Libanees binnen te schieten, die het vrijwel zonder etalage doet, maar die in zijn verkoopruimte een hoeveeineia en een verscheidenheid van dit begeer lijke spul heeft, waar een Hollandse huisvrouw haar hart uren aan kan op halen. Hij verkoopt het per el (m Hol land zaliger nagedachtenis) en hij is cr bepaald goedkoop mee: betaalt Uw vrouw meer dan zes gulden voor het benodig de aantal ellen, dan wordt het beslist tijd dat U zuinig gaat kijken. Een naai ster dient zij te vinden voor een prijs die ligt tussen de anderhalve en vijl gul den naar gelang van de standing- van de naaister wel te verstaan, en van de bewerkelijkheid van de jurk. In die tussentijd zoudt U wel een biertje gehad willen hebben, maar een cafc-terras kunt U niet vinden. Er zit niets anders op dan maar zolang inde lunchroom tegenover Kersten te gaan zitten, of een eindje terug te lopen en een bezoek te gaan brengen aan loet Froeti, Het wordt werkelijk tijd om u te laten introduceren in de Buitensocie- teit Het Park", daar zijn tenminste terrassen en er is een leestafel, men kan er biljartspelen en ook een maai tijd nuttigen, wat overigens in de hele stad slecht kan, behalve in een enkel Chinees restaurant. LAAT ONS nog eens terugkeren naar de winkels, wat dat zijn hier merk- waferdige instellingen. Een groot deel daarvan is in handen van Chinezen, hetgeen betekent dat U in zo'n winkel- (tje) alles krijgen kunt wat U in Uw huishouding nodig mocht hebben: siga retten en zeep, schoenveters en sardines, fietsbanden en potloden, brood en co ca-cola. Dat betekent ook dat U bij hen terecht kunt van zes uur 's morgens tot een uur of acht 's avonds en later als het moet, maar dan na trekken aan de bel of bonzen op de deur. Ze spreken vaak slecht Nederlands, maar ze tellen in alle talen van de wereld. De winkels met een meer Europees aanzien hebben ook hun eigenaardighe den, die veroorzaakt worden iloor het feit dat zij vaak tevens importeur zijn en zich de alleen-verkoop hebben voor behouden. Zo kunt U om een voorbeeld te noemen bijna alle bekende merken van de Hollandse sigarenfabrieken hier krygen, maar van der Voet verkoopt al leen Due George en de Curacaose al leen Karei I en zo verder. Het is niet eenvoudig om er achter te komen, waar uw lievclingsmcrk verkocht wordt. Kunt U dus in écn winkel maar één merk sigaren krijgen en écn merk naai machines en één merk bromfiets, daar staat tegenover dat zij zich meestal niet tot een bepaalde branche beperken. Verschillende zaken verkopen cement en auto's, wastafels en jenever, hengels en ijzerwaren en hoewel ze er alle maal over klagen dat ze zoveel dubieu ze debiteuren hebben, zal men U altijd vragen: contant of op rekening? zangerig Nederlands. Onthoudt U dat ook. U behoeft heus geen taki-taki te kennen om U op de markt of tegen over het huispersoneel verstaanbaar te kunnen maken. Links van Brits Guyana ligt Venezue la, daar spreekt men Spaans, leeft men van olie en de laatste tijd zelfs van ijzer en is men zo rijk- dat het eiland Curagao, dat vlak tegenover de kust van Venezuela ligt, dank zij zijn olieraffinaderijen de kans krijgt menig korreltje van die rijkdom mee te pik ken. SURINAME heeft geen olie, tenmin ste nog niet en het is niet rijk, tenminste nog niet. Toch is dit kleine land (vijf maal zo groot als Nederland) nog steeds 's we relds bauxietprodueent nummer een. Bes te bauxiet wordt er in Suriname gevon den- vaak vrijwel aan de oppervlakte en de 'vindplaatsen zijn per zeeschip bereikbaar. Het is echter niet Suriname dat aan de bauxiet het meeste verdient, maar de U.S.A., omdat men aldaar be- Palmenlanen schikt over de enorme hoeveelheden goed- GENOEG VAN DE winkels, we gaan kope 'energie, die nodig zijn om uit het Paramaribo "verder bezien. Laten bauxiet het begeerlijke aluminium vrij we de Gravenstraat eens afwan delen, dat is nogal een deftige straat- - - wmiw het gel»u ^ae Steten Een verblijf In Suriname mag zich echter niet tot Paramaribo beperken. Zie illF 1ÏK.. li»"#'* de gelegenheid te krijgen via een van de grote rivieren een tocht naar de bin- ncnlanden te maken. Wy vertrekken per motorboot en varen urenlang over een brede rivier, waarlangs zich bossen uit strekken van een hoogst gemengde sa menstelling. Op een afstand Hjkt het een groene muur, die volkomen ondoor- te maken. Dat neemt met weg dat de dringbaar is en waarin geen leven te landsinkomsten van Suriname zo onge- bekennen