Pater Stokman brengt beide zaken
brengt
tot juiste proporties terug
(X^KUYPER
■VUt faSU lozut niet
De Stem der Kerk
Bloesemtak"
Succes voor Badings in Parijs
s
F. BORDEWIJK
Van minachting van kath. volksdeel
voor burgerlijke wet geen sprake
Men moet God meer gehoorzamen
dan de mensen
Valkenburgse
Rembrandt?
Haagse politieman ruilde criminele
gegevens tegen politieke
van
Bedankt voor de
vele poppen!
Sabena koopt acht
nieuwe helicopters
Anderhalf jaar geëist tegen politieman
die geld aannam
Residentieorkest in Salie Pleyel
Premières bij Theater
Rechtszaak als aanleiding tot beschouwing
over het hiernamaals
E. G. K. S. en atoom
energie samen?
DONDERDAG 24 NOVEMBER 1955
PAGINA S
Wet en
Overal dreigt besmetting!
Kernvraag in de zaak
Anneke Beekman
Het Haarlemse huwelijk
Voldoe aan de burgerlijke
wet
Sikorsky S 58 gaat de S 55
vervangen
OM DE PLAATS VAN HET
HILDEBRAND-MONUMENT
Deskundigen weten van niets
De rechtsmacht dei R.K. Kerk
PROMOTIE IN CHICAGO
Waarom het Duitse Episcopaat geen genoegen neemt
met een politieke vertegenwoordiger in het radiowezen
Diepere zin
Het Haarlemse huwelijk en de
zaak Anneke Beekman in Kamer
's-GRAVENHAGE, 23 November.
Bij de behandeling van de begroting van Justitie in de Tweede Kamer
hebben verschillende afgevaardigden het Haarlemse huwelijksgeval en de zaak
Anneke Beekman dankbaar aangegrepen om uiting te geven aan hun bezorgd
heid en verontrusting over het gebrek aan eerbied, dat van katholieke zijde
t.a.v. de Nederlandse wet aan de dag zou worden gelegd.
Vandaag spraken over deze rechtszaken nog prof. Gerbrandy (AR), ir Van
Dis (St. Ger.) en pater Stokman (KVP).
De heer Gerbrandy ging nog eens met grote uitvoerigheid in op het Haar
lemse huwelijksgeval en haalde er zelfs het Concilie van Trente bij om de
grote ernst van deze zaak in het licht te stellen. Het gebeurde in Haarlem
zag hij als het gevolg van een principieel conflict tussen twee rechtssystemen
en achtte hij buitengewoon moeilijk verteerbaar, al toonde hij wel veel begrip
voor de positie van de Katholieke Kerk. Juist omdat wij in ons land staan voor
de noodzakelijkheid der ontmoeting tussen katholieken en protestanten, is het
to concludeerde hij, bitter nodig, dat deze zaak wordt opgelost.
Voor de heer Van Dis waren beide rechtszaken weer eens een goede gele
genheid om het spook van de Roomse heerszucht op te roepen.
Pater Stokman heeft namens de KVP op al deze parlementaire welsprekend
heid van gisteren en vandaag geantwoord met een uitstekend opgebouwd en
met gloed voorgedragen betoog, waarin hij de beide vreselijk opgeblazen
rechtszaken tot hun juiste proporties terugbracht en met kracht van argu
menten aantoonde dat er van enige minachting voor of terzijdestelling van de
burgerlijke wet van de zijde der Kerkelijke overheid geen sprake kan zijn zoals
er ook geen sprake is van enige min of meer algemene minachting voor de bur
gerlijke wet van het katholieke volksdeel zelf. Er zijn dan ook geen gegronde
redenen aanwezig om van een verstoring van de interne rust en van de onder
linge verhoudingen te spreken, zoals prof. Oud heeft gedaan.
geschied in het voorlopig verslag, luid
de het bescheid van pater Stokman.
Hierin hebben de K.V.P.-leden n.l. uit
drukkelijk verklaard, dat zij de han
delwijze van de bewuste priester in
Haarlem geenszins wilden goedpraten.
Hij heeft een strafbaar feit gepleegd en
dat had hij naar hun mening niet be
horen te doen.
Wat die verstoring der goede verhou
dingen betreft, merkte de K.V.P.-spreker
nog op, dat vele katholieken, die hele
maal niet als scherpslijpers mogen worden
beschouwd, zich in hoge mate verwon
derd hebben over uitlatingen, die door
rechterlijke gezagsdragers zijn gedaan bij
de behandeling van de strafzaak tegen
de ontvoerders van Anneke Beekman.
Uitlatingen over de subjectieve schuld
van betrokkenen, alsook uitlatingen, die
een min of meer bedekte critiek inhielden
op personen, die in het geheel niet in
het proces betrokken waren. Dit ondanks
de bepaling in het wetboek van Strafvor
dering, waarin staat, dat de rechter op
de terechtzitting geen uiting mag geven
aan enige overtuiging omtrent de schuld
of onschuld van de verdachte. Laat staan,
zo voegde de K.V.P.-afgevaardigde eraan
toe, van personen, die niet verdacht zijn.
In de redevoeringen van de afgevaar
digden uit andere fracties waren de
K.V.P.-woordvoerder vooral twee dingen
opgevallen. In de eerste plaats de een
zijdigheid in het citeren van dag- en
viverientifc
TEGEN HOEST
EN HEESHEID
DAGELIJKS VOOR
STEM EN KEEL
Zorg ervoor steeds een
doosje Wybert bij de hand te hebben
ter voorkoming van hoest,
heesheid en keelpijn.
weekbladen, waaraan
schuldig ge
maakt. Deze me.
thode van al
leen maar of in
hoofdzaak cite
ren van wat in
het eigen be
toog te pas kan
komen, is ten
enenmale fout,
temeer, wan
neer men van
uit de beschou
wing van en
kele concrete
gevallen wil ko
men tot zulke
algemene en be-
zich hadden
Pater STOKMAN
fout
langrijke conclusies als het verstoren van
de rust en de goede verhoudingen in ons
vaderland.
In de tweede plaats verweet de
K.V.P.-spreker deze afgevaardigden
zeer terecht, dat zij zwaar generaliseer
den en de verantwoordelijkheid voor de
z.g. verstoring der goede verhoudingen
eenzijdig op „de" katholieken en „de"
katholieke Kerk willen leggen.
Prof. Oud had gisteren zijn katholieke
medeleden uitgenodigd een duidelijke
afkeuring te laten horen t.a.v. het
Haarlemse huwelijksgeval. Dit is reeds
Pater Stokman was het eens met prof.
Oud, dat in ons vaderland alle volks
groepen overeenkomstig eigen overtui
ging moeten kunnen leven, dat als enige
beperking daarop de overheid moet
waken voor de openbare orde. dat de
rechter beslist over de schendingen der
rechtsorde en dat de rechterlijke beslis
singen geëerbiedigd dienen te worden
Maar hieraan verbond hij terecht één
voorwaarde, n.l. dat het positieve recht
niet kan prevaleren boven de individuele
gewetensovertuiging, indien in overigens
uitzonderlijke gevallen de uitspraak van
I het geweten zich duidelijk verzet tegen
I een bepaald voorschrift van positief recht.
Het positieve recht zelf erkent deze ge
wetensnorm. o.a. waar het burgers, die
principiële bezwaren hebben tegen de
dienstplicht, daartoe niet dwingt Tn chris
telijke terminologie gezegd: wij moeten
I God meer gehoorzamen dan de mensen.
In bepaalde uitzonderingsgevallen mag en
moet de burger zich door de uitspraak
van zijn geweten laten leiden.
De kernvraag van de discussie in kwes
tie is, of en in hoeverre zulk een uitzon
deringsgeval zich voordeed in de zaak
Anneke Beekman en het Haarlemse hu
welijk, alsook of en in hoeverre de ker
kelijke overheid harerzijds machtiging,
opdracht of toestemming heeft gegeven
om in casu het eigen geweten te volgen
en niet de voorschriften van de positieve
wet of de uitspraken van de rechter.
In de zaak Anneke Beekman nu is
van kerkelijke zijde na de uitspraak van
het Amsterdamse hof verklaard, dat de
betrokken pleegouders niet in geweten
verplicht zijn het kind te houden. Dit is
een zeer gewichtige verklaring, aldus
pater Stokman, omdat daaruit blijkt, dat
de kerkelijke overheid zelf geen enkele
verantwoordelijkheid draagt voor het
niet-afstaan van het kind, dat derhalve
geheel blijft voor de individuele verant
woordelijkheid van de betrokkenen.
Of deze voogden na die verklaring van
kerkelijke zijde zwaarwichtige gewetens
motieven hadden, op grond waarvan zij
moesten menen, het kind toch niet te
mogen afstaan, is nu een van die uitzon
derlijke vragen, waarover men verschil
lend kan oordelen. En waarover in feite
ook onder katholieken verschillend wordt
geoordeeld. Indien in een dergelijk indi
vidueel geval de beslissing van de rech
ter volgens de een terecht en volgens de
andere ten onrechte niet wordt nage
leefd, dan ligt daarin toch geen enkele
reden, dat katholieken de niet-katholie-
ken gaan beschuldigen van een anti
katholieke hetze, noch dat üe niet-katho-
lieken de katholieken gaan verdenken
van een omver willen lopen van de Ne
derlandse rechtsorde. Op die wijze wordt
dan een concreet uitzonderingsgeval,
waarover meningsverschil is, een afme
ting gegeven, welke de redelijke propor
ties verre overschrijdt.
Wat het Haarlemse huwelijksgeval be
treft. hier moet. zo betoogde de K.V.P.-
spreker verder, zeer nadrukkelijk onder
scheid worden gemaakt tussen de betrok
ken geestelijke en de betrokken leken
Voor de eerste was er helemaal geen
kwestie van een uitzonderingspositie in
deze zin, dat hij voor het conflict stond
om ofwel de burgerlijke wet te onder
houden ofwel zijn eigen geweten te vol
gen. Het was helemaal niet nodig, dat bij
dit huwelijk kerkeliik inzegende. Het
kerkelijk huwelijk kan immers in be
paalde gevallen tot stand komen zonder
priesterlijke assistentie. Om die reden had
hij die assistentie naar de mening van
de K.V.P.-spreker ook moeten weigeren.