valt. Als de rivier smaller en v€er VOor een derde gedeelte gevormd ondieper wordt en het gezelschap over moet stappen in korjalen, die doorgaans worden door inkomsten samenhangende voorzien zijn van een buitenboordmotor met de bauxietexploitatie. en bemand met drie bosnegers, begint Suriname is het luilekkerland van de de tocht sensationeel te worden. De kor- soc;0i00g Waarschijnlijk is het uniek jaal beweegt zich met vaart van links naar rechts over de rivieroppervlakte wat betreft de veelheid van rassen, die omdat steeds de diepste plekken bevaren daar wonen, zich vermengen en gelukkig moeten worden en de verraderlijke on- z-jn -pweej10nderdduizend mensen, waar- nadert men de vallen. Daar waar de nezen- Joden en West-Europeanen met smaller wordende rivier bezaaid is met alle denkbaTe en ondenkbare tussenvor- rotsblokkcn, de stroom steeds in kracht toeneemt, kan op enkele plaat- men leven daar in een vrije, democrati- sen slechts doorgevaren worden over sche maatschappij, ten dele zelfs nog een gedeelte waar het water zich met mej bun oude godsdiensten en volksge- kracht een weg gebaand heeft. Daar ik n h t -aati vormt zich nog wel niet een waterval, bruiken en het gaat. maar het niveauverschil kan over een korte afstand toch al wel enkele me ters bedragen. Met volle kracht vaart i - ötóWWS wordtTooiZUtadl «S' br^rivferen, die kritieke moment een extra duw geven dikwijls tot ver stioomopwaarts bevaar en op de juisle plaats met een grote haar zijn. dn dat oerwoud komen deprach- krachtsinspanning de boot door de tigste houtsoorten voor, maar zó gemen,-. stroomversnelling heen sleuren. Men moet zoeken om bomen van de- i i zelfde soort te kappen en worstelen om Als in en (ut mee kan maken doet ze vervolgens uit het bos te krijgen. Wil men inderdaad aan groot-tourisme, men de stammen dan in de rivier gooien indruk nalail v00r een gemakkelijk en goedkoop trans dat een Jilijvender indruk nalaat pQrtj dan b]ijken de meeste houtsoorten dan de gondclvaarten in Venetië zo zwaar te zijn dat ze zinken. Pech Dc bosneger- en indianendorpen voor Bruynzeel, wiens fabriek het hier V i t i ï.i overigens toch nog best maakt, die op zo n tocht bezocht kunnen bovenloop van de rivieren komen worden geven levenswijzen te zien, fikse stroomversnellingen voor. De bos- i i r --1 1 negers zijn meesters In het bevaren die geheel afwijken van liet ino- daarvan met. korjalen met buitenboord- derne wereldbeeld, al is ook hier motoren. Zij, die een tocht door de de Coca-Cola doorgedrongen! stroomversnellingen meemaakten twis- wT I unwwi S.,riname in n er altlld over wat het griezeligste is, Was liet lujksd-e stroomopwaarts of stroomafwaarts, Nederland maar wat meer bekend, U dient ook te weten, dat wij hier enke- Foto Kon. Inst. voor de Tropen, gemaakt door L. Kessler als de bevolking EVEN gemengd - - is het oerwoud van Suriname dat de liefde voor liet land en voor de bevolking zau er alleen door kun nen toenemen. De staatkundige verhouding tussen Nederland en Suriname, zoals die na de dagvaarding van het Statuut eind 1954 is geworden is in Nederland in genen dele van algemene bekendheid en het moet toegegeven, dat de regeling die in Suriname zo'n algemene instemming wist te verwerven niet bepaald uitmunt (oor duidelijkheid en bondigheid. De preambule van het Statuut is ech ter in zoverre duidelijk- dat zij icdci :poor van kolonialisme uitveegt: „Nederland, Suriname en de Ncdcr- andsc Antillen, overwegende dat zjj uit /rije wil verklaard hebben in het Ko- ïinkrijk der Nederlanden een nieuwe •eehtsorde te aanvaarden, waarin zij de eigen belangen zelfstandig behartigen en >p voet van gelijkwaardigheid de ge- necnschappelijke belangen verzorgen en vederkerig bijstand verlenen, hebben iesloten in gemeen overleg enz.". De zelfstandigheid van ieder van de lrie delen van het Koninkrijk staat dus ;oorop, onmiddellijk gevolgd door dc czamenlijke verzorging van gemeen- chappelijke belangen. Zo heeft Suriname een eigen „grond- vet". de Landsregeling, in vrijheid vast- esteld door de Surinaamse wetgever, (odra in deze Landsregeling echter on- lerwerpen behandeld worden, die ge meenschappelijke belangen raken, zal de regering van het Koninkrijk instemming moeten betuigen. In die Koninkrijksre gering heeft de Gevolmachtigd Ministe van Suriname zitting. Minder bekend is dat wijziging op son mige punten van de Nederlandse Grond wet volgens gelijke