Wel was er in het Haarlemse huwelijks
geval een gewetensconflict aanwezig voor
de personen zelf. die een kerkelijk geldig
huwelijk wilden sluiten. Want zij konden
dit niet doen zonder de burgerlijke
wet te overtreden Juist hierom achtte
pater Stokman het geboden, dat in de
eerste plaats andere oplossingen, en wel
in overeenstemming met de wet worden
gezocht Maar als men beweert, dat de
burgerlijke wet in uitzonderingsgevallen
als deze onvoorwaardelijk pr.valeert
boven de uitspraak van het individuele
geweten dan ontneemt men aan de katho
lieken, voor wie het huwelijk een sacra
ment is, de vrijheid in zulk een uitzonder
lijk geval naar hun eigen diepste gods-
dienstig-zedelijke opvatting te leven.
lieken in relatie getreden zijn of willen
treden
Tenslotte behandelde spr. nog de vraag,
of en in hoeverre de kerkelijke overheid
zelf verantwoordelijkheid draagt voor wat
in het Haarlemse diocees is gebeurd. In
verband hiermede wees hij op de con
stante practijk van de hoogste kerkelijke
instanties in dezen, welke hierop neer
komt, dat geen toestemming, laat staan
opdracht wordt gegeven voor de kerke
lijke inzegening van een huwelijk, wan
neer geen burgerlijk huwelijk is gesloten
of gesloten kan worden.
Minister Donker zag in de parlementaire
discussie over deze kwestie geen aan
leiding om hierop zelf in te gaan
De vragen over de onjuiste bericht
geving omtrent een arrestatie van een der
veroordeelden in de zaak-Anneke Beek
man kon de minister nog niet met stellig
heid beantwoorden. Volgens onderhandse
mededelingen is het onjuiste bericht ont
staan door een misverstand tussen het
Belgische ministerie van Buitenlandse
Zaken en de Ned ambassade in Brussel
Voor de veronderstelling, door prof Oud
opgeworpen, dat hier meer achter zou
zitten, was naar de mening van de be
windsman geen reden
Tegen de hoofdinspecteur van politie te
Maastricht waarop in de Kamer critiek
was uitgeoefend i.v.m. de arrestatie van
de ontvluchte veroordeelden, kon de
Justitie geen disciplinaire maatregelen
treffen, zo deelde de minister verder
mede. De bevoegdheid hiertoe berust bij
de burgemeester van Maastricht. Er is
overigens geen reden te twijfelen aan de
goede trouw van deze hoofdinspecteur, zo
meende mr Donker.
Bij dc replieken merkte prof. Oud n.a.v.
het betoog van pater Stokman op, dat zijn
uitdrukking ..minachting voor de burger
lijke wet" niet te sterk is. In de zaak-
Anneke Beekman komt het er z.i. alleen
op aan. dat de uitspraak van de rechter
geëerbiedigd wordt. De liberale fractie
leider vroeg zich in verband hiermede af,
of men eigenlijk niet had mogen ver
wachten, dat het kerkelijk gezag zou heb
ben gezegd: voldoe aan de burgerlijke
wet.
AD INT.
De bestuursraad van de Belgische
luchtvaartmaatschappij Sabena heeft be
sloten tot de aankoop van 8 helicopters
van het type Sikorsky S 58. De afleve
ring van deze toestellen zal beginnen in
het voorjaar van 1956 Zij zullen de S 55
op de bestaande helicopterlijnen vervan
gen.
De afmetingen van de S 58 zijn 50
procent groter dan die van de S 55. De
lengte van de nieuwe helicopter is 14.8
meter; de vierbladige rotor heeft een
diamter van 17.07 meter. De S 58 zal 12
passagiers kunnen vervoeren; voor de
bagage is een afgescheiden ruimte aan
wezig
De Sabena, die tot 15 November Jl.
50.282 pasagiers op haar helicopternet
heeft vervoerd, hoopt in het eerste jaar
van de ingebruikneming van deze nieu
we toestellen 70.000 passagiers te ver
voeren.
Bij de gemeenteraad van Haarlem zijn
brieven binnengekomen van het comité
tot oprichting van het Hildebrand-monu-
ment, van het genootschap „Kunst zij ons
doel" en de schildersgroep „De acht" naar
aanleiding van een mededeling van B. en
W. aan eerstgenoemd comité, dat zij niet
voornemens zijn aan de gemeenteraad
voor te stellen het Hildebrand-monument
van prof. Bronner te plaatsen in de z.g.
doorkijk van de kleine Hout in de Haar
lemmerhout. In de brieven werd erop
aangedrongen de doorkijk te handhaven,
temeer daar de gemeenteraad in 1933 be
sloten heeft deze plaats voor het monu
ment aan te wijzen. De gemeenteraad
heeft besloten voor het uitbrengen van
prae-advies de brieven in handen te stel
len van het college van B. en W.
De kunsthandelaar C. J. Habets te Val
kenburg is sedert enkele jaren in het be
zit van een groot klaarblijkelijk 17e eeuws
schilderij, voorstellende een gezelschap
van mannen en vrouwen die zich bezig
houden met musiceren. De eigenaar van
dit schilderij is van mening dat dit een
werk van Rembrandt is, namelijk het
stuk „Muziekgezelschap" dat in enkele
biografieën van Rembrandt als een
jeugdwerk wordt vermeld, maar dat ove
rigens onbekend is gebleven.
Het doek draagt een signatuur die
nogal gehavend is maar waarvan de be
ginletter R. duidelijk te onderscheiden
valt alsmede het cijfer 35, dat wellicht
duidt op het jaartal 1635. De oorspron
kelijke voorstelling -was duidelijk over
schilderd.
Enkele weken geleden heeft de restau
rateur de heer E. Loëst uit Soest het
doek schoongemaakt en het ontdaan van
de bruine verfdekking. Het resultaat
was, dat thans een levendige en in de
kleuren goed harmoniërende groep te
voorschijn is gekomen De hoofdpersoon,
een jonge vrouw, zou sterke reminiscen
ties oproepen aan de Saskia.
De heer Habets, beweert zijn mening
een onbekend meesterwerk uit Rem-
brandts eerste schilderperiode te bezit
ten te hebben getoetst. Hij verklaarde
dat foto's van het schilderij de belang
stelling wekten zowel van de directeur
van het Haarlemse Frans Halsmuseum
als mej dr Houtzager de Utrecht, direc
trice Van het Centraal museum aldaar.
Zowel dr Baart als mej. Houtzager
verklaarden evenwel van niets te weten
en zich niet eens dergelijke foto's te
herinneren.
(Van onze redacteur)
Er zün vele Pakketten poppen
gekomen in de „Kindergarten'' van
het vluchtelingenkamp in het Oos
tenrijkse Spittal a. d. Drau. Ger-
linda Wellina, het vrolijke 20-jarige
kinderleidstertje uit Stiermarken,
dat de lange winter wat bezorgd
tegemoet zag, omdat ze met vol
doende speelgoed voor haar kleu
ters had, heeft ons.dat„„m
weten, dat een kleine J P P"
pen en speelgoed haar ^"da™fek.
is binnengevloeid. Dat
maal van Nederlandse 8ey®
ook in ons blad (op 18 Octoberl in
een der vluchtelingen-reportages
over haar zorgen hadden ne
Voor zover ze de adressen op
pakketten heeft, kunnen ontcp
ren. heeft Gerlinda onmiddellijk
teruggeschreven. Maar omdat f'i
niet bij alle pakketten het geval
was, heeft ze ons gevraagd de
schenkers ook op deze wijze te
danken.
En _wij voegen er voor degenen,
die wèl poppen hadden willen stu
ren, maar dit niet hebben gedaan
nog dit aan toe: de sleutel-actie
voor de vluchtelingen is tot. 18 Jan.
verlengd, zodat nog in enkele ste
den (Amsterdam b.v.) en gewes
ten plaatselijke acties volledig
kunnen worden uitgevoerd. In
plaats van poppen sturen, kunt U
derhalve nog steeds Uw oude sleu
tels kwijt, aan de prijsvraag mee
doen de voetbalwedstrijd Ned.
Elftal—Rot Weiss Essen gaan zien
(kaarten aan het v£n,.ons
blad Kortenaerstraat 1, Rotter
dam) of alleen maar denken aan
het gironummer 5100 van de
Vluchtelingenhulp in Den Haag.
(Van onze correspondent).
PARIJS. Woensdagavond.
Voor het concert, dat het Residentie
Orkest gisteravond te Parijs heeft gege
ven hadden de organisatoren het aange
durfd de ontzaglijke Pleyel-zaal te kiezen
De belangstelling was zo groot, dat men
van een goed bezette zaal kon spreken
Hoewel men bij kunstmanifestaties zo
langzamerhand gewoon is geraakt over
de belangstelling van de Nederlandse ko
lonie te klagen, had zij deze keer een be
hoorlijk deel van het publiek geleverd Te
Parijs is het kunstzinnige succes niet bij
dat van Brussel achtergebleven.
Willem van Otterloo werd ook dooi het j
Franse concertpubliek blijkbaar zeer ge
waardeerd voor de glanzende wijze, waar
op hij zijn orkest Wagner's ouverture voor
de Meistersanger en de Symphonie in
Re-mineur van Cesar Franck, werken die
hier hun periodieke plaats op de program
ma's hebben, uitvoerde
Evenwel was de aandacht in het bijzon
der gericht op een hedendaags Nederlands
werk. dat hier nauwelijks via de radio bij
weinigen bekend is, namelijk Henk Ba"
dings' Concert voor twee violen en orkest
Dat Badings dit concert juist voor het
Residentie Orkest er in het bijzonder voor
de beide eerste violisten Herman Kreb-
bers en Theo Olof heeft geschreven be
reidde aan beide kunstenaars zowel als
aan het orkest en zijn dirigent een zeer
oplettende ontvangst.