procedure de insten ming van Suriname behoeft, middels d stem van zijn Gevolmachtigde Minister Op zijn eenvoudigst kan de juridisch situatie als volgt voorgesteld worder Het Koninkrijk der Nederlanden bestaa uit drie gelijkwaardige delen: Nederlanc Suriname en de Nederlandse Antillen De Kroon van dit Koninkrijk wordt ge dragen door Hare Majesteit Juliana, di onschendbaar is en regeert met verant woordelijke ministers. Er is een Konink rijksregering (dat is de Nederlandse re gering, uitgebreid met de Gevolmachtig de Ministers van Suriname en de Ne derlandse Antillen) en voor ieder Rijks deel is er ook een eigen regering, aan het hoofd waarvan eveneens de Konin gin staat, zij het in de overzeese Rijks delen vertegenwoordigd door 'n Gouver neur. Dit is een figuur die vaak niet goed onderkend wordt: de Kroon heeft een dubbele functie. Zij is hoofd van de Koninkrijksregering en hoofd van de re gering van ieder Rijksdeel. De gouver neur van Suriname b.v. staat als plaats vervanger van de Koningin aan het hoofd van de Surinaamse Regering en is als zodanig onschendbaar te noemen, maar hij is ook vertegenwoordiger in Suriname van de Kroon van het Ko- JBosexploitatie in de buurt van de Suriname-rivier ninkrijk. In deze laatste hoedanigheid heeft hij wel degelijk actief te wa ken voor de belangen van het Konink rijk als daar bijvoorbeeld zijn de de fensie en de buitenlandse betrekkingen. Zijn er aangelegenheden, die het hele Koj-iinkriik betreffen te regelen dan ge schiedt dat bij Rijkswet, die de Neder landse Staten-Generaal eerst passeert, als de Staten van de andere Rijksde len in de gelegenheid zijn geweest hun oordeel te geven, hun Gevolmachtigde Minister te instrueren en eventueel zelfs bijzondere gedelegeerden naar de Sta ten-Generaal af te vaardigen. De buitenlandse betrekkingen en de overeenkomsten met vreemde mogend- le Nederlandse plaatsnamen hebben. Nieuw-Amsterdam ligt in Suriname, evenals Groningen en Alkmaar en Wage- ningen. In Wageningen, dat vanaf Para maribo niet eens over de weg te berei ken is, is men bezig met een landbouw kundige stunt. De Nederlandse Stich ting Machinale Landbouw heeft daar gro te boerderijen waar rijst verbouwd wordt door Nederlandse boeren op bedrijven van 150 h.a. De mechanisatie van de 'andbouw is hier zo ver mogelijk door gevoerd en de landbouwkundige resulta- en zijn prachtig. BIJ een goede aardrijkskundeles, zelfs al is die dan populair behoort ook een verhandeling over het W'" ■naat. Welnu Suriname ligt in de tropen :n het is er warm. Warm en vochtig- naar de avonden zijn koel, waardoor 'iet voor vrijwel iedereen aangenaam vordt om hier te leven- vooral als dc 'rukkende middaghitte bestreden kan /orden met een dutje. Dank zij de prachtige waterleiding en een voortvarende Openbare Gezond heidszorg komen in Paramaribo mala ria, dysenterie, typhus, cholera en der gelijke griezeligheden niet voor. Daar buiten, in de districten is de ziektebe strijding veel moeilijker, maar Missie m Zending springen daar in de bres en met succes. Er is maar een beest in Suriname, dat werkelijk gevaarlijk is en dat is de muskiet. Wie het binnenland in moet, heden zijn Koninkrijksaangelegenheden slikke reeds veertien dagen tevoren pa- en zijn daarom ook omgeven met waar- ludrine. Dit zij een tip voor de dames borgen ter bescherming van de belan- en H.H. journalisten, die straks Surina- gen van de andere Rijksdelen. Er is in het Koninkrijksgebied maar één natio naliteit: de Nederlandse. De Hollander woonachtig in Suriname oefent daar het kiesrecht uit en omgekeerd: de Surina mer in Nederland gaat daar ter stem bus. Surinamer is. eigenlijk geen juiste benaming, hij is Nederlander. Het Statuut van het Koninkrijk, waar aan zolang gedokterd is en waarop uit een oogpunt van juridische formulering veel is aan te merken, is toch een hoogst belangrijk document aan hzti begin iu een nieuwe weg. me zullen komen bekijken. Aan de bananenbomen groeien in <5" land bakovens, die geen bak-ovens maa1' bananen zijn. Aan dikke takken hangen vele trossen geurige vruchten merk waardigerwijs niet met de punt naar beneden, maar met de punt naar om hoog. Dat had U niet gedacht, lie- Maar zo is het nu altijd met Suriname, als je denkt dat het afzakt, blijkt <3a' het toch nog altijd bezig is zich op te richten. nu ds les.

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Nieuwe Schiedamsche Courant | 1955 | | pagina 8