De uitvoering van het concert werd
voor het publiek, dat voor een groot deel
uit de elite van het Parijse concertpubliek
bestond, een ware verrassing. De beide
violisten hebben me' de uitvoering ervan
hun gehoor in geestdrift gebracht en bij
de langdurige ovatie moest de componist
wel voor de dag komen om in de hulde
te delen. En ook het orkest en de dirigent
werden allerminst vergeten. Voor Badings
zelf is de ontvangst van zijn werk te
Parijs een ware triom* geweest Onze he
dendaagse kunstvermogen maakte te Pa
rijs een voortreffelijke beurt.
De bereidheid van de heer Oud om
mede te werken aan een regeling, waar
bij katholieke geestelijken in extremis
ook als ambtenaar van de burgerlijke
stand zonden kunnen ontreden, kon de
K.V.P-woordvoerder op ziehzelf wel
waarderen, maar hii kon dit voorstel
toch niet overnemPn Want. aldus spr.
in de eerste plaats i« zulk een regeling
helemaal niet nodig om voor betrokken
katholieken een gewetensnood weg te
nemen, en vervolgens zou een dergeliike
oplossing on de katholieke geestelijken
een verantwoordelijkheid leggen, die
aan hun gpesteliifcp functie vreemd is en
die hen Das met recht in een gewetens-
"nnfliet zou kunnen brengen: het con
flict nl tussen wat een en dezelfde
nersonn heeft te doen of te laten als
priester en als ambtenaar.
Tegenover prof Gerbrandy. die had be
weerd dat de R.K- Kerh ook rechtsmacht
uitoefent over niet-katholieken hetgeen
z.i voor de gelovige protestant iets heel
ernstigs is, merkte pater Stokman op
dat dit niet het geval is. De R.K. Kerk
oefent slechts rechtsmacht uit over haar
eigen leden, zij het ook, dat die rechts
macht in haar gevolgen ook niet-leden
kan taken, die door huwelijk met katho-
Vele uren lang heeft de Haagse recht
bank zich Dinsdag bezig gehouden met
een strafvervolging tegen de oneervol ont
slagen hoofdagent van de Haagse politie
B., die, blijkens getuigen en eigen erken
ning, geld van enige Haagse bedrijven
had aanvaard.
Het betrof hier een lid van de afdeling
.inlichtingendienst". Deze dienst heeft tot
taak. gegevens te verzamelen op polilick
terrein en werkt daartoe o m samen met
een groot aantal Haagse werkgevers. De
ze laatsten kunnen over sollicitanten vra
gen stellen ten aanzien van politieke ge
zindheid. Van hen wordt dan verwacht,
dal zij op hun beurt de inlichtingendienst
op de hoogte houden.
Ter zitting werd duidelijk, dat het ech
ter niet bij politieke inlichtingen bleef Om
de her- illii'heid van de oerson-- <-['s
tot het verstrekken van inlichtingen aan
te moedigen, verstrekte de inlichtingen
dienst hun ook gegevens uit de criminele
kartotheek van de Haagse politie. Dit
scheen zelfs een gewoonte geworden te
zijn.
De president van de rechtbank, mr M.
de Jong. trachtte vragen over de werk
zaamheden van de inlichtingendienst zo
veel mogelijk te voorkomen, waarbij hij
enige malen in woordenstrijd raakte met
de verdediger, mr P. van 't Hoff Stolk.
Deze laatste zag er tenslotte zelfs van af
getuigen te ondervragen.
De president was van mening, dat „de
ze (criminele) mededelingen in strijd zijn
met de rechtsopbouw van Nederland".
Men tornt hiermede aan het reclasserings-
werk, waarbij tonnen worden besteed om
ontspoorde mensen weer op de goede
plaats te helpen".
Verd. verklaarde, dat hij in tegenwoor
digheid van zijn hoofdinspecteur met de
personeelchef van een broodfabriek had
afgesproken, dat zij de beide soorten in
lichtingen met elkaar zouden uitwisselen.
Deze broodfabriek en ook een melkfa
briek hadden aanvankelijk een particuliere
rechercheur in dienst, doch deze voldeed
niet De politie gegevens daarentegen wa
ren uitstekend. Daarna had men toen be
sloten B. een beloning te geven voor zijn
werk. Van de broodfabriek had hij van
Mei 1952 tot October 1954 (toen de zaak
uitkwam) gemiddeld f 50,- per maand
gekregen. Maar aan andere bedrijven,
waaronder zeer grote verstrekte hij ge
lijke inlichtingen zonder enige betaling.
In 1948 reeds was hii daarmee begonnen.
De Officier van Justitie stelde, dat B.
gehandeld had in strijd met zijn plicht,
en daarvoor geld had aangenomen. Hij
eiste anderhalf jaar gevangenisstraf met
aftrek.
De verdediger, mr Van 't Hoff Stolk.
achtte alleen het aannemen van geld fout.
maar betoogde dat zijn cliënt bij het ver
strekken van de gegevens niet in strijd
met zijn plicht gehandeld had. Op deze
grond bepleitte hij een voorwaardelijke
straf.
De rechtbank zal op 6 December uit
spraak doen.
(Van onze correspondent)
De Toneelgroep „Theater" heeft de hand
weten te leggen op het stuk „Familie-pro
ces" van de Italiaan Diego Fabbri. „Fa
milie-proces" is een hoogst actueel stuk.
want het behandelt de strijd tussen ouders
en pleegouders om het jongetje Abel.
De datum van de opvoering staat nog
niet vast.
Op 1 Januari 1956 brengt Theater in
Arnhem de première van „De dochter van
de Bronnenmaker" (La Fille du Puistier)
van Marcel Pagnol. Deze Franse schrij
ver is bekend door zijn film „Manon van
de bronnen". De titelrol zal worden ver
tolkt door Marijke Bakker. Hans Tie-
meyer zal de regie voeren.
Op 12 Januari volgt dan de première
van „The Cat on the hot tinroof" van
Tennessee Williams. Men heeft voor dit
stuk nog geen Nederlandse titel.
Verder heeft Elise Homans de rol van
Anny de Lange, die wegens ziekte ver
stek moet laten gaan voor de première
„Boek van de Maand" a.s. Vrijdag in
Arnhem overgenomen.
In verband met deze ziekte kan Thea
ter voorlopig de bekende stukken „Bus
halte" en „Dona Rosita" niet opvoeren.
Pater H, van der Stappen, S.V.D. uit
Heesch (N.B.) is aan de universiteit van
Chicago summa cum laude gepromoveerd
tot doctor in de geschiedenis van de Chi
nese en Japanse kunst. Dr. Van der Stap
pen promoveerde op het proefschrift: „In
vestigation into the status of Chinese pain
ters at the early Ming court and the exis
tence of an academy". Dr. van der Stap
pen vertrekt op 14 December uit St. Fran
cisco naar Tokio, waar hij docent wordt
aan een der universiteiten.
QGENSCHIJNLIJK is Bordewijk
(Van onze Brusselse correspondent)
Naar uit Luxemburg wordt gemeid,
zal de E.G.K.S. misschien over niet al
te lange tijd. een Europese Energie- en
Staalgemeenschap worden, die de atoom
energie zal omvatten
Volgende maand zullen door de zes
landen der Gemeenschap plannen wor
den besproken waaraan door experts se
dert vijf maanden wordt gewerkt. Men
za[,Jan een keuze kunnen doen uit vee
schillende oplossingen. Die landen zul
len dan bovendien een Europese hoge
autoriteit kunnen in het leven roepen
met supranationale rechten en die de
steenkool de ruwe petroleum, de elec-
triciteit en de natuurgassen alsmede de
staalindustrie zal omvatten.
Een andere oplossing, zo wordt nog
gemeld, zou kunnen bestaan in de op
richting van een Europees Energiekabi
net, bestaande uit ministers van de lan
den die lid zijn en dat adviezen zou ont
vangen van een bureau van deskundiger
der huidige kolen- en staalgemeenschap
Naar verluidt- zouden verschillende
experts accoord kunnen gaan met de
annexatie van de atoomenergie bij de
energiegemeenschap.
Zoals men weet werd reeds een plan
uitgewerkt voor de gemeenschappelijke
exploitatie van de Europese atoomener
gie. waarbij dan zou worden overgegaan
tot oprichting van het bureau Euratom
met het doel' het industriëlegebruik van
de atoomenergie te bevorderen.
in zijn nieuwe roman „De Bloe
semtak" sterk veranderd. Niet
alleen is de toon milder geworden
ontdaan van de metalen hardheid
van vroeger, niet alleen hezit de
vertelling een eenvoud in de opzet,
die haar onderscheidt van vroegere
bizarrerieën, ook de hoofdpersonen
zijn geen Bints, geen Katadreufies
of Valcooghs meer, geen gewelde
naars of zonderlingen. De hoofd
personages van „Bloesemtak" zijn
gewone mensen, een gelukkig
echtpaar, dat zich het leven zuur
gemaakt ziet door de jaloezie van
derden.
jaloersheid kan eenbron z«nvan een
haat die gaandeweg in ,de^.on'X v„-
beid uitbarst, zij kan ook tot stille
bittering leiden, tot hardnekkig e
kaal volgehouden onredelijkheid In
figuren laat Bordewijk de afgunst n deze
twee gedaanten voortwoekeren
werp van beider ialoezie is u*tel"^e ,uccec
geluk der van Marles deels bet suo.ce^
van de bescheiden architect, meer nog cu
onaantastbaar nobele karaktergroo
van zijn echtgenote.
Haar vriendin Leo. grillig, dom. in som
mige opzichten sluw, en uitermate ge
vaarlijk, wreekt haar geestelijk minder-
heidsgevoel tegenover de architecten
vrouw met het venijn van lasterpraat en
in een vlaag van woede zelfs door mis
handeling De huisheer der Van Marles
een Jood. bouwt op een belachelijke aan
leiding de fictie van fel anti-semitisme
bij de Van Marles, een hersenschim die
hij volhoudt tot In een pathologische haat
De campagnes van de vriendin en van de
huisheer brengen de echtelieden tn een
precaire situatie. Het gerecht zal erin
gemengd worden. Maar manoeuvres op
hoog niveau voeren' de zaak van de rol.
Lichamelijk en geestelijk aangetast door
de belevenissen sterft Aurora van Marle
TOT zover de vertelling, die. zoal.'
aezeed in dit boek een meer normale
voorfgang heeft, minder gestuwd
door de gedragingen van uitzonderlijk'
mensen dan in vorige romans van Borde-
wijk het geval was. Ditmaal zijn d'.
figuren van het voorplan mensen zonde:
satanische trekken zonder physieke ot
psychische verbijzondering Maar toch
Bordewijk in zekere zin dezelfde geblevei
Zijn geliefde thema, de vernietiging, d*
boosaardige aanslag op het ongerepte
wederom aanwezig Het speelt ditmaal ir
de bijfiguren De vernietiging slaag'
slechts uiterlijk. Mevrouw Van Marl.
sterft haar man is voor de rest van zij:
leven een gebroken mens.
Maar eerst daar. wanneer dit eenvoudig
lijkende verhaal ten einde is. komt Borde
wijk tol de eigenlijke draagwijdte van He'
boek Die ligt namelijk niet in de span
ning der gebeurtenissen zoals die zich in
roddeisalons en advocatenkantoren af
spelen, maar in het tasten naar een
diepere zin van het leed dat hel gelukkige
gezin werd aangedaan. Het geluk van
Aurora werd er niet wezenlijk door aan
getast. maar toch is zij onder de druk der
gebeurtenissen veranderd. En ook haar
man verandert. Na de dood van Aurora
voelt Van Marle dat zfln liefde, hoe ont
roerend ook in een zacht vertrouwen
beleden, tekort schoot. Hij heeft ziii
vrouw in haar diepste verlangens nauwe
Ujks gekend Hij beseft evenwel dat. wal
er ook hier op aarde gebeurt, de liefde
een hand schept, die verder reikt. Een
sociëteitsgpsorek over de vierde dimensie
wiist hem de weg tol het denken over het
hiernamaals, al is het maar een vreemde
hallucinatie omtrent een onbestemd voort
leven in een groter heelal.
Bordewijk is altijd een meester geweest
in het construeren van bovennatuurlijke
visioenen In „Bloesemtak" komt hij
met zijn rationele bedenksels - die hij
uitdrukkelijk in de uitspraken van zijn
personages distantieert van geloot en
hoogstens als een redelijk geloof doet
voorkomen dichter bij de christelijke op
vatting van het leven na de dood dan ooit
tevoren. Dichter wellicht dan hij zelf
ermoedt.
„Daarom alleen al vonden wij „Bloe
semtak" een opmerkelijk boek Dat
is het overigens niet minder om de mar
kante beschrijvingskunst De sfeer van
iud-Amsterdam wordt geëvoceerd met de
gevoeligheid en de indringendheid die
Bordewijk als portrettist van het stads
beeld volstrekt onnavolgbaar maken Een
groene tafel, een project van een kerk
een kermis leiden voorts tot subtiele
descripties, die ongemerkt de kracht krij
gen van critische beschouwingen of
huiveringwekkende droombeelden Zulke
uitweidingen buiten de eigenlijke vertel
ling om zijn geen franje; zij behoren,
naar het woord van Virginia Woolf tegen
over de titelpagina, wezenlijk tot de
roman die meer is dan alleen een „look'.ng-
glass likeness to life".
P.
N.a.v „Bloesemtak" door F. Borde
wijk. Uitg. Nijgh en Van Ditmar, Den
Haag.
DIEGENEN onzer lezers die onthou
den wat wij schrijven, weten, dat
wij reeds enige malen uitlatin
gen van de Paus hebben geciteerd,
betreffende de taak der overheid om
te waken over het culturele en publi-
citeit.swezen: de pers. de film. de ra
dio en alle daarmee verwante institu
ten. Zij weten eveneens, dat wij niet
zonder bezorgdheid leven met betrek
king tot de staatsinvloed op de ont
wikkeling der samenleving. Kan het
een met het ander samengaan? Als
wij de Staat deze verantwoordelijkheid
toekennen, leveren wij dan de samen
leving niet aan hem over, juist in haar
gevoeligste sectoren? Want, nietwaar,
wanneer het culturele leven onder
--taatstoezicht staat, waarin zijn wij
jan nog vrij?
Droogt dan juist de bron der vrij
heid niet op? Is de consequentie
niet, dat ook het godsdienstig leven
aan overheidstoezicht moet worden on-
'Tworpen?
DE DUITSE bisschoppenconferentie
van Fulda heeft een verklaring
betreffende de radiowetgeving
'publiceerd die in deze vragen licht
an ontsteken.
Het stuk erkent de taak van de Staat
>ven bedoeid: „Wij beschouwen het
s vanzelfsprekend, dat regering en
olksvertegenwoordiging de hun toe-
imende invloed hebben. Maar" voegt
?t daar aanstonds aan toe. „Wij eisen
iet dezelfde vanzelfsprekendheid, dat
ak de Kerk., haar medeverantwoor-
'lijkheid kan waarnemen: een eis,
ie ook de vrije krachten der samen-
ving stellen". Hier is dus sprake
an samenwerking. Maar niet als tus-
en gelijken Zelfs niet als tussen macht
en, die aan hetzelfde begrip beant-
oorden. De „vrije krachten der sa-
enleving" (waartoe ook de Kerk be
ert) ziin onafhankelijke bronnen van
1,-poi in7ieht De Staat moet deze
rijheid beschermen en. in harmonie
iet wat zij eisen, zorgen voor die maat-
gelen die alleen van de overheid
mnen uitgaan. Wij lezen:
„Niet de Staat is op de eerste plaats
eroenen culturele arbeid te verrich-
en: hij moet deze beschermen, sti
puleren. bevorderen, onder erkenning
van het subsidiariteitsbeginsel ook
ligen taken op zich nemen overigens
-chter. wijze terughouding betrachten
i vriiheid laten.. De zore voor de
•ultuurgoederen is op de eerste plaats
e taak der vrne vo'k«-i—aet-'oq en in
toge mate ook der Kerk Alp auto-
iome gemeenschap heeft de Kerk op
•ultureel gebied bijzondere verant
woordelijkheid"
DIT ZIJN BEGINSELEN Wat zij
betekenen, ontwaart men 't bes
te wanneer men op de toepas-
ng let.
Een eis die in de verklaring in ver-
chillende vormen wordt gesteld is. dat
Ie Kerk in de lichamen die over het
adiowezen waken, door eigen (dus
ioor de bisschoppen in te stellenl
istanties vertegenwoordigd zij. Niet
dleen om aan het overleg, maar ook
-n aan de beslissingen deel tp nemen
,Wij moeten., de eis blijven stellen,
iat in de toeziende lichamen en in de
programmacommissies van alle Duit
se radioinstellingen., vertegenwoordi
gers der Kerk als zodanig zitting en
stem hebben en door de Kerk afge
vaardigd kunnen worden".
En dan volgt een zin die èn duidelijk
maakt wat dit „als zodanig" betekent
èn de ware strekking van deze eis
blootlegt: „Wij kunnen er geen genoe
gen mee nemen, dat vertegenwoordi
gers der Kerk slechts over de lijsten
ener politieke partij leden van deze
lichamen kunnen worden".
Deze opmerking is natuurlijk door
practisehe overwegingen ingegeven, zij
is ongetwijfeld de vrucht van opge
dane ervaringen. Maar juist deze wer
pen licht op de wijze waarop politieke
partiien ten aanzien van de geesteliike
zorgen der Kerk functionneren. Wij me
nen dat hier meer in het spel is dan
dat politieke activiteit een andere per
soonlijke instelling eist dan die. welke
nodig is om het oordeel der Kerk over
culturele verschijnselen te vertegen
woordigen Hiermede is niets gezegd
ten nadele van deze activiteit en nog
minder zo mogelijk van wie zich daar
aan wijden. Evenmin als katholieke
ondernemers of ingenieurs of biologen
om slechts enkele beroepen te noe
men. de eerstaangewezenenzijnalshet
erom gaat een keuringscommissie sa
men te stellen, evenmin zijn het de
Dolitici. En zou dus de Kerk op „de
lijsten ener politieke partij" zijn aan
gewezen dan zou haar keuze op on
juiste en onredelijke wijze zijn be
perkt. Gesteld al, dat haar nog eni-
''euze zou overblijven.
MAAR DIT IS. zoals wij reeds te
kennen gaven, niet alles.
Wij zijn „natuurlijk" zouden wij
zeggen als wij niet aan den lijve had
den ondervonden dat zelfs deze opvat
ting tegenspraak kan oproepen wij
zijn van mening dat de katholieke
politicus in de georganiseerde samen-
Javine rje Ke**V „erter"'-""oor(jle+ Maar
het is 'n politieke vertegenwoordiging;
een vertegenwoord' ing met andere
woorden, die gebonden is aan. en be
paald wordt door de eisen van de po-
i«rjprp partij heeft haar
program en ieder program moet voort
durend aan de zich evoluerende situa
tie worden aangepast. Daarbij moet
mort lolIcPn^ VinlovfirGlro n"orprt om
het meer belangrijke te kunnen be
reiken, Dit is geen teken van onprin-
cipiëel opportunisme, maar van po
litieke wijsheid De vertegenwoordleer
ener politieke partij is niet vrij be
slissingen te treffen, in welke aan
gelegenheid ook met veronachtzaming
van de andere zorgen van zijn forma
tie. Als politicus moet hii een groot
aantal belangen in 't oog en in even-
wicb' houden Als vertsop-" ■'wer
der Kerk in 't radiowezen zou hij uit
sluitend haar desbetreffend standpunt
mopten vRrtPffPnuunrv-rD'opn.
De Kerk moet vrij zijn. wil zij haar
invloed op het culturele leven doen
gelden.
Daarom is het. menen wij. dat het
Duitse Episcopaat hier de eis stelt,
niet alleen dat de betekenis der Kerk
voor het culturele leven door de Staat
wordt erkend, maar ook. dat haar
de haar toekomende invloed wordt ge
geven: en niet alleen dat de beteke
nis van die invloed wordt erkend, maar
ook dat zij in de gelegenheid wordt
gesteld deze direct door ad hoe aan
gewezen vertegenwoordigers en in
vrijheid uit te oefenen.
J. H. C. CREÏGHTON S.J.
